Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte 2012

Transcriptie

1 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte 2012

2

3 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte 2012

4 4

5 Inhoud 1 Inleiding 7 2 Methode en uitvoering veldwerk Methode van onderzoek Bezoekdata en weersomstandigheden 11 3 Resultaten inventarisatie Soortbeschrijving broedvogels Alblasserdam Dordrecht Wintergasten en overige vogels 31 4 Conclusies 39 5 Aanbevelingen 43 Literatuurlijst 45 Bijlage 1 Overzicht getelde plots Bijlage 2 Soortentabel Bijlage 3 Weer 2012 Bijlage 4 Stippenkaarten per soort Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

6 6 Getelde plots

7 1 Inleiding In het voorjaar van 2012 zijn grote delen van Europoort en Maasvlakte geïnventariseerd op broedvogels. Dit is gebeurd in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam N.V. (HbR). Voor de vierde maal op rij is een inventarisatie uitgevoerd. Het geïnventariseerde gebied bestaat hoofdzakelijk uit zo genoemde Nog Uitgeefbare Terreinen (NUT). Hiernaast zijn het groenstroken langs infrastructuur en leidingstroken. Het geïnventariseerde gebied is opgedeeld in 98 plots. Op de terreinen bestaat het aanwezige habitat uit zowel bosschages, bos, rietvelden, graslanden als verschillende vormen van pioniervegetaties. In 2011 is voor het eerst de Tweede Maasvlakte geïnventariseerd. Ook in 2012 is Maasvlakte 2 geïnventariseerd. De aangelegde infrastructuur heeft ervoor gezorgd dat nu meer terreinen toegankelijk waren voor onderzoek. zijn in een eigen hoofdstuk toegevoegd. Ook hebben deze twee gebieden een afzonderlijke kaart. Naast broedvogeltellingen zijn gedurende de winter en het vroege voorjaar op kansrijke locaties ook tellingen gedaan van overwinterende vogels. Deze wintergasten zijn per soort kort beschreven. Het onderzoeksgebied betreft de Europoort en Maasvlakte. Niet alle terreinen zijn toegankelijk, omdat deze binnen bedrijventerreinen liggen. Maar aangezien de meeste groenstructuren binnen het onderzoeksgebied vallen, heeft het onderzoek wel betrekking op de deelgebieden van het havengebied waarbinnen de meest geschikte habitats voor vogels aanwezig zijn. Overige terreinen worden in deze rapportage aangeduid als uitgegeven terreinen of klant-terreinen. Dit betreft het totaal aan fabrieks- en bedrijfsterreinen in het havengebied. Ook op deze terreinen broeden veel vogels. Van de meeuwen en het visdiefje zijn alle bekende kolonies op de Maasvlakte geïnventariseerd, ook als deze zich bevinden op de uitgegeven terreinen (achter de hekken). Daarnaast is er gezocht naar nieuwe kolonieplaatsen. In 2012 zijn voor het eerst de NUT- terreinen van de haven van Alblasserdam en Dordrecht geïnventariseerd. Dit betreft enkele kleine terreinen. Van alle aangetroffen broedvogels is in dit verslag een korte soortbeschrijving in relatie tot het onderzoeksgebied opgenomen. In de verschillende bijlagen zijn alle waarnemingen in tabelvorm en op kaarten weergegeven. Ondanks dat dit jaar een deel is geïnventariseerd in Alblasserdam en Dordrecht, is ervoor gekozen de titel van de rapportage hetzelfde te laten als voorgaande jaren. Dit is gedaan om trendbepalingen niet te verstoren en omdat Alblasserdam en Dordrecht slechts een zeer beperkt deel van de vogels herbergen. De waarnemingen Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

8 8 Aalscholver

9 2 Methode en uitvoering veldwerk In dit hoofdstuk worden de methode van het veldonderzoek en de analyse verantwoord. Hierbij is de methode gebruikt voor grote meeuwen en visdieven afwijkend van de methode die is gebruikt voor de andere broedvogelsoorten. In bijlage 3 zijn alle onderzoeksgegevens, zoals inventarisatiedata, weersomstandigheden en betrokken inventarisatiemedewerkers weergegeven. 2.1 Methode van onderzoek Om alle broedvogels te inventariseren is net als voorgaande jaren gewerkt volgens de Broedvogel Monitoring Project (BMP) methode conform de richtlijnen van de SOVON (van Dijk et al. 2011). De inventarisaties zijn uitgevoerd door Mark Benders. De meeuwenkolonies zijn geteld door Mark Benders, Karel Küsters en Erik van der Staak. De coördinatie van het project is uitgevoerd door Mark Benders. Het inventariseren is gebeurd met behulp van een handcomputer met GPSverbinding (PDA). Deze geeft een TOP 25 kaart weer van het Kadaster met daarin een stip van de exacte GPS-locatie. Het invoeren van de data gebeurt met de software Waarneming PDA (Waarneming.nl). Als een soort is waargenomen wordt de soort in de PDA ingevoerd met daarbij het vertoonde gedrag. Bijvoorbeeld wanneer een vogel zingt wordt ingevoerd baltsend/zingend. Of wanneer een scholekster op zijn nest zit kan worden ingevoerd nestvondst of vastgesteld territorium. Deze expliciete aanduiding van het gedrag is noodzakelijk om, middels de BMP-methode, tot een juiste verwerking te komen. Na het afronden van inventarisatierondes, worden de gegevens verwerkt. Alle verzamelde data is van de PDA uitgelezen middels een CSV-bestand en omgezet naar een Microsoft Excel bestand. Dit bestand bevat alle data per waarneming, inclusief de GPS coördinaten. Met behulp van het programma ESRI ArcGIS kunnen deze coördinaten worden ingelezen en weergegeven op een topografische kaart of luchtfoto. Vervolgens zijn per soort alle waarnemingen op kaart weergegeven en is begonnen met de analyse. Het analyseren is gebeurd volgens de SOVON BMP-methode. Hierin is per soort vastgelegd op basis van welke waarnemingen van soorten een territorium vastgesteld mag worden. Hierbij zijn een aantal begrippen van belang: Datumgrens De datumgrens geeft per soort aan in welke periode waarnemingen van vogels duiden op aanwezigheid van een territorium. Buiten deze periode hebben waarnemingen mogelijk betrekking op zwervende of trekkende dieren. Gedrag Bij elke waarneming wordt het gedrag van de vogel genoteerd. Dit betreft bijvoorbeeld: baltsend/zingend of volwassen individu in broedbiotoop. Fusieafstand Per soort is een fusieafstand gedefinieerd. Deze geeft aan over welke afstand twee niet uitsluitende waarnemingen tot één territorium gerekend mogen worden. Niet alle waarnemingen betreffen potentiële broedvogels. Zeker in maart, april en mei kunnen wintergasten en trekvogels geïnventariseerd zijn. Deze vogels hebben niet gebroed binnen de havens en komen dan ook niet voor op de stippenkaarten (bijlage 4). In deze rapportage is wel een korte beschrijving van deze waarnemingen opgenomen ( 3.2). In dit hoofdstuk staan ook de getelde wintergasten. De meeuwen- en visdievenkolonies zijn beide op een andere manier geïnventariseerd. Met twee personen zijn zowel in mei en juni alle in de kolonies aanwezige vogels geteld. Deze tellingen zijn verricht vanaf strategische punten waardoor een goed overzicht werd verkregen over de kolonie, zonder de vogels onnodig te verstoren. Indien (een deel van) de kolonie slecht vanaf de openbare weg was te inventariseren, werd toegang tot de betreffende terreinen georganiseerd. Vanwege de grote omvang van enkele kolonies zijn een aantal tellingen een schatting van het aantal aanwezige individuen. Door dit aantal te delen door 1,2 komt men op het geschatte aantal broedparen. Het delen door 1,2 is een methode die veel gebruikt wordt bij het tellen van grote kolonies van meeuwen of sternen (Meininger et al. 1999). Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

10 10 Dwergsternen

11 In tegenstelling tot de andere vogelsoorten worden meeuwen daarom vermeld met het aantal paar en niet het aantal territoria. Een broedpaar is daadwerkelijk een paar dat getracht heeft om te broeden, terwijl een territoria voor vogels zijn die pogingen gedaan hebben om een vrouwtje te lokken, maar waarvan niet duidelijk is of deze gebroed heeft. 2.2 Bezoekdata & weersomstandigheden De omvang van aanwezige kolonies is geteld in mei en juni. De inventarisaties zijn zoveel mogelijk bij goede weersomstandigheden uitgevoerd. Dit is niet altijd mogelijk gebleken. De dagen waarop wel met neerslag is geteld, zijn vooral dagen met lichte regen of enkele buien. Het weer is van grote invloed op de activiteit van vogels. Extremen zijn meestal van negatieve invloed op het territoriaal gedrag van vogels. Dit voorjaar was statistisch gezien zacht, droog en zonnig. Een warme, droge maartmaand en fraai, zonnig weer in de laatste helft van mei zorgen ervoor dat de lente van 2012 toch zacht, droog en aan de zonnige kant genoemd kan worden. Van eind maart tot begin mei leek de lente immers ver weg door een lange periode van wisselvallig, somber en vrij koud weer (bron: KNMI). Dit was in de haven ook goed te merken. Het weer was in april en mei koud en onstuimig in de Rotterdamse haven. Veel neerslag en een harde wind, gecombineerd met lage tempraturen maakten het lastig om te inventariseren. Wind verstompt het geluid en vogels zijn stiller. Pas eind mei en begin juni werd het weer stabieler. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

