Verslag van de werkzaamheden 2012 1
Verslag van de werkzaamheden 2012 2
Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Het regelgevend kader voor de werkzaamheden 6 3. Doelstellingen, toetsingskader en werkwijze 7 4. Samenstelling Raad van Toezicht en College Kwaliteitsonderzoek 8 5. Ondersteuning werkzaamheden Raad en College 9 6. Resultaten kwaliteitsonderzoeken, vervolgonderzoeken en (her)toetsingen 10 6.1 Vrijstellingenbeleid en verleende vrijstellingen 10 6.2 Toetsingsaantallen en resultaten 10 6.2.1 Toetsingsaantallen reguliere kwaliteitsonderzoeken/toetsingen openbaar accountants 11 6.2.2 Toetsingsaantallen vervolgonderzoeken/hertoetsingen openbaar accountants 11 6.2.3 Eindoordelen kwaliteitsonderzoeken, vervolgonderzoeken en (her)toetsingen openbaar accountants 12 6.2.4 Behandelde verbeterplannen openbaar accountants 12 6.2.5 Bezwaarprocedures openbaar accountants 12 6.2.6 Tuchtrechtprocedures openbaar accountants 13 6.2.7 Resultaten toetsingen bij interne en overheidsaccountants 13 6.2.8 Conclusies 14 6.3 Kwalitatieve bevindingen/belangrijkste tekortkomingen 14 7. Overige activiteiten 16 7.1 Accreditaties en samenwerking 16 7.2 Overleg met de besturen van NIVRA en NOvAA 17 7.3 Resultaten evaluaties kwaliteitsonderzoeken/toetsingen 17 8. Fusie NIVRA en NOvAA 18 8.1 Algemeen 18 8.2 Expertgroep Toezicht 18 3
9. Vooruitblik werkzaamheden Raad voor Toezicht 21 9.1 Regelgevend kader 21 9.2 Samenstelling 21 9.3 Doelstelling en missie 21 9.4 Samenwerking, overleg en accreditaties 22 10. Samenvatting en conclusies 23 Verslag van de werkzaamheden 2012 4
01 Inleiding Op 1 januari 2013 is de Wet op het accountantsberoep in werking getreden en zijn NIVRA en NOvAA formeel opgegaan in de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Per die datum wordt binnen de NBA het toezicht op de kwaliteit van de beroepsuitoefening uitgeoefend door de Raad voor Toezicht. De Raad voor Toezicht (RvT) zet daarmee de werkzaamheden van het voormalige College Kwaliteitsonderzoek (verder aangeduid als CKO) van het NIVRA en de Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s (verder aangeduid als RvTBAA) van de NOvAA voort. Dit is het eerste jaarverslag dat door de Raad voor Toezicht van de NBA wordt uitgebracht. Het betreft een bijzonder verslag, omdat de Raad op grond van de van toepassing zijnde overgangsbepalingen in dit jaarverslag een gecombineerd verslag van de werkzaamheden over 2012 van de RvTBAA en het CKO uitbrengt. Naast het verslag van de werkzaamheden van RvTBAA en CKO geeft de Raad voor Toezicht in dit verslag een vooruitblik op de invulling van zijn taken en werkzaamheden in 2013. De Raad voor Toezicht stelt zich net als voorheen de RvTBAA en het CKO ten doel het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van accountants. Daarbij wordt zoveel mogelijk samenwerking nagestreefd met andere partijen. Een belangrijke doelstelling zal daarbij zijn met de resultaten en bevindingen die voortkomen uit de toetsingen mede bij te dragen aan het lerend vermogen van het beroep. 5
02 Het regelgevend kader voor de werkzaamheden Het regelgevend kader voor de werkzaamheden van de RvTBAA en het CKO vloeit rechtstreeks voort uit wettelijke bepalingen en is vastgelegd in verordeningen. Zowel de RvTBAA als het CKO hebben hun werkzaamheden verricht respectievelijk namens het bestuur van de NOvAA en het bestuur van het NIVRA en hebben daartoe van het bestuur mandaat, volmacht en machtiging gekregen. Gelet op dit mandaat heeft de RvTBAA zijn bevoegdheden uitgeoefend krachtens de Verordening op de Raad van Toezicht en de Verordening op de kwaliteitstoetsing NOvAA en het CKO krachtens de Verordening op de kwaliteitstoetsing NIVRA en de Verordening Kwaliteitsonderzoek. De ledenvergaderingen van NIVRA en NOvAA hebben op 28 juni 2012 twee identieke toetsingsverordeningen (de Verordening op de kwaliteitstoetsing NIVRA en de Verordening op de Kwaliteitstoetsing NOvAA) aangenomen die per 1 juli 2012 van kracht zijn geworden. Met deze verordeningen werd vooruitlopend op het toezicht binnen de NBA het toezicht door NIVRA en NOvAA alvast geharmoniseerd om een goede overgang naar de Raad voor Toezicht mogelijk te maken. Toetsingen en kwaliteitsonderzoeken aangevangen onder de oude Verordening op de preventieve toetsing en de Verordening Kwaliteitsonderzoek worden op grond van de overgangsbepalingen in de nieuwe verordeningen afgewikkeld volgens de toen geldende oude verordeningen. Verslag van de werkzaamheden 2012 6
03 Doelstellingen, toetsingskader en werkwijze De taken van de RvTBAA en het CKO bestonden uit het op basis van het door de besturen van NOvAA en NIVRA verleende mandaten zelfstandig en onafhankelijk uitvoeren van periodieke preventieve toetsingen, hertoetsingen, respectievelijk kwaliteitsonderzoeken en vervolgonderzoeken alsmede het zo nodig instellen van onderzoeken indien sprake is van een redelijk vermoeden van nietnaleving van de voor accountants geldende beroepsnormen. Aldus oefenden de RvTBAA en het CKO toezicht uit op de accountantspraktijken, bevorderden zij de kwaliteit van de dienstverlening door AA s en RA s. De RvTBAA en het CKO beoogden daarmee met name het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer in de werkzaamheden van accountants te handhaven en te vergroten. De periodieke preventieve toetsingen van de RvTBAA en kwaliteitsonderzoeken van het CKO waren erop gericht om vast te stellen of het stelsel van kwaliteitsbeheersing van een accountantspraktijk voldoet aan de normen die voor de