Updates onder controle

Transcriptie

1 F&L Technical Publications Windows-updates onder controle Smartphone zuinig maken Digitale overheid Skylake-moederborden december 2015 magazine voor computer 12 techniek december 2015 december 2015 Meetwaarden in plaats van mythen: dit helpt echt Maak je smartphone zuinig Getest: iphone 6s en 6s Plus Windows optimaal configureren en downloads doseren Updates onder controle Eigen update-filter Nieuwe installatie zonder update-gedoe Powerbanks All-in-one laserprinters Monitoren met FreeSync Skylake-moederborden ECHT WAAR! Nederland voorloper digitale overheid verzorgd door Gambia2010 Adblock-blockers Bellen met instant messengers Video-editors voor Linux Office 365: mobiele apparaten beheren met MDM BP 6,45

2

3 Vertrouwen komt te voet en gaat te paard Diesels van Volkswagen stoten in tests minder schadelijke stoffen uit dan op de weg, tv's van Samsung zijn bij het afspelen van testvideo's extra energiezuinig en zelfs koelkasten van Panasonic schijnen trucjes uit te halen tijdens testprocedures. In al deze gevallen wordt het bedrog mogelijk gemaakt door speciaal voor dit doel geschreven software en dan niet willekeurige software, maar Closed Source Software. Want puur het gegeven dat buitenstaanders de software niet snel konden doorlichten, gaf fabrikanten het (uiteindelijk valse) vertrouwen dat toch niemand ze op het spoor zou komen. Met opensource software hadden ze zich hieraan beslist niet gewaagd. Deze voorbeelden tonen vooral aan dat we er niet vanuit kunnen gaan dat fabrikanten altijd eerlijk zijn. Hoe moet dat dan als het Internet of Things werkelijk van de grond komt? Als je auto, stroommeter, koelkast en koffiemachine echt 'intelligent' worden? Willen we werkelijk een toekomst waarin de dingen om ons heen ons op alle mogelijke manieren een loer draaien of ons leven zelfs in gevaar kunnen brengen? De enige manier om dit rampscenario nog te verhinderen is door te eisen dat de broncode van alle software op deze apparaatjes consequent wordt opengelegd. Nu zou je kunnen zeggen dat het ook met open source software mogelijk is om list en bedrog te plegen, maar de kans dat je daarbij tegen de lamp loopt, is zo groot dat de meeste fabrikanten zich toch echt wel twee keer zullen bedenken. Vroeg of laat komt het bedrog toch aan het licht. Alleen met open source software zijn we in staat om bedrijven op de vingers te kijken bij wat ze doen. Een extra voordeel is bovendien dat je de garantie krijgt dat je ook zonder medewerking van de fabrikant updates kunt (laten) ontwikkelen, bijvoorbeeld om veiligheidsgaten te dichten of de levensduur van apparaten te verlengen. Deze transparantie is volgens mij inmiddels een van de randvoorwaarden waaraan het Internet of Things moet voldoen, wil het niet tot een nachtmerrie van bedrog en spionage verworden. Nu al staan veel mensen argwanend tegenover dit soort ontwikkelingen die ons in potentie toch veel extra voorspoed kunnen brengen. Daarom denk ik dat we ons als maatschappij Closed Source Software simpelweg niet langer kunnen veroorloven. Patrick Smits

4 Nieuws Algemeen Dell neemt EMC over 6 Roep om vervanger Safe Harbour 6 Google mag boeken blijven scannen 6 Hardware Shuttle introduceert eerste XPC voor Skylake 8 Up daagt Raspberry Pi uit 8 HD-homecams van Sitecom 8 Synology komt met nieuwe Diskstations 9 Shuttles nano-barebone NC01U vervangt pc 9 Asustor lanceert nieuwe serie multimedia-nas 9 Software Windows 10 weer als ISO 10 Universeel fotoformaat 10 Parallels Desktop LogMeIn neemt LastPass over 10 Mobiel Eerste smartphones met Windows LG Watch Urbane 2nd Edition met 4G 12 Linux Torvalds wil verantwoordelijkheid meer verdelen 14 Snappy Ubuntu Microsoft geeft broncode vrij voor OpenSSH 14 Linux gaat voor realtime 14 Apple ipad mini 4: meer performance, mooier scherm 16 Android 6.0 Marshmallow Android met nieuwe assistent en zuinige modus 18 Smartphones & tablets Microsofts nieuwe Surface-generatie 20 Google introduceert nieuwe Nexus en Pixel C 21 Wetenschappelijk onderzoek Optische on-chip opslag 22 TU/e bouwt elektrische motorfiets 22 Processors AMD verder zonder Jim Keller 23 Magazine E-residency: virtueel burger van Estland 68 Elektronisch stemmen in Estland 71 E-government: stand van zaken in Nederland 72 Interview over het programma Digitaal Updates onder controle 48 Windows-updates zijn noodzakelijk maar vervelend: ze komen altijd op het verkeerde moment en sommige veroorzaken problemen. Met onze tips kun je de installatiemomenten zelf regelen, valse updates detecteren en filteren en Windows vers installeren zonder updategedoe. Bellen met instant messengers 86 Powerbanks 92 FreeSync-monitoren 98 Adblock-blockers Video-editors voor Linux 103 BYOD met Office All-in-one laserprinters Internet Surftips: luisteren, spitten, leren 47 Bellen met een instant messenger 86 Software Windows Taakbeheer met extra functies 30 UEFI-tool: boot-entries aanpassen onder Windows 30 Firefox-add-on: sneller browsen met Cliqz 31 Linux: gameplay-streams bekijken met Gnome Twitch 31 Virtualisatie: VMware Workstation Online presenteren met Sway 32 Remote desktop: AnyDesk voor Windows 32 Ontwikkelomgeving: Haskell for Mac 32 Veel websites worden gefinancierd door advertenties, maar gebruikers ergeren zich aan de reclame. Om die reden wordt steeds vaker een adblocker gebruikt, waardoor menig internetbedrijf de inkomsten terug ziet lopen. Als tegenreactie worden maatregelen genomen om de blockers weer voor te zijn. En dat vinden de ontwikkelaars van de blockers op hun beurt weer niet leuk... 4

5 68 Skylake-moederborden 108 Maak je smartphone zuinig Als je smartphone te snel weer aan de lader moet, is het vaak moeilijk om de oorzaak te vinden. We hebben gemeten welke zaken precies hoeveel energie vreten en geven tips over hoe je de accuduur van je telefoon makkelijk kunt verlengen. Wat verbruikt hoeveel op je smartphone? 76 Accuduur onder Android verlengen 80 Automatisch energie besparen met Tasker 82 Digitale overheid De relatie tussen ICT en overheid staat niet bekend als goed huwelijk. Toch is Nederland op het gebied van e- government een van de voorlopers. Maar er zijn altijd verbeterpunten: waar stemmachines in ons land in 2007 werden afgeschaft, is stemmen via internet in Estland heel normaal. Zelfs het staatsburgerschap is daar digitaal. Hoe is de situatie hier en in de Baltische staat en welke digitaliseringsplannen worden in Den Haag nog gesmeed? Processors van Intels nieuwste generatie Skylake rekenen niet veel sneller dan Haswells. De nieuwe LGA1151- moederborden hebben echter meer PCI Express 3.0-lanes voor snelle (M.2-) SSD's, ruimte voor 64 GB DDR4-RAM en vaak ook USB Apps: editen, office, forensen 44 Games Armikrog 46 Metal Gear Solid V: The Phantom Pain 46 Online reclame: strijd tegen adblockers 64 Video-editors voor Linux 103 Office 365: mobiele apparaten beheren met MDM 116 Hardware RAID-behuizing voor twee kleine harde schijven 24 Externe SSD: compact, snel, zuinig 24 Stille processorkoeler: Grand Kama Cross "-monitor met FreeSync en veel aansluitingen 26 Bewakingscamera met 720p-resolutie 26 Voorwerpen terugvinden via GPS met Wistiki 27 Muziekstreamer: een Kodi-wanna-be 27 Mediahub met draadloos toetsenbord 27 All-in-one met navulbare inkttanks 28 Android-tablet: Samsung Galaxy Tab S Quadrocopters: Phantom 3 filmt vanuit de lucht 36 Home automation: smart home-set van Devolo 38 Digitaal notitieblok: Wacom Bamboo Spark 39 iphone 6s en 6s Plus uitvoerig getest 40 SATA-SSD's die lang meegaan 84 Externe accu's: elf powerbanks tot vijftig euro 92 SD-kaarten en kaartlezers met UHS II-interface 95 Game-monitoren met FreeSync 98 LGA1151-moederborden voor Core i5/i (Skylake) 108 Kleurenlaserprinters tot 450 euro 120 Knowhow Wachtwoorden veilig opslaan met PBKDF2 132 Praktijk Updates onder controle Windows Update optimaliseren 48 WSUS-server als updatefilter 52 Windows 7 sneller opnieuw installeren 56 Windows 8.1 sneller opnieuw installeren 60 Langere accuduur: wat verbruikt hoeveel? 76 Accuduur onder Android verlengen 80 Automatisch energie besparen met Tasker 82 Lichtregeling: DMX-apparaten draadloos aansturen 89 Stroomcircuits simuleren: leuk voor kinderen 128 Wachtwoorden beheren voor Windows, Linux en OS X 134 YouTube-player op maat 137 Hotline: tips en trucs 142 Vaste rubrieken Voorwoord 3 Inhoud 4 Colofon 145 Volgend nummer 146 Abonnement afsluiten? Kijk dan op pagina 19 voor de introductieaanbieding! 5

