De ouder wordende huid Satish Lubeek, dermatoloog (Radboudumc, Nijmegen) Dermatologie Congres - 30 mei '18
Inhoud Inleiding (o.a. opbouw en functies van de huid) Verouderingsproces van de huid (verschillende invloeden) Veroudering van verschillende onderdelen van de huid en de gevolgen Tips verzorging ouder wordende huid
Inleiding Functies huid Bescherming tegen infecties via immuunsysteem Barrièrefunctie Repareren schade Circulatie Sensorisch Temperatuurregulatie Aandacht trekken
Inleiding Functies huid Bescherming tegen infecties via immuunsysteem Barrièrefunctie Repareren schade Circulatie Sensorisch Temperatuurregulatie Aandacht trekken
Inleiding
Inleiding Table Prevalentie meest voorkomende huidaandoeningen bij kwetsbare ouderen Groep aandoeningen Prevalentie, mediaan (range) a Goedaardige huidtumoren (wratjes etc) 44% (1-99%) Xerosis (droge huid) 30% (5-95%) Schimmelinfectie 17% (0-77%) Premaligne tumoren (voorstadia huidkanker) 14% (0-74%) Eczeem 9% (0-32%) Chronische wonden (inclusief decubitus) 4% (1-10%) Kwaadaardige tumoren (huidkanker) 3% (0-13%) Andere infecties (bijv. wondroos en schurft) 1% (0-23%)
Inleiding
Inleiding
Aging gracefully Portraits of people over 100 Karsten Thormaehlen
Luz Pacifica Torres Vilcabamba, Ecuador 23 november 1916 Voormalig boerin met 40 kleinkinderen Woont in een houten hut op een berg
Inleiding Intrinsiek vs. extrinsiek
Inleiding Intrinsiek vs. extrinsiek Instrinsieke huidveroudering: fysiologische maturatie van de huid die los van externe invloeden plaatsvindt resulterend in een afname van fysiologische reservecapaciteit en een toename van kwetsbaarheid o.a. genetische en hormonale factoren
Inleiding Intrinsiek vs. extrinsiek Instrinsieke huidveroudering: fysiologische maturatie van de huid die los van externe invloeden plaatsvindt resulterend in een afname van fysiologische reservecapaciteit en een toename van kwetsbaarheid o.a. genetische en hormonale factoren Extrinsieke huidveroudering: deel van de huidveroudering dat door omgevingsinvloeden veroorzaakt wordt UV-expositie belangrijkste extrinsieke factor
Inleiding Verouderingsprocessen huid bijzonder interessant Huid veelvuldig blootgesteld aan extrinsieke factoren Per gedeelte huid sterk wisselend, vergelijking mogelijk Binnen de verschillende onderdelen van de huid uiteenlopende verouderingsprocessen een rol spelen
Intrinsiek vs. extrinsiek Tabel 1: Klinische kenmerken van intrinsieke en extrinsieke huidveroudering. Intrinsiek verouderde huid Homogene (gelijkmatige) kleur Relatief bleek Droog Minder elastisch Fijne rimpels Toename expressielijnen Extrinsiek verouderde huid Pigmentverschillen Geelbruinige kleur Matter aspect Diepe(re) rimpels Vorming bloedvaatjes Verruwing
Guyuron et al. Factors contributing to the facial aging of identical twins. Plast Reconstr Surg. 2009 Apr;123(4):1321-31. doi: 10.1097/PRS.0b013e31819c4d42.
Guyuron et al. Factors contributing to the facial aging of identical twins. Plast Reconstr Surg. 2009 Apr;123(4):1321-31. doi: 10.1097/PRS.0b013e31819c4d42.
Gordon JR et al. Unilateral Dermatoheliosis. N Engl J Med 2012; 366:e25April 19, 2012. DOI: 10.1056/NEJMicm1104059 Unilaterale dermatoheliosis
Met toestemming van patiënt Cutis rhomboidales nuchae (ruitvormige verdikking huid nek)
Huidziekten.nl Favre Racouchot (elastosis cutanea nodularis; nodulaire elastose met cysten en comedonen)
Huidziekten.nl Poikiloderma van Civatte (erythrosis interfolliculairis colli)
Solaire lentigines Diepe peri-orbitale rimpels Met toestemming van de patiënten
Atrofische vs. hypertrofische extrinsieke huidveroudering (resp. links en rechts) Sachs DL et al. Age-reversing drugs and devices in dermatology. Clin Pharmacol Ther. 2011 Jan;89(1):34-43. doi: 10.1038/clpt.2010.259.
Intrinsieke huidveroudering Sachs DL et al. Age-reversing drugs and devices in dermatology. Clin Pharmacol Ther. 2011 Jan;89(1):34-43. doi: 10.1038/clpt.2010.259.
Intrinsieke huidveroudering Vrijwel alle onderdelen van de huid Structurele en functionele veranderingen Toenemende kennis Negen hoofdgroepen aan processen die hieraan bijdragen in het lichaam ( the hallmarks of aging )
The hallmarks of aging López-Otín et al. The hallmarks of aging. Cell 153(6); 2013:1194-1217
Telomeerverkorting
Oxidatieve stress
Johanna Spiekermann Leipzig, Duitsland 1 oktober 1914 Al weduwe op 24-jarige leeftijd You should always keep moving
Extrinsieke huidveroudering Ultraviolet expositie Roken Luchtvervuiling Overig Kruttmann JK et al. The skin aging exposome. J Dermatol Sci. 2017 Mar;85(3):152-161. doi: 10.1016/j.jdermsci.2016.09.015.
