Opleiding Duurzaam Gebouw:

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Binnenhuispolluenten: hoe ze te beperken? Leefmilieu Brussel Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine HERINCKX CSTC - WTCB Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 1

2 Thèmes prioritaires: Énergie et bâtiments Rénovation et entretien des murs et façades Confort acoustique Accessibilité des bâtiments Utilisation durable des matériaux Prospection d innovations Technology watch (en coopération avec le SIRRIS) Mobilité durable (en coopération avec le CRR) Mission: Soutiens techniques directs et multidisciplinaires Information et formation collective Prospection, diffusion et stimulation à l'innovation Bénéficiaires: L'ensemble des entreprises bruxelloises du secteur de la construction En collaboration avec la Confédération de la Construction Bruxelles-Capitale Subsidiée par la Région de Bruxelles-Capitale via InnovIRIS Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 2

3 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 3

4 Inleiding Vocht en zouten in gebouwen Directe impact op de afwerking: loskomende materialen, vlekken, verf, verkleuring, enz. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 4

5 Inleiding Vocht en zouten in gebouwen Condensatie, schimmels, algen, enz. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 5

6 Inleiding Vocht en zouten in gebouwen Aantasting van bouwmaterialen. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 6

7 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 7

8 Vochtdiagnose Inleiding Doelstelling: ALLE oorzaken van vocht in kaart brengen & aangepaste behandelingen voorstellen; De impact van de ingrepen op het evenwicht van het gebouw voorzien; Onnodige of zelfs schadelijke ingrepen vermijden. Opgelet: Een symptoom kan verschillende oorzaken hebben; Zeer vaak: opeenstapeling van verschillende oorzaken. GLOBALE AANPAK IS NOODZAKELIJK! Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 8

9 Vochtdiagnose Capillariteit Waar poreuze bouwmaterialen in contact komen met een bron van vloeibaar water, vindt absorptie plaats door de interacties tussen het poriënoppervlak en de vloeistof: dit verschijnsel heet capillaire absorptie. Indien geen vochtscherm is aangebracht onderaan de muren, kunnen alle muren die de grond raken te maken hebben met capillaire opstijging tot een typische hoogte van 0,5 tot 1,5 m. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 9

10 Vochtdiagnose Veel voorkomende oorzaken van vocht Slagregen (TV 224) naar het zuidwesten gerichte muren, massief en/of in slechte staat (voegen!) infiltraties materialen vochtig in de massa Condensatie (TV 153) koude en/of vochtige kamers (muren op het noordoosten) hoeken, ingesloten zones koudebruggen materialen vochtig aan de oppervlakte, soms zichtbare druppels Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 10

11 Vochtdiagnose Veel voorkomende oorzaken van vocht Opstijgend grondvocht (TV 210) onderkant van muren in contact met de grond hoogte ongeveer 1,5 m zeer destructief materialen vochtig in de massa, variatie volgens hoogte, aanwezigheid van zouten Andere lokale lekken: sanitair, regenpijpen, enz. opspattend water onderaan de muren hygroscopische zouten bouwvocht Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 11

12 Vochtdiagnose Metingen Meting van het vochtgehalte van de materialen Indicatieve meting: toestellen om weerstand/capaciteit te meten Kwantitatieve meting: carbidefles of weging van proefstukken Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 12

13 Vochtdiagnose Metingen Meting van de temperatuur en van de relatieve luchtvochtigheid / in de materialen Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 13

14 Vochtdiagnose Metingen Meting van de oppervlaktetemperatuur Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 14

15 Vochtdiagnose Metingen Snelle meting van de aanwezigheid van zouten Op de bouwplaats: kwantitatieve analyse In het laboratorium: semikwantitatieve analyse Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 15

