Studiedag Lokaal waterbeleid - Water in transitie 22 oktober 2013, Antwerpen, Expo 10u55 Toespraak dhr. Frank Van Sevencoten, Administrateur-generaal VMM, Voorzitter CIW Beste aanwezigen, Lokale besturen zijn belangrijke partners voor het integraal waterbeleid en -beheer. Vandaar dat de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) ook deze derde studiedag over lokaal waterbeleid steunt. Sinds 2003 beschikken we in Vlaanderen met het decreet Integraal Waterbeleid over een juridisch kader voor een geïntegreerd waterbeleid. Het grote aantal actoren dat betrokken is bij het waterbeleid, zowel vanuit de overheden (op het Vlaamse en op het lokale niveau) als vanuit het middenveld, en de grote uitdagingen waar Vlaanderen voor stond en ook nog voor staat maken een integrale aanpak noodzakelijk. Het is dan ook via het decreet Integraal Waterbeleid dat de CIW werd opgericht. De CIW coördineert het integraal waterbeleid op het niveau van het Vlaamse Gewest en ondersteunt het gebiedsgerichte overleg in de bekkenstructuren. In de CIW zetelen de verschillende beleidsdomeinen en entiteiten die een essentiële rol hebben in het waterbeleid. Daarnaast zijn ook de lokale waterbeheerders vertegenwoordigd en dit via hun koepelorganisaties: de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, de Vereniging van Vlaamse Provincies en de Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen. Ook de waterbedrijven zijn in de CIW vertegenwoordigd via Aquaflanders. De goedkeuring van het decreet Integraal Waterbeleid in 2003 was een mijlpaal voor het Vlaamse waterbeleid, maar na een aantal jaar drong er zich een evaluatie op. De CIW kreeg dan ook begin 2011 de opdracht om het decreet Integraal Waterbeleid grondig te evalueren. Vereenvoudiging, transparantie en een betere afstemming met andere regelgeving stonden hierbij voorop. Zoals mevrouw de minister daarstraks toelichtte, heeft de Vlaamse Regering op 19 juli jl. de wijzigingen aan het decreet Integraal Waterbeleid bekrachtigd en zijn de wijzigingen sinds 11 oktober ook effectief van kracht. Binnen de CIW werd ingevolge de wijzigingen aan het decreet integraal waterbeleid intussen gestart met de voorbereiding van de opstart van de aangepaste bekkenstructuren. Dat de lokale besturen er klaar voor zijn om een nieuwe doorstart te geven aan het gebiedsgerichte overleg voor het integraal waterbeleid, blijkt uit de grote opkomst tijdens de infovergaderingen, die de bekkensecretariaten tussen 2 en 10 oktober organiseerden. Ongeveer 400 lokale mandatarissen, of vertegenwoordigers ervan, kregen er toelichting over de wijzigingen aan het decreet Integraal Waterbeleid, in het bijzonder over de samenstelling en het takenpakket van de aangepaste bekkenbesturen. Er werd tevens ingezoomd op concrete dossiers waar lokale besturen een rol kunnen spelen. Binnen de aangepaste structuren is er immers versterkte aandacht voor gebiedsgericht en thematisch overleg waarbinnen maatwerk, betrokkenheid en overleg de sleutelbegrippen vormen. Dit met de bedoeling om de lokale betrokkenheid bij het integraal waterbeleid te verhogen. 1
Ook de lopende voorbereidingen voor de 2 de generatie stroomgebiedbeheerplannen stond op de agenda van de infovergadering. We staan immers aan het begin van de tweede waterplanningscyclus. Tussen 18 december 2012 en 19 juni 2013 vond via de gemeentehuizen een openbaar onderzoek plaats over het tijdschema en werkprogramma voor de voorbereiding van deze tweede generatie waterbeheerplannen. De tweede generatie stroomgebiedbeheerplannen die opgemaakt worden in uitvoering van twee Europese richtlijnen, met name de kaderrichtlijn Water en de Overstromingsrichtlijn, dienen tegen eind 2015 vastgesteld te worden door de Vlaamse Regering en dienen acties en maatregelen te bevatten om de toestand van het oppervlakte- en grondwater verder te verbeteren, maar ook om Vlaanderen beter te beschermen tegen overstromingen. Via het overleg binnen de bekkenstructuren zullen de lokale waterbeheerders de komende maanden actief betrokken worden bij de opmaak van deze plannen. En dit in het bijzonder bij de opmaak van de elf bekkenspecifieke delen, die de huidige bekkenbeheerplannen zullen herzien. Het is immers in deze bekkenspecifieke delen dat de acties van de lokale waterbeheerders worden opgenomen. Nog voor het einde van het jaar zal aan de gemeenten