12 12 Grote Canadese gans

13 3 Resultaten inventarisatie Soortbeschrijving broedvogels Dodaars (Tachtbaptus ruficollis) 1 territorium Gedurende drie jaar bevindt zich een territorium van dodaars in de poelen van de Magallanesstraat (plot 47). In 2011 zijn geen jongen groot gebracht. In 2012 is het nest wel succesvol bebroed. Lepelaar (Platalea leucorodia) Gedurende het hele voorjaar zijn, net als in 2010 en 2011, een aantal lepelaars aanwezig geweest in plot 70, 71 en 72. Maximaal is één groep van 8 lepelaars aangetroffen. Deze vogels zijn ook regelmatig op de Tweede Maasvlakte aanwezig. Sinds juli bevinden zich ongeveer 30 lepelaars in plot 71. Grauwe gans (Anser anser) 128 territoria Het aantal grauwe ganzen is vrijwel gelijk als in Ook het voorkomen in de plots is vergelijkbaar. Zo hebben groepen ganzen gebroed tussen de meeuwenkolonies en veel ganzen broeden in de Vogelvallei en Slufter (plots 70 t/m 72). Ook de moerassige plots 13 en 17 zijn geschikt voor veel ganzen. Kleine groepjes of solitair broedende vogels kunnen verspreid over de hele haven aangetroffen worden. Grote Canadese gans (Branta canadensis) 28 territoria Tussen de meeuwenkolonies van de Kop van de Beer (plot 27) en plot 69 broedden diverse grote Canadese ganzen. Maar ook binnen de Vogelvallei (plot 70) is de grote Canadese gans meerdere malen tot broeden gekomen. Binnen plot 71 is slechts tweemaal gebroed, terwijl er andere jaren meer broedden. Een verklaring kan zijn dat het gebied in 2012 erg nat was en dat er beperkt landbiotoop aanwezig was. Brandgans (Branta leucopsi) 41 Territoria Brandganzen zijn al jaren één van de meest toenemende vogelsoorten van het havengebied. Ook in 2012 is het aantal brandganzen weer sterk toegenomen. Ook is voor het eerst een paar buiten de Vogelvallei waargenomen. In plot 47 is een paartje brandganzen aanwezig. Voorlopig lijkt er nog geen rem op de aantallen van deze gans te zitten. Bergeend (Tadorna tadorna) 55 territoria Bergeenden zijn, met name op de Maasvlakte, in grote aantallen aanwezig. Deze soort kan echter in grote groepen aanwezig zijn zonder te broeden. De Vogelvallei (plot 70) en de noordelijke Slufterdijk bevatten de meeste broedende bergeenden, 30 territoria. Bij de Yangtze-haven (plot 55), plot 69, de Kop van de Beer (plot 27) en plot 47 hebben ook bergeenden gebroed. Nijlgans (Alopochen aegyptiacus) 12 territoria In 2012 zijn er minder nijlganzenterritoria vastgesteld dan in Hoe dat komt is niet direct te verklaren. De locaties waar de nijlgans broedt zijn wel vergelijkbaar met andere jaren. Vooral de Vogelvallei en Kop van de Beer (resp. plots 71 en 27) zijn geschikt voor nijlganzen. Wilde eend (Anas platyrhynchos) 8 territoria In tegenstelling tot een aantal ganzensoorten broeden eenden minder vaak in de haven. Zo ook de wilde eend. Hoewel de wilde eend talrijk kan zijn, zijn slechts 8 territoria vastgesteld. Vooral de nattere delen van de haven zijn geschikt voor wilde eenden, zoals plots 13, 17, 32 en 71. Krakeend (Anas strepera) 10 territoria In de diverse grote wateren van de haven zijn geregeld krakeenden te vinden. Broedgevallen worden echter al jaren weinig aangetroffen. Toch broedt elk jaar een aantal paartjes in de NUT-terreinen van de haven. Vooral in de natte gebieden van plots 13, 17 en 70 en 71. Slobeend (Anas clypeata) 3 territoria Evenals voorgaande jaren zijn territoria van slobeenden vastgesteld in het moeras van plot 71. Gedurende het voorjaar zijn ook meerdere slobeenden waargenomen in plots 70 en 72. Ook in de poelen van de Magallanesstraat is een paartje waargenomen, maar een territorium is niet vastgesteld. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

14 14 Kluut

15 Tafeleend (Aythya ferina) 0 territoria In de Slufter, de Vogelvallei en het moerasgebied ertussen zijn gedurende het hele voorjaar diverse tafeleenden waargenomen. Een territorium is ook dit jaar niet vastgesteld. Kuifeend (Aythya fuligula) 6 territoria Van de kuifeend zijn 6 territoria vastgesteld binnen drie plots. De locaties zijn net als in 2011 langs de Magallanesstraat (plot 47) en de Vogelvallei (plot 70). Het aantal territoria is echter veel lager dan in 2011 en Een verklaring hiervoor is niet te geven. Wel waren, net als in alle voorgaande jaren, tientallen kuifeenden aanwezig in de plots 70 t/m 72. Eider (Somateria mollissima) 5 territoria De eider is een vogel die in de meeste wateren van de Maasvlakte en westelijk Europoort voorkomt. Soms zijn er groepjes mannetjes of vrouwtjes of combinaties daarvan aanwezig. Nesten zijn echter moeilijk te vinden. Het vrouwtje zit op het nest en is onopvallend. Toch zijn er dit jaar 3 nesten aangetroffen. 2 waren aanwezig op het Papegaaienbekeiland en 1 aan het water van de Yangtze-haven (net buiten plot 52). Daarnaast zijn twee vrouwtjes eidereenden met jongen waargenomen in de Tennesseehaven (zuidelijk van plot 27, Kop van de Beer). Waarschijnlijk hebben meer eidereenden in het gebied gebroed. Bruine kiekendief (Circus aeruginosus) De bruine kiekendief is een vaste bezoeker van de haven. Langs het Slufterdepot (plot 72) wordt regelmatig een bruine kiekendief waargenomen. Ook boven plot 71 wordt geregeld een bruine kiekendief gezien. Deze broedt vermoedelijk in het vogelreservaat buiten de Slufter langs de zee. In 2010 is een bruine kiekendief waargenomen in het rietland van plot 13. Deze is in 2011 niet meer waargenomen. In 2012 is echter wel een bruine kiekendief boven deze plot gezien. Dit is een eenmalige waarneming geweest. Hierdoor kan geen territorium worden toegekend voor dit gebied. Buizerd (Buteo buteo) 7 territoria Er zijn 7 territoria vastgesteld van de buizerd. De meeste van de reeds bekende nesten zijn in 2012 ook weer gebruikt. Het gaat om de plots 1, 4, 16, 32, 36 en 66. Er waren twee verschillen met 2011: langs plot 13 is geen territorium aangetroffen, en in plot 19 is een nieuw territorium vastgesteld. Havik (Accipiter gentilis) 1 territoria Het nest waar in 2011 jaar de havik heeft gebroed is in 2012 niet meer bebroed. Toch zijn een aantal keer baltsende haviken gehoord en zijn jonge haviken gezien in de omgeving van het oude nest (plot 36). Daarnaast wordt af en toe een havik in de omgeving van de Slufter waargenomen. Torenvalk (Falco tinnuculus) 0-6 territoria De torenvalk wordt regelmatig op verschillende locaties waargenomen. Zekere territoria kunnen dit jaar evenals in voorgaande jaren niet worden vastgesteld. Analyse van de inventarisatie leert dat er waarschijnlijk tot 6 torenvalken gebroed hebben. Dit aantal kan ook hoger zijn. De plekken waar de torenvalken regelmatig worden gezien liggen op de Calanddijk ter hoogte van de punt, Calanddijk ter hoogte van de Havenvereniging Rotterdam (beide plot 21), de Moezelweg in plot 7, plot 65, rondom het nieuwe BP kantoor (plot 32) en in de omgeving van het Slufterdepot (plot 72). Slechtvalk (Falco peregrinus) (1) territoria Net buiten het plangebied heeft een slechtvalk gebroed in de schoorsteen van EON. De uitgevlogen jongen zijn in de zomermaanden van 2012 vaak waargenomen op de Tweede Maasvlakte in plot 76 en 77. Patrijs (Perdix perdix) 5 territoria Elk jaar verdwijnt een stukje geschikt leefgebied voor de patrijs. Toch neemt het aantal patrijzen minder snel af dan het leefgebied. Dit jaar is er 1 territorium minder gezien dan in voorgaande jaren. Op het Distripark lijkt één territorium minder te zijn. In plot 8 is een nieuw territorium vastgesteld. Het is mogelijk dat dit paartje al langer ergens tussen de bedrijventerreinen aanwezig is geweest. Ondanks de verdwijning van geschikt habitat, blijft het aantal patrijzen redelijk stabiel sinds Mogelijk dat de ontwikkeling van Maasvlakte 2 een toename van patrijzen zal opleveren. Kwartel (Coturnix coturnix) 1 territoria Van deze schaarse vogel is 1 territorium vastgesteld op de Maasvlakte. Deze kwartel is gehoord zuidelijk van de repak parkeerplaats bij het voormalige crossterrein (mondelinge mededeling Roland Jan Buijs). Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