16 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 16

17 Opstijgend grondvocht Bestaande behandelingen Behandeling om capillaire opstijging te stoppen Een fysiek vochtscherm aanbrengen Injectie van waterafstotend product of poriënvuller Bedekking van metselwerk Ondoorlatende bedekking Saneerpleisters Andere Behandelingen die de verdamping bevorderen Elektro-osmose Elektromagnetisch systeem Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 17

18 Opstijgend grondvocht Injectie van waterafstotend product of poriënvuller Prestatietests van de producten: gestandaardiseerde procedures WTCB Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 18

19 Opstijgend grondvocht Injectie van waterafstotend product (of poriënvuller) Keuze van het injectieniveau De injectiezone moet continu zijn. Het injectieniveau is aangepast aan de configuratie van het terrein. Het injectieniveau wordt zo gekozen dat omzeiling langs de vloer / obstakels / gemene muren onmogelijk is. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 19

20 Opstijgend grondvocht Injectie van waterafstotend product (of poriënvuller) Problemen na behandeling De doeltreffendheid van de (waterafstotende) producten staat zelden ter discussie, maar mogelijk is er wel sprake van: Aangetast pleisterwerk dat niet werd afgekapt, Afwerking hersteld voordat de muur volledig is gedroogd, Controle aan de hand van onaangepaste toestellen (voor meting van weerstand of capaciteit), Aanwezigheid van hygroscopische zouten (chloriden, nitraten), Omzeiling van de injectiezone door poreuze materialen, Andere oorzaken van vocht, die nieuw zijn of niet eerder werden opgemerkt. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 20

21 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 21

22 Ondergronds metselwerk Inleiding!!! Toestand is vooral problematisch bij waterdruk (grondwaterspiegel, accumulatie van vloeibaar water tegen metselwerk). Kelders waren oorspronkelijk niet bedoeld voor bewoning, maar dienden als bufferzone die de woonvertrekken moest beschermen. De bestemming ervan als woonruimte / bruikbare lokalen vereist een renovatiebudget dat vaak hoog is, en in verhouding maar een beperkt comfort oplevert. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 22

23 Ondergronds metselwerk Drie manieren om een kelder bewoonbaar te maken 1. Alle vochtproblemen oplossen, vervolgens de met zout beladen droge muren behandelen. Bijna altijd onhaalbaar. 2. De zoutkristallisatie verplaatsen naar een saneerpleister. Esthetische oplossing. 3. De verdamping naar de binnenkant van de kelder stoppen en kristallisatie tegengaan door dampondoorlatende oplossingen aan te brengen. Absoluut noodzakelijk indien vochtgevoelige materialen moeten worden opgeslagen in de kelder (papier, hout, textiel, enz.).!!! Indien de waterspiegel hoger is dan het vloerniveau van de kelder, wordt het heel moeilijk of zelfs onmogelijk om de infiltraties definitief te behandelen in oude gemetselde constructies. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 23

24 Ondergronds metselwerk Verdamping en kristalvorming stoppen Verdamping in de kelder stoppen om: het vochtgehalte in de kelder te doen afnemen en de hygrometrische omstandigheden te controleren door ventilatie en verwarming, de zoutkristallisatie te stoppen en aantasting van de afwerking te voorkomen Uitvoering met behulp van: coatings, ondoorlatend pleisterwerk, pleisterwerk op membraan, eventueel gecombineerd met thermische isolatie. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 24

25 Ondergronds metselwerk Verdamping en kristalvorming stoppen OPGELET! Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 25

26 Ondergronds metselwerk Verdamping en kristalvorming stoppen Aan te vullen met een preventieve injectie van het hoger gelegen metselwerk! Uitgevoerd in muren die over het algemeen droog zijn, om te vermijden dat het vocht opstijgt langs de muren wanneer de verdamping naar de binnenkant van de kelder wordt gestopt. Dit is niet nodig wanneer de muren op de gelijkvloerse verdieping al van een bescherming (membraan) zijn voorzien. De uitvoering is gelijkaardig aan die van klassieke injectie, maar het niveau kan verschillen. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 26