Extrinsieke huidveroudering Ultraviolet expositie
Extrinsieke huidveroudering Ultraviolet expositie Verreweg belangrijkste veroorzaker extrinsieke huidveroudering Verschillende mechanismen Directe DNA-schade (o.a. door directe veranderingen DNA) Indirecte schade, o.a.: vorming zuurstofradicalen (die schade geven aan allerlei celonderdelen) ontstekingsreactie
Extrinsieke huidveroudering Energie
Extrinsieke huidveroudering UVA: >98% UVB: <2%
Extrinsieke huidveroudering UVB heeft meeste energie, maar dringt minder diep door UVA dringt dieper door in de huid en geeft diepere schade (o.a. rimpelvorming UVB zorgt voor directe schade (verbranding) UVA gaat o.a. gedeeltelijk door glas
Olivia Hooker White plains, NY, USA 12 februari 1915 Heeft als één van de eerste Afro-Amerikaanse vrouwen in het leger gediend Haalde op 47-jarige leeftijd haar PhD in de psychologie
Morfologie/functie per onderdeel
Epidermis
Epidermis Afname van de dikte en een het aantal cellagen Tijd voor onderhoud neemt toe (nieuwe cellen minder makkelijk gevormd); Gevolg: makkelijker ontstaan schade, minder snel herstel schade.
Epidermis Afname van de dikte en een het aantal cellagen Tijd voor onderhoud neemt toe (nieuwe cellen minder makkelijk gevormd); makkelijker ontstaan schade, minder snel herstel schade. Cellen reageren minder goed op allerlei aansturing/signalen Verandering zuurtegraad (stijging ph) bovenste laag (stratum corneum); daardoor zuurtegraadgevoelige enzymen minder werkzaam, betrokken bij aanmaak huideigen vetlaagje: gevolg is verminderde barriere-functie waardoor sneller uitdroging/jeuk en infecties.
Epidermis Afname van de dikte en een het aantal cellagen Tijd voor onderhoud neemt toe (nieuwe cellen minder makkelijk gevormd); makkelijker ontstaan schade, minder snel herstel schade. Cellen reageren minder goed op allerlei aansturing/signalen Verandering zuurtegraad (stijging ph) bovenste laag (stratum corneum); daardoor zuurtegraadgevoelige enzymen minder werkzaam, betrokken bij aanmaak huideigen vetlaagje: gevolg is verminderde barriere-functie waardoor sneller uitdroging/jeuk en infecties. Afname aantal pigmentvormende cellen (melanocyten) en aanmaak pigment (melanine) > draagt bij aan bleker aspect ouder wordende huid
Epidermis
Edward J. Palkot Garden city, NY, USA 20 augustus 1913 Weduwnaar op 87-jarige leeftijd, nieuwe partner gevonden Rijdt nog steeds zelfstandig auto
Dermo-epidermale overgang Afvlakking en verzwakking in adhesie young old
Dermo-epidermale overgang
Dermis
Dermis Afname dikte dermis Netwerk van collageen en elastine (stevigheid/elasticiteit) raakt meer verknipt en minder goed georganiseerd
Dermis Afname dikte dermis Netwerk van collageen en elastine (stevigheid/elasticiteit) raakt meer verknipt en minder goed georganiseerd Afname en verandering samenstelling tussenliggende gel (suikerketens met water; o.a. hyaluronzuur)
Dermis Afname dikte dermis Netwerk van collageen en elastine (stevigheid/elasticiteit) raakt meer verknipt en minder goed georganiseerd Afname en verandering samenstelling tussenliggende gel (suikerketens met water; o.a. hyaluronzuur) Verminderde doorbloeding, toename vaatfragiliteit, afname respons Afname gevoels-functie
María Teresa Bolivar vda de Lercari Lima, Peru 4 juli 1913 Haar moeder is 104 jaar oud geworden Houdt van wandelen met haar baby sister (80 jaar)
Huidadnexen Zweetklieren Twee soorten zweetklieren in de huid: Eccriene zweetklieren (thermoregulatie): hele huid, met name ook handpalmen/voetzolen/voorhoofd, los van haarzakje Apocriene zweetklieren (lichaamsgeur): met name oksels/schaamstreek, verbonden met haarzakje
Huidadnexen Haartalgklierunits Veranderingen beharingspatroon beide geslachten Afname groeisnelheid haren, miniaturisatie en haren worden dunner en kwetsbaarder Haarverlies in verschillende patronen mogelijk Grijs kleuren van de haren
Huidadnexen
Huidadnexen Haartalgklierunits Prominentere talgklieren (hyperplasie), maar juistafname van de talgproductie
Huidadnexen Nagels Vormverandering nagelplaat en vorming longitudinale groeven Geler of grijzer aspect nagels Afgenomen transparantie (lunula minder of niet zichtbaar)
Subcutis Afname hoeveelheid subcutaan vetweefsel Met name gelaat, handen en voeten Rol thermoregulatie en protectie tegen traumata
Tips verzorging Al van jongs af aan: zonbescherming! Spaarzaam met water, zeep en irriterende stoffen Regelmatig vetten (ureum, melkzuur) Beperk langdurige druk, trek- en schuifkrachten Houdt rekening met verhoogde kans oververhitting / onderkoeling
Conclusie Huid verouderingsproces, intrinsieke en extrinsieke factoren Uiteenlopende veranderingen in opbouw en functie verschillende onderdelen huid Afname reservecapaciteit Toename van kwetsbaarheid Verhoogde kans op verschillende huidaandoeningen
Hartelijk dank voor uw aandacht! Contact: satish.lubeek@radboudumc.nl