Kadeverbetering Laak. werkprotocol flora en fauna. Definitief. Waterschap Vallei en Veluwe. Grontmij Nederland B.V. Arnhem, 18 juni 2014

Transcriptie

1 Kadeverbetering Laak werkprotocol flora en fauna Definitief Waterschap Vallei en Veluwe Grontmij Nederland B.V. Arnhem, 18 juni 2014

2 Verantwoording Titel : Kadeverbetering Laak Subtitel : werkprotocol flora en fauna Projectnummer : Referentienummer : GM Revisie : D1 Datum : 18 juni 2014 Auteur(s) : ing. A.M. Poelmans adres : arjen.poelmans@grontmij.nl Gecontroleerd door : mr. A.H. Tuitert Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : ir. F.M. Pos Paraaf goedgekeurd : Contact : Grontmij Nederland B.V. Velperweg BJ Arnhem Postbus AL Arnhem T F Pagina 2 van 13

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding BAanleiding BDoel van het werkprotocol BFlora- en faunawet Werkzaamheden BUitvoeringswerkzaamheden BPartijen en verplichtingen BBegripsverklaring ecologisch begeleider Werkprotocol BBeschermde soorten BGevoelige perioden BFasering activiteiten Werkwijze vanuit de zorgplicht BInspectie BAlgemene verplichtingen Controlemaatregelen Werkwijze per activiteit Werkzaamheden Bronnen Bijlage 1: Schouwformulier Pagina 3 van 13

4 1 Inleiding 1.1 3BAanleiding Uit het onderzoek komt naar voren dat er bij de kadeverbetering rekening gehouden moet worden met de aanwezigheid van soorten die beschermd (tabel 2 Ffwet) zijn onder de Flora- en faunawet. Om strijdigheid met de Flora- en faunawet te voorkomen, zullen bepaalde werkzaamheden op basis van onderhavig werkprotocol moeten worden uitgevoerd. Dit werkprotocol maakt onderdeel uit van het bestek voor de uitvoering. Uitgangspunt voor de werkzaamheden is een zorgvuldige manier van werken, zodat schade aan wilde planten en hun standplaats en aan dieren en hun leefgebied wordt voorkomen of tot een minimum wordt beperkt. Dit kan door een goede manier van werken en een juiste fasering in de tijd. De start van de werkzaamheden staan gepland voor september 2014 tot en met half maart Het werkprotocol is een uitwerking van een door de ministerie goedgekeurde gedragscode Flora- en faunawet voor waterschappen BDoel van het werkprotocol Het ecologisch werkprotocol heeft betrekking op het uitvoeren van mitigerende maatregelen om negatieve effecten op beschermde planten- en diersoorten te voorkomen of te beperken. Met het werkprotocol moet gegarandeerd worden dat de functionaliteit van de beschermde plaatsen van planten en dieren behouden blijft. Onderdeel van het werkprotocol is de controle tijdens de uitvoering van het effect van de maatregelen. In dit protocol staat omschreven: in welke periode gewerkt dient te worden; welke maatregelen genomen moeten worden; wanneer begeleiding door een deskundige nodig is BFlora- en faunawet In de Flora en faunawet is natuurvriendelijk werken uitgangspunt. De wet spreekt hierbij van een algemene zorgplicht (artikel 2). De algemene zorgplicht is van toepassing op álle plantenen diersoorten. Daarnaast zijn specifieke soorten planten en dieren benoemd waarvoor aparte beschermingsregimes gelden: algemeen beschermde soorten van tabel 1 Ff-wet, zwaarder beschermde soorten van tabel 2 Ff-wet en strikt beschermde soorten van tabel 3 Ff-wet. Ook vogels zijn (strikt) beschermd onder de Flora- en faunawet. Voor deze aangewezen soorten geldt een ontheffingenstelsel voor de verbodsbepalingen van art van de Flora- en faunawet die zonder ontheffing niet overtreden mogen worden. Voor vogels is geen ontheffing mogelijk. Overtreding van verbodsbepalingen ten aanzien van vogels moet altijd voorkomen worden. Voor beschermde planten en andere dieren dan de vogels is ontheffing in veel gevallen mogelijk, maar voor strikt beschermde soorten uit tabel 3 van de Flora- en faunawet, die ook in bijlage IV staan van de Habitatrichtlijn is ontheffing voor ruimtelijke ingrepen in feite niet mogelijk. Pagina 4 van 13

