Stedelijke Adviesraad voor Milieu en Natuur Advies 2014/04 aangaande Klimaatplan. goedgekeurd tijdens de zitting van de algemene vergadering van dinsdag 21 januari 2014. Toelichting Tijdens de algemene vergadering van 17 december 2013 werd een brainstorm gehouden over de doelstellingen en daarvoor nodige instrumenten voor het toekomstig klimaatplan. Mevrouw Cathy De Bruyne en Indra Van Sande van de Milieudienst gaven toelichting en reikten handvaten aan. Graag willen we de Milieudienst en de Stad Gent bedanken voor deze mogelijkheid om constructief mee te denken in dergelijke vroege fase van de opmaak van een beleidsplan. We konden ons mening al geven over Wonen, we willen echter ook stellen dat het klimaatplan een integraal verhaal is. Hoe zullen andere stadsdiensten omgaan met het klimaat in hun opdrachten o.a. voeding en mobiliteit. Graag willen we alvast onderstaande vragen stellen/advies meegeven. We kijken uit naar het ontwerpplan. Advies A. De renovatiedoelstelling: 100% min. 70 kwh/m² excl. hernieuwbare E 40% naar 30 kwh/m² Incl. hernieuwbare E 3.500 woningen/jaar (= verdubbeling) De raad stelt dat dit de target is dat stad Gent moet proberen te bereiken. Er is geen reserve tijd meer, de target kan niet lager worden gelegd als de missie van de stad wordt gevolgd: Gent is een open, solidaire, wijze en kindvriendelijke stad. Zij verbindt alle krachten om de stad uit te bouwen tot een blijvend leefbaar geheel en zo de toekomst verder vorm te geven. Gent wil op creatieve wijze voorloper zijn in de transitie naar een klimaatneutrale stad. We bouwen verder aan een milieuvriendelijke en gediversifieerde economie die welvaart brengt voor iedereen. Zo ontwikkelen we ons tot een gemeenschap van verantwoordelijke burgers die zich vrij kunnen ontplooien en op de nodige ondersteuning kunnen rekenen.
B. Moet er een doelgroepgericht actieplan worden voorzien? Zijn er prioritaire doelgroepen, m.a.w. zien we als raad specifieke groepen waarvoor we extra aandacht vragen? 1. Sociale woningen Ja, specifieke aandacht noodzakelijk. Er is een serieuze achterstand bij de bouwprojecten van sociale woningen cfr project aan Luizengevecht, project in Wondelgem. Er moet druk komen om deze projecten op te starten. De kwaliteit van sociale woningen aanpakken is prioritair. Dit gaat dan zowel over nieuwbouwprojecten, als over de stimulatie van de renovatie van de bestaande sociale woningen. Veelal bouwen sociale huisvestingsmaatschappijen om te voldoen aan wettelijk minimum (kostprijs), hoe kunnen we ze motiveren om meer te doen. De bouwintenties van de sociale huisvestingsmaatschappijen in Gent wordt wel meebepaald door het profiel van de huurders en de mogelijke huurprijzen. In Gent zijn de huurgelden voor sociale woningen lager dan in andere Vlaamse Steden, de Gentse huurders zijn armer. Kunnen privégelden hiervoor geactiveerd worden? 2. Sociale doelgroep Ja, specifieke aandacht noodzakelijk. Cijfers zeggen ons dat er bijna 20% woningen zijn met enkel glas in Gent. Als we de situatie bekijken bij de sociale doelgroep, dan wordt dit bijna 50% van de woningen. De renovatie van dak en ramen is bij hen nog belangrijker, niet alleen voor de CO2-vermindering maar ook om energiearmoede tegen te gaan. 3. Senioren De cijfers tonen dat bijna 70% van de panden die verhuurd worden in Gent eigendom zijn van senioren. Senioren zien dit als 4 de pensioenpijler. Hoe hen activeren om toch nog te investeren? 4. Eigenaar- verhuurders Eigenaar-verhuurders zien hun tweede, derde, woning als hun kapitaal. Veelal genereert de verhuring een vast inkomen. Als ze investeren in hun woning d.m.v. grondige renovatie, valt hun inkomen wellicht terug gezien ze tijdelijk geen huurgelden ontvangen. Dit knelpunt zal moeten worden benoemd om toch een renovatie te kunnen bewerkstelligen. 5. Particuliere woningen Ja, want nodig om doelstelling te bereiken maar met andere instrumenten. Wat zijn de verplichtingen die van hogerop opgelegd worden? Dak, glas en verwarming wordt als prioritair gezien. Het huidige Vlaamse premiebeleid is daarop geënt. Uit de evaluatie blijkt dat veel van deze premies bij mensen terecht komen die zelfredzaam zijn.