beroepsuitoefening worden gesteld. Tot deze normen voor de beroepsuitoefening worden gerekend wet en regelgeving, jurisprudentie, de van toepassing zijnde verordeningen en daarop gebaseerde Nadere voorschriften en overige regelgeving. Daarnaast worden bij de uitvoering van de taken een aantal belangrijke uitgangspunten gehanteerd: het toetsingskader is uiteraard gebaseerd op vigerende regelgeving; de RvTBAA en het CKO waren in hun oordeel mild waar het kon indien de accountantspraktijk serieus en tijdig werkte aan verbetering van het stelsel van kwaliteitsbeheersing, doch streng en onverbiddelijk in geval een praktijk dat overduidelijk naliet of weigerde; het principe van hoor en wederhoor werd altijd toegepast; het oordeel onvoldoende was altijd gebaseerd op meerdere ernstige en/of structurele tekortkomingen; accountantspraktijken die na een eerste toetsing als onvoldoende waren beoordeeld gingen in beginsel een verbetertraject in, de gang naar de tuchtrechter werd ingezet als ultimum remedium ; tuchtrechtprocedures die eenmaal waren aangevangen werden in beginsel ook doorgezet; nietnaleving van de PEverplichtingen leidde in beginsel tot het indienen van een klacht bij de Accountantskamer. Het uitvoeren van een toetsing of kwaliteitsonderzoek kwam neer op het vergelijken van de overgelegde documentatie en de voor toetsing geselecteerde dossiers met de door de beroepsorganisatie gestelde normen en overige wet en regelgeving. De bevindingen van de toetsers dienden gebaseerd te zijn op de aangetroffen feiten en niet op goede voornemens voor de (nabije) toekomst. Deze bevindingen werden vastgelegd in het toetsingsverslag en ingevulde vragenlijsten die de basis vormden voor het advies van de toetsers inzake het door de RvTBAA of het CKO vast te stellen eindoordeel. RvTBAA en het CKO stonden bij de beraadslaging over de vaststelling van het eindoordeel met name uitvoerig stil bij de overwegingen die de toetsers bij hun advies voor een eindoordeel hebben laten meewegen. 7
04 Samenstelling Raad van Toezicht en College Kwaliteitsonderzoek De samenstelling van de Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s en het College Kwaliteitsonderzoek was in de periode 1 januari tot en met 31 december 2012 als volgt. Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s mr. N. Schaar (voorzitter), senior raadsheer bij het Gerechtshof te Den Haag; mr. M.J.C. Koens (plaatsvervangend voorzitter), senior raadsheer bij het Gerechtshof te Den Bosch; mw. M.H.E. Pelzer (lid), burgemeester van de gemeente Bergen (L); drs. A.A.V.M. Otten AA (lid), oudpenningmeester en oud plaatsvervangend voorzitter van het NOvAAbestuur, thans niet meer als openbaar accountant werkzaam; G.J.A.H. van der Wielen AA (lid), openbaar accountant en oudvoorzitter van het NOvAA bestuur. De heer H. Geerlofs AA, oudvoorzitter van het NOvAAbestuur en werkzaam als openbaar accountant, heeft de RvTBAA ook in 2012 bijgestaan als vaktechnisch adviseur. College Kwaliteitsonderzoek O. van Agthoven RA (voorzitter), openbaar accountant; drs. M.A. Bongers RA (lid), intern accountant; drs. J.M.M. Dumoulin RA (lid), tot 2011 werkzaam als openbaar accountant; O. Opzitter RA (lid), openbaar accountant; drs. J.W. van Wingerde RA (lid), overheidsaccountant. Voorts verleende vanuit het NBAbureau de heer P.F.M. Hurks RA vaktechnische ondersteuning aan het College. Verslag van de werkzaamheden 2012 8
05 Ondersteuning werkzaamheden Raad en College Sedert november 2010 zijn, vooruitlopend op de totstandkoming van de NBA, de bureauorganisaties van NIVRA en NOvAA samengevoegd en opereren zij onder de naam NBA. Ook de afdelingen die tot die datum afzonderlijk de RvTBAA en het CKO ondersteunden, zijn per die datum binnen de NBA samengevoegd tot de Afdeling Toezicht en Kwaliteit. Deze afdeling ondersteunde de RvTBAA en het CKO bij de uitvoering van hun taken. De ondersteuning van de taken en werkzaamheden van de RvTBAA en het CKO vond binnen deze afdeling plaats onder verantwoordelijkheid van mr. H.C. Evertse van der Meer, secretaris van de Raad, en A.J.M. Werring, hoofd Toezicht en Kwaliteit van de NBA. Zij werden daarbij geassisteerd door vijf medewerkers die door de NBA voor deze werkzaamheden ter beschikking zijn gesteld. De organisatie, het inplannen, het doen uitvoeren en afwikkelen van de periodieke preventieve toetsingen, kwaliteitsonderzoeken, hertoetsingen en vervolgonderzoeken van RvTBAA en CKO is de hoofdactiviteit van de medewerkers van de afdeling Toezicht en Kwaliteit. De overige werkzaamheden van de afdeling bestaan uit de dossiervorming, de begeleiding en de afwikkeling van verbetertrajecten, het informeren en beantwoorden van vragen van toetsers en getoetsten, het up to date houden van de toetsingsdocumenten en documentatie, ondersteuning bij het werven en opleiden van toetsers, het organiseren van toetsersbijeenkomsten en cursussen, alsmede het geven van voorlichting. De Raad van Toezicht wil op deze plaats alle medewerkers van de Afdeling Toezicht en Kwaliteit van de NBA graag complimenteren met het vele werk dat het afgelopen jaar is verzet, de betrokkenheid, stressbestendigheid en veerkracht die zij daarbij in het fusietraject hebben getoond. Daarvoor is de Raad hen veel dank verschuldigd. 9