16 16 Scholekster

17 Fazant (Phasianus colchicus) 37 territoria De fazant is al jaren een talrijke broedvogel binnen de haven. De vele open terreinen met vochtige stukken en struweel voor dekking, maakt het terrein ideaal voor fazanten. Dit blijkt ook uit de locaties waar de soort veel voorkomt. De moerassige gebieden van plot 13 en 17 zijn al jaren goed bezet door fazanten. Het rietland (plot 71) tussen het Slufterdepot en de Vogelvallei was dit jaar minder goed bezet. Dit heeft te maken met de hoge waterstand. Verder zijn er weinig verschillen met voorgaande jaren. Waterhoen (Gallinulla chloropus) 1 territorium Het territorium van het waterhoen ligt al drie jaar op dezelfde locatie. Het territorium bevindt zich steeds in de poelen van plot 47. Het waterhoen is net als de dodaars een van de meest stabiele soorten van de haven. Meerkoet (Fulica atra) 9 territoria Ook voor de meerkoet is plot 47 een geschikte locatie. Met 9 territoria is het aantal iets minder dan in De vernatting van plot 71 heeft tot gevolg dat hier 3 territoria zijn vastgesteld. Ook plot 68 is dit jaar weer bebroed door de meerkoet. Scholekster (Haematopus ostralegus) 89 territoria De scholekster is een talrijke broedvogel binnen de haven. Leidingstroken en nog uit te geven terreinen zijn vaak begroeid met lage vegetatie en dienen als geschikt broedbiotoop voor de scholekster. Vooral binnen de open terreinen langs de Beerweg (plot 66), Vogelvallei (plot 70) en meeuwenkolonies als de Kop van de Beer (plot 27) zijn scholeksters ruimschoots aanwezig. Hoewel de landelijke trend een sterke daling van het aantal scholeksters weergeeft, blijft de daling in de Rotterdamse haven redelijk beperkt. In 2012 zijn 2 territoria minder geteld dan in Ten opzichte van 2009 is er echter een daling van 14 territoria. Kluut (Recurvirostra avesetta) 92 territoria De kluut heeft in 2010 uitsluitend gebroed in het Slufterdepot (plot 72). Er zijn toen twee groepen geteld met in totaal 110 broedpaar. In 2011 is er tevens gebroed in de Vogelvallei (plot 70). In 2011 is een vergelijkbaar aantal van 115 broedpaar geteld. De kluten broedden toen in meer, maar kleinere groepen. De verspreiding heeft zich in 2012 doorgezet naar het rietland van plot 71. Toch is het totale aantal teruggelopen naar 92 broedpaar. Kleine plevier (Charadrius dubius) 10 territoria Het aantal kleine plevieren neemt sinds 2009 elk jaar een beetje toe. Een verklaring hiervoor is niet direct te geven. Vooral rondom de Vogelvallei en de Slufter, incl. de repak parkeerplaats en de Beerweg is kleine plevier goed vertegenwoordigd. Daarnaast is een nieuw territorium vlak bij de stormmeeuwenkolonie van de Rijndwarsweg vastgesteld. Bontbekplevier (Charadrius hiaticula) 8 territoria Net als de kleine plevier is er een toename van het aantal bontbekplevieren in het gebied. Er zijn in territoria vastgesteld. Bijzonder is dat er 2 territoria op de Tweede Maasvlakte zijn waargenomen. Hiervan ligt er 1 in een dwergsternenkolonie. Ook was er een nieuw territorium op het Papegaaienbekeiland aanwezig (mondelinge mededeling Roland Jan Buijs). De overige territoria zijn aangetroffen op vergelijkbare plekken met voorgaande jaren. Kievit (Vanellus vanellus) 64 territoria Na twee jaar stijging van het aantal kieviten, is in 2012 een lichte daling van 4 territoria. Kieviten komen verspreid over de hele haven voor, maar de meeste territoria worden aangetroffen in zuidelijk Maasvlakte en zuidelijk Europoort. Geconcludeerd kan worden dat het aantal kieviten de laatste drie jaar stabiel is. Tureluur (Tringa erythropus) 8 territoria Een aantal terreinen op de Maasvlakte is geschikt als broedbiotoop voor de tureluur. Dit resulteert in 8 vastgestelde territoria, 2 minder dan Vooral op het Krabbenterrein en op het rietland van plot 71 broeden tureluurs. Hier zijn respectievelijk 2 en 3 territoria vastgesteld. Daarnaast zijn 2 territoria vastgesteld in de Vogelvallei. Ook binnen de Europoort is geschikt broedbiotoop aanwezig met een territoria in plot 13. In 2012 is geen territorium aangetroffen in plot 17, waar in 2011 wel een territoria aanwezig was. Kokmeeuw (Larus ridibundus) 725 paar De meeste kokmeeuwen broeden in het Slufterdepot en de Vogelvallei. Hier zijn 425 kokmeeuwen geteld. Binnen de Europoort zijn in plot kokmeeuwenterritoria vastgesteld. Dat is een lichte daling ten opzichte van Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

18 18 Kleine mantelmeeuw

19 Stormmeeuw (Larus canus) 155 Territoria Sinds 2009 is het aantal stormmeeuwen met 20 gestegen. Er kan dus worden gezegd dat het aantal stormmeeuwen nagenoeg gelijk is gebleven. Stormmeeuwen broeden verspreid over de gehele haven solitair of in kleine groepjes van 5 à 10 paar. Deze zijn bijvoorbeeld te vinden aan het begin van de Markweg, helemaal aan het eind van de Europaweg (plot 50 en 52) en in de nieuwe meeuwenkolonie van de Magallanesstraat (plot 47). Ook zijn er in de haven al jaren twee kleine kolonies aanwezig. Eén kolonie ligt langs de d Arcyweg (plot 32). Hier zijn 38 paren vastgesteld. Toch zijn er hier maar enkele pullen vliegvlug geworden. De andere, meer succesvolle kolonie, ligt aan de Rijnweg (plot 20). Hier zijn 55 paren geteld. Ook zijn hier meer jongen groot geworden. Zwartkopmeeuw (Larus melanocephalus) 8 paar Na een sterke stijging van het aantal zwartkopmeeuwen in 2010, daalde het aantal in 2011 sterk. Deze daling is doorgezet tot 8 paren in Het aantal is echter nog steeds 2,5 maal zoveel als in Alle zwartkopmeeuwen zijn waargenomen in het Slufterdepot (plot 72). De zwartkopmeeuw die vorig jaar tussen de stormmeeuwen broedde (plot 20) is niet meer waargenomen. Zilvermeeuw (Larus argentatus) paar Ten opzichte van 2011 is dit jaar een daling van bijna 500 paar zilvermeeuwen waargenomen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het vele broedvrij houden in het gebied (onder andere plot 27 en 29). Hierdoor neemt de druk op andere terreinen toe en zal er ook meer geconcurreerd moeten worden met kleine mantelmeeuwen. De kleine mantelmeeuw is dominater dan de zilvermeeuw. De afname is ook vooral te zien bij de Kop van de Beer en omstreken. De zilvermeeuw is wel de eerste meeuw die het geprobeerd heeft om te broeden op de Tweede Maasvlakte (1 nest plot 76 en 2 in plot 79). Geen van deze nesten was succesvol, maar het begin is er. Kleine mantelmeeuw (Larus graellsii) paar De talrijkste vogel van de havens met territoria is de kleine mantelmeeuw. Dit zijn ruim 1000 meer dan Dat het aantal dit jaar hoger is komt onder andere doordat in 2012 een aantal terreinen beter bezocht zijn en er een aantal nieuwe terreinen zijn geïnventariseerd. Zo is dit jaar voor het eerst voet gezet op de splitsingsdam (verlengde Calanddijk). Hier zijn ruim 2 keer zoveel meeuwen geteld als in 2011 geschat was. Ook is een nieuwe groep meeuwen op het BP-terrein geteld van 500 kleine mantelmeeuwen. Het aantal kleine mantelmeeuwen is dus gestegen, maar dit zit hem vooral in de nieuw bezochte locaties en niet zozeer in een toename van de soort. De grootste kolonie is de kolonie van de Kop van de Beer (plot 27) met broedpaar. Dit is een afname van 700 paar, terwijl bijna de helft broedvrij is gehouden. De andere helft was daarom iets drukker dan andere jaren. Ook het Stenenterrein was zeer druk bebroed. Veel drukker dan in 2010 en Dit heeft te maken met het broedvrij houden van de EECV. Rondom de Amazonehaven zijn een stuk minder meeuwen geteld door werkzaamheden en broedvrij houden. De kolonie van de Yangtze-haven is de enige die nagenoeg ongestoord is gebleven. Hier is het aantal met 200 paar gestegen naar ruim 2700 paar (plot 55). De meest bijzondere stijging is gezien langs de Magallanesstraat (plot 47) met 625 paar. Hier is het aantal 6 keer zo hoog als in Dit is een mooi voorbeeld van het ontstaan van een nieuwe kolonie. Ook het papegaaienbekeiland (plot 74) is zeer sterk toegenomen met ongeveer 400 paar. Middels het aflezen van ringen blijkt dat een groot aantal meeuwen van de Kop van de Beer en de Markweg e.o. uitgeweken zijn naar dit eiland. Grote mantelmeeuw (Larus marinus) 1 paar Eén paar grote mantelmeeuwen heeft gebroed in de meeuwenkolonie van de Shell Europoort (plot 69) (mondelinge mededeling Roland Jan Buijs). Dwergstern (Sternula albifrons) 55 territoria Op Maasvlakte 2 zijn twee kolonies vastgesteld van deze schaarse vogel. Eén kolonie is een vrij grote van 40 nesten. Ternauwernood zijn twee kolonies beschermd tegen werkzaamheden. Visdief (Sterna hirundo) 520 paar Van de visdief zijn net als in voorgaande jaren 4 kolonies aangetroffen. Dit zijn de Vogelvallei (plot 70) en twee locaties in het Slufterdepot (plot 72). De vierde kolonie bevindt zich langs de Beerweg (plot 66). In totaal zijn 520 territoria vastgesteld. Dit is vergelijkbaar met andere jaren. Daarnaast zijn over de gehele haven diverse visdieven aangetroffen, zowel op het land als boven het water. Houtduif (Columba palumbus) 17 Territoria Doordat de houtduif broedt in bomen is deze soort vooral aanwezig binnen oostelijk Maasvlakte (Geuzenbos, plot 36) en diverse locaties van de Europoort. De meeste territoria zijn te vinden in de bosschage van plot 4 en langs de Rijnweg (plot 19). Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

