Concentratie broeikasgassen,

Transcriptie

1 Concentratie broeikasgassen, Indicator 26 oktober 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De mondiaal gemiddelde concentraties van koolstofdioxide (CO 2 ), methaan (CH 4 ), distikstofoxide (N 2 O) en diverse fluorbevattende gassen zijn in 2014 verder gestegen. [figuurgroep] Download figuur [2] Download data (ods) [3] Download data (xlsx) [4] Pagina 1 van 10

2 Download figuur [5] Download data (ods) [6] Download data (xlsx) [7] Pagina 2 van 10

3 Download figuur [8] Download data (xlsx) [9] Download data (ods) [10] Pagina 3 van 10

4 Download figuur [11] Download data (xlsx) [12] Download data (ods) [13] Pagina 4 van 10

5 [/figuurgroep] Download figuur [14] Download data (xlsx) [15] Download data (ods) [16] Concentraties broeikasgassen Er zijn diverse gassen in de atmosfeer die de energiebalans van de aarde beïnvloeden en zo het klimaat bepalen. De belangrijkste broeikasgassen zijn waterdamp (H2O), koolstofdioxide (CO 2 ), methaan (CH 4 ), ozon (O3), distikstofoxide of lachgas (N 2 O), gehalogeneerde koolwaterstoffen (b.v. CFK, PFK, en SF 6 ), ozon. Daarnaast bevat de atmosfeer deeltjes of aerosolen, zoals sulfaat, roet en nitraat (IPCC, 2013). Door menselijke activiteiten nemen de concentraties van veel van deze stoffen in de atmosfeer toe. [indicator=nl0163] Concentratie koolstofdioxide stijgt verder De mondiaal gemiddelde concentratie van koolstofdioxide (CO 2 ) is in 2014 gestegen tot 397 ppm (deeltjes per miljoen luchtdeeltjes) (NOAA, 2015, AGAGE, 2015). Daarmee is de concentratie bijna 6% hoger dan 10 jaar terug en 41% boven het gemiddelde pre-industriële niveau (gemiddelde van periode ). In de periode steeg de CO 2 -concentratie met gemiddeld bijna 2,0 ppm per jaar. Het groeitempo in de jaren '90 bedroeg gemiddeld 1,5 ppm per jaar. De stijging van de concentraties wordt grotendeels veroorzaakt door meer antropogene emissies, met name in China en de Verenigde Staten (IPCC, 2013). CO 2 komt vooral vrij bij het gebruik van fossiele brandstoffen en bij de omvorming van bosgebieden naar landbouwgronden. Pagina 5 van 10