06 Resultaten kwaliteitsonderzoeken, vervolgonderzoeken en (her)toetsingen In dit hoofdstuk worden de toetsingsresultaten over 2012 van de (her)toetsingen van de RvTBAA en kwaliteitsonderzoeken en vervolgonderzoeken van het CKO weergegeven, gesplitst naar kwantitatieve en kwalitatieve resultaten. Allereerst worden het vrijstellingenbeleid en de op grond daarvan verleende vrijstellingen gepresenteerd voor toetsingen/kwaliteitsonderzoeken. Daarna worden de kwantitatieve toetsingsuitkomsten van RvTBAA en CKO gepresenteerd. Daarna zullen de kwalitatieve bevindingen worden gepresenteerd. 6.1 Vrijstellingenbeleid en verleende vrijstellingen Er kunnen zich omstandigheden voordoen waarin het niet wenselijk wordt geacht dat een accountantspraktijk aan een toetsing of kwaliteitsonderzoek wordt onderworpen. De praktijk bevindt zich bijvoorbeeld in een afbouwfase, de praktijk is minder dan een jaar geleden betrokken in een fusieproces, of de praktijk is minder dan een jaar geleden geconfronteerd met de verbreking van de samenwerking met een aanzienlijk deel van de bij die praktijk werkzame accountants. In deze situaties beoordelen RvTBAA en CKO of, gelet op de specifieke situatie bij de desbetreffende praktijk en de noodzakelijke inspanning die een toetsing of kwaliteitsonderzoek voor de onderhavige accountantspraktijk met zich brengt, het gerechtvaardigd is de desbetreffende praktijk tijdelijk vrij te stellen van de toetsing of het kwaliteitsonderzoek. De accountantspraktijk dient hiertoe een schriftelijk gemotiveerd verzoek in te dienen, voorzien van deugdelijke bewijsstukken. Deze vrijstelling op grond van bijzondere omstandigheden wordt verleend voor een beperkte termijn van ten hoogste een kalenderjaar. Indien de specifieke omstandigheden dit rechtvaardigden, kunnen RvTBAA en CKO die termijn eenmalig met een kalenderjaar te verlengen. 6.2 Toetsingsaantallen en resultaten In deze paragraaf worden achtereenvolgens de toetsingsaantallen en resultaten van de onder verantwoordelijkheid van het CKO en de RvTBAA uitgevoerde toetsingen gepresenteerd, uitgesplitst naar toetsingen bij openbaar accountants en interne en overheidsaccountants. Verslag van de werkzaamheden 2012 10
6.2.1 Toetsingsaantallen reguliere kwaliteitsonderzoeken/toetsingen openbaar accountants CKO RvTBAA Voor toetsing geselecteerd 2012 *) 64 231 Geannuleerd Verleende tijdelijke vrijstellingen Overgedragen aan NOvAA respectievelijk NIVRA 14 16 8 9 91 Totaal kwaliteitsonderzoeken/toetsingen vervallen 38 100 Kwaliteitsonderzoeken/toetsingen uit te voeren selectie 2012 26 131 Openstaand uit eerdere selecties +13 Uitgevoerde kwaliteitsonderzoeken/periodieke toetsingen 39 131 Door SRA onder accreditatie uitgevoerde onderzoeken/toetsingen +47 +62 Totaal uitgevoerde kwaliteitsonderzoeken/toetsingen 86 193 *) In verband met de aan de fusie gerelateerde werkzaamheden van het secretariaat, de voorbereidingen voor de automatisering en opleiding binnen het secretariaat en de transitie naar de is het aantal geselecteerde accountantspraktijken in overleg met bestuur NOvAA en NIVRA teruggebracht naar een lager doch verantwoord aantal geselecteerde kantoren en toetsingen dan vorige jaren. Het aantal door het CKO in 2012 geselecteerde accountantspraktijken is relatief gering, omdat dit het restant van de vierjaarcyclus van de totale toetsingspopulatie betreft. Het CKO is namelijk gestart met selecteren in 2008 en heeft dus binnen de vierjaarcyclus in 2011 de laatste selectie gepleegd. De selectie 2012 bestaat derhalve uit veel recent gestarte accountantspraktijken. 6.2.2 Toetsingsaantallen vervolgonderzoeken/hertoetsingen openbaar accountants CKO Vervolgonderzoeken RvTBAA Hertoetsingen 1e vervolgonderzoek/hertoetsing 2e vervolgonderzoek/aanvullende hertoetsing 49 4 86 9 Totaal geselecteerd vervolgonderzoek/hertoetsing 53 95 Geannuleerd Verleende tijdelijke vrijstellingen 12 2 29 Vervolgonderzoeken/hertoetsingen vervallen 12 31 Totaal vervolgonderzoeken/hertoetsingen uit te voeren 41 64 Door SRA uitgevoerde hertoetsingen +8 +6 Totaal uitgevoerde vervolgonderzoeken/hertoetsingen 49 70 11
6.2.3 Eindoordelen kwaliteitsonderzoeken, vervolgonderzoeken en (her)toetsingen openbaar accountants Eindoordelen 2012 College Raad *) Aantal % 2012 % 2011 Aantal % 2012 % 2011 Kwaliteitsonderzoeken/toetsingen Voldoende Onvoldoende Aangehouden oordeel Geen **) 56 16 14 78% 22% 68% 32% 208 52 34 80% 20% 63% 37% Totaal kwaliteitsonderzoeken/toetsingen 86 294 Vervolgonderzoeken/hertoetsingen Voldoende Onvoldoende Aangehouden oordeel 35 10 78% 22% 90% 10% 52 19 18 73% 27% 64% 36% Totaal vervolgonderzoeken/hertoetsingen 45 89 2e Vervolgonderzoek Voldoende Onvoldoende 3 1 75% 25% 100% 0% Totaal 2e vervolgonderzoeken 4 Totaal aantal eindoordelen 135 383 *) Het aantal eindoordelen van de RvTBAA wijkt af van het aantal in paragraaf 6.2.1 weergegeven toetsingsaantallen vanwege de wijze van registreren. Toelichting: aangezien de toetsingspiek in het najaar ligt en de doorlooptijd van toetsingsdossiers enkele maanden bedraagt, zijn eindoordelen over (her) toetsingen uit 2011 in het eerste kwartaal van 2012 vastgesteld en is een deel daarvan in dit jaar verantwoord. **) Artikel 11 van de op de onderzoeken 2012 van toepassing zijnde Verordening Kwaliteitsonderzoek bepaalt dat het College geen eindoordeel uitbrengt bij accountantspraktijken die beschikken over een vergunning van de AFM om wettelijke controles uit te voeren. Ook de door SRA onder de accreditatie uitgevoerde toetsingen bij accountantspraktijken met een vergunning zijn gerubriceerd onder geen oordeel. 6.2.4 Behandelde verbeterplannen openbaar accountants Vanaf 1 januari 2006 is in de Verordening op de Periodieke Preventieve Toetsing een bepaling opgenomen die, bij een onvoldoende eindoordeel, een getoetste accountantspraktijk verplicht om, binnen een door de Raad te stellen termijn, een verbeterplan in te dienen, die vervolgens door de RvTBAA moet worden goedgekeurd. Het verbeterplan dient met name te zijn gebaseerd op de aanbevelingen en aanwijzingen die de RvTBAA in zijn eindoordeel heeft gegeven. In het verslagjaar hebben 46 accountantspraktijken een verbeterplan bij de RvTBAA ingediend die alle door de RvTBAA zijn goedgekeurd. 6.2.5 Bezwaarprocedures openbaar accountants In 2012 zijn in totaal 18 bezwaren tegen besluiten van de RvTBAA en het CKO ingediend bij het bestuur. Deze zijn behandeld door de Commissie Bezwaarschriften, die het bestuur adviseert over de te nemen besluiten. In onderstaande tabel worden de bezwaren en genomen besluiten nader toegelicht. Verslag van de werkzaamheden 2012 12
