the70th-normandy.com Historische Plaatsen en Musea van de Slag om Normandië Begrip en ontroering

Transcriptie

1 NL the70th-normandy.com Historische Plaatsen en Musea van de Slag om Normandië Begrip en ontroering

2 ONTDEK NORMANDIË Normandie PASS Met de Normandie Pass ligt de geschiedenis aan uw voeten Profi teer van talloze voordelen, kortingen, cadeaus met de Normandie Pass = Normandie Pass Normandie Mémoire - Zorilla Recherche & Initiatives Een handige reisgenoot De Normandie Pass* kost 1 euro (bij aankoop van een toegangskaartje voor een volwassene - voltarief) en wordt alleen verkocht tussen 31 maart en 11 november 2014 in de deelnemende musea van de Historische Plaatsen van de Slag om Normandië. * Pass geldig van 31 maart t/m 31 december 2014 ASSOCIATION NORMANDIE MÉMOIRE 88 rue Saint-Martin Caen +33 (0) (0) info@normandiememoire.com -

3 Begrip en ontroering In het jaar 2014 vieren we het 70 e herdenkingsjaar van de Landing en de Slag om Normandië, en betuigen wij de eer aan de mannen die vochten in naam van de vrijheid, de vrede en de verzoening. De regio Zuid-Normandië, in samenwerking met de vereniging Normandie Mémoire, wenst iedereen een kans te geven om onze bevrijders op respectvolle wijze te eren. Wij hopen dat deze brochure daartoe bijdraagt en u de plaatsen en musea van de Historische Plaatsen van de Slag om Normandië laat ontdekken. Zij zijn onmisbaar om het gebeuren in de zomer van 1944 en de mannen aan wie wij zoveel te danken hebben te begrijpen. Laurent BEAUVAIS, Voorzitter regio Zuid-Normandië Amiral BRAC DE LA PERRIÈRE, Voorzitter Normandie Mémoire Officiële website van het 70e herdenkingsjaar van de Landing en de Slag om Normandië Ondersteun de kandidaatstelling van de Landingsstranden van Normandië op de werelderfgoedlijst van de UNESCO!

4 Inhoud 4 Waarom Normandië? De voorbereidingen op de landing blz. 5 Periode voor de Landing blz. 6 1 Le Val Ygot Ardouval blz. 6 2 Mémorial du 19 août 1942 Dieppe blz. 6 3 Musée de la Résistance et de la Déportation Forges-les-Eaux blz. 7 4 Mémorial de Bruneval Saint-Jouin-Bruneval blz. 7 Waarom 6 juni? blz. 8 De Atlantische Muur blz. 9 5 Batterie d Azeville Azeville blz Batteries du Mont Canisy Bénerville-sur-Mer blz Site Hillman Colleville-Montgomery blz La Pointe du Hoc Cricqueville-en-Bessin blz Musée Radar de Douvres Douvres-la-Délivrande blz Batterie de Maisy Grandcamp-Maisy blz Batterie de Longues-sur-Mer Longues-sur-Mer blz Musée de la Batterie de Merville Merville-Franceville blz Musée du Mur de l Atlantique Ouistreham blz Musée de la Batterie de Crisbecq Saint-Marcouf-de-l Isle blz. 19 De Luchtlandingsdivisies blz Mémorial Pegasus Ranville blz Centre Historique des Parachutistes du Jour-J Saint-Côme-du-Mont blz Musée Airborne Sainte-Mère-Église blz. 23 De Landing en Slag om Normandië blz Cinéma circulaire Arromanches 360 Arromanches blz Musée Mémorial de la Bataille de Normandie Bayeux blz Le Mémorial de Caen Caen blz Normandy Tank Museum Catz blz Overlord Museum Colleville-sur-Mer blz Musée «Juin 44» L Aigle blz Mémorial de la Liberté Retrouvée Quinéville blz. 32 De Amerikaanse strijdkrachten blz Musée de la Libération Cherbourg blz Normandy American Cemetery Visitor Center Colleville-sur-Mer blz Musée des Epaves sous-marines Commes blz Musée des Rangers Grandcamp-Maisy blz Musée Mémorial d Omaha Beach Saint-Laurent-sur-Mer blz Musée du Débarquement Utah Beach Sainte-Marie-du-Mont blz. 39 De Britse en Canadese strijdkrachten blz Musée du Débarquement Centre Juno Beach Arromanches Courseulles-sur-Mer blz. 41 blz Musée n 4 Commando Musée de la Percée du Bocage Ouistreham Saint-Martin-des-Besaces blz. 43 blz Musée de la Bataille de Tilly-sur-Seulles Tilly-sur-Seulles blz Musée America Gold Beach Ver-sur-Mer blz. 46 De Ontknoping van de Slag om Normandië blz Musée Août 44 L enfer sur la Seine Duclair blz Mémorial de Montormel Montormel blz. 49 De geschiedenis van de Landing vanuit een andere invalshoek 39 Musée à Ciel Ouvert Sainte-Mère-Église blz. 50 met militaire musea, monumenten en begraafplaatsen blz Beschrijving militaire begraafplaatsen blz

5 Waarom Normandië? Het besluit om een omvangrijke landingsoperatie op het Europese continent te wagen, werd in 1943 genomen tijdens de Conferentie van Québec. Deze operatie kreeg de naam Overlord. Tegen de verwachting van het Duitse opperbevel, dat uitgaat van een landingsoperatie aan de noordkust van Frankrijk op korte afstand van Groot-Brittannië, plannen de geallieerden de landing aan de baai van de Seine. De geallieerden rekenen op het verrassingseffect van een landing aan de kust van het zwakker dan de Pas-de-Calais verdedigde Zuid-Normandië. Het gebrek aan havens zou overbrugd worden door twee kunstmatig aangelegde havens: één bij Arromanches tussen Tracy en Asnelles aan het meest westelijke uiteinde van de Britse zone, en een andere tegenover Omaha Beach in de Amerikaanse zone. De luchtmacht en de marine zouden vlak voor de landing van de eerste troepen de verdediging van de tegenstander verstoren met zware bombardementen op de bunkers van de Atlantische Muur. Speciale pantservoertuigen (amfi bievoertuigen, mijnenvegers, vlammenwerpers) steunen de aanvallers op het moment van het offensief. De voorbereidingen op de landing In december 1943 krijgt generaal Eisenhower de functie van opperbevelhebber van de operatie die de codenaam Overlord draagt. Hij wordt hierin bijgestaan door generaal Montgomery die het bevel heeft over de landmacht, en door admiraal Ramsey die het bevel heeft over de zeemacht (operatie Neptune). Leeswijzer Azeville 1 Ligging musea op de kaart Nummer van het museum dat u terugvindt op de kaart op blz De kleur van het vakje komt overeen met de kleur van het chronologische circuit (zie kaarten blz. 25 en 51-53) Plaats waar de Normandie Pass gekocht en/of gebruikt wordt Qualité Tourisme, een betrouwbaar Frans keurmerk Label van de Franse Staat voor de kwaliteit van de ontvangst en diensten van vakmensen in het toerisme. Normandie Qualité Tourisme Regionaal label, erkend door de Staat in het kader van Qualité Tourisme Parkeerplaats Parkeerplaats bussen Picknickplaats Toegankelijk voor slechthorenden Toegankelijk voor rolstoelgebruikers Toiletten Boetiek Snackbar Honden toegestaan 5

6 1 Ardouval Periode voor de Landing Zie blz n 1 [ H2 ] Association ASSVYA 6 rue des Bouleaux ARDOUVAL 0033 (0) (0) ardouval.htm Dieppe 2 Periode voor de Landing Zie blz n 2 [ G1 ] Mémorial du 19 août 1942 Place Camille St-Saëns DIEPPE 0033 (0) Daniel JASPART, administrateur 0033 (0) dafra.jas@orange.fr 19aout1942.fr 6 LE VAL YGOT MÉMORIAL DU 19 AOÛT 1942 Ardouval In Le Val Ygot, in het bos van Eawy, ligt de in 1943 aangelegde V1- lanceerbasis op een terrein van 3 hectaren met 13 gebouwen (bunkers, werkplaats en lanceerbaan). Dit is nu een herdenkingsplaats van de Tweede Wereldoorlog. Vrije toegang. Borden met uitleg. Rondleiding op aanvraag. Vrije toegang het hele jaar door Gratis rondleiding met uitleg (duur anderhalf uur) vanaf de 1 e zondag van april tot september Groepen dagelijks op afspraak: a 3/pers. Reserveringen en inlichtingen: valygot@gmail.com Dieppe Documenten, voorwerpen, maquettes, ter ere van de geallieerde soldaten, zeelieden en vliegeniers die deelnamen aan de Raid, en vertoning van een fi lm over de operatie Jubilee. Theater in Italiaanse stijl, gebouwd in Gesproken talen: Frans, Engels, Duits Rondleiding met uitleg op aanvraag (90 minuten) Film (42 minuten) Volwassene: a 3 Groep: a 2,50 Gratis voor kinderen t/m 14 jaar Individuelen: begin juni tot eind september: dagelijks behalve dinsdag, uur Pasen tot eind mei en begin oktober t/m 15 november: zaterdag, zondag en Franse feestdagen, uur (leden van de vereniging Jubilée ontvangen het publiek). Tussen half november en half maart (op reservering): warme kleding sterk aanbevolen. Groepen: hele jaar, alleen op reservering bij vereniging Jubilée - Tel. : 0033 (0) of Tijdens het zomerseizoen en andere voor het publiek geopende periodes vinden de rondleidingen alleen s ochtends plaats. Tussen half november en half maart: warme kleding sterk aanbevolen.

7 Forges-les-Eaux 3 Periode voor de Landing Zie blz n 3 [ H2 ] Musée de la Résistance et de la Déportation Rue du Maréchal Leclerc FORGES-LES-EAUX 0033 (0) (0) museedelaresistance@free.fr St-Jouin-Brunneval 43 Periode voor de Landing Zie blz n 4 [ E2 ] Mémorial de Bruneval Chemin André Haraux SAINT-JOUIN-BRUNEVAL 0033 (0) contact@bruneval42.com MUSÉE DE LA RÉSISTANCE ET DE LA DÉPORTATION MÉMORIAL DE BRUNEVAL Forges-les-Eaux Dit museum beschrijft op twee verdiepingen de duistere jaren van de Tweede Wereldoorlog, via talloze voorwerpen en documenten (wapens en uniformen, kristalontvangers, materiaal van de luchtmacht, posters...). Filmzaal. Veel ervaringsverhalen van verzetslieden die gedeporteerd werden naar het departement Seine-Maritime. Volwassene: a 5 Groep volwassenen (minstens 10 pers.): a 4/pers. Groep scholieren: a 2/pers. Gratis voor kinderen t/m 9 jaar, begeleiders 2 januari t/m 31 december: uur Gesloten: 25 december, 1 januari en s ochtends Saint-Jouin-Bruneval Ontdek op 7 minuten van Etretat boven op een krijtrots dit open boek over één van de meest gedurfde acties van de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het herdenkingsmonument van Bruneval ligt op de exacte plaats waar één van de episodes van de operatie Biting zich afspeelt op februari De Duitsers hebben op dat moment alle toegangen tot de stranden geblokkeerd. Een Britse parachutistendivisie waagt het erop om vlakbij een Duits radarstation te landen. Zij hebben als opdracht het garnizoen uit te schakelen, belangrijke onderdelen van de radar te demonteren en deze mee te nemen naar Engeland. Generaal de Gaulle onthult het eerste monument op 30 maart In 1975 wordt de plaats opnieuw ingericht en twee jaar later aangevuld met de naar Charles de Gaulle vernoemde trap. In juni 2012 opent Kenneth Holden, een van de laatste oud-strijders van de Raid, officieel de herdenkingsplaats. Vrije toegang het hele jaar door. 7

8 Waarom 6 juni? Een reeks factoren moeten samenvallen om de exacte datum en tijdstip te bepalen van de landing. Rommel gaat ervan uit dat de geallieerden tijdens hoogtij aanvallen en overlaadt de stranden met hinderlagen. De aanval moet precies tussen eb en vloed plaatsvinden, voordat de landingsvaartuigen de hindernissen raken. De luchttroepen zijn genoodzaakt met volle maan te vliegen om hun missie te doen slagen. Ten slotte moet de marine 45 minuten voor het uur U de Duitse verdediging bombarderen en dat kan het beste in de vroege ochtend om de doelwitten beter te lokaliseren. Deze drie voorwaarden (halverwege het tij in de vroege ochtenduren, voorafgegaan door een heldere nacht met volle maan) zijn maar enkele dagen per maand verenigd. Eisenhower besluit de operatie Overlord op 5 juni te laten beginnen, eventueel één of twee dagen later. Eisenhower is door het slechte weer op het Kanaal gedwongen de operatie uiteindelijk op 6 juni te laten beginnen. Op deze dag is de weersverwachting het gunstigst. De datum 6 juni 1944 wordt hiermee een mijlpaal in de geschiedenis. Maarschalk Rommel vulde het strand met hinderlagen om de landingsvaartuigen te remmen. Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA 8

9 DE ATLANTISCHE MUUR De Atlantische Muur is een enorm verdedigingswerk waarvan de bouw begon in Een bouwproject van de Organisation Todt. In 1944 was de muur nog niet af, ondanks de bemoeienissen van maarschalk Rommel verantwoordelijk voor de zone van Nederland tot aan de Loire. Het was de bedoeling dat de kustlijn van de Noordzee, het Kanaal en de Atlantische Oceaan verdedigd werd door bunkers. Een klus waarmee (al dan niet vrijwillige) arbeiders gemoeid waren, 11 miljoen ton beton en 1 miljoen ton staal voor de bewapening van het beton. In tegenstelling tot wat de Duitse propaganda te kennen geeft, is de Muur geen ononderbroken hinderlaag. De Muur bestaat in grote lijnen uit vier linies: forten, batterijen met kustgeschut, bunkers bij de stranden en hinderlagen op de stranden of in het achterland. Ook nu nog zijn langs de Normandische kust talloze resten - al dan niet in goede staat - zichtbaar van de Atlantische Muur. Achter de Muur lagen troepenconcentraties van meer dan mannen. Het Duitse leger had in Zuid-Normandië zo n zeven, acht divisies gelegerd. De batterij van Crisbecq in zijn betonnen pantser na de gevechten. Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA Forteresse de Cherbourg Crasville Mont Coquerel Gatteville La Pernelle I La Pernelle II Morsalines Crisbecq Azeville La Madeleine Mont Fleury La Marefontaine Longues Batterijen Forteresse du Havre Riva Bella Colleville Pointe du Hoc La Martinière Maisy - «Les Perruques» Vasouy Villerville Hennequeville Mont Canisy Tournebride Merville Ouistreham "Château d'eau" 10 km Achtergrond kaart: GéoFLA van het IGN Bronnen: Normandie Mémoire Uitvoering: Dienst voor studies en geografi sche informatie (SEIG) van regio Zuid-Normandië - November