5 Inleiding De wetgever schrijft ten aanzien van de algemene zorgplicht geen specifieke maatregelen voor en laat een grote verantwoordelijkheid bij de initiatiefnemer van een project. Voor initiatiefnemers komt de algemene zorgplicht op het volgende neer: de initiatiefnemer besteedt zorg aan de instandhouding van soorten en hun leefgebieden (biodiversiteit); de initiatiefnemer zorgt er voor dat op hoofdlijnen bekend is waar zich in het werkgebied de bijzondere soorten en de plekken met bijzondere natuurwaarden bevinden; activiteiten waarvan kan worden vermoed dat deze nadelig zijn voor in het wild levende dieren en planten worden zoveel mogelijk nagelaten; tijdens het uitvoeren van activiteiten worden in redelijkheid maatregelen genomen om te voorkomen dat planten en dieren onnodig worden gedood of beschadigd. In de praktijk zijn bovenstaande uitgangspunten niet altijd haalbaar. Voor de onbeschermde soorten en voor algemeen beschermde soorten van tabel 1 Ff-wet zult u hier niet op worden afgerekend, tenzij sprake is van opzettelijk onnodig handelen en een duidelijk gebrek aan voorzorgsmaatregelen. Voor de zwaarder en strikt beschermde soorten van tabel 2 en tabel 3 Ff-wet, bent u niet alleen verplicht om de algemene zorgplicht in te bouwen in uw werkwijze; juist voor deze categorieën moet overtreding van de Flora- en faunawet voorkomen via aangepaste werkwijze of gelden vanuit de ontheffing de voorwaarde om via een ecologisch werkprotocol te handelen. Het voorkomen van schade en zorgvuldig werken staat in dit werkprotocol centraal. Pagina 5 van 13

6 2 Werkzaamheden De werkzaamheden die als onderdeel van Kadeverbetering Laak fase 3 worden genomen spelen zich af in het projectgebied aan weerszijden van de Laak, tussen Vathorst en de Nijkerkerweg (zie rode lijnen in onderstaande overzichtskaart). Hierbij wordt opgemerkt dat de kaderverbetering van de oostelijke kade tussen de Nijkerkerweg en de knik in de Laak (gestippelde lijn) reeds is gerealiseerd; overige kadevakken moeten nog worden verbeterd. Daarnaast is er in het eerste halfjaar van 2010 al een stuw met gemaal in de Laak ten zuiden van de Nijkerkerweg aangelegd BUitvoeringswerkzaamheden De belangrijkste voorgenomen werkzaamheden zijn: verbetering van de kaden tot het vereiste veiligheidsniveau op de nieuwe locatie vanwege de invloed van de verbreding van de Laak; verlegging van de noordelijke kade tussen de knik en Vathorst en verlegging van de westelijke kade tussen de knik en de Bunschoterweg ten behoeve de realisatie van een vaarverbinding; verplaatsen van de teensloot parallel aan de Laak; de aanleg van een fiets-, wandel- en ruiterpad op en naast de kaden; de vervanging van twee betonnen bruggen over de Laak in de Achterduyst; de aanleg van houten steigers en geleidewerk voor de recreatievaart ter hoogte van de knik in de Laak; toepassen van natuurvriendelijke oevers over de volledige lengte van de kaderverbetering; natuurtechnisch ontgraven perceel de knik. Figuur 1 Plangebied Pagina 6 van 13