6 Methaanconcentratie blijft stijgen in 2014 Methaan (CH 4 ) is na CO 2 het belangrijkste broeikasgas. De mondiaal gemiddelde CH 4 concentratie is in 2014 verder gestegen naar 1822 ppb (deeltjes per miljard luchtdeeltjes), bijna 7 ppb meer dan in 2013 (Dlugokencky, 2016). De concentratie is in 2014 ongeveer 2,5 keer zo hoog als de gemiddelde pre-industriële concentratie van circa 750 ppb. De stijging was beperkt in de periode , maar stijgt sindsdien weer met gemiddeld bijna 6 ppb per jaar. De redenen van deze fluctuaties zijn nog in discussie (IPCC, 2013). De trendmatige stijging wordt waarschijnlijk veroorzaakt door menselijke activiteiten, fluctuaties mogelijk door natuurlijk processen als methaan uit wetlands in arctische gebieden bij hogere temperaturen (Dlugokencky et al., 2009). CH 4 komt vooral vrij als gevolg van veeteelt, rijstproductie, productie van kolen, olie en gas en van afval (vuilstortplaatsen en afvalwater). Concentratie distikstofoxide neemt verder toe De mondiaal gemiddelde distikstofoxide of lachgas (N 2 O) concentratie kwam eind 2014 uit op 327 ppb. Dat is een stijging van bijna 3% tov 2004 en ruim 20% boven het gemiddelde pre-ïndustriële niveau (gemiddelde van periode ). Distikstofoxide komt vooral vrij door landbouwactiviteiten, waaronder de productie en het gebruik van dierlijke mest en het gebruik van kunstmest. Trend in concentraties fluorhoudende broeikasgassen varieert Een andere categorie van broeikasgassen is die van fluorhoudende gassen zoals chloor-fluorkoolwaterstoffen (CFK's), zwavelhexafluoride (SF 6 ), gehalogeneerde fluorkoolwaterstoffen (HFK), en perfluorkoolwaterstoffen (PFK's). Van nature komen de meeste van deze gassen niet voor in de atmosfeer. De gassen hebben in het algemeen een sterke broeikaswerking. Beleidsmatig vallen sommige van deze gassen (c.q. CFKs, HCFKs en CH3CCl3) onder het Montrealprotocol (om de ozonlaag te beschermen, UNEP, 1987), anderen onder het klimaatverdrag. De concentratie in de atmosfeer van de CFKs daalt langzaam verder. Hun bijdrage aan het versterkte broeikaseffect was 11%, nu 10%. Belangrijke CFKs zijn CFK-11 en CFK-12. Hun concentratie is respectievelijk 4% en 13% gedaald ten opzichte van omstreeks 2000 (AGAGE, 2015). De concentratie van HCFK's -chloorfluorkoolwaterstoffen die ook nog waterstof H bevatten - neemt juist wel toe (AGAGE, 2015). De concentratie hiervan is met 60% gestegen tov het jaar De bijdrage aan het klimaateffect echter nog vrij gering. HCFK's worden relatief snel afgebroken in de atmosfeer in vergelijking met CFK's, waardoor de bijdrage aan het toekomstig klimaat naar verwachting ook beperkt zal zijn. [indicator=nl0217] Andere fluorbevattende broeikasgassen zijn HFK's, PFK's en SF 6. Zij breken de ozonlaag niet af en vallen onder het klimaatverdrag. De concentraties van deze broeikasgassen vertonen een stijgende lijn (NOAA, 2015). Hun totale bijdrage aan de broeikaswerking is nu nog maar 1%. Maar naar verwachting zal dit toenemen, ook omdat de levensduur van sommige gassen zeer lang (>1000 jaar) is. De groep van de HFK's laat in het algemeen een stijgende concentratie in de atmosfeer zien. Deze stoffen worden nu veelal gebruikt als vervangers van de CFKs, omdat de HFKs geen effect op de ozonlaag hebben. Pagina 6 van 10