In deze groep zijn echter grote verschillen bij de kapitaalkracht van de eigenaars. Een deel valt onder sociale doelgroep, een ander deel is de middenklasse, een groep zijn de kapitaalkrachtigen. Voor elk segment is een andere aanpak nodig. 6. Grote verbruikers In de raad is al een paar keer over de duurzaamheid van het Havengebied gesproken. Hoe ga je de grote bedrijven benaderen, veelal hebben die een serieuze CO2 uitstoot. De Haven heeft een plan, duurzame haven, waarin de maatregelen staan die nodig zijn om aan de wettelijke normen te voldoen. Er gebeurt wel degelijk iets omtrent duurzaamheid, maar als Stad zijn er zeer weinig hefbomen of drukkingsmiddelen om daar veel bijkomend te verwezenlijken. Dat zal door hogere overheden moeten worden opgenomen. 7. Stadseigendom Scholen hebben een voorbeeldrol, net als stadgebouwen een voorbeeldrol hebben. Mensen motiveren om hun eigen woning aan te pakken, komt niet geloofwaardig over als ze bij het naar school brengen van hun kinderen of het bezoeken van een dienst van de Stad zien hoe het niet moet. Als stad Gent werkelijk iets wil doen aan klimaatneutraliteit, moet elke school, elk stadsgebouw een voorbeeld zijn. Het is een grote troef bij sensibilisering als je overal kan zien hoe het wel moet. 8. Mensen activeren via een wijkaanpak, zo kan begeleiding geconcentreerd gebeuren. Idee van de ecoteams voor renovateurs. C. Welke instrumenten moeten worden gebruikt voor welke doelgroep 1. Sociale woningen Vlaanderen is bevoegd voor sociale huisvesting. Moet stad Gent bijpassen via toelage of subsidie of moet Gent aandringen bij Vlaanderen om dit versneld aan te pakken? De raad is van mening dat eerst alle middelen op Vlaams niveau moeten worden uitgeput, dan pas moet Stad Gent optreden. De raad zal de collega s van de Vlaamse Mina-raad aangespreken met de vraag om dit op de agenda te zetten. 2. Sociale doelgroep Een sociale lening is noodzakelijk, maar meerdere leningen kan de doelgroep niet aan. De toegang tot de huidige leningen makkelijker maken is nodig, een bijkomende lening aanbieden hoeft niet. Er worden nu nog subsidies gegeven voor fossiele brandstoffen (mazout, steenkool)op Vlaams niveau: omturnen naar ondersteuning van omvorming tot niet fossiele brandstoffen en minder energieverbruik.