10 Azeville 5 BATTERIE D AZEVILLE Azeville Atlantische Muur! Nieuw in 2014 Expositie en documentatie over de geschiedenis van de bunker naar de archieven van de batterijcommandant, de archieven van de Wehrmacht en beeldmateriaal uit die periode. Herdenking 70 e jaar: 9 juni, uur, conferentie over de Duitse troepen in Normandië, gevolgd door een picknick met muziek en een fi lmvoorstelling over de Atlantikwall. Voor iedereen toegan kelijk. April, oktober en Franse schoolvakanties (behalve kerst): uur Mei en september: uur Juni t/m augustus: uur verkoop sluit 1 uur voor sluitingstijd Gesloten: winterseizoen + 1 mei 2014 Zie blz n 5 [ B3 ] Batterie d Azeville La rue d Azeville AZEVILLE 0033 (0) (0) musee.azeville@manche.fr patrimoine.manche.fr De batterij van Azeville, gebouwd ten noorden van Sainte-Mère- Eglise door de Organisation Todt tussen 1941 en 1944, is een belangrijk fort in de Atlantische Muur dat vanuit het binnenland de oostelijke stranden van de Cotentin moet verdedigen. De bunker beschikt over een indrukwekkend onderaards complex en een compleet verdedigingssysteem. Dit verdedigingswerk is één van de hoofddoelwitten van de geallieerden op 6 juni De batterij is vanaf het begin van de Landing actief in de gevechten, bombardeert drie dagen lang Utah Beach en omgeving en wordt uiteindelijk na een zware strijd op 9 juni ingenomen. Duik de geschiedenis in! Azeville toont op uiterst nauwkeurige historische basis de bouw van de batterij, het leven van de bemanning en hun verhoudingen met de plaatselijke bevolking. Ontdek de camoufl age van de kazematten in de vorm van ruïnes van Normandische huizen en het verbazingwekkende onderaardse netwerk en de zalen. Rondleiding met audiogids (meerdere talen) met speciale kinderversie (Frans). Bezoek met audiogids (ongeveer 45 minuten) [F/GB/D/E/NL/I] Franse versie voor kinderen - Groepen op reservering Volwassene: a 5 met Normandie Pass: a 4 Studenten, Pass Intersites: a 4/pers. Kind: a 2 Groep volwassenen (minstens 20 personen): a 3,20/pers. Groep scholieren (minstens 20 personen): a 1,80/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 7 jaar Rondleiding met uitleg (ongeveer 1.30 uur) In juli en augustus elke dinsdag om 14 uur: rondleiding door de batterij op reservering 10

11 Bénerville/Mer 6 Atlantische Muur BATTERIES DU MONT CANISY Bénerville-sur-Mer! Nieuw in 2014 Open tijdens de Open Monumentendagen (zaterdag 20 september uur). Vrije toegang het hele jaar door. michel.deshayes@avuedoiseau.com Zie blz n 6 [ E3 ] De Mont Canisy is 110 meter hoog en overheerst de baai van de Seine en de haven van Le Havre. Een in 1940 bedrijfsklare kustartillerie-eenheid van de Franse Marine wordt geneutraliseerd voor aankomst van de bezetters. De Duitsers zijn zich terdege bewust van de strategische ligging en installeren op de heuvel een nieuwe, grote batterij, aanvankelijk uitgerust met zes plateaus met ingebouwde Franse 155mmkanonnen. In 1944 worden twee kanonnen veiliggesteld in kazematten die in de buurt zijn aangelegd. In het kader van de Landingsoperaties krijgen twee Britse pantserkruisers de Warspite en de Ramillies en de geallieerde luchtmacht de opdracht de kustbatterijen aan de Côte Fleurie te neutraliseren, met name die van de Mont Canisy. De Duitsers verlaten de batterij zonder weerstand in de nacht van 21 op 22 augustus De Duitsers hadden een omvangrijk netwerk van onderaardse tunnels aangelegd meer dan 250 meter lang, 15 meter onder de grond om de kanonnen te bereiken. Aan de oppervlakte bouwden ze betonnen bunkers voor garnizoen en materieel. Het onderaardse bouwwerk is open voor publiek dankzij de inspanningen van een groep vrijwilligers die tevens de rondleidingen verzorgt. Neem een zaklamp mee! Office de tourisme 32 bis avenue Michel d Ornano BLONVILLE-SUR-MER 0033 (0) (0) amcinfos@wanadoo.fr Mont Canisy is het hele jaar open, gratis toegang. Gratis rondleidingen tussen april en november om uur (2 uur) [F/GB/NL] Rondleiding in de verdedigingswerken (oppervlakte en souterrain) April: 21/28 - Mei: 5/26 - Juni: 6/9 - Juli: 7/14/21/28 - Augustus: 4/11/18/25 November: 10. Ontmoetingspunt ter plekke bij de Belvedere, hek gaat open om 14 uur Bezoeken volgens het programma dat bij de VVV s ligt. Voor groepen het hele jaar op reservering 11

12 Colleville-Montgomery 7 Atlantische Muur SITE HILLMAN Colleville-Montgomery! Nieuw in 2014 De Vrienden van het Suffolk Regiment organiseren open dagen in de periode van D-day, in het zomerseizoen en tijdens de Open Monumentendagen met een expositie in een van de bunkers en een rondleiding met uitleg. Vrije toegang het hele jaar door. Balie open in juli en augustus: dagelijks en uur, dinsdag uur Zondag gesloten Zie blz n 7 [ D3 ] De locatie die van de geallieerden de codenaam HILLMAN kreeg, bestond uit 18 betonnen bunkers, ingegraven tot 4 meter diep, onderling verbonden via een ingewikkeld loopgravennetwerk. De verdediging werd gewaarborgd door kanonnen, mitrailleurs en pantserkoepels, het geheel omringd door een mijnenveld en prikkeldraadbarrières. Op 6 juni 1944 kreeg het 1 e Bataljon van het Suffolk Regiment de moeilijke taak Hillman in te nemen. Hillman wordt gerund door de vereniging De Vrienden van het Suffolk Regiment die in samenwerking met de gemeente de oud-strijders vereert en het monument onderhoudt dat op 6 juni 1989 op één van de bunkers ingehuldigd werd. De vereniging bestaat hoofdzakelijk uit vrijwilligers die hun passie delen voor fortifi caties, de geschiedenis van de gemeente en de Landing op 6 juni Het museum heeft drie zalen met authentieke Britse en Duitse voorwerpen uit de oorlog en vertoont fi lms. Site Hillman Mairie de Colleville-Montgomery COLLEVILLE-MONTGOMERY 0033 (0) (0) suffolk@amis-du-suffolk-rgt.com 12 Hillman is het hele jaar open, gratis toegang. Gratis rondleiding ( uur) [F/GB/NL] Juli t/m september rondleiding elke dinsdag om 15 uur Het hele jaar door op reservering

13 W! Cricqueville-en-Bessin 8 Atlantische Muur Nieuw in 2014 Opening van de gerenoveerde en vergrootte bezoekersruimte. LA POINTE DU HOC Cricqueville-en-Bessin Vrije toegang het hele jaar door Balie Visitor Center: 16 september t/m 14 april: 9-17 uur 15 april t/m 15 september: 9-18 uur Gesloten: 1 januari, 25 december Zie blz n 8 [ C3 ] Pointe du Hoc CRICQUEVILLE-EN-BESSIN 0033 (0) (0) normandy@abmc.gov De Pointe du Hoc was een strategische verdedigingszone van de Duitsers aan de Normandische kust. De taak om deze kaap in te nemen werd toevertrouwd aan het 2 e Ranger Bataljon onder bevel van kolonel J.E. Rudder. Het lukt hen om in slechts enkele minuten de top te bereiken, ondanks de gladde rotswand, de met zeewater doordrenkte koorden en vijandelijk geschut. Een gruwelijk gevecht breekt los in een maanlandschap met diepe bomkraters, dat uiteindelijk bloediger blijkt dan de beklimming van de rotswand. Bovendien staat de Rangers een grote verrassing te wachten: ze ontdekken dat de ingegraven kanonnen vervangen zijn door dikke planken. Op de Pointe du Hoc zijn de resten te zien van de Duitse artilleriebatterij en de diepe sporen van de verbitterde strijd die er op 6 en 7 juni 1944 woedde en 135 Rangers het leven kostte. De Pointe du Hoc is één van de weinige plekken die rechtstreeks getuigt van het geweld van de Landing in Normandië. De plek, zwaar aangetast door de gevechten, laat de extreme omstandigheden waarin de Rangers de rotswand beklommen, onder onophoudelijk vuur van de Duitsers, moeiteloos raden. De Point du Hoc is het hele jaar open, gratis toegang. 13

14 ! Douvres-la-Délivrande 9 Nieuw in 2014 Tijdelijke expositie: De radar van 1944 tot 2014, technische ontwik kelingen van de radar sinds de Landing. Permanente expositie: inrichting van een aan de uitvinder van de radar, Christian Hülsmeyer, gewijde afdeling. 15 mei t/m 21 september: uur. Maandag gesloten verkoop sluit een half uur voor sluitingstijd. Gesloten: januari t/m mei, oktober t/m december Atlantische Muur Zie blz n 9 [ D3 ] MUSÉE RADAR DE DOUVRES Douvres-la-Délivrande Het voormalige Duitse radarstation van Douvres-la-Délivrande is ingericht tot Radarmuseum. Het museum toont de essentiële rol van de radar die tijdens de Tweede Wereldoorlog bijdroeg aan de successen van de geallieerden, met name in de gevechten van de Slagen om Engeland en de Atlantische Oceaan. Het station was één van de meest belangrijke schakels in de elektromagnetische verkenning op lange en middellange afstand vanaf de Atlantische Muur in Frankrijk. Ter plekke twee bunkers in uitzonderlijk goede staat en een originele museuminrichting waarin de rol van radars en hun technologische ontwikkeling centraal staat. michel.deshayes@avuedoiseau.com Het enige gerestaureerde radarstation uit de Tweede Wereldoorlog, ingericht en open voor publiek, met het enige bedrijfsklare exemplaar van de radar Würzburg. Riese. Musée Radar de Douvres-la-Délivrande Route de Basly DOUVRES-LA-DELIVRANDE 0033 (0) (0) museeradardouvres@gmail.com 14 behalve in de bunkers Vrij bezoek (half uur) Volwassene: a 5,50 met Normandie Pass: a 3,50 Kind (vanaf 10 jr): a 3,50 Groep volwassenen: a 4/pers. Groep scholieren: a 2,60/pers. Gratis voor kinderen t/m 9 jaar Rondleiding met uitleg In juli/augustus: zaterdag en zondag om uur

15 W Grandcamp-Maisy 10 Atlantische Muur BATTERIE DE MAISY Grandcamp-Maisy! Nieuw in 2014 Op deze plek worden tot op de dag van vandaag nog steeds fundamenten van de oude batterij blootgelegd. April, mei: uur Juni, juli, augustus: uur September, oktober: uur Gesloten: januari t/m maart, november, december Zie blz n 10 [ C3 ] Aan de bouw van deze batterij, die in een militaire zone van 44 hectaren ligt, wordt in 1942 begonnen. De batterij beslaat een deel van de landingszone. Op 6 juni 1944 bestoken de Duitsers drie dagen lang de geallieerden. De doorslaggevende aanval waaraan de 2 e en 5 e bataljons van de US Rangers deelnemen, op 9 juni 1944, duurt vijf lange uren. De onderaardse bouwwerken, de plaatsen van de zes artilleriestukken van 155 mm, de kanonnen die sinds de opening in 2007 geïnstalleerd zijn, tunnels en andere bouwwerken zijn te bezichtigen. Meer dan 2 kilometer gerestaureerde en toegankelijke loopgraven, om even in de huid van de verdedigers te kruipen. Batterie de Maisy Route des Perruques GRANDCAMP-MAISY 0033 (0) gary@maisybattery.com Vrij bezoek (45 minuten) Volwassene: a 6 met Normandie Pass: a 5 Studenten: a 5/pers. Groep volwassenen: a 4,50/pers. Kind en groep scholieren: a 4/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders Rondleiding (45 minuten) [GB] Groepen: van tevoren contact opnemen 15

16 Longues-sur-Mer 11 Atlantische Muur BATTERIE ALLEMANDE DE LONGUES-SUR-MER Longues-sur-Mer! Nieuw in 2014 D-Day Festival Normandy van 1 t/m 9 juni 2014: feestelijke evenementen, georganiseerd door zes VVV s langs de lan ding sstranden. Vrije toegang het hele jaar door Zie blz n 11 [ C3 ] Longues-sur-Mer is de enige kustbatterij van de landingszone die op de Franse monumentenlijst staat. De batterij is een belangrijk element van de Atlantische Muur en bezit een schietcommandopost en vier kazematten met elk een artilleriekanon van 150 mm. De batterij ligt midden in de aanvalszone van de geallieerden, bovenop een klif aan het Kanaal, en speelde een strategische rol tijdens de Landing van de geallieerden op 6 juni De enige batterij met oorspronkelijke kanonnen. Schitterend uitzicht over de Landingsstranden door de ligging tussen Arromanches en Omaha Beach. De batterij van Longues-sur-Mer is het hele jaar open, gratis toegang. Office de tourisme Site de la batterie LONGUES-SUR-MER 0033 (0) ou 0033 (0) (0) longues@bayeux-tourism.com 16 Rondleidingen (1 uur) [F/GB] Juni, juli en augustus dagelijks, april, mei, september en oktober alleen het weekend Vertrektijden rondleiding: uur Volwassene: a 4 met Normandie Pass: a 3 Kind (11 t/m 17 jr): a 3 Gratis voor kinderen t/m 10 Rondleidingen voor groepen (1 uur) [F] Reserveringen en tarieven bij VVV Bayeux-Intercom op +33 (0)