6 Nieuws Algemeen verzorgd door Gambia2010 Dell neemt EMC over voor 67 miljard dollar Dell koopt het dataopslagbedrijf EMC Corporation (EMC) voor maar liefst 67 miljard dollar. De CEO van Dell, Michael Dell, zal aan het roer komen te staan van de twee gecombineerde bedrijven. EMC houdt zich bezig met data-opslag, databeveiliging en de cloud. Dell is al langer bezig om zich meer op datacentra te richten. De overname wordt naar verwachting tussen mei en oktober van 2016 doorgevoerd. Vooralsnog worden er geen mensen ontslagen. De combinatie tussen beide bedrijven levert Dell toegang op tot EMC's opslagtechniek en software, waardoor het de derde speler wereldwijd wordt op het gebied van enterprise-tech na Hewlett-Packard en IBM. De overname zorgt ook voor een voedingsbodem voor nieuwe enterprise-producten, onder andere op het gebied van cloudtechniek. Strategisch gezien is de deal voor Dell ook gunstig: EMC heeft dankzij de overname van VMware in 2004 een grote speler in handen op het gebied van cloud- en bigdata-industrie. Dell zelf is niet zo'n sterke speler qua storageoplossingen, maar EMC heeft een volledig portfolio waardoor ze de concurrentie aankunnen met HP, Cisco en IBM. Hewlett-Packard meldde in een reactie dat Dell en EMC door de overname een flinke schuld op zich gaan nemen die weggewerkt moet worden, waardoor de kans groot is dat er op research en development beknibbeld gaat worden. (avs) bron: Dell De grootste tech-deal ooit: Dell koopt EMC en haalt daarmee veel kennis van enterprise-tech in huis. Google mag boeken blijven scannen Google ligt al wat jaren in de clinch met uitgevers en auteurs door zijn dienst Google Books, waarvoor boeken worden gescand en gepubliceerd. De dienst is een soort digitale bibliotheek waarin boeken beschikbaar worden gemaakt. Per boek wordt er slechts een beperkt aantal pagina's online gezet. Het gaat om korte stukken uit meer dan twintig miljoen boeken. Na een eerdere uitspraak in 2013 in het voordeel van Google hebben de rechters bij het hoger beroep opnieuw bepaald dat de praktijken van Google vallen onder fair-use. Google Books wordt niet gezien als een vervanging voor de boeken en de misgelopen inkomsten van de rechthebbenden liggen te laag, aldus de rechters. Daardoor kan Google boeken blijven scannen en hoeven ze ook niet vooraf toestemming te vragen aan de uitgevers voor het plaatsen van de boeken in Google Books. De dienst wordt ook gezien als een toevoeging aan boeken en als handige optie voor taalkundigen: die kunnen nagaan welke woorden er veel in boeken voorkomen. Er wordt ook niets verdiend aan het doorverwijzen naar verkooppunten van de boeken en er zijn geen advertenties te zien tijdens het gebruik van Google Books. De rechthebbenden zijn van mening dat Google toestemming had moeten vragen voordat de boeken ingescand werden en wilden 750 dollar per gescand boek: dat zou uitkomen op 3 miljard dollar. De onenigheid is echter nog niet ten einde: de Authors Guild wil de zaak nu voorleggen aan het Amerikaanse Supreme Court, het hoogste gerechtshof in de Verenigde Staten. (avs) Roep om vervanger Safe Harbour Begin oktober heeft het Europees Hof van Justitie bepaald dat de Verenigde Staten onvoldoende bescherming bieden bij het doorgeven van persoonsgegevens van EU-burgers. Volgens het Hof stelt de Verenigde Staten de nationale veiligheid, het publieke belang en opsporing boven de principes van het Safe-Harbourprincipe. De Safe-Harbour-overeenkomst is door de uitspraak onrechtmatig geworden. Bedrijven die eerder data doorspeelden op basis van de Safe- Harbour-overeenkomst werken daardoor nu in strijd met de wet. Organisaties die persoonsgegevens van Europese burgers verwerken, moeten voldoen aan de Europese privacywetgeving. In de Verenigde Staten bestaat echter geen wetgeving voor de bescherming van persoonsgegevens, waardoor er aan speciale regels (Safe Harbour Principles) voldaan moest worden. Nu Safe Harbour ongeldig verklaard is, dringen diverse Europese privacytoezichthouders aan om snel te beginnen met onderhandelen met de Verenigde Staten over het doorgeven van persoonsgegevens. De Europese privacytoezichthouders werken samen in de Artikel 29-werkgroep. Die werkgroep bestaat uit de nationale privacytoezichthouders van de lidstaten van de Europese Unie en de European Data Protection Supervisor (EDPS). De EDPS houdt toezicht op de verwerking van persoonsgegevens bij instellingen van de EU. De werkgroep heeft als belangrijkste taak het bevorderen van het toepassen van de principes uit de privacyrichtlijn in alle Europese lidstaten. Er worden regelmatig werkdocumenten met uitleg over de toepassing van de Europese privacyrichtlijnen gepubliceerd (zie de link). Ruim 4400 Amerikaanse bedrijven moeten nu zo snel mogelijk technisch of juridisch een oplossing regelen die voldoende is voor de EU. Volgens de toezichthouders krijgen bedrijven tot Correctie eind januari de tijd om data die onder de Safe-Harbour-regeling zijn verzameld veilig op te slaan. Grotere bedrijven waren al redelijk voorbereid op het besluit van het Hof, maar de verwachting is dat de kleinere organisaties het lastig gaan krijgen. (avs) Prijs Windows 10 Pro op usb-stick Toegangskaartjes, c't 11/2015, p.50 Op het moment van schrijven van het artikel was 160 euro een indicatie van de prijs voor Windows 10 Pro op een usb-stick. We hadden Microsoft om meer informatie gevraagd, maar geen reactie ontvangen. Het blijkt dat die prijs (onder meer door de sterkere dollar) op een ander niveau ligt, namelijk 279 euro in de Microsoft Store en rond de 240 euro bij diverse Nederlandse online-winkels. 6 c t 2015, Nr. 12

7 Bespaar tot 70%* op de afdrukkosten dankzij Epson-printers met navulbare inkttanks. EcoTank-printers worden standaard geleverd met genoeg inkt voor 2 jaar*... en als u dan eindelijk inkt moet bijvullen, gebruikt u onze inktflessen van 70 ml, te koop voor slechts 9,99** per stuk.