27 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 27

28 Slagregen Mogelijke behandelingen Herstelling van het metselwerk (voegen!); Bepleistering/schilderen van de gevels (vochtafstotende en ademende verf); Aanbrengen van een (onzichtbare) vochtafstotende behandeling; Aanbrengen van een gevelbekleding. N.B. Alleen de laatste behandeling kan worden beschouwd als een algehele oplossing. De drie andere bieden alleen een verbetering. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 28

29 Slagregen Vochtwerende behandeling Waterafstotende behandeling die de waterdampdiffusie of het uitzicht van de poreuze bouwmaterialen weinig wijzigt. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 29

30 Slagregen Vochtwerende behandeling Prestatietests van de producten Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 30

31 Slagregen Vochtwerende behandeling Prestatietests van de producten Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 31

32 Slagregen Vochtwerende behandeling Prestatietests van de producten: gestandaardiseerde procedure WTCB Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 32

33 Slagregen Vochtwerende behandeling Scheuren in bakstenen en voegen, Slecht beschermde gevel, (zouten). Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 33

34 Slagregen Vochtwerende behandeling Vermijd gedeeltelijke waterafstotende behandeling van de gevels! Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 34

35 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 35

36 Condensatie en schimmels Inleiding - condensatie Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp het kan bevatten. Met elke luchttemperatuur komt een maximale hoeveelheid waterdamp per volume lucht overeen. Wanneer deze hoeveelheid damp in de lucht aanwezig is, is de lucht verzadigd. De relatieve vochtigheid van de lucht bedraagt dan 100 %. In normale omstandigheden schommelt de relatieve vochtigheid in gebouwen gewoonlijk tussen 30 en 60 %. De relatieve vochtigheid (ϕ) is gedefinieerd als: ϕ = p/p s (θ) x 100, waarbij p de partiële druk van de waterdamp is (die overeenkomt met de absolute hoeveelheid waterdamp die aanwezig is) en p s (θ) de partiële druk van de waterdamp bij verzadiging voor temperatuur θ. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 36

37 Condensatie en schimmels Inleiding - condensatie Koud oppervlak: θ = 10 C Dauwpunt = 12 C Binnenlucht: θ = 20 C, ϕ = 60% TV 153 Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 37

38 Condensatie en schimmels Inleiding - condensatie Wanneer de (vochtige) lucht in een gebouw tegen een oppervlak komt waarvan de temperatuur lager is dan zijn dauwpunt, doet zich condensatie voor op dit oppervlak. Glasoppervlak (enkel glas): zichtbaar, geen bijzonder groot risico. Poreuze oppervlakken (hoeken, ingesloten zones, koudebruggen): bevochtiging, risico van schimmelvorming. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 38

39 Condensatie en schimmels Inleiding - schimmels Voorwaarden voor ontwikkeling van schimmels Aanwezigheid van sporen: alomtegenwoordig. Voldoende grote hoeveelheid zuurstof: oké in gebouwen. Temperatuur tussen 5 en 25 C: oké in gebouwen. Voedingsbodem: oké op poreuze materialen. Voldoende vochtigheid van de materialen / de omgevingslucht (RV!):!!! Ingreep is mogelijk!!! Bronnen van vocht: vermelde pathologieën + aanwezigheid van mensen Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 39

40 Condensatie en schimmels Mogelijke ingrepen Curatieve actie: de getroffen elementen verwijderen, oppervlakken reinigen (geen droge reiniging om de sporen niet te verspreiden). Zorgen voor basisverwarming / de temperatuur plaatselijk verhogen. Luchtafzuiging plaatsen (en gebruiken!) voor de piekproductie in de badkamer en keuken (dampkap), en vermijden dat de lucht uit warme en vochtige kamers naar de woonvertrekken gaat. Algemene ventilatie verhogen indien nodig. Dit kan een preventieve ingreep zijn wanneer de luchtdichtheid toeneemt door energiebesparende werken (dakisolatie, nieuwe ramen, enz.). Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 40