17 W Merville-Franceville 12 Atlantische Muur MUSÉE DE LA BATTERIE DE MERVILLE Merville-Franceville! Nieuw in 2014 Museumnacht: gratis toegang vanaf 19 uur op zaterdag 17 mei Juli en augustus: de C-47 is elke dinsdag, donderdag en zaterdag open s Avonds open: elke donderdag tussen 10 juli en 21 augustus Open Monumentendagen: gratis toegang op zaterdag 20 september Herdenking 70 e jaar: 5 juni, bijzondere ceremonie in bijzijn van Prins Charles. 6 en 8 juni, reconstructie van de aanval op de batterij 15 februari t/m 31 maart: uur 1 april t/m 30 september: uur 1 oktober t/m 16 november: uur Gesloten: 17 november t/m 14 februari (groepen het hele jaar door op reservering) Zie blz n 12 [ E3 ] Musée de La Batterie de Merville Place du 9 e Bataillon MERVILLE-FRANCEVILLE 0033 (0) (0) museebatterie@wanadoo.fr De batterij van Merville beslaat een terrein van enkele hectaren tussen Ouistreham en Cabourg. De vier ingerichte bunkers zijn te bezoeken via een circuit. De geëxposeerde Dakota C-47 heeft deelgenomen aan de Landing en is in de zomer te bezichtigen. Een van de bunkers is teruggebracht naar de originele staat van de ochtend van 6 juni Om de twintig minuten beleeft de bezoeker op aangrijpende manier de momenten die voorafgingen aan de neutralisering van de batterij. Geluiden, licht, rook en geuren wisselen elkaar af om de bezoeker te dompelen in een regen van kogels in een sfeer die de werkelijkheid van die bewuste ochtend raakt. Bij de Batterij van Merville loopt u in de voetsporen van de helden. Vrij bezoek (anderhalf uur) Volwassene: a 6 met Normandie Pass: a 5 Studenten, militairen: a 5/pers. Kind (6 t/m 15 jr): a 3,50 Groep volwassenen: a 4,50/pers. Groep scholieren: a 3/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 5 jaar Rondleiding [F/GB] Alleen voor groepen en op reservering Dakota C-47 bezichtigen, zonder toeslag (30 minuten) [F] In juli en augustus, van tevoren aanvragen 17

18 Ouistreham 13 Atlantische Muur MUSÉE DU MUR DE L ATLANTIQUE Ouistreham Het museum is dagelijks open. 8 februari t/m 31 maart: uur 1 april t/m 30 september: 9-19 uur 1 oktober t/m 5 januari: uur Zie blz n 13 [ D3 ] Het museum over de Atlantische Muur, ook bekend onder de naam Atlantikwall, ligt op enkele meters afstand van het strand en de ferryterminal van Ouistreham en op 5 minuten van Pegasus Bridge. Het museum is gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van de Duitse legereenheid die het bevel had over de batterijen langs de monding van de Orne. Deze 17 meter hoge, unieke toren van 5 duizend ton beton en staal torent boven de villa s van Riva Bella en is gerestaureerd en opnieuw ingericht in de staat waarin de toren op 6 juni 1944 verkeerde. U ontdekt op de zes verdiepingen de oorspronkelijke functies van de zalen: machinekamer, filterzaal, slaapzaal, apotheek, EHBO-post, wapenmagazijn, munitiedepot, kaartenkamer, radiokamer, telefoon centrale, maquette, observatiepost met afstandmeter evenals de ruimtes over de elite-eenheden en hun specifi eke materialen om de Atlantikwall te overmeesteren. Originele landingsboot, gerestaureerd en gebruikt voor de fi lm Saving Private Ryan. Steven Spielberg rustte de PA uit als landing craft in zijn met vijf Oscars bekroonde fi lm. Le Grand Bunker Musée du Mur de l Atlantique Avenue du 6 Juin OUISTREHAM 0033 (0) (0) museegrandbunker@sfr.fr www. musee-grand-bunker.com 18 Alleen vrij bezoek (45 minuten) Volwassene: a 7,50 met Normandie Pass: a 6,50 Kind (6 t/m 12 jr): a 5,50 Groep volwassenen: a 5,50/pers. Groep kinderen (6 t/m 12 jr): a 3,80 / Groep scholieren (13 jaar en ouder): a 4,80/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 5 jaar Educatieve vragenlijst voor kinderen van 6 t/m 12 jaar op aanvraag bij de ingang

19 W Saint-Marcouf-de-l'Isle 14 Atlantische Muur MUSÉE DE LA BATTERIE DE CRISBECQ Saint-Marcouf-de-l Isle! Nieuw in 2014 Het museum breidt uit met de inrichting van nieuwe bunkers en een nieuwe bewerking van de diorama s. De rondleiding wordt afgerond met de presentatie van vier nieuwe kanonnen. Week van 6 juni: diverse evenementen in het kader van de Batterij. Dagelijks open April, oktober, november: uur Mei, juni, september: uur Juli, augustus: uur Gesloten: januari t/m maart, december (alleen open voor groepen, op reservering) Zie blz n 14 [ B2 ] De kustbatterij van Crisbecq is het werk van de Organisation Todt. Aan de bouw werd begonnen in De 21-cm SKODA-kanonnen dekken het gebied van Saint-Vaast-la-Hougue tot de Pointe du Hoc. Walter Ohmsen heeft het bevel over deze marinebatterij. De Duitsers komen tegenover de Amerikaanse soldaten van de 4 e Infanteriedivisie te staan die in de ochtend van 6 juni 1944 op Utah Beach landen. Van de 406 verdedigers van de batterij lukt het slechts 78 man om de omsingeling te doorbreken en op 12 juni hun linies te bereiken. Ze laten echter 21 gewonden en talloze Amerikaanse krijgsgevangenen achter. Ontdek de Geschiedenis in het hart van de bunkers van de sterkste artilleriebatterij van Utah Beach: de batterij van Crisbecq. 21 bunkers, onderling verbonden via loopgraven. Alle bunkers zijn te bezichtigen. Sommige zijn ingericht als diorama om beter inzicht te krijgen in het dagelijks leven van de soldaten. Musée de la Batterie de Crisbecq Route des Manoirs SAINT-MARCOUF-DE-L ISLE 0033 (0) contact@batterie-marcouf.com Vrij bezoek (ongeveer 1uur) Volwassene: a 7 met Normandie Pass: a 6 Studenten, militairen: a 6/pers. Kind (t/m 11 jr): a 4 Groep basisschool: a 3,50/pers. (inclusief leskatern) Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, andersvaliden, kinderen t/m 5 jaar ANCV - Franse vakantiecheques geaccepteerd 19

20 DE LUCHTLANDINGSDIVISIES De Landing begint in de nacht van 5 op 6 juni met het droppen van drie luchtlandingsdivisies boven de twee vleugels van het front. De taak van de Amerikaanse parachutisten in de omgeving van Carentan/Sainte-Mère-Eglise en de Britten bij Ranville bestaat uit het innemen van een aantal sleutelpunten (artilleriebatterijen, bruggen, wegen, sluizen ). Even later lukt het de Rangers via een zeer gewaagde aanval om de zwaar versterkte Pointe du Hoc te overwinnen. Luchtlandingstroepen in de Britse zone Ten oosten van de monding van de Orne ligt een vrij vlak gebied dat in verbinding staat met de vlakte van Caen en de moerassen van de Dives, die in 1944 door de Duitsers bewust onder water gezet zijn. Juist op deze plek worden in de nacht van 5 juni de soldaten gedropt van de 6 e Airborne van generaal Gale. Hun taak bestaat voornamelijk uit het betrekken van een stelling in deze zone om zodra ze in de vroege ochtend in de aanval gaan, de linkerfl ank van de landingszone te beschermen tegen Duitse tegenaanvallen. Luchtlandingstroepen in de Amerikaanse zone De Amerikanen hebben een gelijksoortige taak, maar dan rond de zone van Utah Beach op de westelijke fl ank van de landingszone. Het geallieerde opperbevel besluit om in de nacht voor de Landing twee Amerikaanse parachutistendivisies te droppen die de Duitse tegenaanvallen moeten belemmeren. De 101 e Airborne onder bevel van generaal Taylor moet de openingen van de stranden achter Utah Beach bemachtigen en de bruggen en het belangrijke verbindingsknooppunt rond Carentan innemen. De 82 e Airborne van generaal Ridgway concentreert zich op Sainte-Mère- Eglise en de bruggen over de Merderet. De Amerikaanse para s klaar voor de sprong. Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA 20 Le Mur de l'atlantique la 20

21 Ranville 15 luchtlandingsdivisies! Nieuw in 2014 Tijdelijke expositie over het leven van elf oud-strijders uit de 6 e Britse Lucht landingsdivisie: hun leven voordat de oorlog uitbrak, tijdens en na de oorlog. Een fi lm met hun verhaal vormt een aanvulling op de elf geïllustreerde panelen van februari tot en met december. Expositie van juni t/m december over de raids van de geallieerden ter voor bereiding van de Landing op 6 juni Expositie van februari t/m december gewijd aan oorlogscorrespondenten en -fotografen. Februari, maart, oktober, november, 1 t/m 15 december: uur April t/m september: uur Gesloten: januari en van 16 t/m 31 december Zie blz n 15 [ D3 ] MÉMORIAL PEGASUS Ranville Mémorial Pegasus ligt op de oostelijke fl ank van de Landings stranden en gaat over de taken van de 6e Britse luchtlandingsdivisie in de nacht van 5 op 6 juni Deze soldaten zetten als eersten voet op Normandische bodem in het kader van de operatie Overlord. Eén van hun taken is de inname van de brug van Bénouville, beter bekend onder de naam Pegasus Bridge. De rondleidingen, waarin de vroege ochtend van 6 juni 1944 centraal staat, worden gegeven door erkende gidsen. De in het museum tentoongestelde voorwerpen zijn voornamelijk schenkingen van Britse oud-strijders. De gids legt de militaire operaties uit met behulp van een reliëfplan, hierna volgt een fi lm met archiefbeelden. In de tuin van het museum staat de authentieke Pegasus Brigde en een nabootsing op waar formaat van een Horsa zweefvliegtuig. Mémorial Pegasus Avenue du Major Howard RANVILLE 0033 (0) (0) info@memorial-pegasus.org Vrij bezoek of met rondleiding, zonder toeslag (1 à anderhalf uur) [F/GB] Dagelijks Groepen op reservering Volwassene: a 7 met Normandie Pass: a 5,50 Studenten, kinderen (vanaf 8 jr): a 4,50/pers. Groep volwassenen: a 5/pers. Groep scholieren: a 4,50/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders van schoolreisjes, kinderen t/m 7 jaar 21

22 St-Côme-du-Mont 16 luchtlandingsdivisies! Nieuw in 2014 The Greatest Generation Memorial Exhibit : deze tijdelijke expositie, door de regio geplaatst in het kader van het 70 e herden kingsjaar, begint op 1 juni CENTRE HISTORIQUE DES PARACHUTISTES DU JOUR J Saint-Côme-du-Mont 1 mei t/m 30 september: dagelijks 9-18 uur, incl. zondag 1 oktober t/m 30 april: 9-18 uur, zondag gesloten Gesloten: 24, 25, 31 december, 1 Januari Zie blz n 16 [ B3 ] Een evenement dat rechtstreeks bijgedragen heeft aan het succes van de Landing speelt zich af op 6 juni 1944 bij Carentan/Saint-Cômedu-Mont. De stranden van Utah Beach en Omaha Beach moeten kost wat kost met elkaar verbonden worden. Ruim tien dagen lang vechten de Amerikaanse para s intensief tegen Duitse para s die het dorp zo lang mogelijk bezet moeten houden. Dead Man s Corner Museum, gevestigd in de voormalige commandopost van de Duitse para s, staat midden op het droppingterrein en het slagveld van Carentan en toont Amerikaanse en Duitse overblijfselen uit deze gevechten. Elk voorwerp is met zorg in een persoonlijke context geplaatst via het verhaal van een soldaat. Een museum met een andere kijk dat de nadruk legt op de authenticiteit en de kwaliteit van de geëxposeerde voorwerpen. Centre Historique des Parachutistes 2 Village de l Amont - BP SAINT-CÔME-DU-MONT 0033 (0) (0) carentan.101@orange.fr Dead Man s Corner Museum : vrij bezoek (45 minuten - 1 uur) of rondleiding op reservering, zonder toeslag, bij Dhr. ALLAIN [F/GB] Volwassene: a 5,95 met Normandie Pass: a 4,95 Kind (vanaf 9 jr): a 4 Groep volwassenen: a 4/pers. Groep scholieren: a 4/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, kinderen tot 9 jaar Toeristische herdenkingsroute Chemin de la Mémoire Vrij en gratis, met eigen vervoer, duurt ongeveer 3 uur met gps-coördinaten

