JEUK! Waar je jeuk van kan krijgen? Jette de Groot - VS

JEUK! Waar je jeuk van kan krijgen? Jette de Groot - VS

Agenda Jeuk Zichtbare/ niet zichtbare aandoeningen met jeuk Gevolgen van jeuk Welke zorg kunnen we bieden aan patiënten met jeuk?

Jeuk! Wat is jeuk? Definitie sinds 1660 1: Een onplezierig gevoel dat aanzet tot de behoefte om te krabben 1. Hafenreffer, 1660

Overgenomen uit N Engl J Med 2013;368:1625-34

Soorten jeuk 1,2 Pruritogene jeuk chronische inflammatoire huidaandoeningen zoals jeuk bij constitutioneel eczeem Neurogene jeuk gevolg van aandoeningen van andere organen dan de huid zoals leveraandoeningen of nierproblemen Neuropatische jeuk gevolg van beschadigingen of ziekten aan perifere of centrale zenuwstelsel zoals jeuk bij multiple sclerose of jeuk als gevolg van een hersentumor Psychogene jeuk gerelateerd aan psychiatrische aandoeningen zoals parasietenwaan of een dwangstoornis 1. Ikoma et al, 2006 2. Yosipovitch et al, 2003

Komt het veel voor? 1 op de 7 Nederlanders lijdt aan chronisch jeuk 90% van patiënten met eczeem dagelijks jeuk 40-80% van patiënten met psoriasis lijdt aan jeuk 70% van patiënten met chronische veneuze insufficiëntie of urticaria last van jeuk 30% van de thuiswonende ouderen boven 50 jaar last van jeuk Is jeuk nog ergens goed voor? Vroeger waarschijnlijk als waarschuwingssignaal

Veel voorkomende oorzaken van jeuk Zichtbaar (pruritus cum materia) Droge huid constitutioneel eczeem Prurigo Nodularis Psoriasis Insectenbeet Schurft Urticaria Schimmelinfectie Contactallergie Niet zichtbaar (pruritus sine materia) HUIDPASTA

DROGE HUID Droge huid, ook wel xerosis cutis of xerodermie, wordt gekenmerkt door droogheid en schilfering, de. Oorzaak: tekort aan water in de hoornlaag, verschillende oorzaken! Behandeling: emolliens (vette zalf of crème) 1, niet te lang en warm douchen, geen zeep gebruiken

CONSTITUTIONEEL ECZEEM Dit is een jeukende huiduitslag met roodheid, zwelling, schilfers, bultjes, blaasjes, kloofjes of korstjes Oorzaak: bijna altijd genetisch bepaald (atopie syndroom) Behandeling: corticosteroïden (hormoonzalven), PIM s, lichttherapie en systemische therapie+ een emolliens voor de droge huid

PRURIGO NODULARIS Dit is een zeldzame, chronisch sterk jeukende huidaandoening met (opengekrabde) rode bulten Oorzaak: onbekend Behandeling: corticosteroïden (hormoonzalven), vloeibare stikstof, operatief

PSORIASIS Psoriasis is een chronische huidziekte die wordt gekenmerkt door dikke rode schilferende plekken op de huid. De aandoening wordt veroorzaakt door een stoornis in de huidgroei. Oorzaak: deels genetisch, deels onbekend Behandeling: met coritocosteroiden (hormoonzalven), celgroeiremmers (huidcellen), lichttherapie en systemische therapie

INSENCTENBEET Een insectenbeet kan jeuk, pijn en zwelling geven SCHURFT (scabies): Oorzaak: een besmettelijke huidziekte, veroorzaker is de schurftmijt Behandeling: hele lichaam in smeren met permetrinecrème (Loxazol), of door ivermectine tabletten (Stromectol)

URTICARIA (galbulten / netelroos) Wordt gekenmerkt door snel opkomende sterk jeukende, scherp omschreven bulten in de huid variërend in kleur van bleek tot dieprood. Oorzaak: oorzaken lopen uiteen (medicijnen, voedsel, ziekten), in de meeste gevallen wordt geen duidelijk oorzaak gevonden Behandeling: anti histamine tabletten, systemische therapie

SCHIMMELINFECTIES In veel gevallen hebben deze infecties een karakteristieke, schilferende ringvorm en wordt daarom ook wel ringworm genoemd. De klachten bestaan soms flinke jeuk. Oorzaak: De belangrijkste verwekker van ringworm is de schimmel Trichophyton rubrum, is besmettelijk Behandeling: lokale antimycoticum creme of oraal antischimmelmiddel

ALLERGISCHE REACTIE (contactallergie) De huid is in contact gekomen met stoffen waar iemand allergisch voor is. Soms veroorzaakt een medicijnallergie, zonneallergie of een voedselallergie een vervelende huidirritatie met jeuk Oorzaak: overdreven reactie immuunsysteem Behandeling: Contact vermijden, lokale corticosteroiden (hormoonzalven), anti histaminica tablet