De raad zal de collega s van de Vlaamse Mina-raad aangespreken met de vraag om dit op de agenda te zetten. Er moeten daarnaast ook subsidies geven worden. Belangrijk blijft echter de trajectbegeleiding en ontzorging. Instrumenten: lening, premie en begeleiding. 3. Senioren Seniorenverenigingen zoals OKRA willen renovatie stimuleren. Kunnen dergelijke verenigingen niet gemotiveerd/gestimuleerd of begeleid worden om seniorengroepen samen te brengen om zo gemeenschappelijk renovaties aan te pakken. Trajectbegeleiding is zeker noodzakelijk. Ontzorging kan zeker voor ouderen een hefboom zijn om toch over te gaan tot renoveren. Veelal hebben ze middelen, zelf een renovatie organiseren zien ze echter niet meer zitten. Het zal belangrijk zijn ze te overtuigen van het nut. Een knelpunt kan de redenering zijn dat ze er zelf geen profijt meer van zullen hebben, de redenering dat de volgende het wel zal doen. Comfortverbetering kan zeker helpen. Renoveren om samenwonen tussen studenten en senioren, met inclusief zorg voor elkaar te stimuleren. 4. Eigenaar- verhuurders Stimuleren om bij de wissel van huurders renovatiewerken uit te voeren. Als er ingrijpende werken gebeuren, zou de huurprijs na de renovatie kunnen stijgen. Dat is een effect dat we willen vermijden, de aangeboden woningen zouden te duur kunnen worden in Gent. 5. Particuliere woningen Een deel van deze woningen wordt bereikt via de sociale doelgroep. Hoe kan je de middenklasse stimuleren? Kan dit door een waaier van premies, waaruit ze, afhankelijk van hun situatie, kunnen kiezen? Veelal is er al het recht op een premie, stimulans door bv. Eandis, of is er belastingvoordeel. Moeten we dit nog aanvullen met een Gentse premie. Als dit al gebeurd, moet de premie niet hoog zijn, het is echter een manier om over renovatie te beginnen praten. Is het niet beter om een groep eigenaars, bewoners van eenzelfde wijk samen te brengen om groepsgewijs renovaties door te voeren. Renovaties worden meer zichtbaar in het straatbeeld en renovatie zien, stimuleert tot andere renovaties. Naast begeleiding zou je een lening kunnen aanbieden. Hiermee creëer je rollend kapitaal waardoor ook toekomstige stimulansen mee kunnen worden betaald. Iedereen moet zich ook meer bewust worden van de noodzaak. Bij een wijkaanpak, moeten tegelijk ook de scholen, stadsgebouwen, bedrijven uit die wijk worden aangepakt. Eco-teams kunnen opnieuw worden ingevoerd, in de buurt gezamenlijk zoeken hoe je iets kunt aanpakken, elkaar stimuleren om te renoveren.
De vroegere Eco-teams waren concurrenten van elkaar, ieder team wou een prijs van Stad Gent. Klimaatwijk is een opvolger geweest, maar had geen succes. Er was geen verbondenheid tussen de deelnemers. Er moet duidelijk voor kleinere eenheden worden gekozen. Als prijs kan stad gent een toelage of korting geven voor een bepaald iets wat op zich weer bijdraagt tot het verminderen van de CO2-uitstoot. De stad zette tot nu toe meer in op structurele maatregelen dan op gedragsverandering. Dit omdat gedragsverandering minder stabiel is, van de deelnemers die meededen met Eco-teams in jaar x, deden maar 40% meer mee in jaar X+1. Er moeten wel opgemerkt worden dat door het stilvallen van premies ook de vraag naar de bouwsector is stilgevallen. Via leningen opnieuw stimuleren. Het ontbreken van premies heeft dus blijkbaar wel het gevolg dat mensen wachten met de uitvoering van eventuele renovatieplannen. 6. Grote verbruikers Er blijkt wel trajectbegeleiding nodig te zijn voor kleinere bedrijven, grote bedrijven zijn verplicht om energieconsulent te hebben, kleinere bedrijven hebben dit niet en hebben wel advies nodig. Ze zijn zelf geen vragende partij voor premies, ze willen hulp over de materie. Willen we inzetten op ETS-bedrijven (Emissions Trading System) of zetten we in op andere zaken zeker gezien we voor die bedrijven zeer weinig hefbomen hebben? De raad vermoedt dat het weinig zinvol is, belangrijk is echter wel de perceptie van de gewone burger, als zij zeer grote inspanningen doen, waarom moeten bedrijven dit dan niet doen? Communicatie hieromtrent zeer belangrijk zijn. Stad Gent zal de middelen die ze heeft moeten inzetten, daar waar ze het verschil kan maken. 