20 20 Oeverzwaluw

21 Ransuil (Asio otus) (1) territorium In het vroege voorjaar is in een kleine bosschage langs de Isarweg (plot 3) een paartje ransuilen waargenomen. Ook is hier een vorm van nest gezien met zeer veel uitwerpselen en braakballen. Daadwerkelijke jongen zijn niet aangetroffen. Of het om een zeker broedgeval ging is daarom onwaarschijnlijk. Grote bonte specht (Dendrocopos major) 5 territoria Na drie jaar van 6 territoria is het aantal in 2012 met 1 afgenomen. Het gaat om het territorium bij de schietbaan (plot 38). De overige territoria zijn zoals in voorgaande jaren weer bezet. Veldleeuwerik (Alauda arvensis) 6 territoria 2012 is het jaar waarin het aantal veldleeuweriken een dieptepunt bereikt. Het aantal is gekelderd tot 6 territoria. Dit komt voornamelijk door het verder bebouwen van plot 40. Hier zijn in 2012 slechts 3 territoria vastgesteld. Ook de verhoogde waterstand van plot 71 zorgde voor minder broedgebied. Naar verwachting zullen veldleeuweriken binnen enkele jaren een plek op Maasvlakte 2 koloniseren. Als dat niet lukt zal het aantal vermoedelijk verder afnemen en zal plot 40 waarschijnlijk helemaal verlaten worden. Dan zijn de enige duurzame locaties van de veldleeuwerik nog te vinden plot 70 en 71. Oeverzwaluw (Riparia ripari) 57 territoria Een bescheiden aantal oeverzwaluwen heeft dit jaar gebroed op de Maasvlakte. Er zijn 25 nesten aangetroffen in een zandbult langs de Noordzeeboulevard (plot 66). Hier is een grote zandbult in depot opgeslagen. Ook was de oeverzwaluwwand in het Slufterdepot (plot 72) weer in gebruik en was er weer een aantal nesten op het schiereiland van het Slufterdepot. Graspieper (Anthus pratensis) 20 territoria Het voorkomen van de graspieper in 2012 is bijna een kopie van Weer waren er 20 territoria op vrijwel dezelfde locaties. De landtong Calandsdijk is weer goed bezocht door de graspieper evenals de plots 70, 71 en 72. Ook is er een territorium vastgesteld in plot 53 en één in 55. Witte kwikstaart (Motacilla alba) 31 territoria In 2012 is een daling van het aantal witte kwikstaarten waargenomen ten opzichte van de voorgaande jaren. Dit heeft mogelijk te maken met de afnemende hoeveelheid broedgebied binnen de haven. Toch is de soort nog talrijk aanwezig. Winterkoning (Troglodytes troglodytes) 34 territoria De winterkoning is een talrijke broedvogel van kleine bosschages en struweel binnen de haven. De stapsteen van het Krabbenterrein (plot 68) is de meest westelijke locatie waar zich territoria bevonden. Het Geuzenbos (plot 36) één van de talrijkste plekken. Ook de bosschage langs de Rijnweg (plot 19) en de Isarweg (plot 4) zijn locaties waar veel winterkoningen territoria hebben. Heggenmus (Prunella modularis) 14 territoria Na de halvering van het aantal territoria in 2011 is het aantal heggenmussenterritoria in 2012 weer iets gestegen. In plot 4 waren nu de meeste territoria aanwezig. Maar ook in het Geuzenbos en bij de poel bij het krabbenterrein (plot 68) zijn meer dan 1 territorium aanwezig. In plot 71 bevinden zich 2 territoria. Roodborst (Erithacus rubecula) 2 territoria De roodborst is een schaarse vogel binnen de haven. in 2010 leek het goed te gaan, het aantal steeg van 0 in 2009 tot 12 in Er is echter in de afgelopen 2 jaar weer een sterke daling gezien. In 2011 waren er nog 4 territoria aanwezig, in 2012 waren er nog maar 2. Beide territoria lagen in het Geuzenbos (plot 36). Nachtegaal (Luscinia megarhynchos) 5 territoria In 2009 waren geen territoria van de nachtegaal gekarteerd. In 2010 verbaasde de soort door met 7 territoria aanwezig te zijn. Vier van deze territoria waren aanwezig in de bosschage van de kleiduivenschietbaan (plot 37). In 2011 was het aantal gezakt naar 4 territoria. Dit jaar steeg het aantal weer met 1 territoria. Territoria waren dit jaar te vinden het struweel van plot 4, de reeds bekende in plot 8, in het duindoornstruweel tegenover het Geuzenbos (plot 36), 1 bij de kleiduivenschietbaan en 1 in plot 68. Blauwborst (Luscinia svecia) 3 territoria In 2012 zijn nog maar 3 territoria van de blauwborst waargenomen. Dit is een flinke afname ten opzichte van de 9 in Wel komt het in de buurt van het aantal van Doordat twee terreinen op het Distripark (plots 42 en 43) geklepeld zijn, waardoor het duindoornstruweel verdween en daarmee ook twee territoria van de blauwborst. Ook zijn dit jaar minder territoria waargenomen in plot 13. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

22 22 Dwergstern

23 Zwarte roodstaart (Phoenicurus ochruros) 6 territoria De territoria van de zwarte roodstaart zijn nagenoeg hetzelfde als in Deze zangvogels worden vaker waargenomen op bedrijventerreinen, waardoor het totale aantal territoria in de haven veel hoger ligt. Binnen de plots zijn 6 territoria gekarteerd. Veel van deze territoria liggen op de grens met bedrijven. Tapuit (Oenanthe oenanthe) 5 territoria Elk voorjaar stromen tientallen tapuiten de haven binnen. Overal wordt de soort dan aangetroffen, maar vooral op de Maasvlakte bij de Beerweg en rondom de Vogelvallei, Yangtze-haven en op de vlakke stukken ter hoogte van de voormalige garnalenkwekerij. Ook op de Europoort worden veel tapuiten aangetroffen. Als broedvogel is de soort een stuk zeldzamer. Landelijk gezien gaat de soort sterk achteruit. Ook is een daling te zien in het aantal territoria. In 2009 zijn inclusief de Slufter 15 territoria vastgesteld. In 2010 waren dit er 14 en in 2011 nog 10. Dit jaar zijn slechts 5 territoria waargenomen. Een verklaring kan zijn dat er op een groot deel van de Slufter grondbewerking heeft plaats gevonden. Ook het Luzerneveld wordt voller en voller. Bij de Beerweg is ook in 2012 veel verstoring geweest. De 5 territoria zijn verspreid waargenomen. 1 territorium is vastgesteld op het vuurwerkdepot (plot 54), 1 bij de garnalenkwekerij (plot 61), en 3 rondom de Vogelvallei en het Slufterdepot. Roodborsttapuit (Saxicola rubicola) 4 territoria In 2012 is 1 territorium minder waargenomen dan in Toch blijft het aantal over de jaren redelijk gelijk. In 2010 werden ook 4 territoria waargenomen. Dit jaar bevonden zich 2 territoria in plot 72 en 2 in plot 13. Zanglijster (Turdus philomelos) 5 territoria Een klein aantal bosschages binnen de havens worden opgevrolijkt door de luide zang van de zanglijster. In 2012 zijn er 5 territoria vastgesteld, 1 meer dan in Hiervan was er 1 bij de poel van plot 68. Ook is er weer 1 langs de Rijnweg (plot 19) en 1 langs de Isarweg (plot 4) waargenomen. Tot slot is 1 territorium waargenomen in plot 21, helemaal aan het eind van de landtong. Hierdoor maakt de soort weer een klein herstel richting de 8 territoria van Merel (Turdus merula) 20 territoria Merels broeden geregeld en verspreid over de bosschages binnen de Europoort. Het Geuzenbos (plot 36), de bosschage langs de Rijnweg (plot 19) en plot 4 worden veelvuldig gebruikt door de merel. In 2010 en 2011 was een lichte afname te zien en deze dalende lijn is in 2012 licht doorgezet. Tuinfluiter (Sylvia borin) 17 territorium Ten opzichte van 2009 was er in 2010 en 2011 een lichte stijging van het aantal tuinfluiterterritoria geweest. In 2012 is er weer een lichte afname te zien, maar het zijn er nog steeds meer dan Er waren dit jaar met name veel territoria aanwezig in de bosrand van het Geuzenbos (plot 36). Maar ook in de bosschages van plot 4 en plot 19 bevonden zich meerdere territoria. Zwartkop (Sylvia atricapilla) 31 territoria De zwartkop is in het gebied inmiddels één van de talrijkere zangvogels geworden. In de meeste bosschages zijn wel territoria te vinden. De meeste territoria bevinden zich in de reeds bekende zangvogelbosschages van plot 4, 19 en 36. Maar ook zijn er meerdere territoria waargenomen rondom de schietbaan (plot 39) en het krabbenterrein (plot 68). In 2012 heeft het aantal zwartkoppen een sterke stijging gemaakt ten opzichte van voorgaande jaren. Er is in vergelijking met 2009 zelfs bijna een verdubbeling te zien. De zwartkop is in het gebied inmiddels één van de talrijkere zangvogels geworden. In de meeste bosschages zijn wel territoria te vinden. De meeste territoria bevinden zich in de reeds bekende zangvogelbosschages van plot 4, 19 en 36. Maar ook zijn er meerdere territoria waargenomen rondom de schietbaan (plot 39) en het krabbenterrein (plot 68). In 2012 heeft het aantal zwartkoppen een sterke stijging gemaakt ten opzichte van voorgaande jaren. Er is in vergelijking met 2009 zelfs bijna een verdubbeling te zien. Braamsluiper (Sylvia curruca) 6 Territoria De braamsluiper is aan opmars bezig in de haven. Was er in 2009 slechts 1 territorium, dit verdubbelde in In 2011 was dat aantal ruim verdubbeld tot 5 territoria en dit jaar is er weer 1 territorium bijgekomen. 3 territoria zijn langs de Isarweg (plot 4) waargenomen en 2 bij plot 68 in de bosrand van het Geuzenbos. Grasmus (Sylvia communis) 45 territoria Na een paar jaar van sterke stijging is er dit jaar een lichte daling te zien in het aantal grasmusterritoria. Nog steeds is het aantal veel hoger dan in Deze soort komt veelvuldig voor binnen kleine struwelen. Er is niet veel begroeiing nodig om voor een grasmus geschikt te zijn. Plekken als het Geuzenbos met een bosrand van ongeveer één kilometer zijn geschikt voor de grasmus. Maar ook kleine struikjes om een open gebied als plot 17 worden veelvuldig gebruikt door de grasmus. Plot 4 en 71 zijn ook erg geschikt voor grasmussen. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