concreet gevraagd worden of de momenteel voorgestelde acties haalbaar zijn binnen de reguliere kredieten, maar ook of ze praktisch uitvoerbaar zijn. Gelet op de huidige budgettaire context is het cruciaal dat de krachten gebundeld worden en dit via een verdere doorgedreven gebiedsgerichte samenwerking. Zo moet het mogelijk zijn om in een aantal zogenaamde speerpuntgebieden een goede watertoestand te halen tegen 2021 door een verhoogde inzet van middelen van alle betrokken actoren. Tijdens een aantal workshops van vandaag wordt dieper ingegaan op een aantal inhoudelijke dossiers die werden voorbereid binnen de CIW. Ik overloop deze graag met u bij wijze van inleiding op het debat van straks. Als u weet dat de verharde oppervlakte in Vlaanderen nog elke dag toeneemt, hoef ik u niet te overtuigen van het belang van een doordacht hemelwaterbeleid. Voor het openbaar domein beschikken we in dit kader sinds augustus 2012 over een geactualiseerde code van goede praktijk voor het ontwerp en de aanleg van de rioleringen. De CIW stond in voor de voorbereiding ervan en stelt via de website van het integraal waterbeleid 9 technische toelichtingen bij de geactualiseerde code ter beschikking. Voor het private domein vormt de nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater 1 het kader. De nieuwe verordening, die mee werd voorbereid door de CIW, betekent een belangrijke verstrenging ten opzichte van de verordening van 2004. In veel meer situaties is een combinatie van hergebruik van hemelwater en infiltratie verplicht. De nieuwe verordening wordt op 1 januari van volgend jaar van kracht. Tegen dan voorziet de CIW bij de nieuwe verordening ook een technische toelichting voor architecten, bouwbedrijven en de administraties die de bouwvergunning goedkeuren. Ook de opmaak van een algemene folder voor bouwers en verbouwers. 1 Workshop: De nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater. Stefaan Van Rossum, beleidsadviseur Ruimte Vlaanderen - Bart Neyrinck, ingenieur planning Riobra Infrax 2
Het regenwater dat niet wordt hergebruikt of ter plaatse infiltreert, moet vertraagd afgevoerd worden naar RWA-leidingen, grachten en waterlopen. Hier kan een gemeentelijk hemelwaterplan 2 een antwoord geven op de vraag wat de beste oplossing is. De gemeente is de ideale trekker voor de opmaak van een hemelwaterplan. De opmaak vraagt immers inzicht in de lokale mogelijkheden en in de toekomstige ontwikkelingen in het gebied. Om de gemeente te ondersteunen bij de opmaak van gemeentelijke hemelwaterplannen, werkt de CIW aan een methodiek. De methodiek voor een basishemelwaterplan is al beschikbaar op de website van de CIW. De methodiek voor een detailplan, dat tot op straatniveau gaat, komt er tegen eind dit jaar. Hiermee wil de CIW een werkinstrument aanbieden voor de onderbouwing van ruimtelijke en andere planningsinitiatieven, een instrument dat tevens een belangrijke rol heeft in de preventie van wateroverlast. Een ander preventief instrument bij de aanpak van wateroverlast, dat gecoördineerd wordt vanuit de CIW, is het instrument watertoets Op 1 maart 2012 trad het aangepaste uitvoeringsbesluit voor de watertoets 3 in werking. Met de watertoets worden vergunningen en plannen sinds 2006 getoetst aan de impact op het watersysteem. Het uitvoeringsbesluit watertoets werd vereenvoudigd op basis van een evaluatie van de CIW. De CIW zorgde ook voor een vernieuwde webtoepassing, die het doorlopen van de procedure van het aangepaste uitvoeringsbesluit automatiseert, en er werden opleidingen georganiseerd voor vergunning- en adviesverlenende overheidsinstanties. Dit voorjaar peilde de CIW bij adviesverleners en vergunningverleners naar hun ervaringen met de vernieuwde watertoets. 161 gemeenten namen deel aan deze enquête, waarvoor dank. Ik ben blij te mogen zeggen dat de reacties uitermate positief zijn, zowel over de aanpassingen aan het uitvoeringsbesluit, als over de vernieuwde webtoepassing. Gebruikers vinden de nieuwe watertoetsrichtlijnen duidelijker en eenvoudiger, de tijdsbesteding per dossier is aanzienlijk afgenomen, projecten in overstromingsgevoelige gebieden worden veel meer dan vroeger voor advies voorgelegd aan de waterbeheerder en ook de opleidingen werden gesmaakt. De resultaten van deze evaluatie kan u nalezen op de website integraalwaterbeleid.be. Een aantal optimalisaties blijven uiteraard nog aan de orde. Om initiatiefnemers nog meer bewust te maken van de mogelijke effecten van hun bouwproject op het watersysteem, bereiden we een watertoets checklist voor die bij de vergunningsaanvraag kan gevoegd worden. Beschouw het als een afvinklijst waarmee kan nagaan worden of er in het ontwerp voldoende aandacht is voor alle wateraspecten. De watertoets checklist zal in de webtoepassing watertoets opgenomen worden, samen met de aanstiplijst bij de aangepaste gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater. 2 Workshop: Een hemelwaterplan als sluitstuk voor gemeentelijk waterbeleid. Ingeborg Barrez, VMM - Ilse Pauwelyn, senior projectleider Domeindiensten TMVW - An Wostyn, ingenieur openbare werken Torhout 3 Workshop: Hoe voldoen aan de water- en pesticidentoets bij de inrichting van de publieke ruimte? Bram Vogels, afdeling operationeel waterbeheer, dienst lokaal waterbeheer, VMM - Adelheid Vanhille, afdeling operationeel waterbeheer, dienst lokaal waterbeheer, VMM 3
U herinnert zich wellicht nog de beelden van het najaar van 2010 waarbij woningen onder water stonden, met alle ellende van dien. Wij hebben de aanpassingen aan het decreet Integraal Waterbeleid aangegrepen om ook verder werk te maken van de aanpak van wateroverlast. Sinds 11 oktober is een nieuwe informatieplicht voor vastgoed in overstromingsgevoelig gebied van toepassing. Voortaan moeten vastgoedmakelaars en notarissen vermelden of de grond of woning die ze te huur of te koop aanbieden in overstromingsgevoelig gebied ligt. Hoe dat moet gebeuren, is vastgelegd in richtlijnen die de CIW in overleg met de notarissen en de vastgoedsector heeft opgemaakt. U vindt deze terug op de website van het integraal waterbeleid. Voor verdere info verwijs ik graag naar een recente brochure van de CIW in dit kader die vandaag aan de posterstand van de CIW beschikbaar is. In Vlaanderen zijn er nog heel wat niet ontwikkelde gebieden met een harde bestemming, zoals woonuitbreidingsgebieden, die een hoge kans hebben om te overstromen: de zogenaamde signaalgebieden. Mevrouw de minister heeft daarnet al toelichting gegeven bij het vervolgtraject voor die signaalgebieden en de omzendbrief met richtlijnen voor de toepassing van de watertoets in signaalgebieden 4. De CIW kreeg van de minister de opdracht om voor deze signaalgebieden een voorstel voor te leggen aan de Vlaamse Regering over de te nemen maatregelen in deze gebieden en het het bestuur dat daartoe het initiatief dient te nemen De CIW bereidt deze dossiers voor in nauw overleg met de betrokken lokale besturen. Zo contacteerde de CIW voor de zomer de betrokken lokale besturen met de vraag advies te geven bij de startbeslissing over het signaalgebied binnen hun gemeente. In de gevallen waar een nieuwe functionele invulling van het gebied wenselijk is en in de gevallen waarvoor het aangewezen lijkt dat een lokaal bestuur initiatiefnemer is, wordt het betrokken lokale bestuur bovendien uitgenodigd op de besprekingen binnen de CIW. Zo worden de lokale besturen maximaal betrokken bij het voortraject van het beslissingsproces. Een grote bezorgdheid die leeft bij de lokale besturen is hoe planschade zal vergoed worden bij een herbestemming. Om hiervoor een oplossing te bieden werd binnen de CIW, op basis van een voorstel vanuit Ruimte Vlaanderen, een ontwerpbesluit voorbereid om het Rubiconfonds te heroriënteren zodat de middelen van het Fonds kunnen gebruikt worden voor de subsidiëring van planschadevergoedingen en planschadekosten. Ik hoop dat ik u er van overtuigd heb dat binnen de werking van de CIW er grote aandacht is voor het gemeentelijk waterbeleid. De CIW is er zich van bewust dat het lokale waterbeleid een belangrijke schakel is en tracht bijgevolg zoveel als mogelijk interessante tools aan te bieden. Ik heb slechts kunnen ingaan op de hoofdlijnen van een aantal items. Tijdens de 4 Praktijkmarkt: Signaalgebieden en hoe het waterbergend vermogen te vrijwaren in nog niet bebouwde overstromingsgevoelige gebieden met harde bestemming. Anke Knapen, Ruimte Vlaanderen en Robin De Smedt, Ruimte Vlaanderen 4
workshops zal er ongetwijfeld nog verder stilgestaan worden bij de verschillende onderwerpen. Ik dank u voor uw aandacht en hoop dat u vandaag de nodige inspiratie opdoet en dat u met nieuwe ideeën het waterbeleid in uw gemeente verder vorm kan geven. 5