23 Ste-Mère-Église 17 luchtlandingsdivisies! Nieuw in 2014 In mei, 50 jaar na de opening, presenteert het Airbornemuseum een uitzonderlijke rondleiding om de evenementen te beleven van D-day en de acties van de 82 e en 101 e Amerikaanse parachutistendivisies in het bijzonder. MUSÉE AIRBORNE Sainte-Mère-Église 1 februari t/m 31 maart: uur 1 april t/m 30 september: uur 1 oktober t/m 30 december: uur Gesloten: januari, 24, 25 en 31 december Zie blz n 17 [ B3 ] Het Airbornemuseum herdenkt op het kerkplein, door middel van een rijke collectie van voorwerpen, de evenementen van D-day en de Amerikaanse parachutisten van de 82 e en 101 e divisies. In het eerste gebouw wordt een Waco CG-4A getoond in zijn originele staat. In een tweede gebouw, voor een authentieke Douglas C-47 Skytrain van D-day, wordt het aan boord gaan van de parachutisten van de 101 e Airborne uitgebeeld in een tafereel. Een fi lm van een twintigtal minuten beschrijft het verhaal van de parachutisten in Normandië. In het nieuwe derde gebouw beleeft men de evenementen via een innovatieve museuminrichting. Tijdens de aangrijpende rondleiding bent u in een C-47 op het kerkplein van Sainte-Mère-Eglise, of in de moerassen, en belandt u uiteindelijk in een enorme hal waar u een Piper Cub, verkenningsvliegtuig, ontdekt. Een Waco CG-4A, zweefvliegtuig, het enige exemplaar in Frankrijk, en een Douglas C-47 Skytrain die heeft deelgenomen aan de dropping van de parachutisten tijdens de operatie Neptune (1 e fase van Overlord) zijn te bezichtigen in het museum. Musée Airborne 14 rue Eisenhower SAINTE-MÈRE-ÉGLISE 0033 (0) (0) infos@airborne-museum.org 23 Vrij bezoek (2 uur) Volwassene: a 8 met Normandie Pass: a 7 Kind (6 t/m 15 jr): a 4,50 Groep volwassenen: a 5,50/pers. Groep scholieren: a 3,50/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders 23

24 DE LANDING Op 6 juni, tussen 6.30 en 7.30 uur, landen mannen en ongeveer voertuigen op de vijf uitgekozen stranden (Utah, Omaha, Gold, Juno, Sword). Ook al worden de doelen op de avond van D-day niet bereikt (Caen, Bayeux, Isigny, Carentan), de operatie is over het algemeen een succes. De verliezen liggen lager dan verwacht, behalve op Omaha Beach (Colleville, Saint- Laurent, Vierville) waar het bruggenhoofd zwak blijft ondanks de moedige krachtsinspanningen van de Amerikanen. De stranden hoeven alleen nog maar met elkaar verbonden te worden en de Duitse tegenaanvallen afgeweerd. DE SLAG OM NORMANDIË Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA De Slag om Normandië duurt bijna drie maanden, ofwel veel langer dan gepland door de geallieerde strategen. De slag om de uitbreiding van het bruggenhoofd is gewonnen in tien dagen en de haven van Cherbourg valt eind juni na zware gevechten. Nu beginnen echter de moeilijkheden. Voor de geallieerden is juli de donkerste maand. De Britten en Canadezen worden keurig op afstand gehouden van Caen door Duitse tankdivisies. De stad wordt pas op 19 juli bevrijd. Ondertussen lopen de Amerikanen vast in het heggenlandschap van de Cotentin (Slag tussen de Hagen) en ondervinden de grootste moeilijkheden om Saint-Lô op 18 juli eindelijk in te nemen. Alles verandert eind juli door het succes van de operatie Cobra: de Amerikanen doorbreken zonder pardon de Duitse verdediging en rukken op naar Bretagne en de Loire. Begin augustus versnelt de nederlaag van de Duitsers na een tegenaanval bij Mortain op bevel van Hitler de terugkeer van de Duitse legereenheden, gedeeltelijk vernietigd en bedreigd door omsingeling in de Zak van Falaise aan het eind van dezelfde maand. De overlevenden hoeven alleen nog maar Normandië te verlaten, de Seine over te steken en terug te keren naar Duitsland. Een indrukwekkende concentratie van mannen, voertuigen en materieel. Rijen GMC s, halftracks en jeeps staan op het punt het strand te verlaten. 24

25 Bewegingen van de troepen juni augustus 1944 Barneville- Carteret Cherbourg Valognes Néhou 3 Coutances Azeville Ste-Mère- Eglise 5 Quinéville Saint-Marcoufde-l Isle Carentan Saint-Lô UTAH St-Martin-de-Varreville Ste-Marie-du-Mont Grandcamp-Maisy La Pointe du Hoc 2 La Cambe St-Martindes-Besaces OMAHA 4 Bayeux Tilly/Seulles GOLD St-Laurent/Mer Colleville/Mer Port-en-Bessin Longues/Mer JUNO Caen SWORD Arromanches Ver/Mer Courseulles/Mer Douvres-la-Délivrande Ouistreham Bénouville Ranville Falaise 8 1 Merville-Franceville Le Havre Deauville Trouville Lisieux Honfleur Granville Vire L'Orne Montormel Chambois Mont-Saint-Michel Avranches La Vire Sourdeval 6 Mortain St-Hilaire-du-Harcouët St-James Flers Argentan 7 La Ferté-Macé Alençon Sées L'Aigle 8 chronologische trajecten 1 Overlord - l'assaut 2 D-Day le choc 3 Objectif un port 4 L'affrontement 5 Cobra la percée 6 La contre-attaque 7 L'encerclement 8 Le dénouement Avond van 6 juni 11 juni 20 juni 18 juli 31 juli 18 augustus 30 augustus Duits radarstation Droppingterrein Geallieerde strijdmachten 25

26 Arromanches 18 Landing/Slag om Normandië CINÉMA CIRCULAIRE ARROMANCHES 360 Arromanches 2 januari t/m 4 januari: dagelijks uur 28 januari t/m 14 februari: uur, maandag gesloten 15 februari tot eind april: dagelijks uur Mei t/m september: dagelijks uur Oktober t/m 11 november: dagelijks uur 12 november t/m 31 december: uur, maandag gesloten behalve 22 en 29 december Gesloten: 25 december, 1 januari, 5 t/m 27 januari 2014 Zie blz n 18 [ D3 ] Optie: Rondleidingen met uitleg op de Landingsstranden. Cinéma circulaire Arromanches 360 Chemin du Calvaire ARROMANCHES 0033 (0) (0) resa@memorial-caen.fr 26 Nieuwe film De Honderd Dagen van Normandië Deze fi lm van 19 minuten vat op 9 schermen de 100 dagen van de Slag om Normandië samen. Deze slag maakte een spoedige bevrijding van Frankrijk mogelijk door het Duitse leger uit te putten en uiteindelijk te verpulveren in de Zak van Falaise. De Honderd Dagen van Normandië toont het lijden van de burgers in Zuid-Normandië, wier steden en dorpen met de grond gelijkgemaakt werden door de geallieerde bombardementen. Het is een spectaculair technisch en kunstzinnig hoogstandje dat voor het merendeel ongepubliceerd archiefmateriaal uit Canadese, Amerikaanse, Duitse, Engelse en Franse fondsen bundelt. De fi lm is een eerbetoon aan strijders uit alle naties en aan de burgers die sneuvelden tijdens deze slag om de bevrijding van West-Europa waarop zoveel hoop gezet was. De fi lm is een eerbetoon aan Robert Capa, wiens beroemde 11 foto s van de Landing op unieke wijze getoond worden aan het publiek. De ronde bioscoop van 360 van Arromanches is één van de meest bezochte plaatsen op het toeristische circuit van de plaatsen van de Slag om Normandië. De bioscoop is een aanvulling op het bezoek aan de resten van de kunstmatige haven van Arromanches. De fi lm wordt geprojecteerd op 9 schermen in high-defi nition, is gefi nancierd door de regio Zuid-Normandië en gebaseerd op een idee van het Memorial van Caen. Volwassene: a 5 Kind (10 t/m 18 jr): a 4,50 Groep volwassenen (vanaf 20 personen): a 4/pers. Groep scholieren (vanaf 15 personen): a 3,10 Student: a 4,50 op vertoon van studentenkaart Gratis voor oud-strijders, kinderen t/m 9 jaar

27 Bayeux 19 W Landing/Slag om Normandië MUSÉE MÉMORIAL DE LA BATAILLE DE NORMANDIE Bayeux 17 februari t/m 30 april en 1 oktober t/m 31 december: en uur 1 mei t/m 30 september: uur Gesloten: 6 januari t/m 16 februari Zie blz n 19 [ C3 ] Het Herdenkingsmuseum van de Slag om Normandië handelt heel globaal over de militaire evenementen die onmiddellijk op de Landing volgden. Na een korte presentatie van de strategische situatie van voor de Landing komen de gebeurtenissen tijdens de slag aan de orde (van 7 juni t/m 29 augustus 1944) via uitleg met illustraties, originele plattegronden en driedimensionale maquettes om de voortgang van de geallieerden te volgen. Vijf themagebieden worden via videoprojecties aangereikt en zijn gewijd aan het werk van generaal de Gaulle tussen 1935 en 1946, de kunstmatige havens, de inname van Cherbourg, de rol van de luchtvaart tijdens de Slag en ten slotte de Slag tussen de Hagen. Veel zwaar materieel, wapens, uniformen en andere voorwerpen en een fi lm met archiefbeelden. Het museum stelt een pedagogische zaal ter beschikking (gratis voor groepen, op reservering) met 45 plaatsen en documentatiecentrum (gratis op reservering). Musée Mémorial de la Bataille de Normandie Boulevard Fabian Ware BAYEUX 0033 (0) (0) bataillenormandie@mairie-bayeux.fr Vrij bezoek (anderhalf uur) Volwassene: a 6 met Normandie Pass: a 4,50 Studenten, kinderen (vanaf 10 jr): a 4/pers. Groep volwassenen: a 4,50/pers. Groep scholieren: a 4/pers. Gratis voor oud-strijders, begeleiders (1 per 10 pers.), kinderen t/m 9 jaar Themabezoek op aanvraag, zonder toeslag (anderhalf uur) [F] Alleen voor groepen, reserveren bij Mw. LEROSIER 27

28 ! Caen Landing/Slag om Normandië Nieuw in 2014 Tijdelijke expositie De 100 voor werpen van de Slag om Normandië. De verschrikkelijke slag die de bevrijding van Parijs en West-Europa tot gevolg had, verteld via buitengewone voorwerpen: documenten, materieel van de geallieerden en de Duitsers. Eind mei tot eind december Tijdelijke expositie De 100 foto s van Tony Vaccaro: deze GI uit de 83 e Amerikaanse infanteriedivisie landde in juli 1944 in Normandië met zijn eerste fototoestel, een Argus C-3. Hij nam meer dan foto s tijdens de oorlog. Eind mei tot eind december januari t/m 4 januari: dagelijks uur 28 januari t/m 14 februari: uur, maandag gesloten 15 februari t/m 11 november: dagelijks uur 12 november t/m 31 december: uur, maandag gesloten behalve 22 en 29 december Gesloten: 25 december, 1 januari, 5 t/m 27 januari 2014 Zie blz n 20 [ D4 ] Rondleidingen met uitleg op de Landingsstranden, audio gidsen, eetgelegenheid ter plekke Le Mémorial de Caen Esplanade Général Eisenhower CS CAEN Cedex (0) (0) resa@memorial-caen.fr LE MÉMORIAL DE CAEN Caen : 70 jaar geschiedenis in het Memorial van Caen Het museum legt het deel van de geschiedenis van de twintigste eeuw, dat loopt van de oorsprong van de Tweede Wereldoorlog tot aan de Koude Oorlog, haarfi jn uit. Caen werd in de zomer van 1944 zwaar gebombardeerd. De stad was de prijs voor de bevrijding en verdiende een eerbetoon in overeenstemming met de doorstane lijdensweg. Hieraan werd gehoor gegeven in de vorm van een gedachtegang die nog steeds de leidraad is van de acties van het Memorial: verzoening. Verzoening is, geheel in de geest van dit herdenkingsmuseum, de boodschap die de bezoeker meekrijgt in de diverse afdelingen van het museum over de geschiedenis van de twintigste eeuw. Nieuwe permanente expositie onderaardse bunker Deze bunker ligt onder het Memorial en huisvestte het opperbevel van generaal Richter, commandant van de 716 e infanteriedivisie van de Wehrmacht. Hij speelde een belangrijke rol in de eerste weken van de Slag om Normandië. Een nieuwe museuminrichting presenteert de militaire aspecten van de Duitse bezetting in de Calvados en de geschiedenis van de Atlantikwall. Open sinds oktober Volwassene: a 19 Kind (10 t/m18 jr): a 16,50 Gezinspas: a 49 Groep volwassenen (minstens 20 pers.): a 14/pers. Groep scholieren (minstens 15 personen): a 7,50/pers. Student: a 16,50 op vertoon van studentenkaart Gratis voor oud-strijders, kinderen t/m 9 jaar

29 Catz 21 Landing/Slag om Normandië NORMANDY TANK MUSEUM Catz-Carentan! Nieuw in 2014 Tijdelijke exposities in 2014 Taferelen Pantservoertuigen en vliegtuigen Rondritten in tanks 1 april t/m 31 oktober: dagelijks 9-19 uur 1 november t/m 31 maart: dagelijks en uur Gesloten: 31 december t/m 31 januari Kassa sluit 30 minuten voor sluitingstijd Zie blz n 21 [ C3 ] Het Normandy Tank Museum is het grootste museum in Normandië met m 2 expositieruimte, meer dan 40 geëxposeerde voertuigen, voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog, 5 hectaren demonstratieruimte voor tanks en 3 hectaren vliegpiste. Uniek in Frankrijk: u kunt er een tocht in een tank maken. Dit nieuwe museum ligt vlakbij Carentan, tussen Omaha Beach en Utah Beach. Een ideale ligging op het historische vliegveld A10 Airfi eld, aangelegd tussen 15 en 18 juni Het museum presenteert een fraaie collectie, waaronder een groot aantal tanks die in de Tweede Wereldoorlog gebruikt werden en in het bijzonder tijdens operatie Cobra: bedrijfsklare vrachtwagens, jeeps, motorfi etsen en vliegtuigen. De inrichting van het museum is niet statisch, omdat de voertuigen regelmatig rijden. Het Tankmuseum organiseert op gezette tijden demonstraties buiten het museum. De toeschouwers mogen aan boord klimmen van een tank voor een onvergetelijke ervaring en sensaties beleven op een speciaal ingerichte piste. Ook de Boeing PT-17 Stearman en Piper L-4 Grasshopper maken rondritten op de vliegpiste. De A10 Airfi eld is het eerste heropende vliegveld sinds 1944 voor de ontvangst van kleine vliegtuigen, de organisatie van luchtdemonstraties en luchtdopen, inclusief een vlucht boven de landingsstranden. Normandy Tank Museum - A10 Airfield PA La Fourchette Avenue du Cotentin CATZ 0033 (0) (0) contact@normandy-tank-museum.fr Normandy Tank Museum Volwassene: a 9 Kind (6 t/m 11 jr): a 6 Groep volwassenen (minstens 20 personen): a 5,50/pers. Groep scholieren (minstens 20 personen): a 4,50/pers. Student: a 6 Oud-strijder: a 6 Gratis voor oud-strijders WO2, gidsen, kinderen t/m 5 jaar 29

