, v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina 1 van 5

Transcriptie

1 , v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina 1 van Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 april 2017 van de registratiehouders die volgens de consultatieprocedure kunnen reageren Contacteczeem Advies 10 Bij contacteczeem primair de betreffende contactstoffen (allergisch, irritatief) identificeren en deze zoveel mogelijk vermijden. Vaak betreffen het milde reacties (schilfering, geringe roodheid) waarbij toepassing van een emolliens enkele keren per dag zal voldoen. Bij ernstigere contactreacties is toevoeging van dermatocorticosteroïden aangewezen, of eventueel een kortdurende behandeling met prednis(ol)on oraal. Indien het eczeem tot rust is gekomen kan het dermatocorticosteroïd geleidelijk worden afgebouwd. Houd rekening met eventuele lokale en systemische bijwerkingen bij het gebruik van (dermato)corticosteroïden. Aanvullingen op standaardadvies Middel Aanvullende zin pimecrolimus Pimecrolimus kan gebruikt worden bij contacteczeem indien met andere lokaal toe te dienen middelen, zoals corticosteroïden, niet of onvoldoende wordt uitgekomen. tacrolimus Tacrolimus kan gebruikt worden bij contacteczeem indien met andere lokaal toe te dienen middelen, zoals corticosteroïden, niet of onvoldoende wordt uitgekomen. clobetasol Alleen kortdurend gebruiken bij ernstig contacteczeem. betamethasondipropionaat in Alleen kortdurend gebruiken bij ernstig propyleenglycol contacteczeem. 1 II Behandeling Definitie Bij contacteczeem is sprake van een contactallergie of van een irritatieve (nietimmunologische) reactie Bij een allergisch contacteczeem is bij eerder contact een sensibilisatie opgetreden voor de betreffende stof. Het betreft een vertraagde reactie (type IV-allergie volgens Gell en Coombs). Belangrijke contactallergenen zijn metalen (nikkel, chromaat), parfumgrondstoffen en conserveermiddelen (bijvoorbeeld in crèmes). Irritatief contacteczeem wordt veroorzaakt door de herhaalde beschadigende inwerking van zwakke irritatieve factoren. Deze kunnen van chemische, maar ook van fysische aard zijn. Er is geen sprake van een immunologische reactie. Het optreden van een irritatief contacteczeem is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de fysisch-chemische eigenschappen van de stof, duur en frequentie van expositie, de dosis van de irriterende factor, de barrièrefunctie van de huid en omgevingsfactoren. Het risico van irritatief contacteczeem is individueel bepaald. Patiënten met een (voorgeschiedenis van) constitutioneel eczeem hebben meer kans op een irritatief (hand)eczeem. Een belangrijke irritatieve prikkel is veelvuldig contact met water (natte werkzaamheden). 1