7 HFK-134a laat de grootste stijging zien. De concentratie ervan komt in 2014 in de buurt van die van CF 4, het fluorhoudende broeikasgas met tot nu de hoogste concentratie in de atmosfeer (rond de 80 ppt). De toename per jaar van HFK-134a vlakt af. Vergelijk: 40% toename in 1999,15% in 2005 en 6% in De concentratie van HFK-23 toont een 3-5% per jaar stijging tussen 2000 en De concentratie is nu 27 ppt. Sterk opkomende HFKs zijn de HFK-32, HFK-125 en HFK-143a. Sinds jaar 2000 is de concentratie van bijna niets naar respectievelijk 9, 16 en 16 ppt gestegen. De concentraties van de perfluorkoolwaterstoffen (PFK's) CF 4, en C 2 F 6 zijn de laatste jaren nauwelijks meer gestegen, respectievelijk met circa 1 en 2% per jaar. Hun mondiaal gemiddelde concentratie bedroeg in 2014 respectievelijk 81 en 4.4 ppt. De mondiaal gemiddelde concentratie van zwavelhexafluoride (SF 6 ) bedroeg in 2014 ongeveer 8 ppt. De jaarlijkse toename hiervan (SF 6 ) ligt sinds 2001 tussen de 5% en 6% per jaar. De fluorhoudende broeikasgassen zijn krachtige broeikasgassen die uit industriële producten en bij productieprocessen kunnen vrijkomen. Een voorbeeld is het gebruik en de productie van koelvloeistoffen. HFK-134a wordt voornamelijk gebruikt als koelmiddel in airconditioners van auto's. SF6 vindt vooral toepassing als elektrische isolator in hoogspanningsleidingen. Klimaatverdrag en na te streven concentraties in de atmosfeer Het Klimaatverdrag van de Verenigde Naties (UNFCCC, 1993; Rio de Janeiro) heeft als doel om de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te stabiliseren op een niveau waarbij een gevaarlijke beïnvloeding van het klimaat door menselijk handelen wordt vermeden. Deze 'gevaarlijke beïnvloeding van het klimaat' is eind 2015 in Parijs nog vertaald naar opwarming van de aarde tot maximaal 2 graden ten opzichte van pre-industrieel, met 1,5 graad als streefwaarde (UNFCCC, 2015). Om dit te bereiken moeten de mondiale emissies van broeikasgassen sterk worden gereduceerd. Het Kyoto Protocol uit 1997 (UNFCCC, 1997; Kyoto), was hier een eerste, bescheiden aanzet toe. De gassen koolstofdioxide (CO 2 ), methaan (CH 4 ), lachgas (N 2 O), HFKs, PFKs en SF 6 vallen onder het Kyoto protocol. In Parijs is hier een vervolg op gegeven door scherpere doelstellingen op lange termijn te formuleren (UNFCC, 2015). [indicator=nl0164] Diverse studies hebben het 1,5o en 2o graden doel vertaald naar niveaus waarop de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer zouden moeten stabiliseren (Meinshausen et al, 2009, 2011; Van Vuuren et al, 2011; IPCC, 2014). Voor het 2o doel geven deze studies een 67% kans van slagen als de concentratie van alle broeikasgassen - inclusief ozon, waterdamp en aerosolen - stabiliseert op maximaal 480 ppm CO 2 equivalenten, 50% bij een stabilisatie op 530 ppm CO 2 equivalenten, en 10% bij een stabilisatie op 650 ppm CO 2 equivalenten (IPCC, 2014). [indicator=nl0163] Referenties AGAGE 2015 Advanced Global Atmospheric Gases Experiment [17]. [18] for CFC-113 HCFC-22, HCFC-141b, HCFC-142b HFC-125, HFC-134a, HFC-152a, HFC-365mfc, HFC-23 Halon-1211, Halon-1301 CH3Cl, CH2Cl2, CHCl3, CH3Br CH3CCl3, CHClCCl2, CCl2CCl2 SF6, SO2F2 PFC-14, PFC-116, PFC-218 HFC-227ea HFC-236fa HFC-245fa [19] for CH4, N2O, CO, H2, Pagina 7 van 10