HUIDPASTA pruritus sine materia H Hodgkin en andere maligniteiten zoals leukemie U Uremie (nierziekten), ook tijdens behandeling met haemodialyse I Icterus (leverziekten) D Diabetes mellitus en andere stofwisselingsziekten bijv. hyperthyreoïdie en jicht P Psychogeen A Anemie (ijzergebreks- en andere bloedziekten als polycythemie) S Senilitas (ouderdom, droge huid) T Toxidermie (geneesmiddeleneruptie) A Ankylostomiasis en andere worminfecties

Bron: huidziekten

Fysieke gevolgen 1 krabeffecten (oppervlakkig defect, huidexcoriaties, bloedkorsten, vergroving van het huidreliëf, lichenificatie) roodheid bloeding infectie oedeem ontvelling ruwheid natte/gemacereerde huid gladde, glanzende nagels Gevolgen van jeuk Psychosociale gevolgen 2 vicieuze cirkel van jeuk en krabben slaapproblemen en vermoeidheid veranderde stemming (zoals agitatie of agressie) angst depressie emotionele stress

Welke zorg kunnen we bieden aan patiënten met jeuk? Medische behandeling bij jeuk als gevolg van huidaandoeningen Blijft de jeuk, ondanks de medische behandeling? Jeukanamnese Patiëntenvoorlichting Cognitieve gedragsinterventies

Jeukanamnese Doel: Inzicht krijgen in hoe de patiënt omgaat met de huidaandoening, jeuk en krabben Vragen over de huidaandoening Vragen over jeuk en krabgedrag Vragen over omgaan met jeuk Vragen over beleving van jeuk wat betekent het voor u om iedere dag jeuk te hebben?

Stappen in patiëntenvoorlichting 1 Openstaan Begrijpen Willen Kunnen Doen Blijven doen Belangrijk, bruikbaar, begrijpend, beklijvend ASE model: attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit Maatwerk, haalbare stappen Patiëntenvoorlichting kan bijdragen aan een verhoging van therapietrouw; bijdragen aan het adequaat toepassen van de voorgeschreven zalven en reductie van de ernst van de klachten Hodari et al, 2006; Courtenay et al, 2005 1. Terra et al, 2000

Over jeuk Informatie en instructie Over de behandeling van de huidaandoening Hormoonzalven; bijsmeerzalven; jeukverlichtende medicijnen Over patiëntenverenigingen Over factoren die van invloed zijn op jeuk: warmte en transpiratie; droge huid; stress; lichamelijke inspanning; stoffen zoals wol; alcohol en gekruid voedsel Over maatregelen die jeuk kunnen verlichten: Zalven; verkoelen (ice packs, menthol zalf); afleiding Over interventies die gevolgen van krabben beperken: de huid bedekken met kleding of speciale verbandbroeken; handschoenen; schone, gladde en kortgeknipte nagels

Begeleiding Gevoelens bespreekbaar maken Steun bieden Helpen bij het zoeken naar oplossingen - klankbord functie Zorg bij een jeukaanval

Gedragstherapeutische interventies

Gedragstherapeutische interventies Doel: inzicht te geven in jeuk en krabgedrag en om krabgedrag te verminderen Interventies: Bewustwordingstraining m.b.v. een dagboek Habit reversal/ krabbeheersingstraining Doel: stress en spanning te verminderen, om slaapproblemen te verminderen of als afleiding jeuk Interventie: Relaxatie Een gecombineerde behandeling van patiëntenvoorlichting en cognitieve gedragsinterventies blijkt het meest effectief in het verminderen van jeuk, bevorderen van coping gedrag en het verminderen van psychosociale klachten gerelateerd aan de jeukende huidaandoening Eland - de Kok & van Os-Medendorp in http://mijn.effectiefverplegen.nl/hoofdstuk/1000543369/

Jeuk dagboek VAS en NRS veel gebruikt voor het meten van jeuk

Habit reversal Krabbeheersingsprogramma Gewoonte krabben omzetten in alternatief, niet schadelijk gedrag 4 stappen: hoe vaak krab ik nu - dagboekje wat is mijn doel hoe ga ik mijn doel bereiken - alternatief gedrag oefenen/ belonen Habit reversal leidt tot een vermindering van krabben en tot een verbetering van de huid Melin et al, 1986; Noren et al, 1987; Chida et al, 2007

Ontspanningsoefeningen Progressieve relaxatie Suggestieve relaxatie Ontspannende voorstelling Stress management en relaxatie kunnen leiden tot vermindering van jeuk, vermindering van huidklachten en vermindering van sociale angst Habib & Morrissey 1999 De l'horne 1999, Bae et al, 2012

Ehealth tools Online leren: E-module eczeem en jeuk: www.e-nursing.nl Online zelfmanagementtraining voor patiënten: Leef! Met eczeem, www.leefmeteczeem.nl www.umcutrecht.nl/nl/ziekenhuis/ziekte/eczeem

Take home massage Veel chronische huidaandoeningen gaan gepaard met jeuk Soms is het moeilijk te achterhalen wat de oorzaak is van jeuk Jeuk beïnvloed het dagelijks leven, vicieuze cirkel Er zijn veel interventies toe te passen!