8 Nieuws Hardware verzorgd door Gambia2010 Eerste Shuttle XPC voor Skylake-cpu Shuttle heeft de XPC Barebone SH170R6 uitgebracht. Dit is de eerste XPC voor Intels nieuwe processorplatform Skylake. Sinds de eerste XPC in 2001 zijn er constant nieuwe Shuttles uitgebracht op het moment dat Intel een nieuwe processorarchitectuur introduceerde. Het moederbord met Intel H170 chipset heeft vier slots voor DDR4-modules en ondersteunt voor het eerst een capaciteit tot 64 GB RAM (4 x 16 GB). Je kunt de SH170R6 voorzien van een breed assortiment aan LGA1151- processors uit de 6000-serie in 14 nm: Celeron, Pentium, Core i3, Core i5 en Core i7 met een TDP van maximaal 95 watt. De kast heeft een aluminium chassis en biedt plaats aan tenminste drie schijven en heeft vier SATA 6-aansluitingen. Daarnaast is er een PCI-Express x en een PCI Express x In een Mini PCI Express x1 2.0-slot kan een wifimodule gestoken worden en er is een M.2-slot voor een SSD. De afmetingen zijn 33,2 21,6 19,8 cm. Wat betreft de externe aansluitingen zijn vooral de acht USB 3.0-poorten opvallend. Daar komt dan nog 8-kanaals audio, 2 USB 2.0-poorten (waarvan er één gebruikt kan worden om mobiele apparaten op te laden), esata en Gigabit Ethernet bij. Als videoaansluitingen is er 2 Display- Port en 1 HDMI. Deze kunnen tegelijk gebruikt worden en ondersteunen (vanaf Core i3) De Shuttle Barebone SH170R6 draait op een breed scala aan Skylake-cpu's. 4K-monitoren op 60 Hz (DP) of 30 Hz (HDMI). De voeding heeft een capaciteit van 300 W. Je kunt hem vervangen door een exemplaar van 500 W als je bijvoorbeeld een krachtigere grafische kaart wilt inbouwen. De hele computer wordt gekoeld door een actief koelsysteem met heatpipes. De prijs van de Shuttle Barebone SH170R6 bedraagt 312 euro. Als accessoires zijn een wifimodule (WLN-C), RS-232-connector (H- RS232), 1 3.5" naar 2 2.5" frame (PHD3) en de genoemde 500 W voeding (PC63J) verkrijgbaar. (jmu) Raspberry Pi-killer? Op crowdfunding-site Kickstarter staat momenteel een project onder de naam 'UP'. De initiatiefnemers (Asus-dochter Aaeon en Emutex) willen een prototyping Zal de Up de Raspberry Pi ooit van zijn troon stoten? bordje maken in dezelfde creditcard-formfactor als de Raspberry Pi, maar dan met een 64-bit quadcore Atom Core x5-z8300 (SoC) met Intel Gen 8 HD gpukern en bijgewerkte hardware. Hiermee moet je op het bordje Windows 10, Android 5.0 en Linux kunnen draaien. De ontwerpers van de Up hebben expliciet de bedoeling om de Raspberry Pi 2 van zijn troon te stoten. Daarvoor heeft hij behalve de Atom-cpu minstens gelijkwaardige en ook betere hardware: 1GB DDR3L RAM en 16 GB emmc. Hij heeft ook 40 GPIO-pins met dezelfde lay-out als de Raspberry Pi 2. Er zijn 5 USB 2.0-poorten (waarvan een intern), een USB 3.0 OTGpoort voor het aansluiten van usb-randapparatuur, Gigabit Ethernet, een DSI-aansluiting voor een lcd-scherm, een MIPI- CSI voor een cameramodule, een HDMI-poort en een realtime klok. Verder beschikt de Up over beveiligingsfuncties voor professionele IoT-toepassingen, zoals Intel AES New Instructions en Intel Identity Protection Technology. Met op het moment van schrijven nog veertig dagen te gaan staat het project al op euro, gestreefd wordt naar euro. Je kunt je nog inschrijven voor een bedrag vanaf 199 euro voor een UP Early Adopter Kit, met 1 UP board, 1 wifi-stick, 1 voeding, 1 16 GB usb-stick plus EnOcean Kinetic Kit voor energy-harvesting. Voor 249 euro krijg je er in plaats van de EnOcean Kit een 7"-touchdisplay bij. Voor verzending naar Nederland komt er nog 15 euro bij. (jmu) Sitecom brengt HD Wi-Fi Home Cams uit Sitecom heeft twee bewakingscamera s met HD-kwaliteit (720p) geïntroduceerd. Volgens de fabrikant zijn ze zeer eenvoudig te installeren en te gebruiken. Bovendien hebben beide camera s een luidspreker en een microfoon, zodat je ook met de persoon in beeld kunt praten. De WLC-1000 Wi-Fi Home Cam Mini en de WLC-2000 Wi-Fi Home Cam Twist kun je op afstand bedienen met de gratis MyCam-app op je mobiele ios- of Android-apparaat. Je kunt hiervoor ook gebruikmaken van de MyCam-portal in een browser op een pc. Beide camera s hebben een automatische functie voor nachtzicht, realtime-meldingen en 2-weg audio, zodat je op afstand kunt zien wat er in je woning gebeurt. De Mini is extra compact en past ook in een klein hoekje. De Twist heeft een gemotoriseerde draaifunctie tot 300 graden. De camera s kunnen hun beeldmateriaal lokaal op een microsd-kaart opslaan, maar ook in de cloud (Google Drive). Ze worden geleverd met een 4GB-kaartje en ondersteunen microsd-kaarten tot 32 GB. De WLC-1000 Wi-Fi Home Cam Mini heeft een adviesprijs van 120 euro, de WLC-2000 Wi-Fi Home Cam Twist moet 160 euro kosten. (jmu) De Sitecom Wi-Fi Home Cam Mini en Wi-Fi Home Cam Twist leveren beeld met HD-kwaliteit en hebben een luidspreker en microfoon. 8 c t 2015, Nr. 12

9 Zie pag 11, 13 en 147 verzorgd door Gambia2010 Nieuws Hardware Synology komt met DS416 en DS216play De nieuwe DiskStation DS416 en DS216play van Synology zijn bedoeld voor gebruik in huis of kleine zakelijke omgevingen. De eerste is een 4-bay-NAS met een hardwarematige encryptieengine, terwijl de 2-bay DS- 216play direct 4K-video (H.264- en H.265-4K UHD-video) kan transcoderen. Met een dualcore-cpu met 1,4 GHz, 1 GB RAM en twee netwerkpoorten moet de DS416 volgens Kleine pc-vervanger de fabrikant in een RAID5-configuratie onder Windows lees- en schrijfsnelheden halen tot respectievelijk 221 en 139 MB per seconde. Als de bestanden versleuteld moeten worden, dalen de snelheden tot 146 (lezen) en 65 (schrijven) MB per seconde. De DS216play is uitgerust met een 1,5 GHz dualcore-cpu en 1 GB RAM en moet volgens Synology gemiddelde lees- en schrijfsnelheden van respectievelijk 107 en 91 MB per seconde leveren bij RAID 1 onder Windows. Hierbij moet de DS216play slechts 15 watt in bedrijf en 6,8 watt in de slaapstand verbruiken. Synology DiskStation DS416 is een 4-bay NAS met hardwarematige encryptie. Beide apparaten werken met DiskStation Manager (DSM) 5.2. De adviesprijzen bedragen 465 euro voor de DS416 en 260 euro voor de DS216play. (jmu) Shuttle heeft met zijn nano-pc model NC01U een reeks van vier barebones geïntroduceerd van cm. Ze zijn gebaseerd op de laatste Intel Broadwell-processors. Je kunt kiezen uit een model met Celeron, Core i3, Core i5 of Core i7. Qua aansluitingen beschikt de NC01U over een mini-displayport, HDMI, Gigabit Ethernet, audio, USB 3.0, USB 2.0, De Shuttle nano-barebone NC01U komt in vier smaken: van Celeron tot Core i7. een seriële poort (RS-232) en een M.2-slot. Ze zijn standaard voorzien van een verwisselbare module voor wifi (802.11ac) en Bluetooth. In het kastje is ruimte voor een 2.5"-schijf (SSD of HDD). Met de twee USB 3.0-poorten aan de voorkant kun je ook je mobiele apparaten opladen. De NC01U kan uitgerust worden met maximaal 16 GB werkgeheugen (DDR3L SO-DIMM). De versies met een Intel Corecpu moeten 4K-video's ( ) vloeiend kunnen afspelen, op 60 Hz via de mini- DisplayPort of op 30 Hz via HDMI. Een bijzondere feature van deze passief gekoelde barebones is het externe PCI-Express-slot aan de onderkant. Hiermee kun je later speciale uitbreidingen aansluiten zoals een grafische kaart van AMD en Nvidia, een extra 2,5"-schijf, een netwerkaansluiting of extra usb- en seriële poorten. Meer details moeten door Shuttle nog bekend worden gemaakt. De adviesprijzen voor de NC01U's lopen uiteen van 170 tot 630 euro. (jmu) Multimedia-NAS van Asustor Asustor heeft een serie van twee NAS-systemen gelanceerd, de 2-bay AS3102T (max. capaciteit: 16 TB) en de 4-bay AS3104T (max. capaciteit: 32 TB). Ze hebben een opvallende behuizing met een frontje in ruitmotief en zijn gebaseerd op het Intel Braswell N3050 dualcore platform (Celeron N3050 1,6GHz-dualcore met automatische overclocking tot 2,16 GHz). De systemen ondersteunen AES-NI hardware-encryptie en kunnen volgens de fabrikant via de HDMI 1.4b-poort 4K-video vloeiend afspelen. Er zijn ook gratis multimediaapps beschikbaar die je kunt installeren via de App Central van Asustor. Een van deze apps is LooksGood, waarmee je video's van een Asustor-NAS via het internet kunt streamen en live tv kunt kijken. Looks- Good gebruikt ook de eigen 'Hyper-Transcoding'-techniek van Asustor. De apps Sounds- Good en Photo Gallery streamen muziek en foto's. De 2-bay AS3102T kost 280 euro, voor de 4-bay AS3104T moet je 390 euro neertellen. (jmu) De 2-bay AS3102T van Asustor heeft een opvallende frontje. Intel 386: dertig jaar oud en nog altijd modern Foto: Wikipedia Beter en sneller dan de 80286, de Intel vierde onlangs haar 30e verjaardag. Hij was beter en sneller dan de en vooral ook veel sneller dan de Intel iapx432 en de instructieset is ook nu nog actueel: de Intel Ruim dertig jaar geleden, op 17 oktober 1985, bracht Intel de processor op de markt. Deze 32- bit processor (in tegenstelling tot zijn 16-bit voorganger 80286) bleef softwarematig compatibel met al zijn voorgangers (vanaf 8086/88). De 386-instructieset is ook vandaag de dag nog niet verouderd en vormt nog steeds de basis van de moderne x86-architecturen. Deze is weliswaar ondertussen uitgebreid met MMX, SSE, AVX en vooral 64-bit ondersteuning waarbij de laatste uitbreiding niet van Intel, maar van AMD afkomt. Daarnaast zijn er dertig jaar na dato nog altijd genoeg programma's die alleen klassieke 386-code gebruiken, bijvoorbeeld Winword uit Office 15. Een nieuwe generatie ontwikkelaars stond aan de wieg van de 386, waaronder projectleider John H. Crawford en design-engineer Pat P. Gelsinger. Crawford is nu 62 jaar en heeft Intel in 2013 na 36 jaar trouwe dienst verlaten. Pat Gelsinger (54) was al in 2012 opgestapt, na 33 jaar voor Intel te hebben gewerkt. Hij is nu CEO van VMware. (jmu) c t 2015, Nr. 12 9