30 Colleville-sur-Mer 22 Landing/Slag om Normandië OVERLORD MUSEUM OMAHA BEACH Colleville-sur-Mer! Nieuw in 2014 Nieuw museum met een unieke collectie van meer dan museumstukken. 1 maart t/m 31 mei: dagelijks uur 1 juni t/m 31 augustus: dagelijks uur 1 september t/m 31 oktober: dagelijks uur 1 november t/m 30 december: dagelijks uur Gesloten: 23, 24, 25 en 31 december, januari Zie blz n 22 [ C3 ] De collectie bestaat voornamelijk uit vondsten van Normandische bodem en is verzameld in meer dan 40 jaar door iemand die deze periode heeft meegemaakt en zijn bijdrage leverde aan de wederopbouw van Normandië. Een unieke collectie van meer dan voorwerpen die een groot deel van de geschiedenis van de Slag om Normandië tot aan de bevrijding van Parijs beschrijven. Presentatie van persoonlijke spullen van soldaten tot de grotere pantservoertuigen die tot 50 ton konden wegen, de zes legers die in bezet Frankrijk aanwezig waren, in taferelen op schaal met meer dan 35 voertuigen, tanks en kanonnen Een ongeëvenaarde, weergaloze historische achtergrond waarin de evenementen van 1944 die het begin van de bevrijding van Europa geschetst worden. Een humane benadering dankzij ervaringsverhalen, citaten en persoonlijke spullen van oudstrijders en andere tijdgenoten. Een indringende museuminrichting om de periode van de voorbereiding op de Landing tot de bevrijding van Parijs beter te begrijpen, en die gericht is op de jongere generaties vanuit een pedagogische, didactische, vernieuwende benadering. Taferelen van de belangrijkste momenten uit de Slag om Normandië met kostuum poppen en voertuigen, in zo reëel mogelijke decors met geluidsbanden, lichtspel, die de bezoeker in de geschiedenis doet duiken en een historisch moment laat beleven. Overlord Museum - Omaha Beach Lotissement Omaha Center COLLEVILLE-SUR-MER 0033 (0) (0) contact@overlordmuseum.com 30 Vrij bezoek Volwassene: a 7,10 met Normandie Pass: a 6,10 Kind (10 t/m 18 jr): a 5,10 Groep volwassenen (minstens 20 personen): a 4,70/pers. Groep scholieren (minstens 10 leerlingen): basisschool: a 2,70/pers. middelbare school: a 3,70/pers. Studenten, militairen, andersvaliden, en anderen: a 5,10 Gratis voor oud-strijders, begeleiders, kinderen t/m 9 jaar, werkzoekenden, militairen in uniform

31 ! 23 L'Aigle Landing/Slag om Normandië Nieuw in 2014 Open tijdens de Museumnacht op zaterdag 17 mei 2014 (gratis toegang). Open tijdens de Open Monumen tendagen op 20 en 21 september 2014 (gratis toegang). MUSÉE JUIN 44 L Aigle 1 april t/m 28 september: uur (dinsdag, woensdag, zaterdag en zondag) Gesloten: 1 januari t/m 31 maart, 1 oktober t/m 31 december Zie blz n 23 [ F5 ] Dit museum gaat in op de evenementen die de Tweede Wereldoorlog gekenmerkt hebben, van de oproep van 18 juni 1940 van Charles de Gaulle tot de Duitse nederlaag tijdens de Zak van Falaise. Dertien scènes met wassen beelden, geluidsbanden met de originele stemmen van de belangrijkste fi guren uit deze onrustige periode, en een strategische plattegrond van 36 m 2 die de Slag om Normandië uitlegt. Het in 1953 door de echtgenote van maarschalk Leclerc de Hauteclocque feestelijk geopende museum is gevestigd in de bijgebouwen van kasteel L Aigle. Het was het eerste sprekende museum in Frankrijk. Bij het museum zijn nog twee andere musea te bezichtigen: die van de Meteoriet en de Archeologie (gratis toegang). Musée Juin 44 Mairie de L Aigle Place Fulbert de Beina - BP L AIGLE Cedex 0033 (0) (0) patrimoine@ville-laigle.fr Bezoek met audiogids, zonder toeslag (30 minuten) [F/GB/NL] Volwassene: a 3,60 met Normandie Pass: a 2,70 Studenten, kinderen (t/m 14 jr), militairen, werkzoekenden: a 1,80/pers. Groep volwassenen (minstens 8 pers.): a 2,70/pers. Groep scholieren (t/m 14 jr): a 1,80/pers. Gratis voor oud-strijders, begeleiders 31

32 Quinéville 24 Landing/Slag om Normandië MÉMORIAL DE LA LIBERTÉ RETROUVÉE Quinéville 1 april t/m 30 september: uur Franse herfstvakantie, 9, 10 en 11 november: uur Gesloten: januari t/ m maart, december Groepen op reservering tijdens de sluitingsdata. Zie blz n 24 [ B2 ] Het Herdenkingsmuseum van de Hervonden Vrijheid van Quinéville, ten noorden van Utah Beach, presenteert de Tweede Wereldoorlog in Normandië in chronologische volgorde, in een moderne museuminrichting die meer dan m 2 beslaat. Aan het dagelijks leven van de Franse bevolking tijdens de bezetting wordt bijzondere aandacht geschonken. Realistische taferelen op waar formaat stralen de sfeer van deze onrustige periode uit. Een museum voor jong en oud, groot en klein. Wandelen door een straat in de bezette periode met winkels en woonhuizen, Utah Beach afturen vanuit een authentieke bunker van de Atlantische Muur Filmzaal met 55 plaatsen, fi lm Van Cherbourg naar Utah Beach. Mémorial de la Liberté Retrouvée 18 avenue de la Plage QUINEVILLE / 0033 (0) memorial.quineville@wanadoo.fr 32 Vrij bezoek (anderhalf uur) Volwassene/student: a 7 met Normandie Pass: a 6 Kortingstarief: a 6 Kind (5 t/m 11 jr): a 5,50 Groep volwassenen (minstens 10 pers.): a 6,50/pers. Groep scholieren (+10 jr, minstens 15 pers.): a 6/pers. Groep scholieren (t/m 9 jr, minstens 15 pers.): a 5/pers. Gratis voor oud-strijders verkoop sluit om 18 uur

33 DE AMERIKAANSE STRIJDKRACHTEN De gedropte of gelande Amerikaanse strijdkrachten hebben na 6 juni als eerste taak de haven van Cherbourg te heroveren, van essentieel belang voor de logistiek van de veldslag. Op 19 juni ontsluiten ze het schiereiland Cotentin, op 26 juni valt Cherbourg in Amerikaanse handen. De troepen wenden het offensief in zuidelijke richting via een bloedige en moeilijke Slag tussen de Hagen. Ondanks hun potentieel van man lukt het hen pas op 18 juli om Saint-Lô te bevrijden. Vervolgens overwinnen de generaals Bradley en Patton aan het hoofd van het 1 e en 3 e leger Avranches dankzij een doorbraak in de Duitse linies op 31 juli. Vervolgens trekken ze Bretagne in en draaien af naar het oosten waar ze, met de steun van de vers aangekomen Franse 2 e tankdivisie, Alençon innemen en deelnemen aan de sluiting van de Zak van Montormel. Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA Een LST lost spoorwagons op het strand. 33

34 ! Cherbourg 25 Amerikaanse strijdkrachten Nieuw in 2014 Expositie van 1 februari t/m 15 april De route van de Weg naar de Vrijheid : fotografi sch project, uitgevoerd door kunstenaar Bruno Elisabeth. Hij geeft een hedendaagse blik op deze symbolische route die de voortgang van de Amerikaanse troepen beschrijft na de Landing, door de weg die het 3 e leger onder bevel van generaal Patton te markeren. Expositie van 8 mei t/m 30 november Geallieerden, vijanden, en daarna? over de kwestie van internationale verhoudingen met Cherbourg na de Tweede Wereldoorlog. De expositie baseert zich op archiefdocumenten, prenten en op voorwerpen uit collecties uit Cherbourg. Nieuwe multimedia-installatie in de fi lmzaal van het museum. Museumnacht: zaterdag 17 mei middernacht, gratis toegang Februari t/m november: en uur, dinsdag t/m zaterdag, zondag uur Gesloten: januari, december Zie blz n 25 [ A2 ] MUSÉE DE LA LIBÉRATION Cherbourg Op de top van de Montagne du Roule staat een fort uit de tijd van Napoleon III dat hoog boven Cherbourg torent en de haven overziet. Dit fort, belangrijke schakel in het Franse verzet tijdens de Duitse doorbraak, is het toneel van heldhaftige gevechten in 1940 en Ten tijde van de Landing is het fort in handen van de Duitsers. Als Cherbourg tenslotte op 25 juni 1944 bevrijd wordt, wordt de haven de belangrijkste van Europa met een beslissende rol vanwege de bevoorrading van de geallieerde troepen op het front. In dit fort wordt in 1954 het Bevrijdingsmuseum gevestigd. De museuminrichting leidt de bezoeker door de donkere bezettingsjaren naar de hoopgevende Landing. Als aanvulling op het museumbezoek vertoning van de fi lm Cherbourg, poort van Frankrijk, een schenking van de Amerikaanse nieuwsdienst ter gelegenheid van de opening van het museum in Musée de la Libération Fort du Roule Montée des Résistants CHERBOURG-OCTEVILLE / 0033 (0) Vrij bezoek (1 uur) geen rondleiding Rondleiding met uitleg voor groepen op reservering Volwassene: a 4 met Normandie Pass: a 2,50 Groep (vanaf 10 pers.): a 2,50/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, gratis tot 26 jaar

35 ! Colleville-sur-Mer 26 Amerikaanse strijdkrachten Nieuw in 2014 Advancing Inland interactieve sche r- men over de geschiedenis van de Slag om Normandië van D-day tot de bevrijding van Parijs. NORMANDY AMERICAN CEMETERY VISITOR CENTER Colleville-sur-Mer 16 september t/m 14 april: 9-17 uur 15 april t/m 15 september: 9-18 uur Gesloten: 1 januari en 25 december Zie blz n 26 [ C3 ] Het Vistor Center plaatst de operatie Overlord in zijn historische context en houdt de waarden van de strijders van de Tweede Wereldoorlog hoog. De bezoeker krijgt een meer intieme benadering te zien, zowel op intellectueel als emotioneel gebied, van de geschiedenis van de mannen en vrouwen aan wie de ABMC* een laatste eer bewijst. Behalve een ontvangst- en communi ca tieruimte is het Vistor Center in eerste instantie een open deur naar de begraafplaats, een sleutel om de betekenis beter te begrijpen. * American Battle Monuments Commission Normandy American Cemetery Visitor Center COLLEVILLE-SUR-MER 0033 (0) (0) normandy@abmc.gov De expositie beslaat drie algemene thema s: Bekwaamheid, Moed, Opoffering. Een diepgaand onderzoek naar de geschiedenis van de geallieerden onder meer de rol van Amerika, het Verzet en de burgerbevolking. Een hedendaagse inrichting, fi lms, het gebruik van divers ondersteuningsmateriaal en interactieve databases maken van dit centrum een dynamische, eigentijdse plek. Vrij bezoek en gratis toegang (45 minuten - 1 uur) Vertoning om het half uur van de fi lm Letters in het auditorium Groep scholieren op reservering 35

36 Port-en-Bessin Commes 27 Amerikaanse strijdkrachten MUSEE DES EPAVES SOUS- MARINES DU DEBARQUEMENT Commes - Port-en-Bessin 19 t/m 30 april: en uur, zaterdag t/m maandag 1 t/m 31 mei: en uur, donderdag t/m zondag Juni t/m september: en uur, dagelijks 1 t/m 31 oktober: en uur, weekend Gesloten: januari t/m maart, 15 en 22 mei, november/december Zie blz n 27 [ C3 ] Het museum beschrijft 25 jaren van onderzees onderzoek, waarin Jacques Lemonchois, de oprichter, de meest ongelofelijke resten die intact op de zeebodem lagen naar boven heeft gehaald. De getoonde voorwerpen zijn authentiek en werden gevonden in de grote oorlogsschepen die rond 6 juni 1944 zonken bij Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword. De bezoeker volgt het parcours van deze mannen tijdens de oorlog aan de hand van talloze foto s, nooit eerder vertoonde fi lms, persoonlijke spullen van soldaten en oorlogsvoertuigen (tanks, torpedo s, mijnen, kanonnen, motoronderdelen...). Een nog nooit eerder vertoonde fi lm van 52 minuten presenteert de onderzeese wrakken van de Landing (Franse en Engelse versie). Musée des Epaves sous-marines du Débarquement Route de Bayeux - BP COMMES - PORT-EN-BESSIN 0033 (0) museedesepaves@orange.fr site internet en cours de construction 36 Vrij bezoek Volwassene: a 6,50 Kind (7 t/m 16 jr): a 3,50 Groep (minstens 20 personen): a 5/pers. Groep scholieren (minstens 20 leerlingen): a 3,50/pers. Studenten, andersvaliden, verzamelaars, oud-strijders: a 5/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, gidsen, buschauffeurs