Ingediende bezwaren en genomen besluiten Inhoud bezwaren Genomen besluiten bestuur Aantal Niet ontvankelijk Gegrond Ongegrond Nog in behandeling Inhoud eindoordeel Factuur toetsing 7 11 3 1 (deels) 1 (deels) 2 10 1 Totaal 18 3 2 (deels) 12 1 6.2.6 Tuchtrechtprocedures openbaar accountants In de regel dienden RvTBAA zowel als het CKO in de volgende omstandigheden een klacht in bij de Accountantskamer te Zwolle: wanneer er sprake was van zeer ernstige misslagen in de beroepsuitoefening; wanneer het resultaat van een hertoetsing/vervolgonderzoek nog onvoldoende verbetering liet zien; bij het niet voldoen aan de verplichtingen van de Nadere voorschriften Permanente Educatie (Raad) *); bij weigering van medewerking aan een kwaliteitsonderzoek of toetsing. *) Bij het NIVRA werden in 2012 tuchtacties uit hoofde van het niet naleven van de PEverplichtingen afzonderlijk, dus niet door het CKO, aangespannen. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de in 2012 aangespannen tuchtprocedures. Tuchtprocedures Accountantskamer Zwolle 2012 Grond van de ingediende klachten Aantal Lopende procedures Aangehouden Uitspraken Gegrond Ongegrond Niet naleven eisen stelsel van kwaliteitsbeheersing en/of PE Weigering medewerking 34 6 23 1 4 1 7 4 Totaal 40 24 5 11 Beroepsprocedures College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) Tegen uitspraken van de Accountantskamer kan in beroep worden gegaan bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). In 2012 is in 8 gevallen beroep aangetekend, waarvan in 1 geval op bestuursrechtelijke gronden. Alle procedures lopen nog en hebben nog niet tot een uitspraak geleid. 6.2.7 Resultaten toetsingen bij interne en overheidsaccountants Op grond van artikel 7 van de Verordening op de kwaliteitstoetsing worden ook bij accountantsafdelingen waaraan interne of overheidsaccountants zijn verbonden kwaliteitstoetsingen uitgevoerd. Nagenoeg alle interne accountants en overheidsaccountants zijn verbonden aan accountantsafdelingen die lid zijn van het Instituut van Internal Auditors Nederland (IIA) of het Samenwerkingsverband Kwaliteitstoetsing Overheidsaccountants (KOA). Aan deze organisaties is een accreditatie 13
verleend om dubbele toetsingen te voorkomen (zie verder paragraaf 7.1). De resultaten van deze toetsingen worden onderstaand weergegeven. IIA In 2012 zijn door de Commissie Kwaliteitstoetsing van IIA 13 12 onderzoeken uitgevoerd. Bij 11 van de getoetste accountantsafdelingen was het oordeel voldoet en in 1 geval onvoldoende. Deze onvoldoende zal door IIA worden opgevolgd met een vervolgonderzoek. Bij de getoetste accountantsafdelingen waren in totaal 259 IIAleden werkzaam, waarvan 63 registeraccountants. KOA De KOA heeft in 2012 bij 4 overheidsdiensten een kwaliteitsonderzoek gestart. Aangezien KOA een iets andere toetsingscyclus heeft, zijn deze onderzoeken bij het opstellen van dit jaarverslag nog niet afgerond. 6.2.8 Conclusies Reguliere kwaliteitsonderzoeken/toetsingen De resultaten van de reguliere kwaliteitsonderzoeken van het CKO laten een lichte verbetering zien: van de 72 onderzochte accountantspraktijken waarbij het CKO een oordeel heeft vastgesteld voldoet 78% (2011: 68%). Deze resultaten liggen in lijn met de resultaten van de toetsingen die in 2012 zijn uitgevoerd door de RvTBAA: 260 accountantspraktijken getoetst, waarbij 80% voldoet (2011: 63%). Vervolgonderzoeken/hertoetsingen Van de 45 uitgevoerde vervolgonderzoeken van het CKO was in 78% (2011: 90%) van de gevallen de conclusie dat de naar aanleiding van de eerdere onvoldoende gegeven aanbevelingen in voldoende mate zijn opgevolgd. Daarbij dient te worden vermeld dat in alle gevallen er wel sprake was van verbetering, conform het ingediende verbeterplan, maar op (enkele) belangrijke punten waren er toch nog tekortkomingen die een definitieve voldoende nog niet rechtvaardigden. Met de kantoorleiding van deze 10 accountantspraktijken heeft een gesprek plaatsgevonden over de ernst van deze situatie en het benodigde verdere verbetertraject. Inmiddels is door de besloten om in het kader van een meer risicogerichte aanpak van het toezicht deze accountantspraktijken op korte termijn opnieuw voor een kwaliteitstoetsing te bezoeken. Van de vier uitgevoerde 2e vervolgonderzoeken was bij 1 accountantspraktijk de conclusie dat ondanks dat opnieuw sprake was van verbetering het oordeel dat de aanbevelingen nog niet in voldoende mate waren opgevolgd. De betreffende accountant heeft zijn inschrijving in het accountantsregister inmiddels laten doorhalen. Om die reden is geen tuchtactie gestart. De resultaten van de hertoetsingen van de RvTBAA laten evenals de uitgevoerde toetsingen een verbetering zien: van de 71 hertoetsingen waarvan een eindoordeel is vastgesteld, kreeg 73% een voldoende (2011: 64%). 