41 Condensatie en schimmels Mogelijke ingrepen Algemene thermische isolatie verhogen, indien nodig. Bij voorkeur langs buiten, Met heel veel aandacht voor de details, om koudebruggen (isolatie van dagkanten, tussenmuren, binnenvloeren over voldoende afstand) en luchtdichtheidsproblemen te vermijden, Rekening houdend met het algemene evenwicht van het gebouw: ventilatie, temperatuur, vochtigheid. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 41

42 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 42

43 Diagnose van de zouten Inleiding Naargelang van de hygrothermische omgevingsomstandigheden kunnen de zouten zich voordoen als: Efflorescentie : kristalvorming op het verdampingsoppervlak, esthetisch probleem aan de oppervlakte, mogelijke aantasting van de materialen indien de kristallisatie ook in de massa plaatsvindt; vooral sulfaten en carbonaten Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 43

44 Diagnose van de zouten Inleiding Naargelang van de hygrothermische omgevingsomstandigheden kunnen de zouten zich voordoen als: Hygroscopisch: ze trekken het vocht uit de omgeving, met wisselende natte vlekken naargelang van de relatieve vochtigheid van de omgevingslucht, corrosie/rotting van de materialen, verkleuring en aantasting van de afwerking; vooral nitraten en chloriden Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 44

45 Diagnose van de zouten Identificatie & kwantificatie Snelle metingen op de bouwplaats of in het laboratorium: testbandjes kwalitatieve of semi-kwantitatieve metingen. Meer gedetailleerde analyses in het laboratorium: identificatie van de zouten en kwantificatie. Probleem: risicocriteria vrijwel onbestaand. Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 45

46 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 46

47 Behandeling van de zouten Mogelijke behandelingen Om te beginnen, indien mogelijk, de bron van de zouten wegnemen o Behandeling tegen opstijgend grondvocht o Herstel van infiltraties, lekken, o enz. Verwijdering van de zouten aan de oppervlakte (alleen voor uitbloeiende zouten): o Droog borstelen of cycli van borstelen/spoelen o Spoelen: met water / met een verdunde zuuroplossing (10% HCl, opgelet: voorverzadiging van het materiaal en spoelen!!) indien carbonaten / met een alkalische oplossing indien sulfaten (moeilijk) Extractie van zouten (oplosbare zouten, beschermde gebouwen): o Compressen: cellulose, klei, enz. o Saneerpleister: secundaire functie o Electroforese: migratie van de zoutionen in een elektromagnetisch veld Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 47

48 Behandeling van de zouten Mogelijke behandelingen Isolatie van de zouten (vooral voor vochtaantrekkende zouten): o Zoutwerende membranen o Afwerking ongevoelig voor zouten en vocht o Chemische zoutwerende behandelingen Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 48

49 Programma van de opleiding Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling van opstijgend grondvocht Ondergronds metselwerk Behandeling tegen slagregen Strijd tegen condensatie en schimmels Diagnose van de zouten Behandeling van de zouten Bibliografie Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 49

50 Bibliografie Publicaties WTCB Gids voor de restauratie van metselwerk, WTCB, 2002 Deel 1: Standzekerheid van bouwwerken Deel 2: Opstijgend grondvocht en zouten Deel 3: Gevelreiniging Deel 4 a en b: Restauratie van gevelmaterialen Technische voorlichtingen TV 224 Waterwerende oppervlaktebehandeling TV 210 Vocht in gebouwen: bijzonderheden van opstijgend vocht TV 197 Gevelreiniging Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 50

51 Contact Sandrine Herinckx WTCB Laboratorium Renovatie Technologische begeleiding Duurzaam bouwen en duurzame ontwikkeling in het Brussels Gewest Technologische begeleiding COM-MAT in het Waals Gewest Vochtbestrijding in bouwwerken Sandrine Herinckx Pagina 51