7. Stadseigendom De nodige aanpak hebben we als raad al geadviseerd in het advies op de water- en energienota. We verwijzen voor dit punt dan ook naar dat advies. D. Vragen/tips - Is er een evaluatie van wat Regent bereikt heeft met hun werking? Regent doet scans, leningen en trajectbegeleiding. Bij trajectbegeleiding zijn er meer dossiers opgestart dan aanvankelijk voorzien. De mensen die ze begeleiden kunnen ook bij Regent lenen terwijl ze op de private markt werden geweigerd. Niet alle renovatie die eruit voortvloeien, zullen tot CO2-vermindering leiden. Veelal wordt de woning meer gebruikt na de renovatie (stel nu niet mogelijk wegens slechte kamers, na renovatie wel te gebruiken) - Spreek partnersteden aan In Wiesbaden bv. wordt renovatie zeer effectief aangepakt. In een stadsblok wordt bv. begonnen met de hoeken, de woningen in het midden
volgen, een krantje voor de wijk wordt meermaals per jaar verdeeld. Communicatie is heel belangrijk. We vernemen dat er in vergelijking met andere Europese steden in Gent een andere eigenaarsstructuur is. Hier is er veelal veel versnipperd, geen bouwpromotoren. Dit vraagt een andere aanpak. - Leuven klimaatneutraal Ja, dat klopt maar Leuven heeft veel gekopieerd van Gent, ze hebben vooral op promotie en communicatie ingezet. Als je in hun beleidsplan kijkt is dat echter niet altijd realistisch. - Communicatie is belangrijk. Hoe overtuig, stimuleer je eigenaars om hun woning te renoveren, tegen wanneer betaal je geen energie meer. - energieproductie Veel is er gezegd over het gebouw, over de schil van een woning. Het blijft echter zo dat ook een passief huis energie verbruikt. Moet ook niet ingezet worden op energieproductie? Kan je de groep die je niet tot verbouwen kunt motiveren, aanzetten tot investeren in milieuvriendelijke energieproductie. Dit zou bv. kunnen resulteren in een kapitaalverzameling waarmee je zonnepanelen kan leggen op een stadsgebouw. Een systeem uitbouwen in Gent om kapitaal van Gentenaars te verzamelen om lokale energieproductie te organiseren of om grote renovatieprojecten op te starten. Als je vraagt aan Gentenaars om te investeren moet er iets tegenover staan. Dit aan de man brengen zonder return maar zuiver om het compenseren van de CO2-uitstoot zal moeilijk te verkopen zijn, er zullen weinig mensen gemotiveerd kunnen worden. Bij investeringen met return zal dit wel kunnen. Diegene die een coöperatieve of iets dergelijks willen opstarten, hebben nood aan faciliteren. Stad Gent zou dit kunnen ondersteunen. Dergelijke zaken kunnen ook worden opgezet voor grote renovatieprojecten. - Bouwreglement Het reglement verstrengt periodiek maar telkens maar een klein beetje, kan niet direct de strengste voorwaarde opgelegd worden. Gezien dit Vlaamse materie is, kan Stad Gent niet veel doen. De opgenomen energieprestatienorm kan/mag niet strenger. - Budget uit meerjarenplanning 17.000.000 extra voor de legislatuur. Dit dus boven op wat er nu al is. Het zou goed zijn om een overzicht te hebben van het totale budget, ook een opsplitsing te maken van het beschikbare budget, te weten wat bestemd is voor welke doelgroep en/of instrument. We vernemen dat er al een paar grote lijnen uitgezet zijn, Stad Gent wil het klimaatplan bekijken en dan het budget daarop afstemmen. De
huidige intentie tot focus ligt op particuliere woningen, energiearmoede, energieproductie. De raad vraagt of bv. ook de lonen van de ambtenaren mee gerekend zijn in dat bedrag? Dit zal afhangen van de gekozen instrumenten namelijk als er geopteerd wordt om trajectbegeleiding uit te voeren, zal een deel van het budget bestemd zijn voor het loon van de trajectbegeleiders, wordt gekozen voor premies, dan is een deel bestemd voor premies. De Raad stelt dat het met dit bedrag niet mogelijk is de doelstellingen te bereiken als je enkel subsidieert, als je een deel als rollend fonds ziet met bv. leningen dan komt dit geld terug. - Bouwvoorschriften: gevelisolatie. Je mag tot 15 cm buiten de rooilijn gaan als je gevelisolatie wil aanbrengen, maar het voetpad moet blijvend de nodige breedte hebben voor rolstoel. Als dat niet zo is, dan wordt de aanvraag geweigerd. De voetpaden zijn smaller dan vroeger, dit o.a. door het invoeren van dubbel parkeren en