6.3 Kwalitatieve bevindingen/belangrijkste tekortkomingen In de meeste gevallen hebben de RvTBAA en het CKO bij uitgevoerde (her)toetsingen dan wel (vervolg)onderzoeken aanwijzingen dan wel aanbevelingen gegeven ter verbetering van het interne stelsel van kwaliteitsbeheersing. Hieronder worden de meest voorkomende aanwijzingen/aanbevelingen vermeld: Aanwijzingen/aanbevelingen ter zake van het stelsel van kwaliteitsbeheersing: het maken van een vastlegging van kwaliteitsbeleid dan wel het invoeren of verbeteren van een kwaliteitshandboek; het voldoen aan bepalingen uit de Nadere Voorschriften Accountantskantoren ter zake van assuranceopdrachten en de Nadere Voorschriften Accountantskantoren ter zake van aan assurance verwante opdrachten; veel voorkomende aanbevelingen zijn: afsluiten of aanpassen van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering en het regelen van de waarneming; Verslag van de werkzaamheden 2012 14
het voldoen aan de regels inzage de zeggenschap; het voldoen aan bepalingen uit de Nadere Voorschriften Permanente Educatie; het voldoen aan de bepalingen uit de Wwft; Aanwijzingen/aanbevelingen op dossierniveau: dossiers vrijwillige controleopdrachten: invoeren of verbeteren van risicoanalyse en/of bepaling van de materialiteit; meer aandacht besteden aan de planningsfase; meer specifiek maken van werkprogramma s; meer vastleggen of verbeteren van vastleggingen; naleven van verslaggevingsvereisten; dossiers samenstellingsopdrachten: gebruikmaken van of verbeteren (procedures rond) opdrachtbevestigingen; gebruikmaken van bevestigingen bij de jaarrekening; meer specifiek maken van werkprogramma s; meer vastleggen of verbeteren van vastleggingen; naleven van verslaggevingsvereisten tekst van de samenstellingsverklaring aanpassen. 15
07 Overige activiteiten In dit hoofdstuk komen in afzonderlijke paragrafen achtereenvolgens de volgende overige activiteiten van de RvTBAA en het CKO aan de orde: accreditaties en samenwerking; overleg met de besturen van NIVRA en NOvAA; evaluaties (her)toetsingen, kwaliteitsonderzoeken en vervolgonderzoeken. 7.1 Accreditaties en samenwerking De RvTBAA en het CKO hebben elkaar op grond van artikel 15 van de Verordening op de preventieve toetsing respectievelijk artikel 24 van de Verordening kwaliteitsonderzoek geaccrediteerd voor het uitvoeren van toetsingen respectievelijk kwaliteitsonderzoeken. Dit om voor de leden van NOvAA en NIVRA een dubbele toetsing te voorkomen. Aan het verlenen van een accreditatie zijn voorwaarden verbonden die moeten waarborgen dat de door de geaccrediteerde organisaties uitgevoerde toetsingen en/of kwaliteitsonderzoeken minimaal gelijkwaardig zijn aan die van de RvTBAA en/of het CKO. SRA Ook de vereniging Samenwerkende Registeraccountants en AccountantsAdministratieconsulenten (SRA) is door zowel de RvTBAA als het CKO geaccrediteerd. De resultaten van de onder deze accreditatie uitgevoerde toetsingen en kwaliteitsonderzoeken worden in hoofdstuk 5 verantwoord onder de resultaten van de uitgevoerde toetsingen/kwaliteitsonderzoeken. IIA Interne en overheidsaccountants die lid zijn van het NIVRA zijn eveneens aan een kwaliteitsonderzoek door het College Kwaliteitsonderzoek onderworpen. In dat verband is aan het Institute van Internal Auditors Nederland (IIA) in december 2010 door het CKO een accreditatie verleend voor het uitvoeren van kwaliteitsonderzoeken bij interne auditafdelingen van IIAleden waaraan registeraccountants zijn verbonden. Monitoring van de populatie interne accountantsafdelingen heeft uitgewezen dat in 2012 alle accountantsafdelingen die voor een kwaliteitsonderzoek in aanmerking kwamen, werden afgedekt door de accreditatie. Het College heeft dus zelf geen kwaliteitsonderzoeken bij interne accountantsafdelingen uitgevoerd. De resultaten van de kwaliteitsonderzoeken die onder deze accreditatie zijn uitgevoerd, worden verantwoord in hoofdstuk 5. KOA Ook aan het Samenwerkingsverband Kwaliteitstoetsing Overheidsaccountants (KOA) is in juli 2011 door het CKO een accreditatie verleend voor het uitvoeren van kwaliteitsonderzoeken bij interne accountantsafdelingen van overheidsaccountants van KOAleden waaraan registeraccountants zijn verbonden. Er is een nadere inventarisatie gaande van de accountantsaf Verslag van de werkzaamheden 2012 16
delingen die voor een kwaliteitsonderzoek door het College in aanmerking komen. De resultaten van de kwaliteitsonderzoeken die onder deze accreditatie zijn uitgevoerd, worden verantwoord in hoofdstuk 5. Werkgroep Instrumentarium De vragenlijsten die worden gebruikt voor het uitvoeren van de kwaliteitsonderzoeken worden jaarlijks herzien en vastgesteld door de RvTBAA en het CKO. In het kader van de verdere harmonisatie van de te gebruiken vragenlijsten in 2012 was een Werkgroep Instrumentarium actief waarin met vertegenwoordigers van de RvTBAA, het CKO en de SRA is gewerkt aan verdere harmonisatie en aanpassing van de vragenlijsten voor 2012. 7.2 Overleg met de besturen van NIVRA en NOvAA De RvTBAA en het CKO hebben in een gecombineerd jaarlijks overleg met het voltallige NBAbestuur (gezamenlijke besturen van NOvAA en NIVRA) gesproken over het verslag van de werkzaamheden van de RvTBAA en het CKO over 2011, de toetsingssystematiek, de uitkomsten van de toetsingen 2011, de uitkomsten van de toetsingsenquête 2011 en de daaruit voortgekomen aandachtspunten. Naast dit jaarlijks overleg met het bestuur, hadden de voorzitter en vicevoorzitter van de RvTBAA, zo vaak als nodig klein overleg met de directie van het NBAbestuur. 7.3 Resultaten evaluaties kwaliteitsonderzoeken/toetsingen De RvTBAA en het CKO sturen aan alle accountantspraktijken na afronding van de toetsingen en kwaliteitsonderzoeken een evaluatieformulier. Doel daarvan is het verkrijgen van inzicht in hoe de onderzochte organisaties het onderzoek en de toetsers hebben ervaren. In 2012 zijn in totaal 413 evaluatieformulieren verzonden, waarvan er 200 ingevuld retour zijn ontvangen. Met een respons van 48% geeft dit dus een betrouwbaar beeld van hoe de onderzoeken worden gewaardeerd. De onderzoeken worden gemiddeld gewaardeerd met een 7. 17