10 Nieuws Software verzorgd door Gambia2010 Windows 10 weer als ISO Buildnummer van de Windows 10 Insider Preview is weer als ISO te downloaden. Op de website van Microsoft (zie link onderaan dit artikel) staan ISO-bestanden voor een schone installatie. Er zijn 23 verschillende talen beschikbaar, ieder als 32- en 64-bit versie. Sinds juli waren er geen ISO's meer te downloaden updates van de 105xx-serie waren alleen nog via Windows Update van een bestaande Windows 10 te krijgen. Sinds een paar dagen kun je ook activeren met een geldige licentiesleutel van Windows 7, 8 en 8.1. Het set-upprogramma herkent automatisch of er een Home- of een Pro-versie geïnstalleerd moet worden. In onze test werkte het prima met een licentiesleutel van Windows 7 Home Premium en een van Windows 8 Pro. Versie is een previewversie van de geplande herfstupdate voor Windows 10 die ergens in November klaar moet zijn. De 'TH2' genoemde versie (Threshold 2) heeft onder meer een nieuwe app voor Skype. De browser Edge toont nu een websitepreview als je met de muis over een tabblad heen gaat. De vensterbalken hebben een iets krachtigere kleurstelling als je tenminste accentkleuren hebt ingesteld. (nkr) Universeel fotoformaat FLIF is een poging van de Belgische ontwikkelaar Jon Sneyers van de Universiteit van Leuven om vanuit technieken uit de videocodering te komen tot een efficiëntere compressiemanier voor foto's en afbeeldingen. Het Free Lossless Image Format moet willekeurige soorten van afbeeldingen efficiënt verliesvrij comprimeren. Bovendien is het progressief: geschaalde of niet verliesvrije varianten ontstaan zonder verder te hoeven rekenen door het gedeeltelijk laden van de datastroom. Dat zou ideaal zijn voor het werken met flexibele lay-outs bij webdesign. In tegenstelling tot de traditionele beeldformaten als JPEG en PNG is het formaat niet beperkt tot bepaalde typen afbeeldingen. Volgens de ontwikkelaar moet het formaat zowel bij diagrammen en grafieken met weinig kleuren en vlakken als bij foto's met kleine kleurverschillen tot betere compressie leiden dan de gespecialiseerde formaten gemiddeld een verbetering van 30 procent ten opzichte van PNG en 13 procent ten opzichte van WebP. Dat wordt mogelijk door een door Sneyers ontwikkelde variant van CABAC (Context-Adaptive Binary Arithmetic Coding), het rekenkundige codeerprocedé dat bij MPEG-4 (H.264) wordt gebruikt. Zijn methode MANIAC (Meta-Adaptive Near-zero Integer Arithmetic Coding) gebruikt geen vaste code tabellen, maar past die tijdens het coderen aan het karakter van de afbeelding aan met behulp van beslissingsbomen. Momenteel bestaat er alleen nog een prototype, dat onder de GPLv3-licentie gratis de downloaden is. (nkr) LastPass is verkocht De browser Edge laat bij Windows 10 Build een preview van de tabbladen zien. Parallels Desktop 11 Elk jaar met de release van een nieuwe OS X verschijnt er ook een nieuwe versie van Parallels Desktop, de software om Windows op je Mac te draaien. Dit jaar is het echter een bijzonder grote release omdat Parallels ook complete ondersteuning biedt voor Windows 10. Het mooiste aan Parallels Desktop 11 is echter niet dat het mogelijk is om Windows (en Linux, ChromeOS en zelfs OS X) in een virtuele machine op je Mac te gebruiken, maar dat de Mac- en Windows-omgevingen zo nauw met elkaar verweven worden dat je niet meer door hebt waar een functie eigenlijk vandaan komt. Dat geldt bijvoorbeeld voor Cortana, de persoonlijke assistente van Windows 10. Via spraakbesturing kun je informatie op het web zoeken, berichten sturen en veel andere dingen. Net als Siri dus, maar dan op je computer. Cortana werkt met Parallels niet alleen in een virtuele machine onder OS X, maar zelfs verborgen op de achtergrond terwijl je in een Macprogramma bezig bent. Ben je bijvoorbeeld een tekst aan het typen in Pages, dan hoef je maar Hey Cortana, zoek op internet naar kattenplaatjes te roepen en doet ze dat voor je. Althans, als je Engels met Cortana praat, want Nederlands wordt nog niet ondersteund. Een andere leuke functie is dat je bij Windows de Snelle weergave van OS X voortaan kunt gebruiken door op de spatiebalk te drukken. Kortom, Parallels blijft de beste optie als je Windows op je Mac wilt draaien. (nkr) LogMein heeft de populaire wachtwoordkluis LastPass gekocht. Gebruikers zijn daar niet zo blij mee omdat niet duidelijk is of de dienst gratis blijft. Met LastPass kun je de wachtwoorden voor websites lokaal versleutelen en opslaan en via de server van de aanbieder synchroniseren met al je apparaten. Dat werkt met behulp van een browserplug-in of een mobiele app. Alleen voor onbeperkte mobiele toegang of een multifactor-authenticatie moet je een abonnement hebben. LastPass is in het verleden slachtoffer geweest van hackeraanvallen en security-lekken, maar veel gebruikers vinden het een handige dienst. LogMeIn is daarentegen een stuk minder populair. LogMeIn is eerder al eens gestopt met de gratis remote-desktop-tools en de functies van de gratis VPN-dienst Hamachi na een vergelijkbare overname. Men is bang dat nu hetzelfde gaat gebeuren. Een wachtwoordkluis als LastPass moet het voor een heel groot deel hebben van het vertrouwen van de gebruikers. LogMeIn haastte zich dan ook te melden dat het ontwikkelteam van LastPass intact blijft en er geen plannen zijn het verdienmodel te veranderen. (nkr) De populaire wachtwoordkluis LastPass is nu in handen van LogMeIn. Daar is niet iedereen even blij mee. 10 c t 2015, Nr. 12