37 Grandcamp-Maisy 28 W Amerikaanse strijdkrachten MUSÉE DES RANGERS Grandcamp-Maisy 15 februari t/m 30 april: uur, maandag gesloten 1 mei t/m 31 oktober: en uur, maandag en dinsdagmiddag gesloten Gesloten: 1 januari t/m 14 februari, 1 november t/m 31 december Zie blz n 28 [ C3 ] Het Rangersmuseum gaat over de geschiedenis van een Amerikaanse elite-eenheid die speciaal opgeleid was voor de aanval en overwinning op de Pointe du Hoc op D-day. De bezoeker ontdekt via teksten en beeldmateriaal de geschiedenis van deze eenheid, vanaf de oprichting op 19 juni 1942 in Noord-Ierland tot aan het eind van de slag op de Pointe du Hoc op 8 juni Beelden van de aangrijpende herdenkingsceremonie van het 40 e herdenkingsjaar van de Landing en de Slag om Normandië. De Amerikaanse president Ronald Reagan hield op 6 juni 1994 een veelbewogen toespraak met een oproep tot het eren van de herinnering van de soldaten die deelnamen aan de Landing, met name de Rangers van het 2 e bataljon. Musée des Rangers Quai Crampon GRANDCAMP-MAISY 0033 (0) ou Mairie : 0033 (0) (0) grandcamp-maisy@wanadoo.fr Vrij bezoek (45 minuten) Volwassene: a 4,40 met Normandie Pass: a 3,40 Studenten: a 3,30/pers. Kind (vanaf 6 jr): a 2,20 Groep volwassenen: a 3,30/pers. (vanaf 20 pers.) Groep studenten: a 2,20/pers. (vanaf 20 pers.) Groep scholieren: a 1,60/pers. (vanaf 20 pers.) Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 5 jaar 37

38 St-Laurent/Mer 29 Amerikaanse strijdkrachten MUSÉE MÉMORIAL D OMAHA BEACH Saint-Laurent-sur-Mer 15 februari t/m 15 maart: en uur 16 maart t/m 15 mei: uur 16 mei t/m 15 september: uur Juli en augustus: uur 16 september t/m 15 november: uur Gesloten: 16 november t/m 14 februari Zie blz n 29 [ C3 ] Dit herdenkingsmuseum heeft als doel het behoud van de nagedachtenis aan alle jonge soldaten die in 1944 stierven. Het is onze plicht om hen te herdenken opdat de jonge generaties nooit vergeten wat onze vrijheid ons gekost heeft. Het museum ligt aan Omaha Beach, op 200 meter afstand van het strand. Een oppervlakte van m 2 met een belangrijke collectie persoonlijke voorwerpen, voertuigen, uniformen en wapens. Veel taferelen, archiefbeelden, themapanelen en een fi lm met getuigenissen van Amerikaanse oud-strijders leggen de Landing op Omaha en de Pointe du Hoc op heldere wijze uit. Buiten een Shermantank, een Amerikaanse Long Tom, een Belgische barrière en een landingsvaartuig. Een uitgebreide fotodocumentatie, themapanelen, het museum ligt op 200 meter afstand van Omaha Beach. Musée Mémorial d Omaha Beach Avenue de la Libération SAINT-LAURENT-SUR-MER 0033 (0) (0) musee-memorial-omaha@wanadoo.fr 38 Vrij bezoek (1 uur) geen rondleiding Volwassene: a 6,20 met Normandie Pass: a 5,90 Studenten (16 t/m 24 jr): a 4,90/pers. Kind (7 t/m 15 jr): a 3,70 Groep volwassenen: a 4,20/pers. (1 gratis toegang voor 20 pers.) Groep scholieren: 7-15 jr a 2,80/pers. / jr a 3,60/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, militairen in uniform

39 Ste-Marie-du-Mont 30 Amerikaanse strijdkrachten! Nieuw in 2014 Nieuwe archieffilm ( Overwinning in het zand ) Rondleidingen met uitleg op Utah Beach (op reservering) VIP-Tour-bezoeken (op reservering) Schatjacht Pedagogische dienst voor groepen scholieren Festiviteiten- en activiteiten program ma voor het 70 e herdenkingsjaar op Utah le port: nieuwe expositieruimte (archieffi lms en geanimeerde kaarten) 1 oktober t/m 30 mei: uur 1 juni t/m 30 september: uur December: dagen en openingstijden op Gesloten: december en januari Kassa sluit 1 uur voor sluitingstijd museum Zie blz n 30 [ B3 ] automaat Musée du Débarquement Utah Beach SAINTE-MARIE-DU-MONT 0033 (0) (0) musee@utah-beach.com MUSÉE DU DÉBARQUEMENT UTAH BEACH Sainte-Marie-du-Mont Het Landingsmuseum Utah Beach is gebouwd op de exacte plek waar de Amerikaanse troepen voet aan wal zetten op 6 juni Het museum is een eerbetoon aan de mannen die hun leven waagden of gelaten hebben voor onze vrijheid. Sinds de verbouwing die een jaar duurde, beschikt het nieuwe museum over een expositieruimte van meer dan m². In tien chronologische taferelen behandelt het museum de Duitse bezetting, de aanwezige strijdkrachten vlak voor D-day, de geallieerde strategie en het verloop van 6 juni 1944 in de omgeving van Utah Beach. Het nieuwe museum exposeert ook een B26, authentieke bommenwerper, in een speciaal aangelegde hal, met twee vluchtsimulatoren. Een bezoek aan dit museum verheldert de strategische keuze voor dit Normandische strand en de reden van het technologische en militaire succes van Utah Beach. Het Landingsmuseum van Utah Beach organiseert tijdelijke exposities en veel evenementen (ontmoetingen met getuigen van de Landing, concert jaren 40, signeren van boeken...). Vrij bezoek (anderhalf uur) Volwassene: a 8 met Normandie Pass: a 7 Studenten, militairen: a 6/pers. Kind (7 t/m 14 jr): a 3,50 Groep volwassenen (minstens 20 pers.): a 6/pers. Groep scholieren: a 3/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleidende gidsen, kinderen t/m 6 jaar, andersvaliden, VIP, professionals uit het toerisme, inwoners van Sainte-Mariedu-Mont, houders van perskaart Rondleidingen met uitleg zonder toeslag (1 uur) [F/GB] Neem voor de tijden contact op met de balie van het museum. Complete rondleiding met uitleg Utah Beach + museum: a 12 39

40 DE BRITSE EN CANADESE STRIJDKRACHTEN Conseil Régional de Basse-Normandie / Archives Nationales du CANADA De Britse en Canadese strijdkrachten trekken zodra ze aan wal zijn meteen in zuidelijke richting met als hoofddoel de stad Caen, terwijl de para s en de luchtlandingselementen van de 6 e divisie stelling nemen om de oostfl ank van de landingszone te dekken. Bij Ouistreham landen 177 Fransen, ingedeeld bij het 4 e Britse commando onder bevel van commandant Kieffer. Hun doel is de doorbraak op 500 meter naar het westen. Ze vertegenwoordigen de enige Franse eenheid van landstrijdkrachten, ingezet voor D-day in Normandië. Een grote concentratie van meerdere Duitse tankdivisies belemmert de opmars van de Britten en een meedogenloze strijd speelt zich af tussen Bayeux en Caen. Tilly-sur-Seulles wordt wel tien, twintig keer achter elkaar veroverd, teruggenomen en weer veroverd. Op Punt 112 ten westen van Caen worden zware gevechten geleverd. Caen is uiteindelijk pas tussen 9 en 19 juli veroverd. De strijd gaat door, nog steeds even verbitterd, om Falaise te veroveren. De kleine dertig kilometers die Falaise van Caen scheiden, gaan gepaard met talloze slachtoffers en de stad valt pas op 17 augustus, kort voordat de Zak van Montormel bij Chambois afgesloten wordt, met de steun van de 1 e Poolse tankdivisie die begin augustus in Arromanches landde. De 6 e luchtlandingsdivisie, vergezeld van twee Belgische en Nederlandse brigades, trekt naar de Côte Fleurie waar de badplaatsen Deauville, Trouville, Cabourg eind augustus bevrijd worden. Britse en Canadese strijdkrachten tijdens de slag. 40

41 Arromanches 31 Britse en Canadese strijdkrachten MUSÉE DU DÉBARQUEMENT Arromanches! Nieuw in D-animatie van de maquette van de haven. Februari, november: en uur Maart, oktober: en uur April: en uur Mei t/m augustus: 9-19 uur September: 9-18 uur 1 t/m 23 en 26 t/m 30 december: en uur Gesloten: januari Zie blz n 31 [ D3 ] Het museum is gebouwd op de plek waar de Britse kunstmatige haven aangelegd werd en waarvan de resten op enkele meters uit de kust nog te zien zijn. Het museum vertelt de geschiedenis van de ongelofelijke uitdaging die de bouw en het gebruik van deze haven vormden; het geheim van de overwinning van de geallieerden in Normandië. Behalve de uitleg van het functioneren van de haven bewijst een collectie van zo n voorwerpen een eer aan de soldaten uit diverse landen die deelnamen aan de Invasie. 30 meter maquettes, een diorama en een archieffi lm onderstrepen de omvang van de logistieke en strategische krachttoer van de geallieerden. De resten van de Winstonhaven, vanuit het museum te zien, getuigen van het buitengewone formaat van deze operatie. Gratis folders in 18 talen Diorama in 6 talen Archieffi lm in 9 talen Musée du Débarquement Place du 6 Juin ARROMANCHES-LES-BAINS 0033 (0) (0) info@musee-arromanches.fr Vrij bezoek (1.15 uur) Volwassene: a7,90 met Normandie Pass: a 6,90 Studenten, kinderen (vanaf 6 jr): a 5,80/pers. Groep volwassenen: a 6,20/pers. Groep scholieren en studenten: a 4/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, kinderen tot 6 jaar t/m 5 jaar Rondleiding, zonder toeslag (1.15 uur) [F] Rondleiding op reservering voor groepen, zonder toeslag [GB/D] Reserveren via Isabelle MARIE Brochures beschikbaar in 19 talen 41

42 ! 42 Courseulles/Mer 32 Britse en Canadese strijdkrachten Nieuw in 2014 Een nieuwe tijdelijke expositie vanaf 1 februari 2014 Oma, hoe was het in oorlog? over het leven van de Normandiërs en de Canadezen van de bezet ting tot de bevrijding. Nieuwe peda gogische activiteiten in de rondleiding. Parc Juno: vanaf 1 april 2014, rond leiding met uitleg van Canadese gids in de tunnels waar de Duitse ondergrondse controlepost gehuisvest was in App: Arromanches Van Juno Beach naar de kunstmatige haven van Arromanches in augmented reality. Beschikbaar op AppleStore en Android- Market. Film In hun voetsporen : een duik in het leven van de Canadezen op D-day en tijdens de Slag om Normandië. Februari, november en december: uur Maart en oktober: uur April t/m september: uur Gesloten: januari en 25 december Zie blz n 32 [ D3 ] automaat Centre Juno Beach Voie des Français Libres - BP COURSEULLES-SUR-MER 0033 (0) (0) contact@junobeach.org CENTRE JUNO BEACH Courseulles-sur-Mer Juno Beach Centrum legt de nadruk op de rol die de Canadezen speelden tijdens de Tweede Wereldoorlog, met name in Normandië, en ligt aan het strand waar de Canadezen en andere geallieerde strijdkrachten landden in juni Herdenkingsplaats en cultureel/ educatief centrum, maar ook een uitgebreid documen ta tie centrum over het Canada van nu (fi lms, interactieve zuilen, geluidsarchieven, collecties ). Juno Beach Centrum is het enige Canadese museum op de Landingsstranden. Het museum heeft behalve de permanente exposities regelmatig tijdelijke exposities, een speciaal parcours voor jong publiek en activiteiten voor scholieren. Rondleiding met uitleg in Parc Juno en de resten van de Atlantische Muur bunker tegenover het museum - mogelijk met Canadese gids. Vrij bezoek (minstens 1 uur) Volwassene: a 7 met Normandie Pass: a 5,50 Studenten, kinderen (vanaf 8 jr): a 5,50/pers. Groep volwassenen: a 5,50/pers. Groep scholieren: a 4/pers. Gratis voor oud-strijders en weduwen WO2, kinderen t/m 7 jaar Vrij bezoek Juno Beach Centrum + rondleiding Parc Juno (45 minuten) [F/GB] Volwassene: a 11 met Normandie Pass: a 9 Kind (vanaf 8 jr): a 9 Groep volwassenen: a 9/pers. Groep scholieren: a 5,50/pers Pedagogische programma s voor c 1,50 extra, alleen voor groepen scholieren van 8 t/m 17 jaar (30 minuten) [F/GB] Dagelijks, op reservering Picknickruimte op reservering

43 Ouistreham 33 Britse en Canadese strijdkrachten MUSÉE N 4 COMMANDO Ouistreham 15 maart t/m 2 november: en uur, dagelijks Gesloten: januari, februari, november, december Zie blz n 33 [ D3 ] Het Museum N 4 Commando schildert het relaas van de Franse strijdkrachten die zich dankzij de volharding van commandant Philippe Kieffer bij de door de Britten opgeleide commando s konden voegen en zij aan zij met hen vochten in diverse acties. Speciale aandacht voor hun trainingskamp in Achnaccary in Schotland, hun actie tijdens de Invasie, de inname van het casino en de bevrijding van Ouistreham. Alle tentoongestelde voorwerpen zijn authentiek. De uniformen en het wapenmateriaal zijn voor het merendeel afkomstig uit schenkingen van familieleden van de commando s. Een video van 26 minuten met documenten en fi lms uit die tijd uit het beroemde kamp van Achnaccary in Schotland. Musée N 4 Commando Place Alfred Thomas OUISTREHAM / 0033 (0) info@musee-4commando.org Vrij bezoek (1 uur) [F/GB] Volwassene: a 5 met Normandie Pass: a 4 Studenten, kinderen (vanaf 10 jr), militairen: a 3/pers. Groep volwassenen: a 4/pers. Groep scholieren: a 3/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 9 jaar 43