24 24 Kauw

25 Rietzanger(Acrocephalus schoenobaenus) 6 territoria Er is een lichte daling te zien van territoria van de rietzanger ten opzichte van Toch zijn er nog 6 territoria vastgesteld. Zoals 2011 waren er in 2012 veel territoria in plot 13 aanwezig. Het enige territorium buiten plot 13 was in plot 17. Daarbuiten waren er nauwelijks rietzangers aanwezig, terwijl er toch meer gebieden geschikt zijn. Kleine karekiet (Acrocephalus scirpaceus) 11 territoria Net als het aantal rietzangers is het aantal kleine karekieten in 2012 iets afgenomen tot 11, in 2011 waren dit er 13. De meeste territoria zijn waargenomen in het rietland van plot 13, maar ook het rietland van plot 17 was druk bezocht. Er waren meerdere gebieden geschikt voor de kleine karekiet dan werden bezet. Ook was er een territorium van de kleine karekiet aanwezig in plot 68. Bosrietzanger (Acrocephalus palustris) 3 territoria In 2011 heeft zich een flinke daling ingezet van het aantal bosrietzangers. Deze daling is in 2012 doorgezet. Slechts drie territoria zijn waargenomen in het havengebied. De territoria waren aanwezig in de plots 13, 19 en 53. Fitis (Phylloscopus trochilus) 41 territoria De fitis is één van de talrijkste zangvogels van de Rotterdamse havens. Elke bosje herbergt wel een aantal fitissen. Het bosje langs de Beerweg (plot 68), de randen van het rietland van plot (13) en de bosschage langs de Rijnweg (plot 19) zijn de favoriete locaties. Maar ook in plots 4 en 71 waren diverse territoria aanwezig van deze kleine zanger. Het aantal is gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren. Tjiftjaf (Phylloscopus collybita) 39 territoria De tjiftjaf is sterk toegenomen. Overal waar enkele bomen staan of wat struweel van formaat is, waren tjiftjaffen aanwezig. De meeste territoria waren te vinden in de bekende plots 4, 19 en 36. Maar ook plot 38 was goed bezet. Koolmees (Parus major) 18 territoria Een groot aantal territoria (6) van de koolmees werd vastgesteld in het Geuzenbos en in de bosschage langs de Rijnweg (4). De overige territoria lagen voornamelijk verspreid over de Europoort. Na een grote stijging in 2010 ten opzichte van 2009 blijft het aantal in 2012 redelijk stabiel. Pimpelmees (Parus caerules) 5 territoria Na twee goede jaren in 2010 en 2011 is het aantal pimpelmezen weer gehalveerd en is het aantal weer terug op het niveau van Waar de plotselinge daling vandaan komt, is niet direct te zeggen. Er zijn juist weinig bomen gekapt ten opzichte van voorgaande jaren. Vooral in plots 4 en 36 waren territoria aanwezig. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte 2012 Staartmees (Aegithalos caudatus) 2 territoria Van deze soort zijn 2 territoria vastgesteld in Er is 1 territorium vastgesteld in plot 36 en 1 in plot 38. Boomkruiper (Certhia brachydactyla) 2 territorium Vorig jaar is voor het eerst de boomkruiper aangetroffen in het gebied. Dit was bij de schietbaan (plot 37). Ook in 2012 is hier een territorium vastgesteld. Maar ook is er van dit onopvallende vogeltje een territorium vastgesteld in het Geuzenbos (plot 36). Ekster (Pica pica) 32 territoria De ekster profiteert van de grote aantallen dode dieren in de meeuwenkolonies en langs de wegen. Met 32 territoria zijn eksters talrijk en verspreid aanwezig over het hele havengebied. Alleen het westelijk deel van de Maasvlakte herbergt minder eksters. Hier is slechts beperkt geschikte nestgelegenheid aanwezig. Sinds 2009 is het aantal eksters redelijk stabiel. Gaai (Garrulus glandarius) 4 territoria Er is een daling van het aantal gaaien waargenomen in Enkele locaties waren net als in voorgaande jaren weer in gebruik. De gaaien waren alleen weg uit plots 1 en 21. Plot 1 was altijd al matig geschikt en bij plot 21 is meer alternatief buiten de plot aanwezig, waardoor de soort in de buurt nog steeds aanwezig kan zijn. Veranderingen zijn daarom niet zo verrassend. Kauw (Corvus monedula) 114 territoria In de Rotterdamse haven komen veel groepen kauwtjes voor. Soms zijn nesten gemaakt in konijnenholen in spoordijken of in zandheuvels. Territoria worden overal aangetroffen. Locaties als langs de Dintelweg, Markweg en de Moezelweg zijn het drukst bezet. Het aantal nam in 2012 voor het eerst af, maar het aantal is nog altijd hoger dan Zwarte kraai (Corvus corone) 18 territoria De zwarte kraai is, net als de ekster, verspreid door het hele havengebied waargenomen. Halverwege plot 66 richting het westen wordt het meest westelijke territorium aangetroffen. Overige territoria komen allemaal meer landinwaarts voor. Op locaties waar enigszins hoge bomen aanwezig zijn, zijn nesten te vinden. Na een lichte stijging in 2010 is er nu sprake van een lichte daling in het aantal territoria. 25

26 26 Visdief

27 Vink (Fringilla coelebs) 5 territoria Hoewel er in 2012 evenveel territoria zijn waargenomen als in 2011, is er één verschil. Het territorium van plot 19 is weg en in het Geuzenbos (plot 36) is er 1 bij gekomen. Kneu (Carduelis cannabina) 34 territoria De kneu is van de zangvogels het meest talrijk, echter niet alle kneuen zijn tot broeden gekomen. Kneuen voelen zich goed thuis in het relatief open terrein van het havengebied. Na 4 jaar is er een fikse daling te zien in het aantal van deze Rode Lijstsoort. In 2009 werden 50 territoria vastgesteld, 2010 waren dat er 45, in en nu 34. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het aantal geschikte terreinen door de uitbreiding van industriegebied minder wordt. De Tweede Maasvlakte zal waarschijnlijk binnen niet al te lange tijd voor een opleving van het aantal kneuenterritoria zorgen. Putter (Carduelis carduelis) 9 territoria Het aantal putters wat gezakt met De territoria komen verspreid over de haven voor. Het krabbenterrein (plot 39) is het meest westelijke. Verder komt de putter voor in de bekende vogelrijke plekken binnen de haven. Groenling (Carduelis chloris) 2 territorium Van de groenling zijn twee territoria vastgesteld. Eén territorium is vastgesteld in de bosschage van plot 38. Het andere was bij de hondenschool van plot 21. Rietgors (Emberiza schoeniclus) 5 territoria Voor de rietgors geldt dezelfde situatie als voor de kleine karekiet en de rietzanger. Het aantal territoria is iets afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren. De soort komt op drie locaties voor: plots 13, 17 en Alblasserdam Scholekster (Haematopus ostralegus) 2 territoria Van deze soort zijn 2 territoria vastgesteld in Alblasserdam (plot 1). Hier ligt een groot braakliggend terrein waar twee nesten zijn aangetroffen. Kleine plevier (Charadrius dubius) 2 territoria Evenals de scholekster hebben twee paartjes kleine plevieren gebroed op het braakliggende terrein van plot 1 in Alblasserdam. Kievit (Vanellus vanellus) 2 territoria Alblasserdam (plot 1) heeft een braakliggend terrein waar veel grondbroeders broeden. Ook de kievit heeft hier nesten gehad. In totaal zijn twee territoria aangetroffen. Stormmeeuw (Larus canus) 3 Territoria Drie stormmeeuwenterritoria zijn aangetroffen in plot 1. De stormmeeuwen broedden naast een visdievenkolonie. Visdief (Sterna hirundo) 60 paar In Alblasserdam (plot 1) bevindt zich een vrij grote visdievenkolonie. Deze kolonie bevindt zich op een groot braakliggend terrein. Het is hier bijzonder rustig, omdat het hele terrein omheind is. Witte kwikstaart (Motacilla alba) 1 territorium Eén territorium van deze grondbroeder is in Alblasserdam waargenomen Kleine karekiet (Acrocephalus scirpaceus) 1 territorium Aan de oostkant van plot 1 ligt een ondiepe sloot met veel riet. In deze rietkraag bevond zich een territorium van de kleine karekiet. Grasmus (Sylvia communis) In Alblassedam is één territorium van de grasmus waargenomen. Kneu (Carduelis cannabina) Er is 1 territorium aangetroffen van deze Rode Lijstsoort. 1 territorium 1 territorium Zwarte kraai (Corvus corone) 1 territorium Net als de ekster zijn zwarte kraaien niet zo goed vertegenwoordigd in Alblasserdam als in de Rotterdamse haven. 1 territorium is aangetroffen in plot 1. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