11 Connecting the Intelligent World from Devices to the Cloud IoT Gateway Solutions Compact Embedded Server Appliance Network, Security Appliances High Performance / IPC Solution E100-8Q SYS-5028A-TN4 SYS-5018A-FTN4 S (Front I/O) SYS-6018R-TD (Rear I/O) Cold Storage 4U Top-Loading 60-Bay Server and 90-Bay Dual Expander JBODs Front and Rear Views SYS-5018A-AR12L AR12L SC946ED (shown) SC846S Standard Form Factor and High Performance Motherboards Optimized Short-Depth Industrial Rackmount Platforms Energy Efficient Titanum - Gold Level Power Supplies Fully Optimized SuperServers Ready to Deploy Solutions Remote Management by IPMI or Intel AMT Worldwide Service with Extended Product Life Cycle Support Low Power Intel Avoton, Rangeley, Quark, Core i7/i5/i3 and High Performance Intel Xeon Processors Optimized for Embedded Applications Contact us at Intel, the Intel logo, Xeon, and Xeon Inside are trademarks or registered trademarks of Intel Corporation in the U.S. and/or other countries. All other brands and names are the property of their respective owners. SMBE Belgium TWP Computer NCS International Server Storage Solution sales@smbe.be info@twp.nl info@ncs.nl sales@s3s.be

12 Nieuws Mobiel verzorgd door Gambia2010 Microsoft brengt eerste Windows 10-smartphones uit Lange tijd had Microsoft geen smartphone in het portfolio, maar heeft daar nu verandering in gebracht met de introductie van de Lumia 950 en Lumia 950 XL. Daarmee heeft het concern de achterstand op ios en Android hardwaretechnisch ingehaald. De nieuwe telefoons voldoen met hun schermdiagonaal van 5,2 en 5,7 inch helemaal aan de huidige phablettrend. Beide apparaten hebben pixels (QHD). De processors zijn afkomstig van Qualcomm: in de Lumia 950 zit een hexacore Snapdragon 808, die in andere apparaten een efficiënt warmtebeheer bleek te hebben. In de Lumia 950 XL zit een octacore Snapdragon 810, momenteel een van de snelste mobiele cpu's. Heatpipes met vloeistof zorgen voor voldoende koeling. Beide Lumia's hebben 3 GB werkgeheugen. De interne flashopslag is 32 GB groot en kan met behulp van microsd met maximaal 200 GB uitgebreid worden. De accu's met 3000 respectievelijk 3340 mah zijn vervangbaar en kunnen draadloos worden opgeladen waarschijnlijk volgens de Qistandaard. Verder laden de apparaten op via een USB C-stekker. Na 30 minuten moeten de accu's 50 procent vol zijn. De camera aan de achterkant heeft 20 megapixel en ondersteunt Pureview: hij kan de resolutie dus verlagen en meerdere pixels samenvoegen. Dat zorgt voor meer lichtgevoeligheid en verlaagt de ruis. De flitser van de 950 werkt met drie leds in verschillende kleuren, die afhankelijk van de lichtomstandigheden met verschillende intensiteiten en combinaties branden. Op die manier krijgen geflitste foto's ook natuurlijke kleuren. Lumia 550 Microsoft heeft ook de goedkope Lumia 550 aangekondigd. Deze 5"-smartphone moet de huidige instapmodellen Lumia 640 en 640 XL vervangen en zowel in ontwikkelingslanden, de VS als Europa uitkomen. De uitvoering is conform het instapsegment: een quadcore Qualcomm Snapdragon 210, 1 GB RAM, 8 GB flashopslag en een 5-megapixelcamera. Het 4,7"-display heeft een resolutie van pixels. De 4G-module haalt maximaal 150 Mbit/s. Als accessoire komt Microsoft met het compacte dockingstation Display Dock. Daarmee kun je elke hier genoemde smartphone gebruiken als alternatief voor je pc. Via de USB C-aansluiting van de telefoon wordt het dockingstation verbonden. Verder heeft het apparaatje twee monitoraansluitingen (HDMI en DisplayPort) en drie usb-poorten voor een muis, toetsenbord en overige randapparatuur. Alle drie de smartphones zijn vanaf begin december verkrijgbaar en nu te preorderen. De Lumia 950 XL kost 700 euro. Koop je het toestel voor eind januari, dan krijg je de Display Dock (ter waarde van 100 euro) er gratis bij. Voor de Lumia 950 betaal je 600 euro, de Lumia 550 heb je voor 130 euro. (mvdm) Met een resolutie van pixels liggen de AMOLEDschermen van de Lumia 950 en 950 XL op het niveau van de Android-topmodellen. LG Watch Urbane 2nd Edition ondersteunt 4G LG maakt de tweede versie van zijn smartwatch Urbane minder afhankelijk van de smartphone: de LG Watch Urbane 2nd Edition heeft een eigen SIM die 4G ondersteunt. Het is nog onbekend of het horloge met Android Wear een slot heeft voor een simkaart of dat de kaart standaard geinstalleerd is. Het moet in elk geval mogelijk zijn om met de smartwatch te telefoneren zonder dat je een telefoon in de directe nabijheid hoeft te hebben. Het horloge werkt samen met Android-apparaten en iphones. Naast de mobiele verbinding heeft de tweede Urbanesmartwatch nog meer nieuwe functies: het ronde OLED-display is niet alleen twee millimeter groter dan van de voorganger (0,38 in plaats van 0,30 inch), maar met name scherper: de resolutie is uitgebreid van naar pixels. Ook het werkgeheugen is door LG vergroot van 512 naar 768 MB. De flashopslag blijft met 4 GB gelijk, evenals de processor: in beide horloges zit een Qualcomm Snapdragon 400 op 1,2 GHz. De accucapaciteit is verhoogd van 410 naar 570 mah. Dat is wellicht de reden dat de 2nd Edition ook wat dikker is: LG noemt in de specificaties 14,2 millimeter, eerst was dat nog 10,9 millimeter. Wanneer het nieuwe horloge verkrijgbaar is, is nog niet bekend. Hetzelfde geldt voor de prijs. (mvdm) De LG Watch Urbane 2nd Edition is drie millimeter dikker dan zijn voorganger. 12 c t 2015, Nr. 12

13 4 NVMe, 4 GPU / Xeon Phi TM Titanium Power w/ Cold Redundancy SYS-6028U-TNR(4T/T)+ (Ultra) Expander, 4 NVMe, 4 GPU / Xeon Phi TM Titanium Power w/cold Redundancy SYS-2028U-E1CNR(4T/T)+ (Ultra) 10 NVMe, 2x 10G Base-T Titanium Power w/ Cold Redundancy SYS-1028U-TN10RT+ (Ultra) 2 NVMe, 4 PCI-E 3.0slots Highest Performance/Watt SYS-1028U-TNR(4T/T)+ (Ultra) 3 PCI-E 3.0 slots, 3.5 HDDs/ HDDs/SSDs 2x 10G SFP+ 4 NVMe Ports in 2U SYS-6018R-TDW SYS-6018R-TDTP(R) SYS-6028R-TDWNR Short-Depth SYS-6018R-MD(R) 8x x 2.5 HDDs/ SSDs in 1U SYS-6018R-TD8 Performance Hot-Swappable NVMe (up to 10 NVMe drives in 1U) and SAS 3.0 (12Gbps) support Up to 36 cores per system and maximum 160W TDP support with dual Intel Xeon Processor E v3 product family 1.5TB DDR MHz memory in 24 DIMM slots Flexibility Versatile integrated networking options for 4x 40G, 10GBASE-T, 10G SFP+, 1GbE and future expansion Support for up to 4 of the latest GPU and Xeon Phi cards Expander for up to 24 SAS3 drives SAS3 / SATA3 / NVMe drive support Titanium Level 96%+ power supplies with Cold Redundancy available Optimized system cooling design for Green Computing Scalability 8 / 4 PCI-E 3.0 slots in 2U / 1U 24 / 12 hot-swap 2.5 / 3.5 drives in 2U 10 / 4 hot-swap 2.5 / 3.5 drives in 1U Serviceability and Security Integrated IPMI 2.0 with support for Supermicro Server Manager (SSM) TPM Platform Security supported with optional SMBE Belgium TWP Computer NCS International Server Storage Solution www. w. sales@smbe.be info@twp.nl info@ncs.nl Contact us at Intel, the Intel logo, Xeon, and Xeon Inside are trademarks or registered trademarks of Intel Corporation in the U.S. and/or other countries. All other brands and names are the property of their respective owners.

14 Nieuws Linux verzorgd door Gambia2010 Torvalds wil verantwoordelijkheid meer verdelen Linus Torvalds wil niet langer dat individuele ontwikkelaars werken aan grote onderdelen van de Linux-kernel. In plaats daarvan wil hij graag dat kleine teams zich bezighouden met de verdere ontwikkeling en het onderhouden van een subsysteem. De werklast, verantwoordelijkheid en controle worden zo verdeeld over meerdere personen, verklaarde Torvalds tijdens LinuxCon Europe. Dat moet ontwikkelaars ertoe aanzetten om zich voor de langere termijn te binden aan de verdere ontwikkeling van de kernel in plaats van een paar aanpassingen bij te sturen en daarna weer uit beeld te verdwijnen. LinuxCon Europe 2015 werd begin oktober gehouden in Dublin en trok tegen de 1500 bezoekers. Het evenement behoort tot de belangrijkste conferenties Linus Torvalds (links) zou graag zien dat teams zich om delen van de kernel gaan bekommeren in plaats van afzonderlijke personen. rond Linux en opensource in Europa. Volgend jaar wordt het evenement in Berlijn gehouden. Daarnaast zullen er ook nog andere conferenties plaatsvinden zoals het KVM Forum en Embedded Linux Conference Europe (ELCE). (avs) OpenBSD 5.8: twintig jaar OpenBSD Snappy Ubuntu ondersteunt de Raspberry Pi 2 Exact twintig jaar nadat OpenBSD het levenslicht zag is OpenBSD 5.8 uitgebracht. Het open multiplatform-besturingssysteem is afgeleid van de Berkeley Software Distribution (BSD) en staat vooral bekend om zijn veiligheid, de nadruk op opensource, correcte code en goede documentatie. Ook worden er geen features ingestopt omdat het 'kan', maar alleen als ze nuttig zijn. OpenBSD bevat een set veiligheidsfuncties die in andere besturingssystemen niet aanwezig zijn of slechts optioneel. De afgelopen twintig jaar zijn er slechts twee te misbruiken veiligheidsgaten ontdekt in de standaardinstallatie. De broncode wordt door middel van audits continu gecontroleerd op veiligheidslekken. De allereerste release was op 1 oktober 1996, maar op 18 oktober 1995 werd de OpenBSD cvs-repository aangemaakt door de Zuid-Afrikaan Theo de Raadt en dat was de aanzet voor het uiteindelijke besturingssysteem. Er zijn ports voor allerlei verschillende hardwareplatformen beschikbaar, waaronder voor Sun SPARC, PA-RISC en VAX. In versie 5.8 zijn een aantal interessante zaken gewijzigd. Tools van derden zijn vervangen door eigen alternatieven: sudo is bijvoorbeeld verwijderd en vervangen door het eigen doas, dat simpeler is in het gebruik. Er zijn nieuwe drivers, onder andere voor Realtek-hardware. De GPT-support bij het installeren is verbeterd en de ntpd-support staat nu standaard aan. De eigen OpenBSD-Hypervisor is nog niet in deze versie ingebouwd, die zal naar verwachting in de volgende release in mei 2016 pas aanwezig zijn. Het framework Tame geeft ontwikkelaars de mogelijkheid om aan het systeem door te geven welke rechten hun applicatie na verloop van tijd niet meer nodig heeft. Dat is vergelijkbaar met 'privilege dropping' in Linux. Een voorbeeld: mailservers hebben alleen bij het opstarten rechten nodig om een bepaalde poort te reserveren. Daarna kan de server met minder rechten draaien. Als een programma door een fout of exploit probeert daar iets aan te veranderen, herkent de kernel dat dankzij Tame en wordt het proces afgesloten. (avs) In de nieuwe versie (15.04) van Snappy Ubuntu voor de Raspberry Pi 2 zit nu ook ondersteuning voor de speciale hardware van de Raspberry Pi 2 ingebouwd. Versie van het afgeslankte Ubuntu-systeem voor the Internet of Things heeft van Canonical kernel 4.2 meegekregen. Die kernel biedt ondersteuning voor de I2C-interface, de SPI-bus en toegang tot de GPIOpinnen van de Pi 2. Microsoft stapt over op OpenSSH Linux gaat voor realtime Een ander nieuwigheidje in Snappy Ubuntu is de ondersteuning van Device Tree Overlays. Device Trees zijn een gebruikelijke methode op ARM-gebied om hardware te beschrijven. In de pc-wereld wordt dat gedaan door de ACPItabellen. Device Tree Overlays beschrijven optionele hardware en uitbreidingshardware. Meer informatie over Device Trees en Overlays kun je lezen in de documentatie van de Raspberry Pi. (avs) Afgelopen zomer meldde Microsoft plots dat het OpenSSH wil gaan gebruiken voor Windows en dat ze werken aan het OpenSSHfor-Windows-project. Het gaat niet alleen om het gebruiken van SSH binnen Windows, maar ook het actief ondersteunen en bijdragen aan de OpenSSH-community. Tot nu toe was OpenSSH alleen te gebruiken op Linux- en Unixgebaseerde systemen. Microsoft bouwt de ondersteuning voor OpenSSH in de PowerShell in en werkt daarbij samen met ontwikkelaar NoMachine, die al eerder heeft gewerkt aan pogingen om OpenSSH binnen Windows mogelijk te maken. De volgende stap is om versleutel-api's in te bouwen en gebruiken als vervanger voor OpenSSL en LibreSSL. Goed nieuws, onder meer omdat LibreSSL medio oktober kampte met een geheugenlek en bufferoverflow-kwetsbaarheid. De broncode van Microsoft staat op GitHub (zie de link). (avs) De release van OpenBSD 5.8 viel samen met het twintigjarig jubileum. Een nieuw project van de Linux Foundation wil de kernel uitbreiden om standaard aan sterke realtime-requirements te kunnen voldoen. De non-profit-organisatie heeft daarvoor Thomas Gleixner aangetrokken om de al langer in de RT-development-branch gepromote realtime-uitbreidingen in de officiële Linux-kernel te integreren. Speciaal geconfigureerde kernels kunnen er door die uitbreidingen beter voor zorgen dat ze bepaalde taken in een vastgesteld tijdsbestek kunnen afhandelen. Dat is bijvoorbeeld belangrijk bij industrietoepassingen, robots en de computergestuurde handel in waardepapieren. Daarbij gaat het om een gegarandeerde afwikkelingstijd die op een aantal milliseconden ligt. Gleixner is een van de hoofdontwikkelaars van de RT-branch. Hij heeft al veel verbeteringen doorgevoerd in de officiële kernel. De laatste tijd waren die verbeteringen wat blijven liggen omdat de overgebleven veranderingen nogal complex waren. (avs) 14 c t 2015, Nr. 12