7 Werkzaamheden Voor de werkzaamheden aan de kaden is er sprake van twee situaties. De eerste situatie houdt in dat de huidige lijn van de kade wordt gehandhaafd en de bestaande kade onderdeel wordt van de nieuwe verbrede en verhoogde kade. Dit geldt voor het traject tussen De Knik en Vathorst aan de zuidzijde van de Laak. Het geotechnisch ontwerp heeft voor deze situatie geconcludeerd dat de kade verbeterd wordt door: het toepassen van grondverbetering door het ontgraven van de veen / klei laag en dit te vervangen door zand naast de bestaande kade. De verbreding van de kade wordt dan uitgevoerd boven de grondverbetering; het verhogen van de kade tot de hoogte aangegeven in het Programma van Eisen; het verbreden van de kruin van de dijk tot vier meter; het aanvullen van de dijk aan de binnenzijde met zand. Aan de binnenkant met klei afgedekt en aan de buitenkant met teelaarde afgedekt. De tweede situatie is dat de kade wordt verschoven om de verbreding van de Laak mogelijk te maken. Dit geldt voor het traject tussen de Bunschoterweg en De Knik aan de westzijde van de Laak en voor het traject tussen De Knik en Vathorst aan de noordzijde van de Laak. Het geotechnisch ontwerp heeft de volgende kenmerken voor dit traject: het verplaatsen van de teensloot; het toepassen van grondverbetering door het ontgraven van de veen / klei laag en dit te vervangen door zand; het opbouwen van de kade zoveel mogelijk door het toepassen van ontgraven grond. Het gaat hierbij om zand en klei; de veengrond wordt niet hergebruikt in de kade. De kade wordt verder aangevuld met zand. Aan de binnenkant met klei afgedekt en aan de buitenkant met teelaarde afgedekt; het verhogen van de kade; het verbreden van de kruin van de verlegde kade tot vier meter BPartijen en verplichtingen Alle werkzaamheden en verplichtingen voortvloeiend uit dit werkprotocol behoren tot de verplichting van de aannemer en zijn voor rekening van de aannemer behalve die werkzaamheden, waarbij nadrukkelijk in alle gevallen is vermeld dat die door de ecologische begeleider zullen worden uitgevoerd. De ecologische begeleider wordt door de directie ingeschakeld. De kosten inzake ecologische begeleiding worden verrekend op een stelpost in het bestek. Het werkprotocol dient tijdens de eerste bouwvergadering, voorafgaand aan de uitvoering van de werkzaamheden, besproken te worden. Hierbij dienen alle bij het werk betrokken partijen aanwezig te zijn. Het werkprotocol dient altijd in het directieverblijf op het werk aanwezig te zijn, alsmede in het verblijf van de uitvoeder van de aannemer van het werk. Alle werkzaamheden die voortkomen uit het werkprotocol, zoals het schouwen, markeren van planten, verplaatsen van planten en dieren enz., worden in een logboek bijgehouden. Indien een ecologische begeleider werkzaamheden uitvoert, stelt deze van zijn/haar activiteiten een verslag op (met ten minste inzicht in plaats, tijd, waarnemingen, activiteiten, afspraken). Bij elke bouwvergadering komt de verslaglegging aan de orde. Logboek en verslagen zijn eveneens aanwezig in het verblijf van de aannemer. Pagina 7 van 13