08 Fusie NIVRA en NOvAA 8.1 Algemeen Met de inwerkingtreding van de Wet op het accountantsberoep op 1 januari 2013 is de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) ook formeel een feit. Daarmee is een einde gekomen aan het bestaan van het Koninklijk NIVRA en de NOvAA. Binnen de fusieorganisatie NBA is in 2012 het nieuwe toezichtmodel van de NBA nader ingevuld. Daarbij is ook rekening gehouden met de samenwerking met de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor wat betreft het toezicht op de wettelijke controles bij accountantsorganisaties met een niet OOBvergunning (OOB: Organisaties van Openbaar Belang). De ontwikkeling van het nieuwe toezicht is vormgegeven door de Expertgroep Toezicht, samengesteld uit vertegenwoordigers van de RvTBAA, het CKO en de afdeling Toezicht en Kwaliteit van de NBA. Om een ongestoorde overgang van de werkzaamheden naar de Raad voor Toezicht van de NBA mogelijk te maken, hebben de besturen van NIVRA en NOvAA besloten dat voorbereidende werkzaamheden ten behoeve van de Raad voor Toezicht van de NBA onder auspiciën van de Expertgroep Toezicht werden uitgevoerd. De Raad voor Toezicht is deze Expertgroep zeer erkentelijk voor het vele voorbereidende werk dat is verricht. Dit heeft een snelle en goede start van de Raad voor Toezicht mogelijk gemaakt. In de volgende paragraaf worden de activiteiten van de Expertgroep weergegeven, die per 1 januari 2013 haar werkzaamheden heeft beëindigd. 8.2 Expertgroep Toezicht De Expertgroep Toezicht, die was belast met inrichting van het nieuwe toezicht binnen de NBA, was als volgt samengesteld: mr. N. Schaar (voorzitter Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s); O. van Agthoven RA (voorzitter College Kwaliteitsonderzoek) G.J.A.H. van der Wielen AA (lid Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s) mevr. mr. H.C. Evertsevan der Meer (secretaris Raad van Toezicht) A.J.M. Werring (hoofd Toezicht en Kwaliteit NBA). De Expertgroep heeft in het kader van (de overgang naar) de de volgende werkzaamheden verricht. Verslag van de werkzaamheden 2012 18
Tarieven kwaliteitstoetsingen NIVRA en NOvAA hanteerden verschillende methodieken voor de doorbelasting van de kosten die verband houden met het toezicht en de toetsingen. Mede daardoor waren de tarieven niet gelijk. Er is door de Expertgroep gekeken op welke wijze de tarieven voor de kwaliteitstoetsingen konden worden geharmoniseerd. Uitgewerkte voorstellen hiervoor zijn door de besturen van NIVRA en NOvAA in nieuwe Verordeningen op de kosten kwaliteitsbeoordelingen ter vaststelling voorgelegd aan de ledenvergaderingen van NIVRA en NOvAA op 17 december 2012. De verordeningen zijn door beide ledenvergaderingen vastgesteld en op 1 januari 2013 in werking getreden. Instrumentarium De Werkgroep Instrumentarium, bestaande uit vertegenwoordigers van RvTBAA, CKO en SRA hebben de vragenlijsten die in het kader van de toetsingen moeten worden gebruikt waar nodig aangepast voor gebruik voor de toetsingen in 2013 door de Raad voor Toezicht. De Expertgroep Toezicht heeft deze aangepaste vragenlijsten vastgesteld. De belangrijkste wijzigingen betroffen de zogenoemde monitoringvragenlijst (waarvan de invulling vanaf 1 juli 2012 verplicht is voor alle accountantspraktijken) en de vragenlijsten voor dossieronderzoek van controleopdrachten (deze is aangepast voor gebruik van toetsing van niet OOBcontroleopdrachten). Toetsingssoftware De door het CKO al jaren in gebruik zijnde kwaliteitstoetsingsapplicatie is in overleg met de Expertgroep aangepast voor gebruik voor de toetsingen door de Raad voor Toezicht in 2013. In november 2012 is deze applicatie in gebruik genomen voor het invullen van de monitoringvragenlijst ten behoeve van de toetsingen in 2013. Evaluatie toetsersbestand Zowel de RvTBAA als het CKO beschikten over een eigen toetsersbestand. In het kader van de fusie heeft de Expertgroep Toezicht beide toetsersbestanden geëvalueerd. De Expertgroep heeft als algemene beleidslijn voor het nieuwe toetsersbestand vastgesteld dat toetsers zoveel mogelijk actief moeten zijn in de praktijk en beschikbaar zijn voor een flink aantal toetsingen. Op termijn moet dit leiden tot een beperkter toetsersbestand van zeer ervaren in de praktijk werkzame toetsers. Doel daarvan is de efficiency, effectiviteit en kwaliteit van de toetsingen verder te vergroten. De belangrijkste criteria die voor de evaluatie van het toetsersbestand zijn gehanteerd, waren: werkzaam zijn in het openbaar accountantsberoep, of ten hoogste 1 jaar geleden daaruit zijn teruggetreden. Uitzonderingen zijn gemaakt voor die toetsers die in voldoende mate (1) hebben aangetoond dat dit wordt gecompenseerd door andere relevante actuele ervaring; en (2) hebben aangetoond op het vakgebied voldoende te zijn bijgebleven; in de praktijk hebben aangetoond goed als