de wagen in de straat. Bij de heraanleg van straten dit zeker moeten worden meegenomen zodat gevels aan de buitenzijde geïsoleerd kunnen worden, dat is goedkoper en makkelijker. Voetpaden moeten breder. - Premies Indien premies worden ingevoerd, zal dit ook met terugwerkende kracht kunnen. Mensen die nu bezig zijn, gaan uit de boot vallen. Bij het invoeren van premies kan een bestuur enkel beslissen voor de huidige legislatuur. Een aftellende klok zou kunnen stimuleren? Wat vooral belangrijk is, is duidelijkheid en zekerheid. - Groepsaankopen Veelal namen mensen deel omwille van de knowhow, de kwaliteit, de begeleiding, niet omwille van de betere prijs. Uit ervaring blijkt dat de organisatie van een groepsaankoop een grote inspanning is voor de gerealiseerde respons, 100-tal renovaties. - Is er iets opgenomen omtrent ecologische materialen? Vroeger stond in het subsidiereglement dakisolatie dat bij hellende daken enkel zachte materialen in aanmerking kwamen voor subsidie. Stad Gent heeft moeten vaststellen dat de kunststofsector zeer grote inspanningen deed en hun producten sterk stegen in de NIBE-ranking. De kunststofsector kon niet meer geweigerd worden. - Kwaliteit aannemers Er zijn veel cowboys in de sector, kan de Stad een label geven aan de aannemers die voldoen aan bepaalde voorwaarden, waardoor Gentenaars weten dat die aannemer volgens de regels werkt. Dit zou een interne controle kunnen zijn. - Klimaatadaptatie
Renoveren, isoleren is belangrijk. Klimaatadaptatie echter ook, verticaal groen o.a. planten van bomen,gevelgroen is daar budget voor? Een stad heeft te maken met het hitte-effect, hoe kan de Stad hierop ingaan? De collega die dit uitwerkt is in zwangerschapsverlof, ze komt terug in januari en dan zal dit verder worden uitgewerkt. De vraag wordt gesteld m dit ook te komen toelichten aan de Mina-raad. - Meerjarenplan: slim verdichten. Gent is o.a. een stad waar woningen zouden opgesplitst kunnen worden maar juridisch kan dat nog niet. Er zijn binnen de stad eveneens nog groene gebieden die in het structuurplan niet ingekleurd zijn als groenzones dus die volgebouwd kunnen worden. Wat wordt verstaan onder slim verdichten? Slim verdichten is belangrijk maar ook flankerende maatregelen moeten erbij horen, toegang tot water, toegang tot groen, maatregelen om hitteeffect tegen te gaan. Een globaal beeld voor wijken moet worden gemaakt. Misschien moeten we als Mina-raad eens definiëren wat wij als raad zien als slim verdichten en definiëren welke flankerende maatregelen moeten worden meegenomen. De Gecoro zal wellicht met gelijkaardige vragen bezig zijn. Structuurvisie Gent 2030 is in opmaak, daarin moet bepaald worden hoe slim verdichten moet aangepakt worden. Als we een renovatiegolf veroorzaken, dan bestendigen we zaken voor de komende 30à40 jaar. We kunnen zo ook negatieve zaken bestendigen. In de structuurvisie willen ze bepalen hoe Gent er in de toekomst zou moeten uitzien. De studie is juist gestart en loopt twee jaar. De invloed ervan zal dus pas in het volgende klimaatplan kunnen worden opgenomen. In de Gecoro is daarover gesproken n.a.v. de stedelijke RUPs. Andere woonvormen moeten gestimuleerd worden. De eerste stappen worden gezet, maar op korte termijn zal weinig concreet kunnen gezegd worden. - Restauratie Naast renovatie moet ook restauratie worden meegenomen. Monumentenzorg moet mee met creatieve restauraties. Er moet toch in elk historisch gebouw dubbel glas aangebracht kunnen worden? Er moet per gebouw steeds naar een compromis worden gezocht, Stad Gent verkrijgt niet steeds wat het zou willen, maar dikwijls verkrijgt men iets en resulteert dit in een situatie die toch beter is dan huidige toestanden. Er is nood aan een planning om te bepalen wanneer een gebouw aan de beurt is, dikwijls is niet weten erger dan weten dat je nog lang moet wachten. E. Samenvatting. De renovatiedoelstelling scherp stellen, is een must. Er is een doelgroepenbeleid nodig, dit omdat verschillende doelgroepen aangepaste instrumenten vragen om hen te overtuigen om het nodige te
doen. Er zal bijkomend ingezet moeten worden op communicatie en ontzorging om de doelstelling te kunnen behalen. Te Gent, 21 januari 2014 Isabel Vertriest Voorzitter