8 Werkzaamheden 2.3 9BBegripsverklaring ecologisch begeleider De ecologisch begeleider is een deskundige die soortspecifieke kennis en ervaring heeft. Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) verstaat onder een deskundige een persoon die voor de situatie en soorten ten aanzien waarvan hij of zij gevraagd is te adviseren en/of te begeleiden, aantoonbare ervaring en kennis heeft op het gebied van soortspecifieke ecologie. De ervaring en kennis dient te zijn opgedaan doordat de deskundige: op HBO- dan wel universitair niveau een opleiding heeft genoten met als zwaartepunt (Nederlandse) ecologie; en/of op MBO niveau een opleiding heeft afgerond met als zwaartepunt de Flora- en faunawet, soortenherkenning en zorgvuldig handelen ten opzichte van die soorten; en/of als ecoloog werkzaam is voor een ecologisch adviesbureau, bijvoorbeeld een bureau dat is aangesloten bij het Netwerk Groene Bureaus; en/of zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenbescherming en is aangesloten bij en werkzaam voor de daarvoor in Nederland bestaande organisaties (zoals bijvoorbeeld Zoogdiervereniging, RAVON, Stichting Das en Boom, Vogelbescherming Nederland, Vlinderstichting, Natuurhistorisch Genootschap, KNNV, NJN, IVN, EIS Nederland, FLORON, SOVON, STONE, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, De Landschappen en Stichting Beheer Natuur en Landelijk gebied) en/of zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenmonitoring en/of - bescherming. Pagina 8 van 13

9 3 Werkprotocol In dit hoofdstuk zal de werkwijze beschreven worden die nodig is met het oog op beschermde planten en dieren BBeschermde soorten In het natuuronderzoeken (Van der Goes en Groot, 2008 & DHV 2010) worden de beschermde soorten beschreven die in het plangebied (fase 3) aangetroffen zijn. In tabel 3.1 zijn de betreffende soorten weergegeven. In rood de zwaarder en strikt beschermde soorten waarvoor overtreding van de Flora- en faunawet voorkomen moet worden via een aangepaste werkwijze. Voor de overige soorten die genoemd zijn, geldt op grond van de algemene zorgplicht uit de Flora- en faunawet dat er zorgvuldig gehandeld moet worden. Tabel 3.1 Soortgroepen en soorten die centraal staan in het werkprotocol soort beschermingsniveau effect mitigatie kleine modderkruiper beschermde vissoort (tabel 2 Ff-wet) tijdelijke verstoring en aantasting verblijfsplaats (art. 10 en art. 11) broedvogels strikt beschermde vogelsoorten verstoring en aantasting grondgebonden zoogdieren (muisachtigen) bruine kikker, gewone pad, kleine watersalamander algemeen beschermde zoogdieren (tabel 1 Ff-wet) algemeen beschermde amfibiesoorten (tabel 1 Ff-wet) verblijfsplaats (art. 10 en art. 11) verwonding en aantasting verblijfsplaats (art. 9 en art. 11) verwonding en aantasting verblijfsplaats (art. 9 en art. 11) werkwijze conform protocol uitvoering buiten broedseizoen of voorkomen broedgevallen door korthouden vegetatie terreininspectie en verjagen voorafgaand aan uitvoering zorgvuldige werkwijze via werkwijze vissen BGevoelige perioden Elke diergroep heeft zijn eigen gevoelige periode, meestal betreft het de periode van voortplanting en soms ook die van de winterrust. De werkzaamheden zullen bij voorkeur buiten deze gevoelige periode worden uitgevoerd. In tabel 3.2 is per soortgroep die in het plangebied aanwezig is (dan wel verwacht kan worden) de gevoelige periode aangegeven. Tabel 3.2.Groep/soort Gevoelige periode Toelichting kleine modderkruiper maart begin augustus voorplanting broedvogels half maart augustus broedperiode zoogdieren algemeen maart augustus voortplanting amfibieën algemeen februari begin augustus Voortplanting Door middel van een fasering in tijd en werkgebied is het mogelijk om werkzaamheden in relatief soortenrijke terreingedeelten niet of zo weinig mogelijk in gevoelige perioden uit te voeren. Pagina 9 van 13