15

16 Nieuws Apple verzorgd door Gambia2010 Achim Barczok Dun en snel ipad mini 4: meer performance, betere camera Bij de ipad mini 4 heeft Apple de juiste details bijgeschaafd. De 8"-tablet zet een grote stap voorwaarts met upgrades bij de camera, performance en software ook al lijken de vernieuwingen in eerste instantie mager. De ipad mini 4 ziet er op het eerste gezicht hetzelfde uit als zijn voorganger. Zodra je hem in de hand neemt, merk je echter een verschil: de tablet is maar 300 gram zwaar en 6 mm dun, merkbaar lichter en dunner dan de ipad mini 3. Daardoor is hij handzamer en voelt hij compact aan. De hoezen voor de oude ipad passen daardoor wel niet meer. De 4:3-verhouding is bij kleine tablets inmiddels populairder geworden en niet meer zo ongebruikelijk, al krijg je bij films dan wel zwarte balken te zien. Ook op andere punten heeft Apple kleine dingen verbeterd, maar wel precies de juiste. Net als bij de grote ipad haalt de ipad mini 4 nu de srgb-kleurruimte inmiddels is dat eigenlijk ook standaard bij mobiele apparaten. Je merkt meteen dat de kleuren meer verzadigd zijn. Alleen de panels van Sony- en AMOLED-tablets hebben krachtiger kleuren. De resolutie blijft met 326 dpi gelijk, maar het display wordt feller verlicht, heeft een hoger contrast en is beter te lezen in zonlicht. Daarmee heeft hij de grote ipads en de meeste high-end tablets met Android weer ingehaald. Apple heeft ook de processor een upgrade gegeven. Er zit nu een dualcore A8 op 1,5 GHz in, die ongeveer 25 procent beter presteert dan de vorige versie. Bij de graphics haalt hij afhankelijk van de benchmark zelfs een twee keer zo hoge framerate. Met de betrouwbare vingerafdruksensor kun je de tablet iets sneller ontgrendelen. Betere camera en multitasking De camera aan de achterkant heeft 8 megapixels en maakt duidelijk betere foto's dan de mini 3, al is dat eerlijk gezegd ook niet zo moeilijk. De mini 4 kan nog steeds niet meekomen met een fatsoenlijke smartphone camera. De foto's zijn wel kleurgetrouw en scherp, maar vooral bij slechte lichtomstandigheden vertonen ze veel ruis. Er is geen flitser. Net als bij de andere ipads zijn er twee modellen: de wifivariant ondersteunt brutosnelheden tot 866 Mbit/s (11ac, twee antennes, dualband) en de 4G-versie werkt ook met mobiele netwerken met maximaal 150 Mbit/s down. De accuduur is niet verbeterd, maar is met tien uur internetten via wifi en 8,5 uur video kijken in orde. Een van de ios 9-features is momenteel exclusief beschikbaar voor de ipad mini 4 en de ipad Air 2: gebruikers kunnen twee apps parallel gebruiken. In de beperkte multitasking-modus kunnen twee apps zowel in portret- als in landschapsmodus het scherm delen en dan beide actief blijven. Dat is handig als je tegelijkertijd wilt internetten en mailen. Er zijn echter nog maar weinig compatibele apps. Ontwikkelaars moeten hun software eerst aanpassen voor die functie. Conclusie De ipad mini 4 kost minstens 400 euro (wifi, 16 GB), maar zonder microsd-slot is de opslagruimte van de goedkoopste variant zelfs bij zuinige gebruikers snel vol. Vanaf 500 euro (wifi, 64 GB) krijg je een chic en goed uitgerust apparaat met een topperformance in de minitabletklasse. Als je niet per se een Apple-apparaat wilt, zijn er vergelijkbare Android-tablets voor minder geld zoals de Samsung Galaxy Tab S2 8.0 en de Sony Xperia Z3 Tablet Compact. (hhe) Apple ipad mini 4 Minitablet met 8"-display Besturingssysteem / interface ios Processor / kernen / snelheid Apple A8 / 2 / 1,5 GHz Graphics PowerVR GX6450 RAM / flashopslag 2 GB / 16, 64 of 128 GB Verwisselbare opslag Wifi / dualband / alle 5GHzbanden v / v a/b/g/n-300/ac-866 / Bluetooth / NFC / GPS 4.2 / / alleen 4G-versie Vingerafdruksensor / gyrosensor voor VR-brillen v / v Mobiele dataverbinding 1 4G-versie: 4G (150 Mbit/s down, 50 Mbit/s up), HSPA (42,2 Mbit/s down, 5,7 Mbit/s up) Accucapaciteit / verwisselbaar/ 19,3 Wh / / draadloos oplaadbaar Afmetingen (h x b x d) 20 cm 13,5 cm 0,61 cm Gewicht 299 g Displaymetingen Techniek / grootte (diagonaal) lcd (IPS) / 12 cm 16 cm (7,9 inch) Resolutie / beeldverhouding pixels (326 dpi) / 4:3 Helderheidsbereik / cd/m 2 / 92 % verlichting Contrast / kleurruimte 1123:1 / srgb Kijkhoekafhankelijkheid: De cirkeldiagrammen geven de kijkhoekafhankelijkheid van het contrast weer. Blauwe tinten staan voor laag contrast, roodachtige voor hoog. De cirkels geven de kijkhoek per 20 graden weer. In het ideale geval is de hele cirkel roze. Kijkhoekafhankelijk contrast: cirkels in 20 afstand Camera, accuduur, benchmarks Cameraresolutie foto's / (8 megapixel) / video Auto- / touchfocus / flitsleds v / v / (aantal) Zelfontspanner / HDR / v / v / v / v panorama / timelapse Frontcameraresolutie foto's / / video Accuduur games / video's / wifi 4,5 h / 8,5 h / 10 h bij normale helderheid 2 GFX Bench Metal 3.0 onscreen / 16 fps / 22,5 fps 1080p offscreen 3DMark Ice Storm Unlimited punten Geekbench singlecore / 1712 / 3111 punten multicore Beoordeling Bediening / performance ++ / ++ Uitrusting software / hardware + / + Display ++ Accuduur + Camera foto's / video's ± / + Varianten, prijzen en garantie Varianten zilver, goud, grijs Garantie 1 jaar Prijzen 400 (16 GB), 500 (64 GB), 600 (128 GB) 4G-versie: 520 (16 GB), 620 (64 GB) / 720 (128 GB) 1 opgave fabrikant 2 normale helderheid: 200 cd/m 2, film 720p, game: Asphalt 8, internetten: elke 30 seconden een standaard site oproepen ++ zeer goed + goed ± voldoende - slecht -- zeer slecht v aanwezig niet aanwezig 16 c t 2015, Nr. 12

17 Slechts 9,95 Linux BEGINNEN EN OVERSTAPPEN Dé gids voor de beginnende Linuxgebruiker. Deze gids staat boordevol tips & trucs voor het gebruik van Linux! Ontdek de vele voordelen van Linux Tips bij het kiezen van de juiste Linuxdistributie Een helpende hand voor een overstap van Windows naar Linux De volledige versie van Linux-distributie Ubuntu bijgesloten (32- en 64-bit)!

18 Nieuws Android 6.0 Marshmallow verzorgd door Gambia2010 Achim Barczok, Stefan Porteck Veel zuiniger, stukken slimmer Android 6.0 Marshmallow met nieuwe assistent, een rechtensysteem en een zuinige modus De eerste smartphones en tablets krijgen de nieuwe Android-versie M. Het meest is uitgekeken naar de nieuwe assistent Now en de app-controle beide werken echter nog niet helemaal goed. Sinds oktober is de definitieve versie van Android 6.0 Marshmallow beschikbaar. Afgezien van veel kleine verbeteringen heeft Google werk gemaakt van drie grote onderdelen: de digitale assistent, de mogelijkheden voor energiebesparing en de beveiliging. Assistent Now is uitgebreid met Now on Tap. Daarbij wordt onderin het scherm informatie getoond over een website of bericht. De functie wordt actief als je een seconde op de Homeknop drukt. Het duurt ongeveer een tot drie seconden tot Google de huidige schermcontent heeft geanalyseerd en informatie weergeeft. Als een vriend bijvoorbeeld in Whatsapp voorstelt om 's avonds naar de film te gaan, toont Now het avondprogramma van de bioscoop en een routebeschrijving. Bij de naam van een voetbalclub of een bekend persoon in een app of de browser verschijnt een beschrijving. Daarnaast moet Now on Tap foto's kunnen analyseren. Maar ook bij foto's van beroemde plekken kregen we geen resultaten. Bij het activeren van Now on Tap kunnen apps doelgericht sleutelwoorden als de naam van het album bij een muzieknummer doorgeven. Ontwikkelaars kunnen de content van apps ook als 'Secure' markeren en daarmee voorkomen dat de content geanalyseerd wordt. Met wachtwoordvelden wordt geen rekening gehouden, wel met formulieren. Voorlopig is Now on Tap alleen beschikbaar als je de systeemtaal op Engels instelt. Je mag er echter van uitgaan dat vroeg of laat ook een Nederlandse Now on Tap uitkomt. De database is er in elk geval al: ook de Engelse versie vindt lokale horecagelegenheden en bezienswaardigheden. Met Googleaccounts die via 'Apps for Work' werken, werkt Now on Tap niet. Om het accuverbruik omlaag te brengen, is er een sluimerfunctie. Hiermee wordt de hardware in een diepe slaap gebracht waarmee het apparaat minder vaak voor achtergrondtaken actief wordt. Android gebruikt de positiesensor om de functie in te schakelen. Op meerdere apparaten merkten we dat de stand-bywaarden duidelijk verbeterden. Omdat je met name profiteert van de nieuwe sluimerfunctie als een apparaat stil ligt, was het verbruik vooral 's nachts duidelijk lager. Overdag merk je het eerder bij tablets die meestal op tafel liggen en vergeleken met een smartphone niet zo vaak aan staan of op weg worden meegenomen. Android 6.0 moet na enige tijd automatisch apps herkennen die maar zelden actief gebruikt worden. Het systeem verbreekt de netwerkverbinding bij die apps en beperkt de achtergrondactiviteit als de gebruiker ze niet actief opstart. We konden echter bij geen enkele app een duidelijke gedragsverandering constateren ook niet na meerdere dagen. Pushberichten kwamen bij alle apps nog steeds realtime binnen en ook browsertabbladen en bladwijzers bleven gesynchroniseerd. Betere controle Tot Android geven apps bij het installeren aan welke rechten ze willen en kun je ze simpelweg alleen accepteren. Android 6 werkt met 'runtime permissions', waarbij de afzonderlijke rechten pas mogen worden opgevraagd als ze echt nodig zijn. Je kunt de toegang permanent toestaan of eenmalig afwijzen. Bij dat laatste krijg je de vraag een volgende keer nog eens gesteld; daarna wordt het definitieve 'Nee' geaccepteerd. Bij 'Instellingen / Apps' kun je de rechten voor elke applicatie alsnog naderhand intrekken of toestaan. Je kunt de toegang blokkeren tot het intern geheugen, de agenda, de contactpersonen, de camera, de microfoon, de telefoon, de smsfunctie, de locatie en sensors als de gyroscoop. Er zijn ook uitzonderingen: veel functies als het internet of informatie over het netwerk mogen ontwikkelaars ongevraagd gebruiken. Ontwikkelaars hebben sinds mei de tijd om apps aan het nieuwe machtigingssysteem aan te passen. Bij redactiesluiting waren dat er nog maar weinig, waardoor die apps alle machtigingen nog als vanouds opeisen. Desondanks kun je ook daar de afzonderlijke rechten van intrekken. Android waarschuwt dan wel dat de app mogelijk niet goed werkt. Het blokkeren van de contactpersonen of de camera doet de meeste apps weinig, alleen functies als foto's posten en contacten synchroniseren doen het dan niet. De overgang naar het nieuwe systeem zorgt soms voor vreemde situaties: een app die nog niet voor Android M geoptimaliseerd was, kreeg toegang tot de map met foto's hoewel we toegang tot de lokale opslagruimte ontzegd hadden. Android M wil meer aan beveiliging doen niet in de laatste plaats door de Stagefright-bug die werd veroorzaakt door de slechte updatelevering van Android überhaupt. Google wil nu maandelijks updates uitbrengen die onafhankelijk van de systeemversie geleverd kunnen worden. De smartphones Nexus 5 en 6 en de tablets Nexus 7 (2013) en 9 ondersteunen Android M. Gebruikers kunnen de nieuwe images direct bij Google downloaden. Daarnaast verspreidt Google al 'Over-The-Air'-updates. Die updates worden in fases verdeeld, waardoor veel gebruikers van een Nexus nog even een paar weken geduld moeten hebben. Handmatig installeren heeft nadelen: je moet de bootloader ontgrendelen, het besturingssysteem volledig resetten en daarmee ook alle gebruikersgegevens wissen. Bij [1] vind je een handleiding voor de Nexus-apparaten en meteen ook de images. De Nexus 4 en verder de eerste Nexus 7 uit 2012 en de Nexus 10 worden niet geüpdatet. Als je een van die apparaten hebt, mag je hopen dat er ooit een custom-rom voor uitkomt op basis van Android 6.0. Andere fabrikanten als Sony, LG en Samsung hebben ook al laten weten welke apparaten ze willen bijwerken. Een overzicht staat bij de link hieronder. Omdat deze fabrikanten de software meestal optisch aanpassen en functies toevoegen, komen nieuwe Android-versies vaak pas weken of zelfs maanden later uit. (mvdm) Bij Android M moeten apps machtigingen afzonderlijk opvragen. Je kunt de meeste handmatig op elk moment ook weer intrekken. 18 c t 2015, Nr. 12

19 PROEFABONNEMENT Maak kennis met 3 nummers voor slechts 15,- stopt automatisch Bestel nu op

20 Nieuws Microsoft Surface verzorgd door Gambia2010 Alexander Spier Vol offensief Nieuwe Windows-hardware van Microsoft: Surface Book en Surface Pro 4 Microsoft presenteert zijn eerste notebook: de Surface Book is een snel hybride apparaat met afneembaar 13,5"-tablet, peninvoer en een bijzonder scharnier. Ook de Windows-tablet is vernieuwd: de Surface Pro 4 met Intels Skylake-cpu's wordt sneller, scherper en ook dunner dan de voorganger. Na de grondige renovatie van de Surface serie vorig jaar breidt Microsoft zijn hardware nu uit met een hybride laptop: naast de Surface met 10,8" display en de Surface Pro met een scherm van 12,3 inch is er nu ook de Surface Book met 13,5" display. Je kunt het scherm van de Book van het toetsenbord halen, zodat je hem als tablet kunt gebruiken. Het tabletgedeelte past ook andersom op het toetsenbord; het dock dient dan als flexibele voet. Het display heeft een resolutie van pixels (267 dpi) en daarmee een beeldverhouding van 3:2 net als bij de kleinere Surfaces. Daarmee is het oplossend vermogen veel hoger dan bij Apples MacBook Pro. Microsoft benadrukte dat tijdens de presentatie maar al te graag. Als cpu is gekozen voor Intels huidige Core i generatie Skylake. Het instapmodel voor 1500 dollar heeft een Core i5 en 8 GB werkgeheugen. Bij de duurdere configuraties vanaf 1900 dollar wordt de langzame Intel gpu bijgestaan door eentje van Nvidia deze zit overigens niet in het tabletdeel maar in het toetsenbord. Windows moet er melding van maken of de extra chip wel of niet wordt gebruikt en of de tablet via een knop op de behuizing zonder enig risico kan worden verwijderd. Als massaopslag dient een SSD met 128, 256 of 512 GB, een variant met 1 TB moet volgen. Het gewicht voor het tabletgedeelte bedraagt volgens Microsoft slechts zo'n 726 gram, met het toetsenbord neemt het totale gewicht toe tot 1,5 kilo. Solo is de tablet nog geen 8 millimeter dik, met toetsenbord wordt het vanwege de wigvorm 13 tot 23 millimeter. Het toetsenbord is verlicht; een glazen trackpad moet voor precieze invoer zorgen. Een stylus voor tekenen en schrijven, zoals we die al kennen van de Surface Pro, wordt meegeleverd en wordt magnetisch aan de magnesiumbehuizing geplakt. Microsoft wil met name mensen overtuigen die eventueel interesse hebben in Apples MacBook Pro. Zo zijn niet alleen de vormgeving en uitrusting even fraai, maar ligt ook de instapprijs even hoog. Amerikanen konden de Surface Book al in oktober reserveren, eind oktober werden ze uitgeleverd. Of het apparaat naar Nederland komt en voor welke prijs is nog niet bekend. Surface Pro 4 De nieuwe Surface Pro 4 heeft een iets groter scherm dan zijn voorganger; verder een hogere resolutie en nieuwe processors van Intel. Daarnaast reageert de tablet volgens Microsoft sneller op pen en touchinvoer en zijn de accessoires verbeterd. Het display heeft nu een diagonaal van 12,3 inch. De afmetingen van de tablet blijven vanwege de kleinere randen even compact als bij de voorganger met 12" display. De resolutie is met pixels (267 dpi) duidelijk toegenomen en ligt nu op het niveau van andere high end tablets. Het glas van het display is nog slechts 0,4 millimeter De Surface Book is Microsofts eerste laptop. Het scherm van het hybride apparaat kan echter ook los als tablet fungeren. dun, waardoor je met de stylus fijner moet kunnen schrijven. De processor komt uit Intels zesde Core generatie Skylake. In het goedkoopste model zit een zuinige maar langzame Core m3; in de duurdere modellen zit een Core i5 of i7. Het werkgeheugen ligt tussen 4 en 16 GB, de SSD's zijn 128 tot 1024 GB groot. De nieuwe pen kan nu 1024 drukniveaus onderscheiden en heeft nu ook een gumfunctie. Net als bij de Surface Book plakt de stylus magnetisch aan de behuizing. Bovendien zijn voor de pen verschillende punten te koop die je kunt verwisselen. Het toetsenbord heeft een groter touchpad en een vingerafdruksensor. Ook moet je er fijner mee kunnen typen. Het nieuwe docking station heeft vier USB 3.0 poorten, twee DisplayPort uitgangen en een netwerkaansluiting. Beide uitbreidingen zijn ook geschikt voor de Surface Pro 3; de accessoires van de voorganger werken ook op het nieuwe apparaat. In Nederland moet de Surface Pro 4 vanaf 19 november verkrijgbaar zijn. Voor die tijd is hij al te reserveren. Met prijzen vanaf 1000 euro is hij 150 euro duurder dan zijn voorganger en zit hij op het niveau van de Mac Book Air. De pen wordt meegeleverd; het toetsenbord en het dock zijn verkrijgbaar voor 150 resp. 230 euro. (mvdm) Surface Pro 4: snellere processors, scherper display en een nieuwe stylus onderscheiden de tablet duidelijk van de voorganger. Microsoft heeft een bijzonder scharnier ontwikkeld voor de Surface Book. Hierdoor liggen de twee helften niet plat op elkaar. 20 c t 2015, Nr. 12