28 28 Zilvermeeuw

29 3.3 Dordrecht Fazant (Phasianus colchicus) 2 territoria In de dichte kruidenvegetaties van plots 3 en 4 zijn twee fazantenterritoria aangetroffen. Witte kwikstaart (Motacilla alba) De witte kwikstaart is waargenomen in plot 4. Heggenmus (Prunella modularis) Het enige territorium van de heggenmus was aanwezig in plot 3. 1 territorium 1 territorium Kneu (Carduelis cannabina) 2 territoria Er zijn 3 territoria aangetroffen van deze Rode Lijstsoort. Deze bevonden zich in plots 4 en 5. Putter (Carduelis carduelis) 2 territoria De putter liet zijn territoriale zang horen in de plots 3 en 4. In andere plots is de soort niet waargenomen. Groenling (Carduelis chloris) 1 territorium In plot 3 heeft 1 groenling een territorium gehad in een struweel langs het water. Zwarte roodstaart (Phoenicurus ochruros) 3 territoria De meeste plots in Dordrecht zijn klein en grenzen direct aan bedrijventerreinen. Hierdoor betreft het een geschikt biotoop voor de zwarte roodstaart. 3 territoria van deze soort zijn dan ook aangetroffen in de plots 3, 4 en 5. Merel (Turdus merula) 1 territoria In plot 3 was een territorium van de merel aanwezig. Andere terreinen zijn geschikt voor merels, maar merelterritoria zijn hier niet aangetroffen. Grasmus (Sylvia communis) 3 territoria Veel terreinen binnen de plots van Dordrecht zijn geschikt voor de grasmus. Er zijn hier dan ook 3 territoria waargenomen. Deze waren te vinden in de plots 3 en 4 (2 territoria). Fitis (Phylloscopus trochilus) In de plots 3 en 4 bevonden zich 3 territoria van de fitis. 3 territoria Koolmees (Parus major) 1 territorium Slechts 1 territorium is aangetroffen van de koolmees. Doordat bomen met holten ontbreken in Dordrecht is het aantal holenbroeders laag. Ekster (Pica pica) 1 territorium In één van de bomen van plot 4 broedde een ekster. De ekster is dan ook minder talrijk in dit deel van de haven. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

30 30 Putters

31 3.4 Wintergasten en overige vogels In dit hoofdstuk worden de waarnemingen beschreven die betrekking hebben op de uitgevoerde wintertelling, aangevuld met enkele interessante losse vogelwaarnemingen. Een aantal soorten is jaarrond aanwezig in de haven. Deze soorten zijn tijdens de wintertelling geteld. Niet al deze soorten komen echter tot broeden. Wintergasten zijn vogelsoorten die in het hoge noorden broeden en in Nederland overwinteren. Andere vogelsoorten trekken door en passeren Nederland, bijvoorbeeld vogels die in overwinteren in Afrika en broeden in Noord-Europa. Deze vogels doen Nederland aan om even kort bij te komen. In dit hoofdstuk zijn eveneens dwaalgasten beschreven. Dit zijn vogels die verdwaald zijn en in Nederland opduiken. Deze vogels zijn meestal slechts enkele dagen aanwezig. Achter de soortnaam staat een letter die aangeeft of de soort bijvoorbeeld dwaalgast of wintergast is. W = Wintergast D = Dwaalgast J = Jaarrond T = Trekvogel Aalscholver (Phalacrocorax carbo) J Grote groepen aalscholvers zijn aangetroffen op het strand van Maasvlakte 2. Dit strand is zeer rustig en wordt daarom gebruikt door de aalscholvers om te rusten en op te drogen. Maar ook locaties als de Kop van de Beer en de landtong Rozenburg worden door de aalscholver gebruikt als rustplek. Alk (Alca torda) W In de wateren van Maasvlakte 2 is in de winter een alk waargenomen. Deze broedvogel van noordelijk Europa zwerft in de winter in de Noordzee en voor de Nederlandse kust. Beflijster (Turdus torquatus) W & T Noordelijk van de Rijnweg zijn begin april een aantal beflijsters waargenomen. Ze worden op andere locaties meer verwacht, maar ze zijn niet waargenomen. Bergeend (Tadorna tadorna) J Bergeenden komen jaarrond voor binnen de haven. Groepjes zijn verspreid over het havengebied te vinden. De kuil van de Kop van de Beer, Yangtze-haven rondom de Vogelvallei en het Slufterdepot zijn locaties waar de meeste bergeenden te vinden zijn. Blauwe reiger (Ardea cinerea) J Blauwe reigers zijn soms in de haven te vinden. De Vogelvallei en het naastgelegen rietland zijn de locaties waar blauwe reigers zich af en toe ophouden. Ook is een blauwe reiger waargenomen op de Tweede Maasvlakte. Boerenzwaluw (Hirundo rustica) T Zo nu en dan vliegen een paar boerenzwaluwen over de haven. Mogelijk dat er in een fabriek gebroed wordt. Boomvalk (Falco subbuteo) T Op de Tweede Maasvlakte is tijdens de voorjaarstrek 1 boomvalk waargenomen. Bonte strandloper (Calidris alpina) T & W Langs het strand van Maasvlakte 2 zijn een aantal bonte strandlopers gezien. Bosruiter (Tringa glareola) In het Slufterdepot is een Bosruiter waargenomen. Brandgans (Branta leucopsis) J De brandganzen die in de Vogelvallei broeden zijn ook in de winter aanwezig binnen de Vogelvallei en het naastgelegen rietland. Brilduiker (Bucephala clangula) W Een aantal mannetjes en vrouwtjes zijn waargenomen van deze zeer sierlijke eend. Het is een wintergast die in Noord-Europa broedt. Buizerd (Buteo buteo) J & W In de winter foerageren diverse buizerds in de haven. Een gedeelte van deze buizerds betreft trekvogels of wintergasten. Een deel van de in Noord-Europa broedende buizerds overwintert in Nederland. Zo zijn rond de Slufter en op de rest van de Maasvlakte meerdere vogels aanwezig. Drieteenmeeuw (Rissa tridactyla) W Drieteenmeeuwen zijn op een aantal plaatsen waargenomen. De meeste waren te vinden bij de Maasmond. T Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

32 32 Kleine mantelmeeuw

33 Drieteenstrandloper (Calidris alba) W Op diverse plaatsen zijn foeragerende drieteenstrandlopers waargenomen; aan de randen van de Slufter in de Noordzee, maar ook zijn enkele exemplaren waargenomen in de Slufter. Andere waarnemingen komen van de Tweede Maasvlakte. Eider (Somateria mollissima) J Eiders zijn op diverse wateren waargenomen. Wateren als het Calandkanaal, Mississippihaven, Hartelhaven en de Europahaven. Maar ook in de water van de Tweede Maasvlakte zijn eidereenden waargenomen. Er zijn groepen van 14 vogels geteld. Grote Canadese gans (Branta canadensis) J Net als bij de meeste andere ganzen is er door het jaar heen weinig verschil in aantallen grote Canadese ganzen. Grote mantelmeeuw (Larus marinus) J Jonge grote mantelmeeuwen zijn vooral aan het strand van de Tweede Maasvlakte waargenomen. Ook is er één op de Kop van de Beer gezien. Grote Stern (Thalasseus sandvicensis) T Langs het strand van de Tweede Maasvlakte vliegen geregeld jagende grote sternen langs. Broeden doen ze in de haven niet. Fazant (Phasianus colchicus) Fazanten zijn het hele jaar door aanwezig binnen de haven in vergelijkbare aantallen. J Havik (Accipiter gentilis) J De havik broedt in het Geuzenbos, maar er zijn meerdere exemplaren waargenomen. Vooral rond de Slufter laat zich regelmatig een havik zien. Frater (Carduelis flavirostris) T & W Deze neef van de kneu is in de winter vrijwel alleen aan de kustgebieden te vinden. Ook zijn er een aantal in de buurt van het Luzerneveld waargenomen. Fuut (Podiceps cristatus) J & W In de winter zijn in de wateren van de Tweede Maasvlakte grote groepen van meer dan 30 individuen waargenomen. Daarnaast komt de soort voor in vrijwel alle zoete en zoute wateren. Binnen de onderzochte gebieden zijn geen nesten of jonge vogels aangetroffen. Goudplevier (Pluvialis apricaria) T & W De goudplevier is een mooie trekvogel die vooral rond de Slufter is waargenomen. Tijdens laag water is de soort veel op het Slufterstrand te vinden. Grauwe gans (Anser anser) J Grauwe ganzen zijn net als alle broedende ganzen het hele jaar door aanwezig. Overwinterende ganzen zijn nauwelijks waargenomen. Grauwe vliegenvanger (Muscicapa striata) T In het struweel van de Vogelvallei is een grauwe vliegenvanger waargenomen. Keep (Fringilla montifringilla) W & T In het Geuzenbos zijn twee kepen begin april aangetroffen. Deze soort lijkt op de vink maar broedt in Noord-Europa. Kievit (Vanellus vanellus) J De kievit is een redelijk talrijke broedvogel. In de winter kunnen grote groepen op de leidingstroken en andere open plekken aanwezig zijn. Kleine mantelmeeuw (Larus fuscus) J De grote aantallen kleine mantelmeeuwen die in het voorjaar aanwezig zijn, zijn in de winter weg. De kolonieplaatsen waar duizenden meeuwen broeden, zijn zo goed als leeg. Rond eind februari begint weer langzaam het koloniseren van de terreinen. Knobbelzwaan (Cygnus olor) J Groepen knobbelzwanen leven het hele jaar door in de haven. 10 tot 20 individuen of soms meer leven in wateren als het Hartelkanaal of de Dintelhaven. Koekoek (Cuculus canorus) T Eenmaal is de koekoek gehoord in de zuidpunt van het Geuzenbos. Of de soort is doorgetrokken of hij heeft een territorium ergens in de buurt van Oostvoorne. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