10 Werkprotocol BFasering activiteiten De werkzaamheden zijn gepland in de periode september 2014 tot half maart Dit is buiten de broedperiode van vogels, gevoelige periode van amfibieën en vissen. Indien de werkzaamheden (deels) uitlopen en daardoor gaan plaatsvinden in het broedseizoen (half maart augustus), dienen vooraf maatregelen getroffen te worden (zie 3.4.1). De fasering bestaat uit voorbereidingsfase en uitvoeringsfase. 3.4 Werkwijze vanuit de zorgplicht Vanuit de algemene zorgplicht (art. 2 van de Flora- en faunawet) gelden onderstaande algemene richtlijnen ten aanzien van inspectie en werkwijze BInspectie Direct, voorafgaand aan de start van het werk, zal door de ecologisch begeleider een algehele inspectie (schouw) uitgevoerd worden op de terreingedeelten waar werkzaamheden plaatsvinden. De eventueel nog aanwezige beschermde soorten dienen door de aannemer onder begeleiding van de ecologisch begeleider verplaatst te worden of een goede vluchtmogelijkheid geboden te worden. Indien werkzaamheden rondom het broedseizoen worden uitgevoerd, zal het werkgebied voorafgaand aan de werkzaamheden door de ecologische begeleider worden gecontroleerd op de aanwezigheid van broedvogels en nesten. Dit wordt zo nodig herhaald BAlgemene verplichtingen Vanuit de algemene zorgplicht tijdens de werkzaamheden dient de aannemer te letten op aanwezigheid van beschermde planten en dieren. Bij aantreffen van beschermde planten en dieren voorkomen dat deze worden gedood, verwond of onnodig aangetast. Wanneer werkzaamheden toch uitgevoerd moeten worden op een plek met beschermde soorten, maatregelen nemen of, in overleg met de directie, naar een andere oplossing voor de werkzaamheden zoeken. Bij grondwerkzaamheden (ontgraven van grond, dempingen en ophogingen) één kant op werken, zodat dieren de werkzaamheden kunnen ontvluchten. Het aantal werkpaden en de breedte van de paden zo beperkt mogelijk houden, om zo min mogelijk holen en dieren te vernielen. Dieren die tijdens de werkzaamheden worden aangetroffen en niet uit zichzelf vluchten op zorgvuldige wijze vangen en verplaatsen naar een vergelijkbaar gebied in de omgeving. 3.5 Controlemaatregelen Vanuit de opdrachtgever is een persoon (waterschapsmedewerker en/of directievoerder) verantwoordelijk voor de naleving van de gedragscode en het werkprotocol. Werkzaamheden die volgens de richtlijnen van de gedragscode worden uitgevoerd, vallen onder het Vrijstellingsbesluit. Vanuit het waterschap is een persoon verantwoordelijk voor de naleving van in het werkprotocol aangegeven voorwaarden en maatregelen. Bij het afwijken van het werkprotocol wordt, zo nodig in overleg met een ecoloog, beoordeeld of deze afwijkingen mogelijk zijn en geen schade toebrengen aan beschermde flora en fauna. Is wel sprake van mogelijke schade, dan dient de afwijking beëindigd of ongedaan te worden gemaakt. Gedocumenteerde waarnemingen van beschermde soorten op de werklocatie worden verzameld (Excel sheet, volgens aangeleverd format) en aan de ecoloog van Waterschap Vallei en Veluwe overhandigd. De gegevens worden toegevoegd aan de databank van het waterschap. Pagina 10 van 13