toetser te functioneren (hierbij zijn de terugontvangen evaluatieformulieren van de getoetste accountantspraktijken en de ervaringen van de RvTBAA en het CKO doorslaggevend geweest); voldaan hebben aan de PEverplichtingen; niet te zijn verbonden aan een organisatie waarvan het stelsel van kwaliteitsbeheersing in het meest recente oordeel als onvoldoende is beoordeeld; de afgelopen 5 jaar geen civielrechtelijke, strafrechtelijke of tuchtrechtelijke veroordeling hebben gehad; de motivatie van de toetsers. Op basis van de evaluatie is vooralsnog een ruim toetsersbestand van 135 toetsers beschikbaar. Op basis van de ervaringen in 2013 zal door de Raad voor Toezicht opnieuw naar de criteria voor het toetsersbestand worden gekeken. In ieder geval zal een jaarlijkse evaluatie van het toetserbestand worden uitgevoerd. Monitoring 2013 Ten behoeve van de selectie van de in 2013 door de Raad voor Toezicht te toetsen accountantspraktijken heeft de Expertgroep de door de Werkgroep Instrumentarium voorbereide monitoringvragenlijst 2013 vastgesteld. In deze vragenlijst zijn enige vragen opgenomen die een eerste aanzet tot een meer risicogerichte selectie van te toetsen accountantspraktijken mogelijk maakt. Het CKO en de RvTBAA hebben in november 2012 aan alle accountantspraktijken gevraagd deze verplichte monitoringvragenlijst in te vullen. Bij het opstellen van dit jaarverslag had 98 % van de accountantspraktijken aan deze verplichting voldaan. Een uitstekend resultaat. De accountantspraktijken die uiteindelijk niet aan deze verplichting zullen hebben voldaan, worden in het kader van de risicogerichte aanpak in 2013 voor een toetsing geselecteerd. 19
Overleg met de AFM De Expertgroep heeft ter voorbereiding op de nadere invulling van de samenwerking tussen Raad voor Toezicht en de Autoriteit Financiële Markten ter zake van het toezicht op de accountantspraktijken met een niet OOBvergunning het overleg met de AFM geïnitieerd. In dat kader zijn in een vroeg stadium de ontwerpen voor de Verordeningen op de kwaliteitstoetsing en de Verordening op de Raad voor Toezicht met de AFM afgestemd om er zeker van te zijn dat deze ook voldoen aan de wensen van de AFM ter zake. Voorts zijn er alvast praktische afspraken gemaakt op operationeel niveau. De Raad voor Toezicht zal de nadere invulling van de samenwerking met de AFM op basis van de voorbereidingen van de Expertgroep bij voorrang ter hand nemen om daar in 2013 een goede invulling aan te kunnen geven. Verslag van de werkzaamheden 2012 20
09 Vooruitblik werkzaamheden Raad voor Toezicht De inrichting van het nieuwe toezicht binnen de NBA en de start van de Raad voor Toezicht zijn, zoals eerder vermeld, voorbereid door een Expertgroep Toezicht bestaande uit vertegenwoordigers van CKO, RvTBAA en de afdeling Toezicht en Kwaliteit van de NBA. Dit heeft een soepele transitie naar een Raad voor Toezicht van de NBA in januari 2013 mogelijk gemaakt. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de uitgangspunten en voornemens van de Raad. 9.1 Regelgevend kader Het regelgevend kader voor de werkzaamheden van de Raad voor Toezicht vloeit rechtstreeks voort uit artikel 3 lid a van de Wet op het accountantsberoep. De Raad voor Toezicht verricht zijn werkzaamheden namens het bestuur van de NBA en heeft daartoe van het NBAbestuur mandaat, volmacht en machtiging gekregen. Gelet op dit mandaat oefent de Raad zijn bevoegdheden uit krachtens de Verordening op de Raad voor Toezicht en de Verordeningen op de kwaliteitstoetsing NIVRA en NOvAA. 9.2 Samenstelling De Raad voor Toezicht is als volgt samengesteld: mr. N. Schaar (voorzitter), senior raadsheer bij het Gerechtshof te Den Haag; mr. M.J.C. Koens (plaatsvervangend voorzitter), senior raadsheer bij het Gerechtshof te Den Bosch; L.A.E.M. van Dun AA (lid), openbaar accountant; mevr. drs. T.L. EntingBeijering RA (lid), overheidsaccountant; O. Opzitter RA (lid), openbaar accountant; R.A.H. Smittenberg RA (lid), openbaar accountant vacature (lid), openbaar accountant. 9.3 Doelstelling en missie De Raad voor Toezicht stelt zich net als voorheen de Raad van Toezicht Beroepsuitoefening AA s van de NOvAA en het College Kwaliteitsonderzoek van het NIVRA ten doel het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van accountants. Daarbij wordt zoveel mogelijk samenwerking nagestreefd met andere partijen. Een belangrijke doelstelling zal daarbij zijn met de resultaten en bevindingen die voortkomen uit de toetsingen mede bij te dragen aan het lerend vermogen van het beroep. 21
9.4 Samenwerking, overleg en accreditaties Om invulling te geven aan het beleid van de NBA met betrekking tot toezicht en kwaliteit is periodiek overleg en samenwerking met alle betrokkenen bij (toetsing van) de kwaliteitsbeheersing en kwaliteitsbewaking van accountants van groot belang. Overleg en samenwerking met onderstaande organisaties verdient bijzondere aandacht. Bestuur NBA Periodiek overleg en afstemming met het bestuur van de NBA is daarbij uiteraard noodzakelijk. De Raad zal daarom gevraagd of ongevraagd zo vaak als nodig is overleg plegen met het bestuur van de NBA. Een belangrijk bestuurlijk project voor 2013 is het nader invulling geven aan het verbeteren van het lerend vermogen van het beroep en de beroepsorganisatie door het opzetten van een meer systematische evaluatie van bevindingen uit incidenten, toetsingen en toezicht. Namens de Raad zal naar vermogen een bijdrage worden geleverd aan dit project om de resultaten, kennis en ervaringen die worden opgedaan uit de