34 34 Knobbelzwaan

35 Holenduif (Columba oenas) J Holenduiven zijn over de gehele haven foeragerend waargenomen. Nesten zijn niet aangetroffen. In de winter zijn veel groepjes op Maasvlakte 2 gezien. Een aantal is ten prooi gevallen aan de slechtvalk. Kneu (Carduelis cannabina) J Kneuen zijn talrijke broedvogels, maar ook talrijke overwinteraars. Verspreid over de haven eten groepjes kneuen overgebleven zaden van de leidingstroken. Kramsvogel (Turdus pilaris) W Kramsvogels zijn op diverse plaatsen aanwezig in de winter en het vroege voorjaar. Diverse groepjes zijn aangetroffen op het Luzerneveld, rond de Calandbrug en langs de Rijnweg. Kuifduiker (Podiceps auritus) W Net als in voorgaande jaren overwinterden in 2012 enkele kuifduikers in de luwte van Maasvlakte 2. Soms solitair, soms tussen de grote groepen futen. Kuifeend (Aythya fuligula) J Grote groepen kuifeenden zwemmen in wateren van het Slufterdepot en de Vogelvallei. Aantallen kunnen oplopen tot meer dan 100 individuen. Ook zijn kuifeenden aangetroffen bij de plas in de kuil van de Kop van de Beer. Middelste zaagbek (Mergus serrator) Middelste zaagbekken zijn tot in april te vinden in diverse wateren. In het Calandkanaal en de Europahaven worden geregeld middelste zaagbekken waargenomen. Nonnetje (Mergellus albellus) Nonnetjes zijn vooral aanwezig in het Slufterdepot. Nijlgans (Alopochen aegyptiacus) J Net als alle ganzen in de haven zijn nijlganzen in ongeveer even grote aantallen aanwezig als tijdens het broedseizoen. Oeverpieper (Anthus petrosus) T Oeverpiepers trekken vaak via de kust van noord naar zuid. Bij de Amazonehaven is 1 oeverpieper waargenomen. W W Pijlstaart (Anas acuta) W & T Elke winter en voorjaar worden wel waarnemingen gedaan van één van de mooiste eenden van Europa. De meeste pijlstaarten zijn gezien in de Vogelvallei. Regenwulp (Numenius phaeopus) T Regenwulpen zijn redelijk talrijke doortrekkers binnen de haven. Veel groenstroken kunnen tijdens de trek benut worden door groepjes van 5 à 6 regenwulpen. Roodkeelduiker (Gavia stellata) W Deze Scandinavische duiker overwintert vooral aan de kust van onder andere Nederland. In de wateren van de Tweede Maasvlakte en in het Calandkanaal is een roodkeelduiker waargenomen. Roodhalsfuut (Podiceps grisegena) W Naast de fuut en de kuifduiker is er ook een roodhalsfuut in het water van de Tweede Maasvlakte waargenomen. Roodkopklauwier (Lanius senator) D Deze zeldzame dwaalgast is half mei aanwezig geweest in de Vogelvallei. De vogel is een paar dagen aanwezig geweest. In 2011 is ook een roodkopklauwier waargenomen. Rotgans (Branta bernicla) W & T Net voordat de meeuwen begonnen met broeden op de Kop van de Beer heeft zich 1 paartje rotganzen opgehouden in de kolonie. Rosse grutto (Limosa lapponica) W Rosse grutto s foerageren in de winter langs de kust van de Slufter. Af en toe is er één in de haven te vinden. Ruigpootbuizerd (Buteo lagopus) W Gedurende de winter zijn minimaal twee ruigpootbuizerds aanwezig geweest. 1 bevond zich in de omgeving van het Luzerneveld en 1 was net als 2011 aanwezig in het Slufterdepot. Slobeend (Anas clypeata) J Slobeenden foerageren met enkele tientallen in de Vogelvallei, Slufterdepot en het tussenin gelegen rietland. Een deel van deze dieren is jaarrond aanwezig. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

36 36 Dwergstern

37 Smelleken (Falco colombarius) W Dit kleine valkje is waargenomen in het Slufterdepot. Ook heeft zich kort een smelleken gevestigd op de Kop van de Beer. Smient (Anas penelope) J Smienten zijn met enkele tientallen aanwezig geweest in het Slufterdepot en de Vogelvallei. Spreeuw (Sturnus Vulgaris) J Grote groepen spreeuwen zijn aanwezig verspreid over het havengebied. Tijdens het broedseizoen zijn ze even weg, maar vanaf juni komen ze weer in groten getale terug en blijven tot het nieuwe broedseizoen. Sperwer (Accipiter nisus) J Gebroed heeft de sperwer niet in één van de NUT-terreinen, maar de soort is er wel een aantal keer waargenomen. Eén locatie is gelegen rondom het Krabbenterrein. Steenloper (Arenaria interpres) W Op diverse plekken binnen de haven zijn steenlopers aangetroffen. Zoals de naam doet vermoeden, zijn de steenlopers vooral te vinden op stenen als de basaltblokken. Plekken als de Kop van de Beer en de kade om de Maasvlakte bieden geschikt leefgebied. Er zijn dan ook diverse exemplaren binnen de haven waargenomen. Wilde eend (Anas platyrhynchos) J Naast de broedende wilde eenden leven er veel meer niet-broedende wilde eenden in het havengebied. In vrijwel alle wateren en is de soort vertegenwoordigd. Wintertaling (Anas crecca) J Het hele jaar door zijn enkele tientallen wintertalingen aanwezig in het havengebied. Wulp (Numenius arquata) J Wulpen zijn regelmatig binnen de haven aanwezig. Individueel of in kleine groepen foerageren ze gedurende het voorjaar vooral aan de waterkant. Locaties als de Calanddijk en de Kop van de Beer zijn plekken waar wulpen zich graag ophouden. Zilvermeeuw (Larus argentatus) J Evenals de kleine mantelmeeuwen zijn in het broedseizoen grote aantallen zilvermeeuwen te zien. In de winter zijn ze echter verspreid en hoeven hierdoor niet in of in de buurt van de haven te zijn. Zilvermeeuwen worden nog wel waargenomen, maar niet in de grote aantallen zoals die in de kolonies aanwezig kunnen zijn. Zeekoet (Uria Aalge) W Zeekoeten zijn waargenomen in het binnen water van de Tweede Maasvlakte. Daarnaast zijn er ver weg nog meer vogels waargenomen die niet te onderscheiden waren van alken, de zogenoemde zalken. Tafeleend (Aythya ferina) Tientallen tot enkele honderden tafeleenden zijn jaarrond aanwezig in het Slufterdepot en de Vogelvallei en het tussengelegen rietland. J Velduil (Asio flammeus) W Velduilen zijn regelmatige overwinteraars in de haven. Omdat het onopvallende vogels zijn is het niet zeker hoeveel velduilen daadwerkelijk overwinteren. Twee velduilen zijn waargenomen in de regio van de Yangtze-haven. Ook heeft er even een velduil rondgehangen op de Kop van de Beer. Watersnip (Gallinago gallinago) W & T Op diverse locaties zijn watersnippen waargenomen, waaronder in de Vogelvallei. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

38 Zilvermeeuw Kleine mantelmeeuw Aantal paar Aantal paar Jaar Kolonies zilvermeeuw Aantal paar Aantal paar Kolonies kleine mantelmeeuw Jaar Kop van de Beer Markweg Jaar e.o. Yangtzee haven Kop van de Beer Markweg Jaar e.o. Yangtzee haven Magallanesstraat EMO e.o. Shell Europoort Magallanesstraat EMO e.o. Shell Europoort Boven: Totalen aantallen meeuwen Onder: Aantallen per kolonie

39 4 Conclusies In 2012 zijn grote delen van de twee belangrijkste kleine mantelmeeuwen- en zilvermeeuwenkolonies broedvrij gehouden. Dit zijn de locaties Markweg (plot 29) en de Kop van de Beer (plot 27). Plot 29 is voor een belangrijk deel broedvrij gehouden door de ontwikkeling van de EECV. De Kop van de Beer is broedvrij gehouden om onderzoeken uit te kunnen voeren en de verplaatsing van de meeuwenkolonie in gang te zetten. Daarnaast is er tot half april broedvrij gehouden bij de Amazonehaven en is het totale broedgebied in deze omgeving weer verder afgenomen. Er zijn duizenden meeuwen verstoord. Deze meeuwen hebben een andere broedplek moeten zoeken. Op de linker pagina zijn vier grafieken weergegeven met daarin de trends van de afgelopen vier jaar. De tellingen zijn door drie verschillende partijen uitgevoerd. Verschillen in methode kunnen voor vertekening zorgen. Uit de grafieken blijkt dat het aantal kleine mantelmeeuwen redelijk gelijk is gebleven en het aantal zilvermeeuwen iets is afgenomen. De daling van de zilvermeeuw is vooral ingezet in het broedseizoen van Dit kan te maken hebben met de toenemede druk op de overgebleven terreinen en de daarmee verhoogde concurrentiedruk van de kleine mantelmeeuw. Ook is te zien dat er enige verplaatsing is geweest, maar deze beperkt is. Zo hebben er meer meeuwen gebroed op plot 30 langs de Markweg. Ook het deel van de Kop van de Beer waar niet broedvrij gehouden is, was veel drukker dan Toch is in twee gebieden het aantal broedende meeuwen explosief gestegen. Dit indiceert dat verplaatsing mogelijk is. Het Papegaaienbekeiland was druk bezocht door meeuwen die verjaagd zijn van de Kop van de Beer en de Markweg. Langs de Magallanestraat, tussen het Reebokgebouw en de spoorrails, is een kleine bestaande kolonie uitgegroeid tot een redelijk grote kolonie. Hier zijn vogels teruggevonden die afkomstig zijn van de Missourriweg e.o. De grafiek geeft ook weer dat het aantal bij de Missourrieweg (EMO e.o.) gekelderd is. Op de volgende pagina zijn per kolonie op hoofdlijn de verschillen weergegeven in de concentratie meeuwen. De Tweede Maasvlakte wordt elk jaar een beetje groter en ouder. Dit resulteert erin dat ook de vegetatie zich beter ontwikkelt. Hierdoor neemt de geschiktheid als broedgebied toe. Tenminste twee scholeksters hebben op de Tweede Maasvlakte gebroed. Ook zijn territoria van bontbekplevieren en zilvermeeuwen aangetroffen. Ook dit jaar hebben dwergsterns gebroed op de Tweede Maasvlakte. Er heeft zich nog geen nieuwe meeuwenkolonie gevestigd op de Tweede Maasvlakte. Ten minste drie zilvermeeuwen nesten zijn aangetroffen op het B2b terrein en het APM terrein. Alle nesten hebben eieren gehad. Toch is geen van deze eieren uitgekomen. Solitair broedende meeuwen zijn zelden succesvol. Twee van de nesten die zijn aangetroffen op de Tweede Maasvlakte zijn bedolven onder stuifzand. Een ander nieuw natuurterrein is de het Papegaaienbekeiland. Het eiland is ongeveer 5 hectare groot. Op dit terrein hebben ongeveer vijfhonderd meeuwen gebroed. Er wordt verwacht dat de kolonie op het eiland nog verder zal groeien. Bijzonder zijn ook de twee eidernesten. Het strand van het Papegaaienbekleiland dient als rustplek voor zeehonden. In 2012 heeft een wintertelling plaats gevonden. Er zijn weinig spectaculaire waarnemingen gedaan. Vooral de luwte van de Tweede Maasvlakte zorgt ervoor dat overwinterende watervogels gebruik maken van dit gebied. Voor veel andere vogels geldt dat er een fluctuatie te zien is in het voorkomen. Bijzondere veranderingen zijn niet waargenomen. Elk jaar is er een aantal soortgroepen die het beter of slechter doen dan in de voorgaande jaren. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

40 40 Kleine mantelmeeuw

41 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

42 42 Waar moeten ze heen?

43 5 Aanbevelingen Het afsluiten van het Slufterstrand heeft ervoor gezorgd dat een steeds schaarser wordend biotoop beschikbaar wordt voor vogels. Ook de relatief rustige Tweede Maasvlakte zorgt ervoor dat er direct nieuw leefgebied voor pioniersoorten als de schaarse dwergstern en strandplevier ontstaat. Wanneer de Tweede Maasvlakte klaar is, kan ervoor gekozen worden enkele stranden niet aan de recreanten te geven, maar met rust te laten. Ook kan het slufter in de toekomst gesloten blijven. In 2012 zijn voor het eerst grote delen van meeuwenkolonies broedvrij gehouden. Zowel door Havenbedrijf Rotterdam als de EECV. Dit heeft ervoor gezorgd dat duizenden grote meeuwen een andere broedlocatie moeten vinden. Een deel van deze meeuwen is gaan broeden op het Stenenterrein en een deel op de Kop van de Beer waar nog wel gebroed kon worden. Op deze terreinen waren de aantal ook beduidend hoger dan andere jaren. Dit geeft ook een verhoogde druk aan de omliggende bedrijventerrein waar meeuwen broeden. Deze bedrijven worden opgezadeld met meeuwen die andere wegjagen. Vaak zijn de meeuwen hier ook niet welkom en worden de nesten gedompeld. Dit resulteerd in een verlaagd broedsucces van grote meeuwen. Tevens proberen de meeuwen waarvan het nest gedompeld is weer te broeden op een andere locatie, zoals de broedvrij te houden locatie, waardoor weer langer broedvrij gehouden dient te worden. Andere locaties als plot 47 en de papegaaienbek zijn explosief gestegen. Dit lijkt erop dat meeuwenkolonies verplaast kunnen worden. Helaas is plot 47 geen duurzame locatie en hier zullen ze op korte termein weer weg moeten. Wel zijn locaties ingericht ter compenstatie van de meeuwen. Tijd zal leren of deze gebruikt worden. Wel wordt aanbevolen deze locaties lang ongestoord te laten. Elk jaar nemen de aantallen partijzen en veldleeuwerikken af. Dit komt door een afnemend biotoop. Het aanleggen van kruidenrijke graslandjes op bijvoorbeeld Maasvlakte 2 kan ervoor zorgen dat deze soorten weer toenemen. Daarnaast zullen grote groepen andere vogel- en diersoorten hiervan profiteren. Te denken valt aan kleine zoogdieren en bijen. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

44 44 Visdief

45 6 Literatuurlijst + Meininger P.L., Berrevoets C.M. & Strucker R.C.W Kustbroedvogels in het Deltagebied: een terugblik op twintig jaar monitoring ( ), rapport RIKZ Rijksinstituut voor Kust en Zee, Middelburg. + Mullarney K., Svensson L., Zetterström D., Grant P.J ANWB Vogelgids van Europa. + Van Dijk A.J Handleiding Broedvogel Monitoring Project (Broedvogelinventarisatie in proefvlakken). SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. + van Dijk A.J., Hustings F. & van der Weide M Handleiding Landelijk Soortonderzoek Broedvogels. SOVON, Beek-Ubbergen. + Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut. + J.W. Vergeer & R. Geene Broedvogels van 68 plots op de Maasvlakte 2009, alsmede een complete overzicht van stern- en meeuwenkolonies. SOVON-inventarisatierapport 2009/69. Rapport Habitat-Advies SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen./Habitat-Advies, Middelburg. + Strucker R.C.W., Hoekstein M.S.J., Wolf P.A Kustbroedvogels in het Deltagebied in RWS Waterdienst BM Strucker R.C.W., Hoekstein M.S.J., Wolf P.A Kustbroedvogels in het Deltagebied in RWS Waterdienst BM Strucker R.C.W., Hoekstein M.S.J., Wolf P.A Kustbroedvogels in het Deltagebied in RWS Waterdienst BM Ronald in t Veld. Mondelinge toelichting over gevonden prooien in de slechtvalkenkast van de EON. + Lensink R, Horssen P.W Faunabeheerplan meeuwen havengebied Rotterdam Benders M, Burgmans J.W Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte Benders M, van der Staak E Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte Roland Jan Buijs, Buijs Eco Consult. Mondelinge toelichting over een aantal soorten. Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

46 46

47 Bijlagen

48 48

49 I Overzicht getelde plots Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

50 50

51 II Plots Alblasserdam & Dordrecht Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

52 52

53 III Soortentabel Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

54 54

55 IV Weer 2012 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

56 56

57 V Stippenkaarten per soort Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

58 58

59 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

60 60

61 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

62 62

63 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

64 64

65 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

66 66

67 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

68 68

69 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

70 70

71 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

72 72

73 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

74 74

75 Broedvogelmonitoring Europoort & Maasvlakte

76 76

77

78 Opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam N.V. World Port Center (WPC) Wilhelminakade AP Rotterdam ing. L. Reinarz ing. J. Putters Planteam Mark Benders Erik van der Staak Karel Küsters Staro Natuur en Buitengebied Staro Natuur en Buitengebied Staro Natuur en Buitengebied Foto s Mark Benders

79

80

81 Lodderdijk 38a 5421 XB Gemert tel (0492) fax (0492)