11 Werkprotocol 3.6 Werkwijze per activiteit Vanwege het voorkomen van beschermde soorten in het plangebied gelden onderstaande richtlijnen voor de uitvoering. Deze worden per fase beschreven aangegeven. De fasering is voor het voor het ecologisch werkprotocol richtinggevend (in overleg met de ecologisch begeleider is afwijking mogelijk). In het protocol wordt er rekening mee gehouden dat bepaalde onderdelen van de werkzaamheden naar voren gehaald kunnen worden dan wel in een latere fase uitgevoerd kunnen worden, mits dit buiten de gevoelige periode plaatsvindt Werkzaamheden Verlegging van de noordelijke kade tussen de knik en Vathorst. Verlegging van de westelijke kade tussen de knik en de Bunschoterweg. Verplaatsen van de teensloot. Aanleg van natuurvriendelijke oevers. De aanleg van een fiets-, wandel- en ruiterpad. De vervanging van twee betonnen bruggen. De aanleg van een houten geleidewerk. Aanleg inlaatplaats voor boten. Vervanging van de bestaande duiker. UBeschermde soorten: kleine modderkruiper; vogels; algemeen beschermde soorten: planten, zoogdieren en amfibieën. A. Voorbereiding Indien de werkzaamheden (deels) plaatsvinden in het broedseizoen, dient het effect op (broed)vogels zoveel mogelijk te voorkomen worden. Struiken, riet en ruigte dienen verwijderd te worden vooraf gaande aan het broedseizoen (half maart augustus). Indien een hogere en wat ruige vegetatie (oevervegetatie) aanwezig is, wordt deze één week tot maximaal twee weken voor de aanleg van de stuw en buiten het broedseizoen kort afgemaaid. Het maaisel wordt voor een periode van 24 uur op de oever uitgespreid, zodat hierin blijvende (beschermde) dieren kunnen ontsnappen. De te slopen bruggen dienen voor aanvang van de werkzaamheden geïnspecteerd te worden op beschermde planten (varens). Indien beschermde planten aanwezig zijn, dienen deze verplant te worden naar een geschikte locatie. In overleg met de opdrachtgever wordt de geschikte locatie bepaald. De werkzaamheden worden uitgevoerd door een ecologisch begeleider. B. Uitvoering Algemeen De werkzaamheden vinden overdag plaats en bij de werkzaamheden wordt geen verlichting gebruikt die uitstraalt naar de omgeving. Periode uitvoering: buiten het vogelbroedseizoen en gevoelige periode van vissen (kleine modderkruiper) dat wil zeggen buiten de periode maart augustus. Indien broedende vogels aanwezig zijn, zal verstoring voorkomen moeten worden. In overleg met de ecologisch begeleider wordt bepaald welke afstand tot de broedlocatie aangehouden moet worden om verstoring te voorkomen (indicatief meter). Wanneer verstoring niet voorkomen kan worden, zal het werk uitgesteld moeten worden tot de vogels zijn uitgevlogen. Voor de werkzaamheden gelden verder de algemene aanwijzingen met betrekking tot inspectie en zorgvuldig werken uit en Pagina 11 van 13