44 Saint-Martindes-Besaces 34 Britse en Canadese strijdkrachten MUSÉE DE LA PERCÉE DU BOCAGE Saint-Martin-des-Besaces! Nieuw in 2014 De conservator van het museum staat de bezoeker met plezier te woord over de operatie Bluecoat als inleiding op het museumbezoek [F/GB]. Presentatie van een stuk van brug Bailey in Pont-Farcy. Plechtigheden rond het 70 e herdenkings jaar: 26 en 27 juli 2 april t/m 29 september: uur, dinsdag gesloten Gesloten: 1 januari t/m 1 april, oktober t/m december Zie blz n 34 [ C4 ] Het Museum over de Doorbraak in het Heggenlandschap is gewijd aan de operatie Bluecoat van generaal Montgomery, waarin een aantal Britse divisies (11th Armoured Division, Guards Armoured en 15th Scottish Infantry Division) zich succesvol onderscheidden. Het museum beschrijft het leven tijdens de bezetting van 1940 tot de bevrijding in 1944, het Verzet en de gruwelijke gevechten van de 11th Armoured Division tijdens de Slag tussen de Hagen die een paar van de beste Duitse eenheden tot aftocht dwong. Een algemeen diorama over de slag bij Saint-Martin-des-Besaces en acht audiovisuele zuilen over de belangen van de operatie Bluecoat met extra aandacht voor persoonlijke ervaringen van de soldaten, en een aangrijpende collectie voorwerpen, schenkingen aan het museum van de mannen die voor onze vrijheid hebben gevochten. Expositie van een motor van een P-51 Mustang, gevonden bij Saint-Martin-Don. Musée de la Percée du Bocage SAINT-MARTIN-DES-BESACES / 0033 (0) bluecoat@wanadoo.fr 44 Vrij bezoek met audiogids [F/GB] of rondleiding [F/GB] zonder toeslag (45 minuten 1 uur) Volwassene: a 6 met Normandie Pass: a 5 Groep volwassenen (minstens 20 pers.): a 4/pers. Groep scholieren (12-18 jr): a 2/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 11 jaar

45 Tilly/Seulles 35 Britse en Canadese strijdkrachten MUSÉE DE LA BATAILLE DE TILLY-SUR-SEULLES Tilly-sur-Seulles! Nieuw in 2014 De vereniging Tilly 1944, beheerder van het museum, organiseert op 8 juni 2014 de 6 e boekenbeurs over de Slag om Normandië. Nieuwe museuminrichting. Voor beide evenementen: inlichtingen via mei t/m 30 september: en uur, alleen weekends en (Franse) feestdagen Gesloten: januari t/m april, oktober t/m december Zie blz n 35 [ D4 ] Gewijd aan de bitterheid van de gevechten die zich de eerste drie weken na de Invasie afspeelden in en rond de gemeentes Tilly-sur- Seulles, Lingèvres, Cristot, Boislonde, Saint-Pierre, Audrieu, Hottotles-Bagues, Villers-Bocage, tussen Caen en Bayeux. De bezoeker volgt per dag en per uur de harde strijd van infanterie en tanks op het front van Tilly - te midden van de burgerbevolking - tussen de divisies van het 30 e Britse legerkorps en twee keurdivisies van het 1 e SS Panzerkorps. Het dorp Tilly-sur-Seulles wordt in ongeveer een maand tijd 23 keer over en weer ingenomen en heroverd. Na de gevechten ligt 70 procent van het dorp in puin en 10 procent van de bevolking is omgekomen in extreem gewelddadige gevechten. Het museum is gehuisvest in een kapel uit de twaalfde eeuw die ook geleden heeft onder de Slag om Normandië. Getuigenissen, foto s en op het slagveld gevonden voorwerpen geven deze wereldberoemde veldslag op authentieke wijze weer. Ze onderstrepen de historische waarde en getuigen van een zekere eerbied in de herinnering aan de gebeurtenissen. Het museum verschaft een beter inzicht in de gevechten en het leed van de bevolking tijdens de gevechten voor de bevrijding van Normandië. Musée de la Bataille de Tilly-sur-Seulles Chapelle Notre-Dame-du-Val TILLY-SUR-SEULLES 0033 (0) Vrij bezoek (45 minuten) Tarief: a 4 met Normandie Pass: a 3 Gratis voor oud-strijders WO2, kinderen kinderen t/m 11 jaar Rondleiding (1 à 2 uur) [F/GB] Het hele jaar, alleen op reservering Tarief: a 6 Excursies op het slagveld (ongeveer 2 uur) [F/GB] Het hele jaar, alleen op reservering Tarief: a 7 45

46 Ver/Mer 36 Britse en Canadese strijdkrachten MUSÉE AMERICA GOLD BEACH Ver-sur-Mer! Nieuw in 2014 De voorbereiding van D-day, de invasie en de versterking : het nieuwe paneel met 34 archieffoto s is het werk van kolonel J.D. Sainsburry OBE TD. Het gaat over de Smash-oefeningen in Studland Bay en Fabius in Hayling Island, de aanval op Gold Beach King en opbouw van de versterking. Majoor E. Hunt MVO heeft nieuwe documenten toegevoegd aan het museum. April t/m oktober: uur April t/m juni, september en oktober: dinsdag gesloten Juli en augustus: dagelijks Gesloten: januari t/m maart november/december (alleen open voor groepen, op reser vering via +33 (0) ) Zie blz n 36 [ D3 ] In Gold Beach komen de grote lijnen van de Britse invasie in deze zone aan de orde, van de nauwgezette voorbereiding en de verkenning van de stranden tot aan de Landing op 6 juni Een eerbetoon aan de 50 e divisie die de toevertrouwde taken succesvol volbracht, en ook aan de Royal Air Force en de Royal Navy, zonder wie de Invasie nooit een feit was geworden. Ontdek de geschiedenis via diorama s, panelen, voorwerpen en persoonlijke documenten, geschonken door oud-strijders van D-day. Een andere geschiedenis in dit museum: die van de eerste offi ciële luchtpost verbinding tussen Frankrijk en de Verenigde Staten (29 juni / 1 juli 1927) met een Fokker, America genoemd door admiraal Byrd. Alleen het museum Gold Beach is toegankelijk voor rolstoelgebruikers Musée America Gold Beach Centre Saint-Exupéry 2 place Amiral Byrd VER-SUR-MER / 0033 (0) ou 0033 (0) (0) centre.saint.exupery@wanadoo.fr jean-pierre122@wanadoo.fr 46 Vrij bezoek (30 minuten) Volwassene: a 4,50 met Normandie Pass: a 3,50 Studenten, kinderen (vanaf 5 jr): a 2,50/pers. Groep volwassenen: a 3,50/pers. Groep scholieren: a 2/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders, kinderen t/m 4 jaar Rondleiding (1 uur) [F/GB] Dagelijks. Alleen voor groepen, op reservering. Tarief: a 45, en de geldende entreeprijs

47 DE ONTKNOPING VAN DE SLAG OM NORMANDIË Na vergeefs geprobeerd te hebben een deel van het leger van Patton te isoleren (tegenaanval bij Mortain), beginnen de weerstand verliezende Duitsers aan een aftocht in de richting van de Seine. De Britten, Canadezen en Polen in het noorden en de Amerikanen en de Fransen van Leclerc vanuit Alençon in het zuiden omsingelen een deel van twee Duitse legers bij Falaise-Chambois ( Gang des Doods bij Montormel). De Slag om Normandië eindigt op 21 augustus 1944 bij Tournai-sur-Dive. De geallieerden hebben hun eerste overwinning op het continent behaald. Drie dagen later steken ze de Seine over en bereiken ze Parijs. Generaal Eisenhower merkt op tijdens zijn bezoek aan het slagveld waar overal hopen lijken van mensen en dieren en verbrande voertuigen verspreid liggen: Dit was één van de gruwelijkste slachtpartijen van de oorlog. Normandië: het offer voor de bevrijding van Frankrijk Ongeveer burgers sneuvelden in Zuid-Normandië. Caen, Lisieux, Coutances, Saint-Lô, Vire en andere steden zijn volledig verwoest. Vredige dorpjes zijn van de kaart geveegd, economische bedrijvigheid rijkelijk verstoord. Kunstzinnige en culturele schatten voor eeuwig verdwenen. Normandië zal de sporen van de oorlog nog lang dragen. Normandië is het losgeld geweest van de nationale bevrijding. Het is belangrijk dat dit feit als zodanig erkend wordt, dat aan de herdenking het offer van jonge mannen uit overzeese gebieden die voor eeuwig in het door hen bevrijde Normandië rusten het offer van een hele streek en zijn inwoners verbonden wordt. Jean QUELLIEN Twee Amerikaanse soldaten praten met Normandische kinderen. Conseil Régional de Basse-Normandie / National Archives USA 47 47

48 Duclair 37 MUSÉE AOÛT 44 «L ENFER SUR LA SEINE» Duclair ontknoping Slag om Normandië Zie blz n 37 [ G3 ] Musée Août 44 Château du Taillis DUCLAIR 0033 (0) (0) chateaudutaillis@online.fr De Slag om Normandië kwam tot een einde op de oevers van de Seine. Eind augustus 1944 probeerden tienduizenden Duitse soldaten te vluchten voor de oprukkende geallieerden. Het museum stelt zich als doel deze tragische gevechtsuren en vervolgens de uren van de opluchting van de bevrijding te herdenken. Dankzij ervaringsverhalen van soldaten, burgers, getuigen van de gevechten en via duizenden voorwerpen, wapens en soldatenuniformen ontdekt u de waarheid rond deze laatste gevechten aan de Seine. Thema s die nauwelijks genoemd worden in de geschiedenis: de Duitse ondergang en de oversteek van de Seine. Wat op 6 juni op de kust begon, eindigt op de oevers van de Seine op 30 augustus e plek, op de landerijen van het kasteel Le Taillis, één van de plaatsen waar de Seine overgestoken werd. Museum en privécollectie die in meer dan 20 jaar opgebouwd is. Volwassene: a 5 Kind (6 t/m 17 jr): a 2 Groep (minstens 8 personen): a 3,50/pers. Groep scholieren: a 3/pers. Student: a 3 Gratis voor oud-strijders, groepsbegeleiders Mei t/m oktober: en uur, woensdag t/m zondag BLIJF NOG EVEN IN NORMANDIË Ontdek op onze website de volledige geschiedenis van de Landing, de Slag om Normandië en aanvullende informatie 48

49 38 W Mont-Ormel ontknoping Slag om Normandië MÉMORIAL DE MONTORMEL Montormel! Nieuw in 2014 Authentieke voorwerpen, gevonden op het slagveld. Deze selectie van voorwerpen van de Zak van Falaise geven een uitleg van de geschiedenis van de soldaten die er gevochten hebben. 1 oktober t/m 31 maart: uur, woensdag en weekend April: uur Mei t/m september: uur Franse herfstvakantie: uur, dagelijks Zie blz n 38 [ E5 ] Mémorial de Montormel Les Hayettes MONTORMEL 0033 (0) (0) memorial.montormel@orange.fr Tussen Argentan en Vimoutiers overheerst het Herdenkingsmuseum de vlakte waar in augustus Duitsers omsingeld werden door negen geallieerde divisies. Amerikanen, Britten, Canadezen, Fransen en Polen leiden een gemeenschappelijke strijd en veroordelen de Duitsers tot een nederlaag zonder weerga op het westfront Duitsers worden buiten gevecht gesteld, duizenden voertuigen, kanonnen, kadavers van paarden liggen over het slagveld verspreid. De Slag om Normandië is geleverd, maar voor de burgerbevolking luidt het eind van de gevechten het eind van de moeilijkheden nog niet in: ze moeten zich zien te redden met dit slachtveld. Het Herdenkingsmuseum van Montormel ligt midden op het voormalige slagveld en heeft een uitzonderlijk zicht op het dal van de Dives. De bewegingen van de troepen zijn per dag te volgen op een maquette. Een gids vertelt de opeenvolging van de evenementen in de Zak van Falaise-Chambois aan de hand van het uitzicht op het slagveld. Foto s, archiefbeelden en getuigenissen geven een nauwkeurig idee van de laatste fase uit de Slag om Normandië. Rondleiding met audiogids (1 uur) [F/GB/D/PL] Volwassene: a 5,50 met Normandie Pass : a 4,50 Studenten, kinderen (vanaf 12 jr): a 3,50/pers. Kind (6 t/m 11 jr): a 2,50 Oud-strijders: a 4,50 Groep volwassenen: a 4,50/pers. Groep scholieren: a 2,50/pers. Gratis voor oud-strijders WO2, begeleiders Voor groepen in bus: na het museumbezoek rondleiding op het slagveld (anderhalf uur) [F] Het hele jaar, alleen op reservering Neem voor het tarief contact op met het museum Gratis excursies op het slagveld (3 uur) [F] Alleen op reservering via het museum: Evenementen in het Mémorial: zie programma in de rubriek Saison culturelle op de website 49

50 Ste-Mère-Église 39 De geschiedenis vanuit een andere invalshoek MUSÉE À CIEL OUVERT Sainte-Mère-Église / Utah Beach Januari t/m maart, oktober t/m december: maandag t/m vrijdag uur April t/m juni: maandag t/m zaterdag 9-18 uur, zondag uur Juli/augustus: maandag t/m zaterdag uur, zondag uur September: maandag t/m zaterdag 9-18 uur Schoolvakanties: (Franse) carnavalsvakantie, herfst- en kerstvakantie: zaterdag uur Zie blz n 39 [ B3 ] Ontdek de Landing en de bevrijding van Saint-Mère-Église, Utah Beach en omgeving eens op een andere wijze: met een visiogids/ gps op een circuit van 50 kilometer vanuit Sainte-Mère-Eglise. De visiogids brengt u naar strategische, vaak onbekende plekken in de streek en geeft u een goed inzicht in de evenementen van 1944 via ervaringsverhalen, beeldmateriaal, archieffilms, quiz Beschikbaar in de talen Frans en Engels. Gemakkelijk te volgen circuit via onbekende maar doorslaggevende locaties. Trek er een halve dag voor uit. De visiogids kan ook gebruikt worden door slechthorenden. Aangepast op gezinnen, leskatern beschikbaar. Huur 1 visiogids voor 2 à 3 personen. Combikaartje: Landingsmuseum van Utah Beach, Airborne Museum van Sainte- Mère-Église en Openluchtmuseum. Neem contact met ons op voor meer informatie. Office de Tourisme de la Baie du Cotentin Bureau de Sainte-Mère-Église 6 rue Eisenhower SAINTE-MÈRE-ÉGLISE 0033 (0) ot@ccsme.fr 50 Vrij bezoek (1/2 dag) [F/GB] (reserveren aanbevolen) Volwassene: a 8/visiogids met Normandie Pass: a 6/visiogids (geen verkoop van passen) Op vertoon van identiteitskaart, borg van a 250/visiogids Duur circuit: minstens 3 uur

51 Periode voor de Landing 1 Le Val Ygot [ H2 ] p. 6 2 Mémorial du 19 août 1942 [ G1] p. 6 3 Musée de la Résistance et de la Déportation [ H2 ] p. 7 4 Mémorial de Bruneval [ E2 ] p. 7 De Atlantische Muur 5 Batterie d Azeville [ B3 ] p Batteries du Mont Canisy [ E3 ] p Site Hillman [ D3 ] p La Pointe du Hoc [ C3 ] p Musée Radar de Douvres [ D3 ] p Batterie de Maisy [ C3 ] p Batterie de Longues-sur-Mer [ C3 ] p Musée de la Batterie de Merville (1) [ E3 ] p Musée du Mur de l Atlantique [ D3 ] p Musée de la Batterie de Crisbecq (1) [ B2 ] p. 19 De luchtlandingsdivisies 15 Mémorial Pegasus (1) [ D3 ] p Centre Historique des Parachutistes du Jour-J (1) [ B3 ] p Musée Airborne [ B3 ] (1) p. 23 De Landing en de Slag om Normandië De Amerikaanse strijdkrachten 25 Musée de la Libération [ A2 ] p Normandy American Cemetery Visitor Center [ C3 ] p Musée des Épaves sous-marines [ C3 ] p Musée des Rangers [ C3 ] p Musée Mémorial d Omaha Beach (1) [ C3 ] p Musée du Débarquement Utah Beach (1) [ B3 ] p. 39 De Britse en Canadese strijdkrachten 31 Musée du Débarquement (1) [ D3 ] p Centre Juno Beach (1) [ D3 ] p Musée n 4 Commando [ D3 ] p Musée de la Percée du Bocage (2) [ C4 ] p Musée de la Bataille de Tilly-sur-Seulles [ D4 ] p Musée America Gold Beach [ D3 ] p. 46 De ontknoping van de Slag om Normandië 37 Musée Août 44 L enfer sur la Seine [ G3 ] p Mémorial de Montormel (1) [E5 ] p. 49 De geschiedenis vanuit een andere invalshoek 39 Musée à Ciel Ouvert [ B3 ] p Cinéma circulaire Arromanches 360 (2) [ D3 ] p Musée Mémorial de la Bataille de Normandie (1) [ C3 ] p Le Mémorial de Caen (2) [D4 ] p Normandy Tank Museum [ C3 ] p Overlord Museum (1) [ C3 ] p Musée «Juin 44» [ F5 ] p Mémorial de la Liberté Retrouvée (1) [ B2 ] p. 32 (1) Musea en plaatsen met label QT - (2) Musea en plaatsen met label NQT De labels Qualité Tourisme en Normandie Qualité Tourisme worden verstrekt aan bedrijven die voldoen aan een aantal eisen op het gebied van ontvangst, verstrekking van toeristische informatie en geleverde diensten. 51

52 1 met musea, monumenten en begra Villedieules-Poëles Cherbourg Ét 25 St-Pierre- Église Les Pieux 3 24 Valognes 14 UTAH 5 Le Havre 10 OMAHA Orglandes GOLD Barneville 30 Hon Ste-Mère-Église JUNO Carteret 29 Trouville 11 SWORD A 1 Carentan Cabourg 6 La Cambe Bayeux 15 Chouain Tilly Marigny Hottot-les-Bagues CAEN CoutancesSAINT-LÔ Villers- Bocage Cintheaux St-Pierre-sur-Dives N 174 A 84 N 13 4 Urville- Langannerie A Granville St-Hilairedu-Harcouët Saint- Malo MONT SAINT MICHEL Huisnes/Mer Rennes Avranches A 84 St-James Vire St-Charlesde-Percy Flers Domfront Condé/Noireau Briouze La Ferté-Macé A 88 Falaise Trun 38 Montorm N 158 A 88 ALENÇON A B C D E 6 Argent Nécropole des Gateys Le M 52 De Historische Plaatsen uit de Slag om Normandië vormen in de vier departementen Calvados, Manche, Seine-Maritime en Orne een waar openluchtmuseum, bestaand uit alle locaties, musea en herdenkingsplaatsen die betrekking hebben op D-day en het daaropvolgende offensief.

53 fplaatsen Dieppe 2 Le Tréport 1 Fécamp retat 32 4 fleur St-Jouin- Brunneval A 29 A 29 A 131 A 29 A A 151 A 29 Ardouval 1 A 28 ROUEN A 28 A 28 A 29 3 Forges-les-Eaux 2 3 Pont-l Evêque A 28 A 13 Les Andelys el an Lisieux Livarot Vimoutiers A 28 Gacé Bernay 8 23 L Aigle N 154 N 154 Evreux Vernon Paris 4 5 Sées A 28 7 N 12 Mortagneau-Perche 6 ans F Bellême G H 8 chronologische trajecten Militaire begraafplaatsen 1 Overlord - l'assaut 2 D-Day le choc 3 Objectif un port 4 L'affrontement 5 Cobra la percée 6 La contre-attaque 7 L'encerclement 8 Le dénouement 53

54 Militaire begraafplaatsen Ongeveer soldaten (rond de geallieerden en Duitsers) zijn tijdens de gevechten in de zomer van 1944 gesneuveld. Een aantal van hen is teruggebracht naar het vaderland (voornamelijk Amerikanen). De meeste soldaten rusten op Normandische bodem op 27 begraafplaatsen: 16 Britse, 2 Canadese, 2 Amerikaanse, 1 Poolse, 1 Franse en 5 Duitse begraafplaatsen. Amerikaanse begraafplaats Colleville-sur-Mer Canadese begraafplaats - Cintheaux Britse begraafplaats - Bayeux 54 AMERIKAANSE BEGRAAFPLAATSEN COLLEVILLE-SUR-MER, graven Tussen Arromanches et Grandcamp Colleville-sur-Mer 0033 (0) (0) normandy@abmc.gov - De Amerikaanse begraafplaats van ongeveer 70 hectaren ligt aan Omaha Beach. De grafstenen staan in keurig rijtjes. In de Tuin der Vermisten staan de namen van soldaten vermeld wier lichamen nooit gevonden zijn. Een begraafplaats die noodt tot bezinning en herdenking. Een kapel, een herdenkingsmonument, en het op 6 juni 2007 geopende Visitor Center voltooien deze aangrijpende plek waar een eer bewezen wordt aan de waarden en offers van onze bevrijders. SAINT-JAMES (Montjoie-Saint-Martin), graven - Tussen Avranches en Fougères Verantwoordelijke instelling: American Battle Monuments Commission 68, rue 19 Janvier GARCHES 0033 (0) (0) CANADESE BEGRAAFPLAATSEN VAN DE COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMISSION CINTHEAUX, graven Aan de rand van het dorp, toegang via de RN158 tussen Caen en Falaise Op deze begraafplaats rusten soldaten van deze Canadese soldaten zijn gesneuveld tijdens de offensieven van juli en augustus 1944, geleid door het 2e Canadese legerkorps tussen Caen, Falaise, Chambois, tot aan de Seine. Dagelijks toegankelijk. BÉNY-SUR-MER - REVIERS, graven Bij Courseulles Verantwoordelijke instelling: Commonwealth War Graves Commission 7, rue Angèle Richard BEAURAINS 0033 (0) (0) BRITSE GRAVEN VAN DE COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMISSION BAYEUX, graven ( namen van vermisten op het herdenkingsmonument) Op de militaire begraafplaats van Bayeux staan graven van het Britse Gemenebest (waarvan 338 niet geïdentifi ceerde lichamen) en 532 graven van andere nationaliteiten, met name Duits. Het herdenkingsmonument draagt de namen van vermiste soldaten uit de landmacht van het Gemenebest. BANNEVILLE-SANNERVILLE, graven Tussen Caen en Troarn BAZENVILLE-RYES, 979 graven Tussen Bayeux en Arromanches BROUAY, 377 graven. Tussen Caen en Bayeux CAMBES-EN-PLAINE, 224 graven Tussen Caen en Courseulles CHOUAIN (Jérusalem), 47 graven Tussen Bayeux en Tilly-sur-Seulles DOUVRES-LA-DÉLIVRANDE, graven Tussen Caen en Luc-sur-Mer FONTENAY-LE-PESNEL, 520 graven Tussen Caen en Caumont-l Eventé HERMANVILLE-SUR-MER, graven Aan de kust HOTTOT-LES-BAGUES, graven Tussen Caen en Caumont-l Eventé

55 Militaire begraafplaatsen Poolse begraafplaats - Urville-Langannerie Duitse begraafplaats - La Cambe Dodenakker van Les Gatey - St-Nicolas-des-Bois RANVILLE, graven Bij Pegasus Bridge SAINT-MANVIEU-NORREY, graven Tussen Caen en Caumont-l Eventé SECQUEVILLE-EN-BESSIN, 117 graven Tussen Caen en Bayeux TILLY-SUR-SEULLES, graven Tussen Caen en Balleroy ST-CHARLES-DE-PERCY, 789 graven Bij Bény-Bocage ST-DÉSIR-DE-LISIEUX, 598 graven Bij Lisieux Verantwoordelijke instelling: Commonwealth War Graves Commission 7, rue Angèle Richard BEAURAINS 0033 (0) (0) DUITSE BEGRAAFPLAATSEN LA CAMBE, graven. Tussen Bayeux en Isigny La Cambe 0033 (0) (0) lucien.tisserand@volksbund.de - Deze indrukwekkende dodenakker verzamelt op meer dan 7 hectaren de lichamen van Duitse soldaten, omgekomen tijdens de gevechten in Herdenkingskapel bij de ingang, vredestuin met bolesdoorns, levende symbolen van de vrede. HUISNES-SUR-MER, graven Bij de Mont Saint-Michel MARIGNY, graven Tussen Saint-Lô en Coutances ORGLANDES, graven Ten zuiden van Valognes ST-DÉSIR-DE-LISIEUX, graven Bij Lisieux Verantwoordelijke instelling: Volksbund Deutsche Kriegsrâberforsorge (SESMA) 9, rue du Pré Chaudron - BP METZ Cedex (0) (0) POOLSE BEGRAAFPLAATS URVILLE-LANGANNERIE, 615 graven RN 158, afslag Grainville-Langannerie, tussen Caen en Falaise De nationale dodenakker van Urville-Langannerie is de enige Poolse begraafplaats in Frankrijk. Deze begraafplaats werd geopend in oktober 1946 en verzamelt 615 graven van Poolse soldaten, gesneuveld tijdens de gevechten voor de bevrijding van Frankrijk. De meeste soldaten zaten in de 1 e Poolse tankdivisie van generaal Maczek. Ze stonden onder bevel van het Canadese leger en deden mee aan de Slag om Normandië, de bevrijding van België en Nederland. Verantwoordelijke instelling: Zie Franse begraafplaats. FRANSE BEGRAAFPLAATS Nationale Dodenakker van Les Gateys, 19 graven Ten noorden van Alençon Een aantal van de lichamen van de 70 soldaten van de 2 e Franse tankdivisie, gesneuveld tijdens de gevechten in het departement Orne, zijn teruggegeven aan hun families. Slechts 19 soldaten, wier lichamen rustten op gemeentelijke begraafplaatsen, zijn begraven op de dodenakker van Les Gateys (dorp Saint-Nicolas-des-Bois), geopend in Verantwoordelijke instelling voor de Poolse en Franse begraafplaatsen: Offi ce National des Anciens Combattants et Victimes de Guerre - Pôle d entretien des Nécropoles Nationales et des hauts lieux de mémoire Cité administrative rue Chanoine Collin - BP METZ CEDEX 0033 (0) Verantwoordelijke instelling voor de exploitatie: Offi ce National des Anciens Combattants et Victimes de Guerre - Mission Mémoire et Communication de Basse et Haute-Normandie Service départemental du Calvados Rue Neuve Bourg l Abbé - BP CAEN CEDEX 0033 (0)

56 ASSOCIATION NORMANDIE MÉMOIRE 88, rue Saint Martin CAEN 0033 (0) (0) info@normandiememoire.com - NORMANDISCH VERKEERSBUREAU 0033 (0) info@normandie-tourisme.fr - COMITÉ DÉPARTEMENTAL DU TOURISME VAN DE CALVADOS 0033 (0) tourisme@calvados.fr - COMITÉ DÉPARTEMENTAL DU TOURISME VAN DE MANCHE 0033 (0) manchetourisme@manche.fr - Foto s: Uitgeverij Les Editions Le Goubey, fotograaf Gregory Wait, Nicolas Kelemen Architecture en vereniging Normandie Mémoire Bron teksten: Jean Quellien, historicus, en vereniging Normandie Mémoire COMITÉ DÉPARTEMENTAL DU TOURISME VAN DE ORNE 0033 (0) info@ornetourisme.com - COMITÉ DÉPARTEMENTAL DU TOURISME VAN SEINE-MARITIME 0033 (0) tourisme@cdt76.fr - Met de steun van regio Zuid-Normandië, het Comité Régional du Tourisme van Normandië, de CDT s van de Calvados, Manche, Orne, Seine-Maritime. Ontwerp en uitwerking: Nouveau Regard - Caen / Januari 2014