toetsingen in te brengen. Autoriteit Financiële Markten De Raad is reeds in overleg met de Autoriteit Financiële Marketen (AFM) getreden om binnen het regelgevend kader tot een nadere invulling te komen van de afspraken die voortvloeien uit het convenant dat is afgesloten tussen de AFM en NBA in het kader van het toezicht op de wettelijke controles bij accountantsorganisaties met een niet OOBvergunning. Bij deze accountantsorganisaties zullen met ingang van de toetsingen in 2013 door de Raad voor Toezicht ook de door deze accountantsorganisaties uitgevoerde wettelijke controles in de toetsingen worden betrokken. Inmiddels is met de AFM afgesproken dat toetsers van de NBA meelopen met de in 2013 door de AFM geplande themaonderzoeken. Er zal nader overleg plaatsvinden over de wijze waarop mogelijke verbeterplannen die voort kunnen vloeien uit die themaonderzoeken kunnen worden opgevolgd. Daarnaast wordt de AFM betrokken bij de instructie van de NBAtoetsers die de wettelijke controles van de niet OOBkantoren gaan toetsen. Geaccrediteerde organisaties Samenwerking en periodiek overleg met geaccrediteerde organisaties is in het kader van het voorkomen van dubbele toetsing door leden die lid zijn van koepelorganisaties wenselijk. De Raad streeft daarom voortzetting van de bestaande accreditaties na. Momenteel zijn accreditaties verleend aan de volgende organisaties. Vereniging Samenwerkende Registeraccountants en Accountants Administratieconsulenten (SRA); Instituut van Internal Auditors Nederland (IIA Nederland); Samenwerkingsverband Kwaliteitsonderzoek Overheidsaccountants (KOA). De Raad zal in overleg treden met alle geaccrediteerde organisaties over de voortzetting van de accreditaties. Verslag van de werkzaamheden 2012 22
10 Samenvatting en conclusies Het jaar 2012 stond in het teken van de overgang naar het nieuwe toezicht binnen de NBA. Een daarvoor ingestelde Expertgroep Toezicht heeft zich met de voorbereidingen daarvoor belast. In juli 2012 werden door de ledenvergaderingen van NIVRA en NOvAA nieuwe toetsingsverordeningen aangenomen waarmee het toezicht werd geharmoniseerd. In het najaar van 2012 werden instrumentarium en toetsers nader geëvalueerd en werd gestart met de werving van leden voor de Raad voor Toezicht. Tevens werd de tariefstructuur voor de toetsingen geharmoniseerd en nieuwe tarievenverordeningen alsmede een nieuwe Verordening op de Raad voor Toezicht voorbereid, Deze verordeningen zijn de ledenvergaderingen van NIVRA en NOvAA in december 2012 aangenomen, zodat het nieuwe toezicht per 1 januari 2013 van start kon gaan. Dit is een bijzonder jaarverslag van de Raad voor Toezicht, omdat de Raad op grond van de van toepassing zijnde overgangsbepalingen in dit jaarverslag tevens een gecombineerd verslag van de werkzaamheden over 2012 van Raad van Toezicht NOvAA en het College Kwaliteitsonderzoek NIVRA uitbrengt. Naast het verslag van de werkzaamheden van CKO en Raad van Toezicht geeft de Raad in dit verslag een vooruitblik op de invulling van zijn taken en werkzaamheden in 2013. Uitkomst en bevindingen toetsingen 2012 Van de in totaal 332 onder verantwoordelijkheid van de RvTBAA en het CKO uitgevoerde reguliere kwaliteitsonderzoeken/ toetsingen die tot een eindoordeel hebben geleid, hebben er 264 (80%) het eindoordeel voldoende gekregen en 68 (20%) het eindoordeel onvoldoende. Voor de vervolgonderzoeken/hertoetsingen zijn de resultaten in 2012 als volgt: van de 116 uitgevoerde vervolgonderzoeken/hertoetsingen hebben er 87 (75%) het eindoordeel voldoende gekregen en 29 (25%) het eindoordeel onvoldoende. Dit resultaat heeft geleid tot het indienen van 39 tuchtklachten bij de Accountantskamer te Zwolle. De Raad vindt hierin mede een bevestiging dat het uitvoeren van kwaliteitstoetsingen een goed middel is om een beeld te krijgen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van accountants en die met de nodige maatregelen te handhaven. Daar waar is geconstateerd dat het door een accountantspraktijk gehanteerde stelsel van kwaliteitsbeheersing in opzet en/of werking niet voldoet volgt altijd een verplicht verbetertraject dat wordt opgevolgd met een nieuw onderzoek. Van de kantoren die een hertoetsing moeten ondergaan, behaalde in 2012 gemiddeld 75% een voldoende. Dit betekent dat samen met de circa 80% van de getoetste kantoren die direct een voldoende halen uiteindelijk slechts een klein aantal kantoren niet op alle punten een voldoende scoort. Wanneer na hertoetsing wordt vastgesteld dat er nog altijd sprake is van ernstige tekortkomingen volgt in de regel een tuchtactie bij de Accountantskamer te Zwolle. In de 10 gevallen van de 39 in 2012 aangespannen tuchtzaken waarover de Accountantskamer inmiddels een uitspraak heeft gedaan, is de klacht gegrond verklaard en is door de Accountantskamer aan de verantwoordelijke accountant(s) een maatregel opgelegd (zie voor een volledig overzicht van tuchtrechtprocedures paragraaf 6.2.6). Daarmee wordt niet alleen de juistheid van de uitkomsten van de kwaliteitstoetsingen bevestigd, maar ook de juistheid van de beslissing de zaak aan te brengen bij de tuchtrechter. Met het uitvoeren van de toetsingen en het zo nodig ter beoordeling voorleggen aan de tuchtrechter wordt dus de kwaliteit van de beroepsuitoefening van de accountant bewaakt. Daarmee wordt tevens een belangrijke bijdrage geleverd aan de bevordering van het maatschappelijk vertrouwen in de accountants. 23
Raad voor Toezicht Postbus 7983 1008 AD Amsterdam T 020 301 03 60 E rvt@nba.nl I www.nba.nl