8 CFC-11, CFC-12, CH3CCl3, CCl4, CFC-113, and CHCl3 Dlugokencky et al. (2009) Observational constraints on recent increases in the atmospheric CH4 burden. GRL, 36, doi: /2009gl Dlugokencky (2015) NOAA/ESRL, trends CH4 [20] GCP, 2008: GCP_CarbonBudget_2007.pdf [21] IPCC (2013) Climate Change 2013 [22] Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Working Group 1 Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Technical Summary en Chapter 8 (Anthropogenic and Natural Radiative Forcing). IPCC (2014) Climate Change 2014 Mitigation of Climate Change. Working Group 3 Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Technical Summary en Chapter 6 (Assessing Transformation Pathways) Keeling, C.D. and T.P. Whorf (2002). Atmospheric CO2 records from sites in the SIO air sampling network. In Trends: A Compendium of Data on Global Change. CDIAC, Oak Ridge National Laboratory, U.S. DoE, Oak Ridge, Tenn., U.S.A. Levin, I. et al. (2010). The global SF6 source inferred from long-term high precision atmospheric measurements and its comparison with emission inventories. Atmos. Chem. Phys., 10, , Meinshausen et al. (2009) Meinshausen, M., Meinshausen, N., Hare, W., Raper, S. C. B., Frieler, K., Knutti, R., Frame, D. J. & Allen, M. (2009) Greenhouse gas emission targets for limiting global warming to 2 C [23]. Nature, 458: ; Meinshausen M, Smith SJ, Calvin K, Daniel JS, Kainuma MLT, Lamarque JF, Matsumoto K, Montzka SA, Raper SCB, Riahi K, Thomson A, Velders GJM, van Vuuren DPP (2011) The RCP greenhouse gas concentrations and their extensions from 1765 to Climatic Change 109: NOAA (2015) National Oceanic & Atmospheric Administration, ESRL/GMD FTP Data Finder. ftp://aftp.cmdl.noaa.gov/data/ [24] Rigby, M. et al. (2010) History of atmospheric SF6 from 1973 to Atmospheric Chemistry and Physics Discussions, Volume 10, Issue 5, 2010, pp UNEP (1987). The Montreal Protocol on substances that deplete the ozone layer. UNFCCC (1993). Raamverdrag klimaatverandering van de Verenigde Naties. Rio de Janeiro, UNFCCC (1997). Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change. Kyoto, 11 december Link naar PDF-file. [25] Link naar HTML-versie. [26] UNFCC (2015) The Paris Agreement. Report of the Conference of the Parties on its twentyfirst session [27], held in Paris from 30 November to 11 December 2015 van Vuuren D, Edmonds J, Kainuma M, Riahi K, Thomson A, Hibbard K, Hurtt G, Kram T, Krey V, Lamarque J-F, Masui T, Meinshausen M, Nakicenovic N, Smith S, Rose S (2011) The representative concentration pathways: an overview. Climatic Change 109:5-31. Relevante informatie [indicator=nl0164] [indicator=nl0533] [indicator=nl0167] [indicator=nl0217] [indicator=nl0225] De website van de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) geeft iinformatie over het Klimaatverdrag en het Kyoto-protocol [28]. Meer informatie over klimaatverandering en concentraties van broeikasgassen is te vinden op de websites van het IPCC [29] (International Panel on Climate Change) en EEA (European Environment Agency, [30]). Meer informatie over gevolgen van klimaatverandering is ook te vinden op de websites van het PBL ( [31]) en KNMI Pagina 8 van 10

9 ( [32]) Technische toelichting Naam van het gegeven Concentratie broeikasgassen Omschrijving De concentratie van koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en fluorhoudende broeikasgassen (F gassen) Verantwoordelijk instituut PBL, Jelle van Minnen Berekeningswijze De concentraties van de broeikasgassen zijn gebaseerd op het middelen van directe gegevens van meetnetten verdeeld over de hele wereld. Die meetnetten hebben weer hun eigen meetstations. Geografisch verdeling CO2, CH4, N2O, en gehalogeneerde koolwaterstoffen zijn mondiale broeikasgassen, die door een lange levensduur - deze is doorgaans tientallen jaren of meer - goed gemengd zijn in de atmosfeer. De wereld gemiddelde concentraties kunnen uitgerekend worden op basis van een beperkt aantal meetpunten. De concentratie in de atmosfeer van de andere gassen en deeltjes varieert meer over de aarde. Door het meten op verschillende stations kan toch een mondiaal gemiddelde concentratie gegeven worden. De meetstations staan op verschillende geografische breedtes. De locaties zijn zo gekozen dat ze (i) ver verwijderd zijn van de bronnen waardoor ze representatief zijn voor een groot gebied; (ii) evenwichtig verdeeld zijn over de wereld, bijvoorbeeld over noordelijk en zuidelijk halfrond. De mondiaal gemiddelde concentratie is berekend als gemiddelde van de meetresultaten over deze locaties. Verschijningsfrequentie De metingen worden continue gedaan. De verwerking, kalibratie en het vrijgeven van die gegevens vergt vaak meer dan een jaar, en daarom lopen de gepresenteerde reeksen vaak 1 of 2 jaar achter. Betrouwbaarheidscodering Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd. Pagina 9 van 10

10 Referentie van deze webpagina CBS, PBL, RIVM, WUR (2016). Concentratie broeikasgassen, [33] (indicator 0216, versie 12, 26 oktober 2016 ). Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen. Bron-URL: Links [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] gas emission targets.pdf [24] ftp://aftp.cmdl.noaa.gov/data/ [25] [26] [27] [28] [29] [30] [31] [32] [33] Pagina 10 van 10