2 , v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina 2 van Symptomen Contacteczeem kan over het gehele lichaam voorkomen, maar wordt voornamelijk gezien op plaatsen van frequente en intensieve blootstelling aan contactstoffen, zoals de handen en in mindere mate de voeten en het hoofd-halsgebied. Contactreacties kunnen zich manifesteren als: een acuut eczeem, waarbij sprake is van roodheid, zwelling en blaasjes, als een subacuut eczeem dat wordt gekenmerkt door roodheid en papels en ten slotte als een chronisch eczeem, waarbij sprake is van roodschilferende afwijkingen. De verschillende fasen kunnen in tijd en plaats afwisselen. Het eczeem is doorgaans niet scherp begrensd. Er kunnen afwijkingen op enige afstand ontstaan van het contact (strooireacties). Op basis van het klinisch beeld is het onderscheid tussen irritatief en allergisch contacteczeem niet altijd te maken. Vaak is er sprake van een combinatie van verschillende vormen van eczeem (allergisch, irritatief, constitutioneel; zie ook achtergrondinformatie constitutioneel eczeem). Behandeldoel Doel van de behandeling is het zoveel mogelijk vermijden van de oorzakelijke contactfactoren en het verlichten van de symptomen. Uitgangspunten Bij de behandeling van contacteczeem staat het vermijden van de oorzakelijke contactfactoren op de voorgrond. Dit is echter vaak niet of slechts gedeeltelijk mogelijk. Bovendien is de huid beschadigd, daardoor extra kwetsbaar en verhoogd doorgankelijk, waardoor er een vicieuze cirkel kan ontstaan. Veelvoorkomende contactreacties betreffen licht irritatieve reacties aan de handen bij nat werk en licht irritatieve reacties op huidverzorgingsmiddelen. Minder intensief contact met water en zeep, resp. het mijden van het betreffende huidverzorgingsmiddel en daarbij het gebruik van een emolliens zal de klachten binnen enkele dagen tot weken doen verminderen. Bij ernstigere reacties kunnen de klachten weken tot maanden aanhouden. Ook kan het eczeem een voortslepend verloop hebben, met name indien de contactfactor niet kan worden geëlimineerd en/of er naast de contactfactor ook een constitutioneel eczeem aanwezig is. Contacteczeem kan tegelijkertijd optreden met een andere huidaandoening. De oorspronkelijke huidaandoening is vaak pas goed te herkennen en/of te behandelen nadat de contactfactor is geëlimineerd. In milde gevallen bestaat de medicamenteuze behandeling uit het gebruik van een indifferent middel (emolliens). Indien de klachten daartoe aanleiding geven, wordt overgegaan op het aanbrengen van een dermatocorticosteroïd. De keuze van de sterkte en de basis van het preparaat is afhankelijk van de ernst en de fase waarin het eczeem zich bevindt (acuut, subacuut of chronisch). Zodra de ernst van het eczeem dat toelaat, wordt het gebruik afgebouwd tot enkele malen per week, alvorens te worden gestaakt. De behandeling wordt aangevuld met het gebruik van een indifferent middel (emolliens), bij voorkeur enkele malen per dag (na handenwassen, na douchen). Nadeel van het gebruik van sterkwerkende lokale corticosteroïden is het negatief effect op de barrièrefunctie van de opperhuid, waardoor bij gebruik langer dan enkele weken het positieve effect op de ontsteking moet worden afgewogen tegen de mogelijk verhoogde opname van irritantia door de verdunnende opperhuid. Wanneer het contacteczeem niet vermindert of zelfs toeneemt bij gebruik van lokale corticosteroïden, moet men rekening houden met sensibilisatie voor het dermatocorticosteroïd of bestanddelen van de basis, zoals wolvet(-afgeleiden) of het conserveermiddel. 2

3

4

5 , v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina van Bronnen [1] Richtlijn Contacteczeem, Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, ontacteczeem_inleiding.html [2] NHG-standaard Eczeem 2014; [3] Richtlijn Dermatocorticosteroiden, Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, IV Geneesmiddelen Groep Geneesmiddelen Corticosteroïden Klasse 1 hydrocortison (in de dermatologie) 1% Klasse 2 clobetason 0,0% flumetason 0,02% hydrocortisonbutyraat 0,1% triamcinolonacetonide (in de dermatologie) 0,1% Klasse 3 betamethasondipropionaat (in de dermatologie) 0,0% betamethasonvaleraat (in de dermatologie) 0,1% desoximetason 0,2% fluticason (in de dermatologie) crème 0,0%, zalf 0,00%) mometason (in de dermatologie) 0,1% Calcineurineremmers Retinoiden Systemische immuunmodulatoren Klasse 4 clobetasol 0,0% betamethason in propyleenglycol pimecrolimus (off-label) tacrolimus (bij huidaandoening) (offlabel) alitretinoïne acitretine (off-label) prednison prednisolon methotrexaat (off-label) ciclosporine (off-label) azathioprine (off-label)