12 Werkprotocol C. Dempen van parallelle watergangen (teensloten) Traject : - traject tussen de Bunschoterweg en De Knik (westzijde); - traject tussen De Knik en Vathorst (noordzijde). Voorafgaand aan het dempen van watergangen moeten tijdig nieuwe watergangen (nieuwe teensloot, inclusief inritten), aangrenzend aan leefgebied van bestaande populaties, gemaakt worden. Het dempen moet gebeuren in de periode september tot en met februari, dat wil zeggen buiten de kwetsbare periode van de voortplanting. Echter, deze periode kan zowel eerder als later beginnen of eindigen, afhankelijk van de lokale klimatologische omstandigheden en van de meteorologische omstandigheden voorafgaand en tijdens de werkzaamheden. Een deskundige op het gebied van kleine modderkruipers moet de exacte periode van voortplanting aangeven. De luchttemperatuur moet boven het vriespunt liggen en er mag geen ijs aanwezig zijn in de watergang. De watertemperatuur moet beneden de 25 graden Celsius zijn. De aanwezige kleine modderkruipers (en eventuele zoetwatermosselen) in de te dempen watergang moeten buiten de kwetsbare periode van de voortplanting worden weggevangen door het achtereenvolgens nemen van de volgende maatregelen. Afhankelijk van de lengte van de te dempen watergang is het nodig om: deze op te delen in compartimenten van 100 à 200 meter; de waterdiepte moet tot 30 à 40 centimeter verlaagd worden; de aanwezige kleine modderkruipers afgevangen te worden; de afgevangen exemplaren moeten zo snel mogelijk in de nieuw gerealiseerde watergangen met geschikt leefgebied geplaatst worden. Het dempen vindt plaats als er geen vis meer aanwezig is de watergang. Tijdens de werkzaamheden vindt ecologische begeleiding plaats door een deskundige op het gebied van vissen. D. Verbreden van de Laak Traject : - traject tussen de Bunschoterweg en De Knik (traject C); - traject tussen De Knik en Vathorst (traject D en E); - aanbrengen betonnen brug. Werkzaamheden over de lengte van het traject gefaseerd in ruimte en tijd uitvoeren, waarbij minimaal 25% van de oppervlakte van de watergang geschikt habitat aanwezig blijft. Dit kan door het traject in meerdere stukken (compartimenten) op te delen die vervolgens één voor één worden uitgevoerd van noord naar zuid of andersom. De watergang wordt verdeeld in compartimenten van 200 meter die aan beide zijden worden afgeschermd met fijnmazig net (om vissen tegen te houden en water door te laten stromen). De vissen in de compartiment worden afgevangen door middel van elektrisch vissen (elektrovisappartatuur). De gevangen vissen worden overgezet naar delen van de watergang waar geen werkzaamheden meer plaatsvinden. Nadat de vissen zijn afgevangen, kunnen de werkzaamheden aan de watergang starten. Verwijderen slib (baggeren watergang) Het te verwijderen slib wordt op de kant gespreid en gecontroleerd. De aanwezige zoetwatermosselen worden verzameld en overgezet naar een geschikte locaties waar geen werkzaamheden meer plaatsvinden. De eventueel nog aanwezige vissen (en amfibieën) worden eveneens verzameld en direct overgezet naar geschikte locaties in de omgeving. De luchttemperatuur dient boven het vriespunt te liggen en er mag geen ijs aanwezig zijn in de watergang. De watertemperatuur dient beneden de 25 graden Celsius te zijn. Tijdens de werkzaamheden vindt ecologische begeleiding plaats door een deskundige op het gebied van vissen. Aan- en afvoer materiaal: Aan- en afvoer materiaal vindt bijvoorkeur plaats over bestaande verharde wegen. Indien dit niet mogelijk is, wordt gebruik gemaakt van tijdelijke verharding (rijplaten). Tijdelijke wegen en depots liggen bijvoorkeur in terreinen met kale bodem of kort gras. Indien hoge ruige vegetatie aanwezig is, wordt één week tot twee weken voor aanleg de tijdelijk weg kort gemaaid (buiten het broedseizoen). Het maaisel wordt verspreid, zodat verblijvende (beschermde) dieren kunnen ontsnappen. Pagina 12 van 13

13 4 Bronnen DHV, Quickscan haalbaarheid Laakzone. DHV, 2010.Herinrichting Laakkades fase 3. Aanvullend fauna onderzoek. Dienst Regelingen Ministerie van EL&I, december Soortenstandaard Kleine modderkruiper, Cobitistaenia, Den Haag. Hoogerwerf, G., T. Brouwer & P. van Hoof, Gedragscode Flora- en faunawet voor Waterschappen. Uitwerking maatregel-protocollen ter bescherming van soorten. Waterschap Rivierenland & Natuurbalans - Limens Divergens BV, Nijmegen. Van der Goes en Groot, Kade Laak Inventarisatie beschermde fauna. Pagina 13 van 13

14 Bijlage 1 Schouwformulier

15 Bijlage 1 : Schouwformulier Schouwformulier Project: Projectnummer: Besteknummer: Datum schouw: Schouw uitgevoerd door: Waarnemingen: