Bouwbesluitberekeningen

Transcriptie

1 Bouwbesluit- berekeningen Het Gortercomplex te Leiden, Plot 1 In t Hart van de Bouw

2 Bouwbesluitberekeningen Het Gortercomplex te Leiden Amvest Woningen-NOVA Projectontwikkeling B.V. Postbus AK Amsterdam (020) Vertegenwoordigd door: De heer A. Schuurman Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. Vestiging Utrecht Postbus AA Utrecht T utrecht@nieman.nl Uitgevoerd door: De heer ing C.J.W. Ruiter Mevrouw S. Keus-van Wegen Referentie: / 4461 Status: Definitief Datum: 12 oktober 2016

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding Projectomschrijving 6 Hoofdstuk 2 Bouwbesluitterminologie Toetskader Gebruiksfuncties Woonfunctie Gemeenschappelijke verkeersruimten Overige gebruiksfunctie Toegankelijkheidssector Toiletruimte Badruimte Buitenruimte Bergruimte Vloerafscheidingen Vrije doorgangen Trap 17 Hoofdstuk 3 Bouwbesluitberekeningen Oppervlaktegegevens Eisen Uitgangspunten Conclusie Daglicht Eisen Uitgangspunten Daglichtberekeningen 20 Conclusie Luchtverversing verblijfsgebied, verblijfsruimte, toiletruimte en badruimte Eisen Bouwbesluit Uitgangspunten Opmerkingen Conclusie Spuivoorziening Uitgangspunten Conclusie 36 Pagina 3

4 Hoofdstuk 4 Akoestiek Interne geluidwering Eisen Beoordeling Geluidwering binnen de woonfunctie Beperking van galm Eisen Eisen Geluidwering van de gevel Eisen Installatiegeluid binnen de eigen woning Installatietechnische maatregelen Bouwkundige maatregelen Installatiegeluid buiten de eigen woning Lift Bouwkundige schacht 44 Hoofdstuk 5 Energieprestatie Eisen 46 Hoofdstuk 6 Rc-equivalent Inleiding Aanpassingen van de thermische schil R c equivalent Conclusie 47 Hoofdstuk 7 Brandveiligheid Toetskader Beheersbaarheid van brand en rook (afdeling 2.10 en 2.11) Brandoverslag Vluchtveiligheid (afdeling 2.12) Eisen aan draagconstructies Materiaalgedrag bij brand Installaties Bereikbaarheid en bluswatervoorzieningen 57 Hoofdstuk 8 Installaties Nutsvoorzieningen Voorschriften en richtlijnen Meterkasten Elektra 59 Pagina 4

5 8.3 Water CAI en telecom Hemelwaterafvoer Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Binnenriolering Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Waterinstallaties Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Verwarmingsinstallatie Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Ventilatie-installatie Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Elektrische installaties Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving Communicatie- en beveiligingsinstallaties Voorschriften en richtlijnen Functionele omschrijving 70 Pagina 5

6 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Projectomschrijving In opdracht van Amvest Woningen-NOVA Projectontwikkeling B.V., zijn voor het project Het Gortercomplex diverse adviezen opgesteld. Daarbij is uitgegaan van Bouwbesluit en van de normen die door Bouwbesluit 2012 worden aangestuurd. Het project Gortercomplex betreft een bestaand gebouw (gemeentelijk monument) wat getransformeerd en gerenoveerd gaat worden naar appartementen (plot 1, ca 6.000m 2 BVO) en een nieuwbouw gedeelte bestaande uit twee appartementen gebouwen (plot 2 en plot 3, ca m 2 BVO). In deze rapportage is alleen de uitwerking van plot 1 opgenomen. In het proces voorafgaand aan de aanvraag omgevingsvergunning hebben de verschillende plots altijd onderdeel uitgemaakt van één plan. Deze rapportage zal deel uitmaken van de aanvraag van plot 1. Amvest zal het voormalige kantoor van TNO aan de Wassenaarseweg in Leiden laten transformeren tot een woongebouw. 1 Waar in dit rapport wordt gesproken over Bouwbesluit, wordt bedoeld Bouwbesluit 2012 zoals van toepassing vanaf 24 november Pagina 6

7 Het bestaande gebouw bestaat uit kantoren en een kantine. De indeling is globaal als volgt: Kelder t/m 4 e verdieping kantoren: kantoorfunctie; Ter plaatse van as / as E-J kantine en voordrachtzaal: bijeenkomstfunctie. Na renovatie van het gebouw bestaat het gebouw uit: Kelder (laag -2): bergingen, overige gebruiksfunctie; Kelder (laag -1): fietsenstalling, overige gebruiksfunctie; Begane grond t/m 4 e verdieping: woningen (54 appartementen en 22 typen), woonfunctie. Bij de berekeningen is er vanuit gegaan dat plot 1, plot 2 en plot 3 op één perceel zijn gelegen. Wij zijn verantwoordelijke voor een aantal onderdelen in het Bouwbesluit. Om een overzicht te houden van de gestelde eisen en wie welke documenten opstelt hebben wij ook onderdelen opgenomen in deze rapportage waar wij niet zelf de berekeningen/tekeningen voor hebben gemaakt. Hierbij staat onder de eisen enkele verwijzingen naar de documenten van andere partijen. Bij het opstellen van de berekeningen is uitgegaan van de onderstaande: Tekeningen van de architect ontvangen op 07 oktober Utrecht, 12 oktober 2016 Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. mevrouw ing. S. Keus-van Wegen de heer ing. C.J.W. Ruiter Pagina 7

8 Hoofdstuk 2 Bouwbesluitterminologie 2.1 Toetskader Het project betreft de verbouw van een bestaand gebouw. Dit betekent dat het vertrekpunt voor het vaststellen van de vereiste prestaties artikel 1.12 van het Bouwbesluit is: Artikel Verbouw Lid 1. Op het geheel of gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van een bouwwerk zijn wat betreft de hoofdstukken 2 tot en met 5 de voorschriften van een te bouwen bouwwerk van toepassing tenzij in de desbetreffende afdeling voor een voorschrift anders is aangegeven. Lid 2. Op het gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van een installatie is wat betreft hoofdstuk 6 het rechtens verkregen niveau van toepassing. Lid 3. Op het geheel vernieuwen van een installatie zijn wat betreft hoofdstuk 6 de voorschriften van een te bouwen bouwwerk van toepassing. Daarbij wordt ook rekening gehouden met artikel 4 van de Woningwet: Indien een bouwwerk gedeeltelijk wordt vernieuwd, veranderd of vergroot, zijn de voorschriften, bedoeld in artikel 2, voor zover zij betrekking hebben op dat bouwen, slechts van toepassing op die vernieuwing, verandering of vergroting. Bij veel aspecten betekent artikel 1.12 van het Bouwbesluit dat voldaan moet worden aan het zogenaamde rechtens verkregen niveau dat als volgt is gedefinieerd: Rechtens verkregen niveau: niveau dat het gevolg is van de toepassing op enig moment van de relevante op dat moment van toepassing zijnde technische voorschriften en dat niet lager ligt dan het niveau van de desbetreffende voorschriften voor een bestaand bouwwerk en niet hoger dan het niveau van de desbetreffende voorschriften voor een te bouwen bouwwerk. Bij het onderhavige bouwwerk is het exact vaststellen van het zogenaamde rechtens verkregen niveau lastig, mede doordat voor een groot gedeelte van het gebouw sprake is van een functiewijziging. Duidelijk is echter dat het niveau bestaande bouw altijd als ondergrens geldt. Het spreekt voor zich dat dit ook als zodanig wordt aangehouden. Het gebouw is een gemeentelijk monument. Indien er een voorschrift verbonden is dat afwijkt van de vastgestelde eisen voor het veranderen van een bouwwerk is uitsluiten het aan die vergunning verbonden voorschrift van toepassing en mag afgeweken worden van de eisen die gesteld worden aan bestaande bouw. Vooralsnog is zo n voorschrift niet bij ons bekend en dienen wij minimaal aan de eisen voor bestaande bouw te voldoen.

9 Bij een aantal beoordelingsaspecten is voor verbouwsituaties een specifiek niveau voorgeschreven. In die situaties zal zonder meer dit niveau worden gehanteerd. Daar waar dit op enigerlei wijze mogelijk is, zal verder gestreefd worden naar het niveau nieuwbouw. In de rapportage wordt daar waar dit aan de orde is, het te hanteren niveau toegelicht. Samengevat wordt als toetskader bij de uitwerking de volgende aanpak gehanteerd: Minimaal voldoen aan de voorschriften voor bestaande bouw. Indien een specifiek onderdeel aangegeven als onderdeel van het monument, de aanwezige staat als toetskader (Vooralsnog niet aanwezig). Voor de buitengevel is door Erfdienst Leiden en Omstreken aangegeven n in een overleg op 1 september 2016 dat de originele ongeïsoleerde stalen kozijnen behouden moeten blijven. Waar dit relevant is wordt het specifiek omschreven verbouwniveau gehanteerd. Daar waar dit technisch en financieel op verantwoorde wijze mogelijk is, wordt het nieuwbouwniveau nagestreefd. 2.2 Gebruiksfuncties De appartementen zijn woonfunctie. De trappenhuizen en de hoofdentrees van de appartementencomplexen zijn gemeenschappelijke verkeersruimten van de woonfunctie. De bergruimten en de fietsenstalling in de kelders zijn overige gebruiksfunctie Woonfunctie De woningen en appartementen zijn woonfuncties voor zelfredzame personen. Er is geen sprake van woonfuncties met zorg zoals bedoeld in bijlage I van het Bouwbesluit Gemeenschappelijke verkeersruimten De verkeersruimte rondom het trappenhuis zijn gemeenschappelijke verkeersruimte (GVR) ten behoeve van de woonfunctie. In overeenstemming met onderdeel van NEN 2580 wordt de gebruiksoppervlakte van de gemeenschappelijke verkeersruimte niet toegedeeld aan de woningen. Bij verbouw gelden voor dit plan met betrekking tot daglicht, verhouding verblijfsgebied ten opzichte van gebruiksoppervlakte geen eisen. Voor deze onderdelen is uitgegaan van de eisen voor bestaande bouw Overige gebruiksfunctie De bergingen en de fietsenstalling in de kelder in de appartementencomplexen zijn aangemerkt als andere overige gebruiksfunctie.

10 2.3 Toegankelijkheidssector De gebruiksfunctie wijziging gaat vooraf aan de bouwkundige wijzigingen. In de oorspronkelijke toestand was er sprake van een kantoorfunctie en bijeenkomstfunctie. Na de functiewijziging is er sprake van een woonfunctie met gemeenschappelijke verkeersruimte. Omdat de gebruiksfunctie wijziging vooraf gaat aan de bouwkundige wijziging moet de plattegrond na functiewijziging worden aangemerkt als bestaande situatie. De bestaande situatie is tevens het rechtens verkregen niveau met als ondergrens bestaande bouw. Alles wat na de functiewijziging wordt gewijzigd valt onder verbouw. Dit betekent voor de toegankelijkheidssector in het woongebouw dat de aanwezige situatie het rechtens verkregen niveau is. Er is geen ondergrens voor bestaande bouw. Er behoeft geen voorziening te worden getroffen om het hoogteverschil tussen het aansluitende terrein en de toegang van het woongebouw te overbruggen.

11 Het rechtens verkregen niveau tussen de verkeersruimte onderling, tussen trappenhuizen en verkeersruimten en tussen de verkeersruimten en de woningen lijkt een vlakke vloer te zijn. De trappenhuizen worden niet van een verend opgelegde vloer voorzien, in de verkeersruimten en de woningen wordt wel een verend opgelegde vloer voorzien met een opbouw van 80 mm. Dit betekent dat er tussen trappenhuizen en verkeersruimte / woningen een hoogte verschil aanwezig is van 80 mm. Rechtens verkregen niveau is in deze situatie 20 mm (nieuwbouweis). Ter plaatse van de gemeenschappelijk verkeersruimte zijn hellingbanen aangebracht met een helling van 1:12 om het hoogte verschil van 80 mm te overbruggen. Hiermee wordt aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit voldaan. 2.4 Toiletruimte Elk appartement heeft een toiletruimte met hangtoilet. Op tekening zijn de afmetingen aangegeven. De afmetingen van de toiletruimte van de appartementen verschillen. De vloeroppervlakte voor de toiletruimte van de appartementen is kleiner dan 900 x 1200m maar voldoet aan de minimaler eis van 900 x 1050 mm die wordt gesteld in de onderstaande gelijkwaardigheid. De afmetingen van de toiletruimte van de grond gebonden woningen en appartementen verschillen. De vloeroppervlakte voor de toiletruimte van de grond gebonden woningen op de begane grond en Bastide - appartementen is kleiner dan 900 x 1200 mm. Een op grond van artikel 4.9, eerste lid, van Bouwbesluit 2012 verplichte toiletruimte die is bestemd voor het plaatsen van een hangtoilet, is gelijkwaardig aan hetgeen de wetgever heeft beoogd, als de lengte op vloerniveau tenminste 1,05 m is. Bij deze lengte zal, bij toepassing van een geschikt hangtoilet, net als bij een regulier toilet, een ruimte van tenminste 0,5 m voor de toiletpot overblijven. Dit is gebaseerd op het gelijkwaardigheidsprincipe volgens case 2.7 "diepte van een toiletruimte bij een hangtoilet" zoals beoordeeld door Werkgroep Gelijkwaardigheid van Stadswerk Nederland. Wij verzoeken burgemeester & wethouders met een beroep op de gelijkwaardigheidsbepaling in artikel 1.3 van Bouwbesluit 2012 akkoord te gaan met toepassing van een hangtoilet waarbij de vloeroppervlakte kleiner is dan 0,9 x 1,2 m. 2.5 Badruimte Elk appartement heeft een badruimte. Op tekening zijn de afmetingen aangegeven. De afmetingen van de badruimte van de appartementen verschillen. De breedte voor de badruimte van de appartementen is groter of gelijk aan 800 mm, met een oppervlakte van 1,6 m 2 en een vrije hoogte boven deze oppervlakte van minimaal 2,1 m.

12 2.6 Buitenruimte Bij verbouw geldt voor wat betreft de aanwezigheid van buitenruimten het rechtens verkregen niveau (artikel 4.36 Bouwbesluit). De nieuwe woningen in het gebouw beschikken niet allemaal over een buitenruimte. Dit betekent echter geen strijdigheid met de voorschriften. Er waren in het bestaande gebouw geen buitenruimten voor individuele woningen voorzien. Omdat er in afdeling 4.6 geen voorschriften voor bestaande bouw zijn opgenomen, gelden er bij de verbouw van dit project geen voorschriften voor buitenruimten. 2.7 Bergruimte In het gebouw zijn bergruimtes aanwezig in de kelder. In artikel 4.33 van Bouwbesluit 2012 (bergruimten) wordt voor verbouw het rechtens verkregen niveau voorgeschreven. Er waren in het bestaande gebouw geen bergruimten voor individuele woningen voorzien. Omdat er in afdeling 4.5 geen voorschriften voor bestaande bouw zijn opgenomen, gelden er bij de verbouw van dit project geen voorschriften voor bergruimten. Desondanks worden individuele bergruimten voor de woningen voorzien waarbij de afmetingen worden afgestemd op de beschikbare ruimte. Dit betekent dat niet altijd het minimaal vereiste vloeroppervlakte van 5 m 2 bij een breedte van 1,8 m wordt gerealiseerd. Omdat er sprake is van een verbouwsituatie, betekent dit echter geen strijdigheid met de voorschriften. 2.8 Vloerafscheidingen De vloerafscheidingen staan aangegeven in de doorsneden en gevelaanzichten. Trappen en Vides De vloerafscheidingen ter plaatse van het hoofdtrappenhuis en vides (as 48-50/ C-D) voldoen niet aan de minimale eisen voor bestaande bouw voor een woonfunctie. De spijlen van de vloerafscheidingen zijn verticaal en de afstand tussen de spijlen is 260 mm. Conform artikel 2.25 (eis voor bestaande bouw) mag dit maximaal 200 mm bedragen. Omdat niet voldaan wordt aan de eis voor bestaande bouw, zal de balustrade verbouwd worden met als minimale ondergrens bestaande bouw. Er zal een baluster worden toegevoegd. Deze zijn op de tekeningen van de architect worden aangegeven. Daarnaast dient ter plaatse van het bordes dat grenst aan het doorgaande raam een vloer afscheiding gemaakt te worden die voldoet aan de eisen van een vloerafscheiding voor een woonfunctie van bestaande bouw. De vloerafscheidingen van het trappenhuis nabij as 1-3/ C-D en as 37-39/ D-C worden net als het hoofdtrappenhuis voorzien van een extra baluster zodat minimaal aan de eisen voor bestaande bouw

13 wordt voldaan. Het kozijn ter plaatse van het bordes van deze trappenhuizen zit op voldoende hoogte (ongeveer 1260mm + bordes) en voldoet aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit. De vloerafscheidingen ter plaatse van de (vlucht)trappen nabij as zullen ook voldoen aan de eisen die gesteld worden aan een trapafscheiding voor bestaande bouw. Voor de trapafscheidingen binnen de woningen geld dat deze minimaal moeten voldoen aan de eisen voor bestaande bouw. Balkons De vloerafscheidingen ter plaatse van de bestaande balkons voldoen niet aan de minimale eisen voor bestaande bouw voor een woonfunctie. De spijlen van de vloerafscheidingen ter plaatse van as 1 zijn diagonaal en de afstand tussen de spijlen is 289 mm. Binnen de openingen mag geen bol kunnen passeren met een diameter van 200 mm. De deuren naar deze balkons zullen worden dichtgezet voor de bewoners van het gebouw zodat de balkons niet toegankelijk zijn voor de bewoners en er wordt voldaan aan de vloerafscheidingseisen. De balkons zijn alleen voor onderhoud bereikbaar. De vloerafscheiding ter plaatse van as 72 is horizontaal en groter dan 200 mm. Binnen de openingen mag geen bol kunnen passeren met een diameter van 200 mm. Het balkon is echter niet toegankelijk vanuit de bestaande situatie. Ter plaatse van het balkon is een niet beweegbaar raam aanwezig en geen deur (zie foto). Het niet beweegbaar raam fungeert in deze situatie als vloerafscheiding en voldoet aan de eisen van het Bouwbesluit. De afscheidingen ter plaatse van de nieuw te maken balkons voldoen aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit voor een te bouwen bouwwerk (nieuwbouw). Kozijnen De vloerafscheidingen ter plaatse van de ramen dienen in veel situaties conform het rechtens verkregen niveau een minimale hoogte van 0,85 m boven het vloerpeil (bovenzijde afgewerkte vloer) te hebben. Door het ophogen van de vloer in verband met de geluidseisen word een hoogte van 0,85 m niet gehaald voor de verschillende kozijnen. Onderstaand is voor de verschillende kozijnen aangegeven hoe hiermee wordt omgegaan. Het kozijn in de linker afbeelding heeft een vloerafscheiding 0,791 m in de nieuwe situatie. Achter dit kozijn wordt een achterzet kozijn geplaatst met dezelfde indeling als dit kozijn. Het achterzet kozijn zal voorzien worden van 2 draaiende delen ter plaatse van het

14 midden vlak. Het onderste gedeelte van het achterzet kozijn wordt voorzien van doorvalveiligglas. Er zal voldaan worden een de eisen van een te bouwen bouwwerk (nieuwbouw). Het kozijn in de afbeelding hiernaast (3 e verdieping as 50-66, voorgevel noordwest) zal geheel voorzien worden van nieuwe kozijnen met doorvalveilige beglazing zonder draaiende delen. Dit wordt op de ingediende tekeningen als zodanig aangegeven. De gevelopeningen (2 e verdieping as 50-66, achtergevel (zuidoost)) worden voorzien van nieuwe kozijnen waarbij het onderste gedeelte wordt voorzien van doorvalveiligglas. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit. De gevelopeningen (2 e verdieping as 43-44, achtergevel (zuidoost)) zitten boven het dak van de woningen die gemaakt worden in voormalige kantine/voordrachtzaal. Hierdoor is geen hoogteverschil van meer dan 1 m aanwezig en kan er niet door deze ramen naar beneden worden gevallen. De gevelopeningen (2 e verdieping as 68, achtergevel (zuidoost)) worden voorzien van nieuwe kozijnen waarvoor een vloerafscheiding wordt geplaatst met een minimale hoogte van 0,9 m (bestaande bouw) boven vloerniveau. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit. De kozijnen in de nieuwe gevels (zuidwest gevel en noordoost gevel van de kantine) worden voorzien van kiepramen. Deze ramen hebben tot een hoogte van 0,7 m boven vloerniveau geen opening groter dan 0,1m en tot een hoogte van 1,0 m geen grotere opening dan 0,2 m. Deze ramen dienen met betrekking tot de vloerafscheiding te voldoen aan de eisen voor een te bouwen bouwwerk.

15 De gevelopeningen (zuidwest gevel en noordoost gevel van de kantine) worden voorzien van nieuwe kozijnen waarbij het onderste gedeelte word voorzien van doorvalveiligglas. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen van het Bouwbesluit. Het kozijn ter plaatse van de nieuwe vloer in woning E3 (noordoost gevel van de kantine) wordt voorzien van een vloerafscheiding met een minimale hoogte van 0,9 m (bestaande bouw). Woningtype F De woning tussen as 71-72/A -D zal niet gewijzigd worden en dus niet voorzien worden van nieuwe verdiepingsvloeren. Wij gaan er vanuit dat de vloerafscheiding van deze woning ter plaatse van een al dan niet beweegbaar raam voldoen aan de eisen van een bestaand bouwwerk (minimaal 0,6m). Zoals eerder omschreven is het balkon van deze woning niet toegankelijk. In het werk dient gecontroleerd te worden of alle vloerafscheidingen minimaal voldoen aan de eis van bestaande bouw. In de plattegronden, gevels en doorsneden, d.d. 12 oktober 2016 van Group A architecten zijn de vloerafscheidingen uitgewerkt. 2.9 Vrije doorgangen De minimale vrije breedte van de verschillende doorgangen zijn 0,85m. In de plattegronden, d.d. 12 oktober 2016 van Group A architecten zijn verschillende doorgangen van deuren gemaatvoerd middels dagmaten. De eisen voor de breedte van gemeenschappelijke verkeersruimten zijn opgenomen in afdeling 4.4 van het Bouwbesluit Voor de beoordeling is artikel 4.23 lid 2 van belang.

16 Artikel 4.23, tweede lid luidt als volgt: Indien de in het eerste lid bedoelde ruimte een gemeenschappelijke verkeersruimte is, is de vrije breedte ten minste 1,2 m. Dit geldt niet voor zover de verkeersroute over een trap voert. Aan artikel 4.23, tweede lid wordt niet voldaan. De breedte van de gemeenschappelijke verkeersroute heeft niet over de volle lengte een breedte van 1,2 meter. De gang is weliswaar 1,9 meter breed en plaatselijk zelfs 2,425 meter breed, maar heeft op diverse plaatsen een versmalling tot een breedte van 1,12 meter en naast de trap een breedte van 0,925 meter. Aangezien deze versmalling geen toegang betreft als bedoeld in artikel 4.22 is hier een versmalling niet toegestaan. Het doel van artikel 4.23 is dat ruimten waardoor verkeersroutes voeren zodanige afmetingen hebben, dat deze een integrale toegankelijkheid van de daarop aangewezen ruimten waarborgen. Het eerste lid van artikel 4.23 betreft de breedte van de vrije doorgang van alle verkeersroutes van de betrokken gebruiksfuncties, zowel die binnen het hoofdgedeelte van de gebruiksfunctie, als verkeersroutes waarop meer dan een gebruiksfunctie is aangewezen. Het tweede lid bevat een van het eerste lid afwijkende eis aan de minimum breedte van de vrije doorgang van gemeenschappelijke verkeersroutes van woongebouwen. Met het oog op het groeiend aantal ouderen dat ook langer thuis zal wonen en om voortijdige aanpassing van de gebruiksfunctie te voorkomen, is de minimum breedte van de gemeenschappelijke verkeersruimten van woongebouwen aangescherpt naar 1,2 m. De breedte is zodanig, dat personen elkaar kunnen passeren en dat de verkeersruimte ook voor een rolstoelgebruiker bruikbaar is. Ook biedt deze breedte voldoende mogelijkheid om bijvoorbeeld grote meubelstukken te kunnen verplaatsen. Wanneer ter plaatse van de versmalling van de verkeersruimte een deur aanwezig is, is het op grond van artikel 4.22 en 4.23 toegestaan om een vrije doorgang te realiseren met een breedte van 0,85 meter. Hieruit kan geconcludeerd worden dat incidentele versmallingen zijn toegestaan. Hoewel er in deze situatie bij de plaatselijke versmallingen geen deur aanwezig is, is de situatie niet minder bruikbaar dan wanneer er een deur aanwezig zou zijn. De aanwezige breedte van 1,9 meter is voldoende om elkaar te kunnen passeren of te kunnen keren met een rolstoel. De breedte van 1,12 meter is breder dan 0,85 m en derhalve bijvoorbeeld ook geschikt voor het verplaatsen van grote meubelstukken. De gemeenschappelijke verkeersruimte naast de trap zal in basis gebruikt worden voor het ontvluchten van het gebouw en voldoet met de afmeting van 0,925 meter aan de minimale breedte van een vluchtroute. De woning toegangsdeuren zijn via de algemene ruimten te bereiken zonder langs de trap te hoeven lopen. De rolstoel kan

17 keren voor de versmalling van de trap en het blijft nog steeds mogelijk om grotere meubelstuk te verplaatsen. Wij verzoeken burgemeester & wethouders met een beroep op de gelijkwaardigheidsbepaling in artikel 1.3 van Bouwbesluit 2012 akkoord te gaan met het plaatselijk versmallingen van de gemeenschappelijke verkeersruimten naar 1120 mm tussen kolommen en meterkasten en 925 mm naast de trap Trap Alle trappen van het woongebouw voldoen minimaal aan de eisen voor de trappen voor bestaande bouw. De afmetingen van de trappen staan aangegeven op de tekening van de architect.

18 Hoofdstuk 3 Bouwbesluitberekeningen 3.1 Oppervlaktegegevens Eisen Afdeling 4.1 van het Bouwbesluit geeft eisen voor verblijfsgebieden en verblijfsruimten. In artikel 4.4 is voor een verblijfsgebied aangegeven dat bij het veranderen van een bouwwerk de artikelen 4.2 en 4.3 van overeenkomstige toepassing zijn, waarbij voor de eisen van de breedte en de vloeroppervlakte wordt uitgegaan van het rechtens verkregen niveau bij de hoogte van 2,1 meter. Omdat er sprake is van het veranderen van een bouwwerk, mag worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. Op dat moment zijn er geen indelingen bekend en is de ondergrens van bestaande bouw maatgevend. Voor een woonfunctie betreft het de volgende eisen uit artikel 4.2 en 4.3: ruimte minimale afmetingen breedte hoogte vloeroppervlakte verblijfsgebied 2,1 m 10 m 2 (totaal aan verblijfsgebied) verblijfsruimte 2,4 m 1) 2,1 m 7,5 m 2 1) 1 ) Afmetingen gelden voor één verblijfsruimte Uitgangspunten De verblijfsruimte liggen in een verblijfsgebied. Het verblijfsgebied is tevens gebruiksgebied. Woningtype F is niet meegenomen in het overzicht van de oppervlakte gegevens. Deze woning blijft als bestaand. In de onderstaande tabel zijn de oppervlakte gegevens weergegeven. Type Verblijfsruimte Oppervlakte Voldoet A2 1) Woonkamer / keuken 23,0 m 2 ja Slaapkamer 9,6 m 2 ja B3 LB 2) Woonkamer / keuken 33,2 m 2 ja Slaapkamer 1 10,0 m 2 ja Slaapkamer 2 8,7 m 2 ja C1 Woonkamer / keuken 26,9 m 2 ja Slaapkamer 1 16,0 m 2 ja Slaapkamer 2 8,5 m 2 ja Slaapkamer 3 16,6 m 2 ja C2 Woonkamer / keuken 38,3 m 2 ja Slaapkamer 1 17,5 m 2 ja Slaapkamer 2 12,5 m 2 ja Slaapkamer 3 8,6 m 2 ja C3 Keuken 20,7 m 2 ja

19 Type Verblijfsruimte Oppervlakte Voldoet Woonkamer 36,8 m 2 ja Slaapkamer 1 16,6 m 2 ja Slaapkamer 2 9,9 m 2 ja D1A 3) Woonkamer / keuken 36,7 m 2 ja Slaapkamer 1 12,3 m 2 ja Slaapkamer 2 11,6 m 2 ja E1 4) Woonkamer / keuken 42,5 m 2 ja Slaapkamer 11,7 m 2 ja E4 5) Woonkamer / keuken 46,6 m 2 ja Slaapkamer 1 11,7 m 2 ja 1 ) Maatgevend voor woningtype A1, A1 +, A1 LB, B1, B1 +, B2 en B5 2 ) Maatgevend voor woningtype B3 en B3 + 3 ) Maatgevend voor woningtype D1B, D2A, D2B, D2C, D5, B4 en B6 4 ) Maatgevend voor woningtype E2 5 ) Maatgevend voor woningtype E3 In de woonkamer van elke woning is minimaal het minimaal vereiste verblijfsgebied aanwezig. Daarnaast is in de woonkamer van elke woning het vereiste vloermatje van 7,5 m 2 met een minimale breedte van 2,4 meter aanwezig. Zie hiervoor de plattegronden van de architect Conclusie De oppervlaktegegevens voldoen aan de verbouweisen.

20 3.2 Daglicht Eisen Afdeling 3.11 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de daglichttoetreding. Daglicht moet in voldoende mate tot een bouwwerk kunnen toetreden. In artikel 3.76 worden eisen gegeven voor verbouw. Omdat er sprake is van het veranderen van een bouwwerk, mag worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. Op dat moment zijn er geen indelingen bekend en is de ondergrens van bestaande bouw maatgevend. Conform artikel 3.78 van het Bouwbesluit dient in elke verblijfsruimte van een woonfunctie tenminste 0,5 m² aan equivalent daglichtoppervlak aanwezig te zijn Uitgangspunten In de volgende paragraaf zijn de daglichtberekeningen opgenomen. De berekeningen zijn gebaseerd op de volgende uitgangspunten: De equivalente daglichtoppervlakte (A e ) is volgens NEN 2057:2001/C1:2003 bepaald. De daglichtopeningen liggen op een afstand 2 m van de perceelgrens of het hart van de openbare weg. De oppervlakte van de doorlaat van daglichtopeningen en belemmeringsfactoren zijn vanaf digitale tekening bepaald. Formeel bevindt zich bij de kozijnen met achterzetramen geen scheidingsconstructie voor het projectievlak. Daarom mag volgens NEN 2057:2001 uitgegaan worden van een C u;i van 1. Omdat in de praktijk de aanwezigheid van twee glasvlakken binnen een daglichtopening wel van invloed is op de hoeveelheid daglichttoetreding, is bij deze kozijnen wel rekening gehouden met een uitwendige reductiefactor. Op basis van de norm kan worden uitgegaan van een C u;i van 0,8 wanneer er een scheidingconstructie voor de daglichtopening aanwezig is die voor maximaal 80% uit doorzichtige delen bestaat. Deze situatie is vergelijkbaar met de aanwezige situatie bij de kozijnen met achterzetramen. Daarom is bij deze kozijnen de bepaalde A eq;aanwezig gecorrigeerd met een reductiefactor van 0,8. Woningtype F is niet meegenomen in de daglichtberekeningen. Deze woning blijft als bestaand Daglichtberekeningen Uitgangspunt is dat elke verblijfsruimte minimaal één van de volgende kozijnen bevat. De gebruikte kozijnmerken zijn ook op de geveltekeningen in bijlage 1 aangegeven.

21 Maatgevend kozijn noordwestgevel en zuidoostgevel kozijn met draairaam (begane grond) (woningtype A1, A1+, A1 LB, A2, B1, B1+, B2, B3, B3+, B3 LB, D1A, D1B, D2A, D2B, D2C en D5) Kozijn 1: Oppervlakte: 2,06 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 63 graden Beta: 7 graden Reductiefactor: 0,8 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 2,06 x 0,32 x 0,8= 0,52 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn zuidoostgevel kantine dakramen (1 e verdieping) (woningtype E4) Kozijn 10a: Oppervlakte: Projectievlak: Alfa: Epsilon: 0,7 x 1,05 = 0,74 m 2 (per dakraam) buitenste grensvlak scheidingsconstructie > 60 graden 30 graden

22 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 2 x 0,74 x 0,4 x 1 = 0,59 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Kozijn noordwestgevel kozijn met boog in dakvlak laagbouw (2 e verdieping) (woningtype C2) Kozijn 5: Oppervlakte: 2,13 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 42 graden Beta: 20 graden Reductiefactor: 0,8 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 2,13 x 0,57 x 0,8 = 0,97 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn noordwestgevel kozijn in dakvlak hoogbouw (4 e verdieping) (B6, D1A, D1B, D2A, D2B, D2C en D5) Kozijn 4: Oppervlakte:2 x 0,824 x 1,077 = 1,77 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 25 graden

23 Beta: 30 graden A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 1,77 x 0,66 x 1 = 1,17 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn zuidoostgevel kozijn in dakvlak hoogbouw (4 e verdieping) (woningtype D2A, D2B, D2C en D5) Kozijn 6: Oppervlakte:(1, ,231) x 1,384 = 3,5 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 33 graden Beta: 59 graden A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 3,5 x 0,30 x 1 = 1,05 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn zuidoostgevel dakramen in dakvlak hoogbouw (2 e verdieping) (woningtype B4, B6, C1, C2 en C3) Kozijn 10b: Oppervlakte:0,7 x 1,05 = 0,74 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 60 graden Epsilon: 30 graden

24 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 0,74 x 0,68 x 1 = 0,50 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn noordoostgevel kantine vast kozijn (1 e verdieping) (woningtype E2 en E3) Kozijn 18: Oppervlakte: 2,07 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 58 graden Beta: 0 graden A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 2,07 x 0,52 x 1 = 1,08 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Maatgevend kozijn zuidwestgevel kantine kozijn met draairaam (1 e verdieping) (woningtype E1 en E4)

25 Kozijn 19: Oppervlakte: 1,38 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 29 graden Beta: 11 graden A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 1,38 x 0,74 x 1 = 1,02 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet Kozijn zuidoostgevel hoogbouw ovaalvormig kozijn (3 e verdieping) (woningtype B4) Kozijn 25a: Oppervlakte: 0,8 m 2 Projectievlak:buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 25 graden Beta: 21 graden Reductiefactor: 0,8 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 0,8 x 0,71 x 0,8 = 0,45 m 2 + 0,11 m 2 = 0,56 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet samen met kozijn 7 Kozijn noordoostgevel vast kozijn (3 e verdieping) (woningtype B4)

26 Kozijn 7: Oppervlakte: 0,32 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 57 graden Beta: 13 graden Reductiefactor: 0,8 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 0,32 x 0,44 x 0,8 = 0,11 m 2 + 0,45 m 2 = 0,56 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet samen met kozijn 25 Maatgevend kozijn zuidoostgevel hoogbouw ovaalvormig kozijn (2 e verdieping) (woningtype B1+) Kozijn 25b: Oppervlakte: 0,8 m 2 Projectievlak: buitenste grensvlak scheidingsconstructie Alfa: 25 graden Beta: 9 graden Reductiefactor: 0,8 A eq;aanwezig = A d x C b x C u = 0,8 x 0,81 x 0,8 = 0,52 m 2 A eq;vereist = 0,5 m 2 Voldoet

27 In de onderstaande tabel zijn de aanwezige kozijnen per verblijfsruimte weergegeven. Type Verblijfsruimte Aanwezig kozijn Conclusie A2 1) Woonkamer / keuken 4x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1x kozijn 1 voldoet B1 2) Woonkamer / keuken 6x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1x kozijn 25b voldoet B4 Woonkamer / keuken 6x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 25a + 1x kozijn 7 voldoet Slaapkamer 2 2x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 3 1x kozijn 10b voldoet B6 Woonkamer / keuken 7x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 4 voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 4 voldoet Slaapkamer 3 2x kozijn 10b voldoet C1 Woonkamer / keuken 2x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 3 2x kozijn 10b voldoet C2 Woonkamer / keuken 2x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 5 voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 3 1x kozijn 10b voldoet C3 Keuken 2x kozijn 10b voldoet Woonkamer 3x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 10b voldoet Slaapkamer 2 2x kozijn 10b voldoet D1A 3) Woonkamer / keuken 7x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 4 voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 4 voldoet D2B 4) Woonkamer / keuken 8x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 6 voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 4 voldoet Slaapkamer 3 2x kozijn 4 voldoet D5 Woonkamer / keuken 8x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 1 2x kozijn 1 voldoet Slaapkamer 2 1x kozijn 4 voldoet Slaapkamer 3 1x kozijn 6 voldoet Slaapkamer 4 2x kozijn 4 voldoet E1 5) Woonkamer / keuken 3x kozijn 19 voldoet Slaapkamer 1x kozijn 18 voldoet E4 6) Woonkamer / keuken 1x kozijn 19 voldoet Slaapkamer 1 1x kozijn 18 voldoet Slaapkamer 2 2x kozijn 10a voldoet 1 ) Maatgevend voor woningtype A1, A1 +, A1 LB en B2

28 2 ) Maatgevend voor woningtype B1, B3, B3+, B3 LB en B5 3 ) Maatgevend voor woningtype D1B 4 ) Maatgevend voor woningtype D2A, D2C en D5 5 ) Maatgevend voor woningtype E2 6 ) Maatgevend voor woningtype E3 Conclusie Uit de daglichtberekeningen blijkt dat in elke verblijfsruimte ten minste 0,5 m² aan equivalent daglichtoppervlak aanwezig is. Er wordt dus voldaan aan de verbouwvoorschriften.

29 3.3 Luchtverversing verblijfsgebied, verblijfsruimte, toiletruimte en badruimte Eisen Bouwbesluit Afdeling 3.6 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de luchtverversing. In artikel 3.35 is aangegeven dat bij het veranderen van een bouwwerk artikel 3.29 tot en met 3.34 van overeenkomstige toepassing zijn, waarbij voor het aangegeven niveau van eisen wordt uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. Op dat moment zijn er geen indelingen bekend en is de ondergrens van bestaande bouw maatgevend. Voor een woonfunctie betreft dit de volgende eisen: ruimte eis capaciteit verblijfsruimte 0,7 dm 3 /s per m² vloeroppervlakte met een minimum van 7 dm³/s toiletruimte 7 dm 3 /s badruimte 14 dm 3 /s opstelplaats kooktoestel 21 dm 3 /s Omdat er een nieuw ventilatiesysteem in het gebouw wordt geplaatst, is besloten om de luchtverversing van de appartementen te laten voldoen aan de nieuwbouweisen volgens afdeling 3.6 van het Bouwbesluit. Voor een woonfunctie betreft het de volgende eisen: ruimte eis capaciteit verblijfsgebied 0,9 dm 3 /s per m 2 vloeroppervlakte met een minimum van 7 dm 3 /s verblijfsruimte 0,7 dm 3 /s per m² vloeroppervlakte met een minimum van 7 dm³/s toiletruimte 7 dm 3 /s badruimte 14 dm 3 /s ruimte met opstelplaats kooktoestel 21 dm 3 /s Daarnaast worden de volgende capaciteiten aangehouden (dit betreft geen Bouwbesluiteis): ruimte eis capaciteit inpandige berging < 15 m 3 25 m 3 /h inpandige berging > 15 m 3 50 m 3 /h Uitgangspunten De volgende uitgangspunten zijn gehanteerd bij het bepalen van de luchtverversing: Er is geen rekening gehouden met de ventilatie van de ruimten conform SWK. De ventilatiehoeveelheid is bepaald per appartement. De ventilatie van de woonfunctie geschiedt door middel van mechanische toe- en afvoer (systeem D).

30 De afzuiging in de toiletruimte, badruimte en keuken is conform de minimale eisen in afdeling 3.6 van het Bouwbesluit. Het toilet en de badkamer worden middels overstroom geventileerd. In verband met de geluidseis bij een open trap situatie is ervoor gekozen om een slaapkamer met maximaal 15 dm 3 /s te ventileren. Om deze reden zijn deze verblijfsruimten nooit groter dan 16,6 m 2. Woningtype F is niet meegenomen in de ventilatieberekening. Deze woning blijft als bestaand. In de onderstaande tabel zijn de totale ventilatiehoeveelheden per appartement aangegeven. In elk appartement wordt minimaal 21 (keuken) + 7 (toilet) + 14 (badkamer) + 7/14 (kleine/grote berging) = 49/56 dm 3 /s afgevoerd conform opgave Nieman-Valk. In bijlage 4 zijn de toe- en afvoercapaciteiten voor de maatgevende appartementen op tekening aangegeven. Appartement Minimale Bouwbesluiteis Aanwezig debiet Voldoet Woningtype B1+ 1) Woonkamer / keuken 0,9 x 33,3 = 30,0 l/s 30 l/s Slaapkamer 0,9 x 12,9 = 11,6 l/s 19 l/s Totale toevoer 49 l/s Totale afvoer = 42 l/s 49 l/s 11) ja Woningtype B3 2) Woonkamer / keuken 0,9 x 33,3 = 30,0 l/s 30 l/s Slaapkamer 1 0,9 x 10,1 = 9,1 l/s 10 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 9,0 = 8,1 l/s 9 l/s Totale toevoer 49 l/s Totale afvoer = 42 l/s 49 l/s 11) ja Woningtype B4 Woonkamer / keuken 0,9 x 36,6 = 33,0 l/s 33 l/s Slaapkamer 1 0,9 x 11,1= 10,0 l/s 10 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 11,9 = 10,7 l/s 11 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 10,0 = 9,0 l/s 9 l/s Totale toevoer 63 l/s Totale afvoer = 42 l/s 63 l/s 7) 11) ja Woningtype B6 Woonkamer / keuken 0,9 x 41,7 = 37,5 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 12,9= 11,6 l/s 12 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 12,9 = 11,6 l/s 12 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 16,6 = 15,0 l/s 15 l/s Totale toevoer 58 l/s Totale afvoer = 42 l/s 58 l/s 9) ja

31 Appartement Minimale Bouwbesluiteis Aanwezig debiet Voldoet Woningtype C1 Woonkamer / keuken 0,9 x 26,9 = 24,2 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 16,0 = 14,4 l/s 15 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 8,5 = 7,7 l/s 8 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 16,6 = 15,0 l/s 15 l/s Totale toevoer 51 l/s Totale afvoer = 42 l/s 51 l/s 7) 11) ja Woningtype C2 Woonkamer / keuken 0,9 x 38,3 = 34,5 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 17,5 = 15,8 l/s 16 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 12,5 = 11,3 l/s 12 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 8,6= 7,8 l/s 8 l/s Totale toevoer 54 l/s Totale afvoer = 42 l/s 54 l/s 7) 11) ja Woningtype C3 Keuken 0,9 x 20,7 = 18,6 l/s l/s 10) Woonkamer 0,9 x 36,8 = 33,1 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 16,6 = 15 l/s 15 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 9,9 = 8,9 l/s 9 l/s Totale toevoer 56 l/s Totale afvoer = 42 l/s 56 l/s 11) ja Woningtype D1A 3) Woonkamer / keuken 0,9 x 36,7 = 33,0 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 12,3 = 11,1 l/s 12 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 11,6 = 10,5 l/s 11 l/s Totale toevoer 54 l/s Totale afvoer = 42 l/s 54 l/s 7) 11) ja Woningtype D2B 4) Woonkamer / keuken 0,9 x 45,3 = 40,8 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 10,2 = 9,2 l/s 10 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 11,6 = 10,5 l/s 11 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 12,8 = 11,5 l/s 12 l/s Totale toevoer 62 l/s Totale afvoer = 42 l/s 62 l/s 7) 11) ja Woningtype D5 Woonkamer / keuken 0,9 x 45,5 = 41,0 l/s l/s 8) Slaapkamer 1 0,9 x 14,3 = 12,9 l/s 13 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 11,4 = 10,3 l/s 11 l/s Slaapkamer 3 0,9 x 10,2 = 9,2 l/s 10 l/s Slaapkamer 4 0,9 x 12,8 = 11,5 l/s 12 l/s Totale toevoer 67 l/s Totale afvoer = 42 l/s 67 l/s 9) Ja

32 Appartement Minimale Bouwbesluiteis Aanwezig debiet Voldoet Woningtype E2 5) Woonkamer / keuken 0,9 x 42,5 = 38,3 l/s 39 l/s Slaapkamer 0,9 x 12,0 = 10,8 l/s 11 l/s Totale toevoer 50 l/s Totale afvoer = 42 l/s 50 l/s 7) 11) Ja Woningtype E3 6) Woonkamer / keuken 0,9 x 46,6 = 42,0 l/s l/s Slaapkamer 1 0,9 x 12,0 = 10,8 l/s 11 l/s Slaapkamer 2 0,9 x 14,6 = 13,1 l/s 14 l/s Totale toevoer 49 l/s Totale afvoer = 42 l/s 49 l/s 11) ja 1) Maatgevend voor woningtype A1, A1+, A1 LB, A2, B1, B2 en B5 2) Maatgevend voor woningtype B3+ en B3 LB 3) Maatgevend voor woningtype D1B 4) Maatgevend voor woningtype D2A en D2C 5) Maatgevend voor woningtype E1 6) Maatgevend voor woningtype E4 7) Extra afzuiging boven het totaal van 49 dm 3 /s wordt afgezogen in de keuken. 8) Minimaal 50% van de toevoer komt rechtstreeks van buiten en overige toevoer komt via overstroomvoorzieningen vanuit de slaapkamers (overstroomvoorzieningen zijn niet meegeteld bij het totaal omdat deze anders dubbel worden afgezogen). 9) Er is geen berging aanwezig. Extra afzuiging boven het totaal van 42 dm 3 /s wordt afgezogen in de keuken. 10) 50% van de toevoer komt rechtstreeks van buiten en overige toevoer komt via overstroomvoorziening vanuit de woonkamer (overstroomvoorziening is niet meegeteld bij het totaal omdat deze anders dubbel wordt afgezogen). 11) In de berging wordt 7of 14 l/s afgezogen zie bijlage Opmerkingen Verder wordt het volgende opgemerkt: Om een ventilatiesysteem goed te laten functioneren zonder comfortklachten te veroorzaken, dient te worden voldaan aan de voorwaarden en aandachtspunten die zijn aangegeven in NEN 1087 en de NPR 1088 voor praktijkvoorbeelden en aanbevelingen. Het ontwerpen van een ventilatiesysteem met gebalanceerd ventilatiesysteem dient zorgvuldig te gebeuren. Zie hiervoor tevens ISSO publicatie 62.

33 3.3.4 Conclusie Het project dient minimaal te voldoen aan de eisen voor bestaande bouw ten aanzien van de luchtverversing. Met het aanwezige debiet kan hieraan voldaan worden.

34 3.4 Spuivoorziening Afdeling 3.7 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de spuicapaciteit. In artikel 3.44 is aangegeven dat bij het veranderen van een bouwwerk artikel 3.42 tot en met 3.43 van overeenkomstige toepassing zijn, waarbij voor het aangegeven niveau van eisen wordt uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. Op dat moment zijn er geen indelingen bekend en is de ondergrens van bestaande bouw maatgevend. Het betreft de volgende eisen: ruimte verblijfsruimte eis capaciteit 3 dm 3 /s per m 2 vloeroppervlakte Uitgangspunten De capaciteit van een spuivoorziening kan worden berekend met de volgende formule: Qv = A netto x v x Bij de berekening van de aanwezige spuicapaciteit is in overleg met GROUP A vanuit gegaan dat de te openen delen 90 opengedraaid kunnen worden. Kozijn 18 kan echter alleen opengezet worden in kiepstand, waardoor alleen voor dit kozijn een maximale openingshoek van 10 (j = 0,25) is aangehouden. Voor de snelheid is uitgegaan dat de spuiventilatie tot stand komt via één of meer spuicomponenten in één gevel. Hiervoor dient een snelheid van 0,1 m/s te worden aangehouden. De volgende spuivoorzieningen in de aangegeven kozijnmerken zijn gebruikt bij het bepalen van de aanwezige spuicapaciteit: - Kozijn 1: 0,61 x 0,1 x 1000 = 61 dm 3 /s; - Kozijn 2: 2 x 0,81 x 0,1 x 1000 = 162 dm 3 /s; - Kozijn 4: 1,15 x 0,1 x 1000 = 115 dm 3 /s; - Kozijn 5: 2,8 x 0,1 x 1000 = 280 dm 3 /s; - Kozijn 6: 3,94 x 0,1 x 1000 = 394 dm 3 /s; - Kozijn 11: 0 x 0,1 x 1000 = 0 dm 3 /s; - Kozijn 12: 0,75 x 0,1 x 1000 = 75 dm 3 /s; - Kozijn 17: 2 x 0,85 x 0,1 x 1000 = 170 dm 3 /s; - Kozijn 18: 0,25 x 2,16 x 0,1 x 1000 = 54 dm 3 /s; - Kozijn 22: 2 x 1,93 x 0,1 x 1000 = 386 dm 3 /s; - Kozijn 23: 1,79 x 0,1 x 1000 = 179 dm 3 /s; - Kozijn 25: 0,46 x 0,1 x 1000 = 46 dm 3 /s; - Kozijn 26: (1,76 + 0,44) x 0,1 x 1000 = 220 dm 3 /s; - Dakraam: (0,7 x 1,05) x 0,1 x 1000 = 73 dm 3 /s. De spuivoorzieningen liggen op een afstand 2 m van de perceelgrens of het hart van de weg.

35 In de onderstaande tabel is de eis per verblijfsruimte weergegeven. Type Verblijfsruimte Oppervlakte Aanwezig spuicapaciteit Bouwbesluiteis Conclusi e A2 1) Woonkamer / keuken 23,0 m dm 3 /s (4 x k1) 69 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 9,6 m 2 61 dm 3 /s (1 x k1) 29 dm 3 /s voldoet B1 2) Woonkamer / keuken 33,3 m dm 3 /s (6 x k1) 100 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 12,9 m 2 46 dm 3 /s (1 x k25) 39 dm 3 /s voldoet B4 Woonkamer / keuken 36,6 m dm 3 /s (6 x k1) 110 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 11,1 m 2 46 dm 3 /s (1 x k25) 34 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 11,9 m dm 3 /s (2x dkrm) 36 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 10,0 m 2 73 dm 3 /s (dakraam) 30 dm 3 /s voldoet B6 Woonkamer / keuken 41,7 m dm 3 /s (7 x k1) 126 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 12,9 m dm 3 /s (1 x k4) 39 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 12,9 m dm 3 /s (1 x k4) 39 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 16,6 m dm 3 /s (2x dkrm) 50 dm 3 /s voldoet C1 Woonkamer / keuken 26,9 m dm 3 /s (2 x k2) 81 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 16,0 m dm 3 /s (1 x k2) 48 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 8,5 m 2 73 dm 3 /s (dakraam) 26 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 16,6 m dm 3 /s (2x dkrm) 50 dm 3 /s voldoet C2 Woonkamer / keuken 38,3 m dm 3 /s (2 x k2) 115 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 17,5 m dm 3 /s (1 x k5) 53 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 12,5 m 2 73 dm 3 /s (dakraam) 38 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 8,6 m 2 73 dm 3 /s (dakraam) 26 dm 3 /s voldoet C3 Keuken 20,7 m dm 3 /s (2x dkrm) 63 dm 3 /s voldoet Woonkamer 36,8 m dm 3 /s (3 x k2) 111 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 16,6 m dm 3 /s (2x dkrm) 50 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 9,9 m 2 73 dm 3 /s (dakraam) 30 dm 3 /s voldoet D1A 3) Woonkamer / keuken 36,7 m dm 3 /s (7 x k1) 111 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 12,3 m dm 3 /s (1 x k4) 37 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 11,6 m dm 3 /s (1 x k4) 35 dm 3 /s voldoet D2B 4) Woonkamer / keuken 45,3 m dm 3 /s (8 x k1) 136 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 10,2 m dm 3 /s (1 x k6) 31 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 11,6 m dm 3 /s (1 x k4) 35 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 12,8 m dm 3 /s (2 x k4) 39 dm 3 /s voldoet D5 Woonkamer / keuken 45,5 m dm 3 /s (8 x k1) 137 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 14,3 m dm 3 /s (2 x k1) 43 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 11,4 m dm 3 /s (1 x k4) 35 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 10,2 m dm 3 /s (1 x k6) 31 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 4 12,8 m dm 3 /s (2 x k4) 39 dm 3 /s voldoet E2 5) Woonkamer / keuken 42,5 m dm 3 /s (1 x k23) 128 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 12,0 m 2 54 dm 3 /s (1 x k18) 36 dm 3 /s voldoet E4 6) Woonkamer / keuken 46,6 m dm 3 /s (1 x k22) 140 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 11,7 m 2 54 dm 3 /s (1 x k18) 36 dm 3 /s voldoet

36 Slaapkamer 2 12,1 m dm 3 /s (2x dkrm) 37 dm 3 /s voldoet F Woonkamer 28,9 m 2 0 dm 3 /s (1 x k11) 87 dm 3 /s voldoet Keuken 5,5 m dm 3 /s (1 x k26) 17 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 1 17,1 m 2 75 dm 3 /s (1 x k12) 52 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 2 11,4 m 2 75 dm 3 /s (1 x k12) 35 dm 3 /s voldoet Slaapkamer 3 42,3 m dm 3 /s (1 x k17) 127 dm 3 /s voldoet 1 ) Maatgevend voor woningtype A1, A1 +, A1 LB en B2 2 ) Maatgevend voor woningtype B1, B3, B3+, B3 LB en B5 3 ) Maatgevend voor woningtype D1B 4 ) Maatgevend voor woningtype D2A, D2C en D5 5 ) Maatgevend voor woningtype E1 6 ) Maatgevend voor woningtype E Conclusie De spuivoorzieningen in dit project voldoen aan de eisen. Voor de bestaande woning, type F is de spuivoorziening bepaald middels kozijnmerk 11, en 26. Deze woning moet minimaal voldoen aan de eisen voor bestaande bouw zoals hierboven omschreven. De woonkamer voldoet in niet aan deze eisen. Om toch aan de gestelde eisen voor bestaande bouw te kunnen voldoen zal in de achtergevel van deze woning het bestaande kozijn worden voorzien van een spuivoorziening.

37 Hoofdstuk 4 Akoestiek 4.1 Interne geluidwering Eisen In een verbouwsituatie wordt er bij een functiewijziging geen eisen gesteld aan de geluidisolatie tussen gebruiksfuncties. Uit het oogpunt van comfort wordt binnen het project gestreefd naar een geluidisolatie dat moet voldoen aan de akoestische eisen bij nieuwbouw, zoals weergegeven in artikel De relevante eisen zijn in onderstaande tabel weergegeven. Tabel 1: Relevante akoestische eisen vanuit het Bouwbesluit Situatie Karakteristiek luchtgeluidniveauverschil (D nt;a;k ) [db] Gewogen contactgeluidniveau (L n;t;a ) [db] Besloten ruimte verblijfsgebied Besloten ruimte besloten ruimte (geen VG) Gemeenschappelijke verkeersruimte besloten ruimte (geen VG) Geen eis Geen eis Uit bovenstaande tabel blijkt dat de geluidsisolatie naar een verblijfsgebied 5 db strenger is dan naar een ruimte die geen verblijfsgebied is. Deze eisen aan de geluidisolatie gelden alleen naar woonfuncties toe Beoordeling Onderstaand is per onderdeel van de bouwconstructie de geluidisolatie beoordeeld. Keldervloer Op de kelderverdiepingen zijn geen woonfuncties gelegen. De keldervloer is hierom akoestisch niet relevant. Begane grondvloer De bestaande begane grondvloer is deels boven de kelder, deels boven een kruipruimte gelegen. De steenachtige, gestorte vloer, heeft een totale dikte van ca. 180 mm. Het gewicht van de vloer wordt geschat op ca. 375 kg/m².

38 Om tussen naast elkaar gelegen woonfuncties te kunnen voldoen aan de nieuwbouweis voor contactgeluidisolatie (D nt;a;k 54 db) moet de vloer voorzien worden van een verend opgelegde dekvloer. Bij toepassing van een verend opgelegde dekvloer gelden de volgende randvoorwaarden: Pas op de bestaande (relatief vlakke vloer) een verende laag toe van 20 mm dikte. De verende laag heeft een maximale dynamische stijfheid (S) van 30 MN/m³. Pas geëlastificeerd EPS als verende laag toe. Hierop kunnen relatief eenvoudig middels tackers de vloerverwarmingsleidingen op aangebracht worden. Dergelijke platen worden geleverd door bijvoorbeeld WTH of Unidek. Een anhydrietgebonden dekvloer toepassen. Zandcement kan onvoldoende verdicht worden op een verende laag. Bovendien is anhydriet beter geschikt de buig- en trekspanningen op te nemen, zeker bij toepassing van vloerverwarming. Bovendien vloeit deze vloer volledig rondom de verwarmingsleidingen. Bij zandcement bestaat het risico dat er luchtholten tussen leiding en dekvloer ontstaan waardoor de warmteafgifte wordt beperkt. Alleen vloerverwarmingsleidingen worden in de dekvloer opgenomen. Voor een voldoende sterke dekvloer met voldoende dekking op de vloerverwarmingsleidingen is een dikte van de dekvloer van tenminste 60 mm noodzakelijk. tussen EPS en de dekvloer een waterdichte PE-folie aanbrengen, bij de naden met waterdicht tape afgeplakt. Geadviseerd wordt kamerscheidende wanden binnen dezelfde woning op de dekvloer te plaatsen. Hierdoor hoeven er minder strekkende meters kantstrook te worden toegepast wat het risico op akoestische koppelingen tussen vloer en wand verminderd. Bovendien wordt per woning de vloer gevloeid wat de vlakheid van de vloer ten goede komt. Indien voor cellenbeton wordt gekozen is dit niet mogelijk. In dit geval dekvloer loshouden middels kantstrook. Betonnen verdiepingsvloeren De bestaande betonnen verdiepingsvloeren in de hoofdgebouwen hebben een totale dikte van 200 mm en zijn destijds in het werk gestort. Het gewicht van de vloer wordt geschat op ca. 420 kg/m². Om aan de vereiste contactgeluidisolatie tussen boven elkaar gelegen woningen te kunnen voldoen is een verend opgelegde dekvloer noodzakelijk. Indien een natte, verend opgelegde dekvloer wordt toegepast wordt ook zodanig veel massa toegevoegd dat hiermee voldaan wordt aan de vereiste luchtgeluidisolatie. Bij inpassing van vloerverwarming is een natte, verend opgelegde dekvloer een logische keuze. De opbouw van de verend opgelegde dekvloer kan uitgevoerd worden zoals bovenstaand omschreven. Een eventueel verlaagd plafond in de onderliggende woning is met deze vloeropbouw vanuit akoestisch oogpunt niet noodzakelijk.

39 Houten verdiepingsvloeren In het laagbouwdeel van het project is de 2 e verdiepingsvloer uit houten balken en vloerdelen opgebouwd. Bij de renovatie wordt de vloer verstijfd door op de houten balken zwaluwstaart delen te monteren en hier 50 mm beton in te gieten. Om aan de vereiste geluidisolatie (en brandveiligheidseisen) te voldoen dient de vloer als volgt te worden opgebouwd (van onder naar boven): - 2x15 mm gipsplaten (RF-gipsplaat), (deze dikte is nodig voor 60 minuten brandwerendheid) - Gipsplaten op veerregels (Z-profiel) die op de houten balken zijn gemonteerd - Houten balklaag - Tussen de balken een laag minerale wol klemmen met een dikte van ten minste 50 mm - Zwaluwstaartprofielen voorzien van 50 mm beton - Verend opgelegde dekvloer (als eerder omschreven) 20 mm verende laag 60 mm anhydriet dekvloer, waarin vloerverwarmingsleidingen Indien boven het plafond een hoger plenum benodigd is moet in plaats van veerregels een vrijdragend verlaagd plafond worden toegepast. Dit wil zeggen dat het plafond van wand tot wand overspant. Eventuele ondersteuning is alleen mogelijk met behulp van plafondhangers. Verdiepingsvloer tussen as D en J Tussen as D en J van het gebouw is een bestaande vloer aanwezig met een balkenstructuur. Het vloerveld tussen de balken bestaat uit slechts 110 mm beton. Om hier te kunnen voldoen aan de akoestische eisen dient de vloer als volgt te worden opgebouwd (van onder naar boven): - 2x12,5 mm gipsplaten - Gipsplaten op veerregels of als vrijdragend plafond monteren - Bestaande betonvloer - Verend opgelegde dekvloer (als eerder omschreven) 20 mm verende laag 60 mm anhydriet dekvloer, waarin vloerverwarmingsleidingen Verdiepingsvloer ter plaatse van badkamer Alle badkamers binnen het project zijn boven elkaar gelegen, of boven een niet-verblijfsgebied gelegen. Hiermee is het akoestisch verantwoord om de vloer in de badkamer uit te voeren met een massieve dekvloer, zandcement gebonden. Mogelijk dat hierbij niet in alle situaties wordt voldaan aan de akoestische nieuwbouweisen. Aangezien een badkamer meestal zonder schoenen wordt betreden is het risico op geluidhinder beperkt. Dit kleine risico weegt ons inziens niet op tegen het risico op vocht gerelateerde schade bij toepassing van verende lagen in een badkamer. Bij verbouw is het vanuit de regelgeving toegestaan af te wijken van de nieuwbouweisen.

40 Uitzondering vormt de badkamer van woningtype E-3 die boven de slaapkamer van woningtype E-2 is gelegen. Het risico op geluidoverlast is hier hoger. Ter plaatse kan overwogen worden de badkamer wel te voorzien van een verend opgelegde dekvloer en de douchehoek uit te sparen en alleen daar een massieve dekvloer aan te brengen, of het toepassen van een douchebak. Dakvloer Het bestaande dak bestaat uit stalen liggers, waarop houten gordingen zijn gelegd, waarop houten dakdelen zijn aangebracht. Ter plaatse van de nieuwe woningscheidingen vormt dit dak een flankerend vlak. De nieuwe afwerking aan de binnenzijde moet daarom ook een akoestische functie vervullen. Deze moet het bestaande dak afschermen om geluidoverdracht naar de naastgelegen woning te beperken. Onder de houten gordingen moet een afwerking worden aangebracht van 2x12,5 mm gipsplaten die met veerregels (Z-profielen) op de houten gordingen wordt gemonteerd. In het plenum moet minerale wol als isolatiemateriaal worden toegepast. Lichte woning scheidende wanden De niet-dragende woning scheidende wanden worden opgebouwd met het metal-stud systeem. Om de vereiste (lucht)geluidisolatie te behalen moet het wandsysteem een Rw-waarde hebben van ten minste 57 db(a). Uit praktische overwegingen wordt de volgende wandopbouw geadviseerd: 2x12,5 mm gipsplaten 75 mm profielen, waartussen minerale wol 5 mm luchtspouw 75 mm profielen 2x12,5 mm gisplaten Er kunnen gesteunde profielen worden toegepast, mits dit op basis van zwelband tussen de profielen gebeurd. De wandopbouw is zodanig dat er voldoende ruimte is om wandcontactdozen in een omtimmering van gipskarton geplaatst kunnen worden, bijvoorbeeld de firebox zoals geleverd door Gyproc. Geadviseerd wordt de wand op de bestaande vloer te plaatsen. De dekvloer sluit dan middels een kantstrook aan op de wand. Scheidingswand tussen GVKR en woning De (niet dragende) scheidingswanden tussen de gemeenschappelijke verkeersruimte en de woningen wordt als volgt opgebouwd: 2x12,5 mm gipsplaat 50 mm metal-stud profielen, waartussen minerale wol

41 50 mm profielen, waartussen minerale wol 2x12,5 mm gipsplaten Met deze wand kan aan de gestelde eisen worden voldaan. Uitgangspunt is dat er in deze wand zo min mogelijk doorvoeringen worden gemaakt. Deze scheidingswand grenst op diverse plaatsen aan een keuken. Riolering mag dus niet door de metal-stud wand worden gevoerd. Waterleiding mag, mits dit tot één wandhelft beperkt blijft. Het toepassen van wcd s in de wand is toegestaan mits dit beperkt blijft tot de woningzijde. De woningtoegangsdeuren in deze wand als volgt uitvoeren: Deur met een geluidisolatie (R W;p -waarde) 38 db(a). De R W;p is het in het laboratorium bepaalde geluidisolatie van de deur inclusief kozijn en kierdichting. Pas een deur toe met rondgaande kierdichting. Een valdorpel wordt afgeraden vanwege het onderhoud dat een valdorpels noodzakelijk is. Pas een deur toe met knevelende driepuntssluiting. Op as 50 is een wand met een relatief beperkte massa aanwezig tussen de centrale hal en verblijfsruimten van woonfuncties. De wand moet voorzien worden van een akoestisch (en thermisch) isolerende voorzetwand. De volgende opbouw wordt geadviseerd: - Bestaande wand - 50 mm minerale wol om de benodigde Rc-waarde te behalen - 50 mm metal-studprofielen, waartussen minerale wol - 12,5 mm gipsplaten Binnenwanden Met binnenwanden op basis van het metal-stud systeem kan worden voldaan aan de gestelde nieuwbouw eisen. Gevel De gevel is in basis opgebouwd uit een binnenspouwblad van steens metselwerk tussen een betonnen kolommenstructuur. De gevel vormt hiermee geen maatgevende overdrachtsweg voor geluid. Vanuit akoestisch oogpunt hoeft er aan de gevel geen aanpassingen verricht te worden Geluidwering binnen de woonfunctie Artikel 3.17a uit het Bouwbesluit vereist (voor nieuwbouw) dat tussen verblijfsruimten in een woonfunctie de D n;t;a;k 32 db is en de L nt;a 79 db is (de -20 eis ). De metal-stud binnenwanden moeten een (in het laboratorium gemeten) R w -waarde hebben van ten minste 37 db(a). De volgende opbouw is mogelijk: 12,5 mm gipskartonplaat

42 100 mm profielen 12,5 mm gipskartonplaat Bij beplating met een hogere massa zijn minder brede profielen mogelijk. In een binnenwand waar de onderhavige geluideisen voor gelden geen wandcontactdozen recht tegenover elkaar plaatsen maar ten minste 600 mm uit elkaar plaatsen. In woningtypen D is sprake van een open-trap situatie. Waarbij de scheiding tussen de woonkamer op de 3 e verdieping en de slaapkamers op de 4 e verdieping alleen uit een binnendeur bestaat. Om aan de eis uit het Bouwbesluit te voldoen moet de binnendeur worden uitgevoerd met een akoestische vulling. Dergelijke deuren worden als 32 db deur verkocht door bijvoorbeeld Svedex of Berkvens. De eis geldt niet indien in de directe scheidingsconstructie tussen twee naast elkaar gelegen verblijfsruimten een deuropening aanwezig is, of als de verblijfsruimten met elkaar in open verbinding staan, zoals in woningtype E-3 waar een verblijfsruimte op de 2 e direct met de 1 e verdieping is verbonden zonder scheiding. 4.2 Beperking van galm Eisen Eisen Afdeling 3.3 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de beperking van galm. In artikel 3.14 worden eisen gegeven voor verbouw. Omdat er sprake is van het gedeeltelijk vernieuwen van een bouwwerk, mag worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. Op dat moment zijn er geen voorzieningen getroffen voor het beperken van nagalm en is de ondergrens van bestaande bouw maatgevend. Ten aanzien van de beperking van galm worden er vanuit het Bouwbesluit geen eisen gesteld aan bestaande bouw. Er zijn daarom geen eisen op basis van het Bouwbesluit waaraan voldaan dient te worden. 4.3 Geluidwering van de gevel Eisen Afdeling 3.1 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de bescherming tegen geluid van buiten. In artikel 3.5 worden eisen gegeven voor verbouw. Omdat er sprake is van het gedeeltelijk vernieuwen van een bouwwerk, mag worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het vaststellen van het rechtens verkregen niveau gebeurt direct na het wijzigen van de gebruiksfunctie. De gevel die op dat moment aanwezig is, is de ondergrens (bestaande bouw). Ten aanzien van de bescherming tegen geluid van buiten worden er vanuit het Bouwbesluit geen eisen gesteld aan bestaande bouw. Er zijn daarom geen eisen waaraan voldaan dient te worden.

43 4.4 Installatiegeluid binnen de eigen woning Artikel 3.10 van Bouwbesluit 2012 vereist bij verbouw installaties een niet hoger geluidniveau (L I;A;k ) in een verblijfsruimte veroorzaakt dan 40 db(a). Uit het oogpunt van comfort wordt gestreefd naar een maximaal geluidniveau gelijk aan nieuwbouw (artikel 3.9, lid 2). Hier wordt een eis gesteld van maximaal 30 db(a). Binnen het project zijn WTW-units voorzien die een paar appartementen van lucht toe- en afvoer voorzien. De unit is in een kast in de gemeenschappelijke verkeersruimte ontworpen Installatietechnische maatregelen In overleg met de Nieman Valk zijn de volgende installatietechnische maatregelen vastgesteld: De luchtsnelheid in verzamelkanaal tussen WTW-unit en plenum mag niet hoger zijn dan 8 m/s De luchtsnelheid in de horizontale aftakking boven de gemeenschappelijke verkeersruimte mag niet hoger zijn dan 5 m/s De luchtsnelheid in de aftakking naar de woning toe mag niet hoger zijn dan 5 m/s. De luchtsnelheid bij het ventiel mag niet hoger zijn dan 2,5 m/s. Na bepaling van het kanalenstelsel en het type ventielen in de diverse appartementen moet bepaald worden welke geluiddempers rond de WTW-unit geplaatst moeten worden. De ventilatiecapaciteiten zodanig inregelen dat er juist aan het Bouwbesluit wordt voldaan. Deze Bouwbesluitstand bij voorkeur instellen op een middenstand. In de hoogstand kan dan overcapaciteit worden gerealiseerd. In de Bouwbesluitstand mag er per ventiel dat in een verblijfsruimte is gelegen niet meer dan 15 dm³/s (55 m³/h) worden afgezogen. Als uit het installatie ontwerp blijkt dat deze capaciteit wordt overschreden moet een ventiel bijgeplaatst worden. In woningtype C1, C2 en C3 wordt de WTW-unit in de woning zelf geplaatst. Hier de volgende maatregelen toepassen: Direct na de inblaasaansluiting in de unit ten minste 1 meter geluiddempende slang aanbrengen, zo recht mogelijk. Direct na de afzuigaansluiting in de unit een splitsing aanbrengen zodat 2 strengen ontstaan. Eén streng leidt naar de afzuiging van de keuken en wasruimte, de andere streng is voor afzuiging van toilet en badkamer. De streng die leidt naar de keuken en wasruimte direct na de splitsing voorzien van 1 meter geluiddempende slang. De streng die leidt naar de overige afzuigpunten uitvoeren in standaard metalen kanaal (alle strengen van en naar de woning voorzien van een akoestische slang).

44 De ventilatiecapaciteiten zodanig inregelen dat er juist aan het Bouwbesluit wordt voldaan. Deze Bouwbesluitstand bij voorkeur instellen op stand 2. In stand 3 kan dan overcapaciteit worden gerealiseerd Bouwkundige maatregelen De WTW-unit niet monteren aan een metal-stud wand. Pas montagestoelen toe waar de units op worden geplaatst. In woningtype C1, C2 en C3 de scheidingswand tussen opstelplaats WTW en de aangrenzende verblijfsruimte als volgt opbouwen: 2x12,5 mm gipsplaten 50 mm profielen, waartussen minerale wol 2x12,5 mm gipsplaten 4.5 Installatiegeluid buiten de eigen woning Conform Bouwbesluit, artikel 3.8 mag het volgens NEN 5077 bepaalde karakteristieke binnenniveau in de verblijfsgebieden van de woningen ten gevolge van geluid veroorzaakt door een buiten de eigen woning gelegen toilet met waterspoeling, een kraan, een mechanische voorziening voor luchtverversing, een warmwatertoestel, een installatie voor verhoging van waterdruk of een lift niet hoger zijn dan 30 db(a) Lift De liftschacht grenst direct aan een verblijfsgebied van een woonfunctie. Aangezien dit een slaapkamer betreft is, afgezien van de eis, het risico op geluidoverlast groot. De bestaande liftschacht bestaat uit een relatief dunne betonnen constructie. Geadviseerd wordt de volgende voorzetconstructie aan te brengen: - Bestaande liftschacht - 10 mm luchtspouw, volledig vrij - 75 mm metal-stud profielen, waartussen minerale wol - 3 x 12,5 mm gipsvezelplaten Op de 4 e verdieping is geen stopplaats en grenst er een verblijfsruimte aan de voorzijde van de liftschacht. De bestaande opening in de liftschacht moet op deze verdieping worden dichtgezet met 100 mm kalkzandsteen. De voorzetwand wordt voor de opening langs doorgezet Bouwkundige schacht Bij de opbouw van een leidingschacht moeten vanuit het Bouwbesluit de volgende in acht genomen worden: Isolatie voor installatiegeluid (L IA;k = 30 db);

45 Geluidisolatie tussen woningen (D nt,a,k = 52 db); Er zijn geen bouwkundige schachten naast een verblijfsruimte voorzien. De akoestische eis wordt daarmee in principe behaald. Om geluidoverlast te voorkomen worden de volgende maatregelen geadviseerd. Metal-stud wand bestaande uit C- en U-profielen met 2x15 mm gipsvezelplaten (let op brandwerende eigenschappen) op de woonverdiepingen geen versleping in de standleiding aanbrengen; pas geluidarme rioleringspijpen toe, Dyka Still, Wavin AS o.g.; standleiding alleen beugelen aan een zware wand of aan de constructievloer. Wanneer de leidingen onder de onderste woonlaag (begane grondvloer of 1 e verdiepingsvloer) horizontaal versleept worden geen 90 bocht toepassen maar 2 x 45 met een tussenstuk van ten minste 250 mm. Dit is tevens een aandachtspunt in verband met het verdere leidingverloop in de kelder.

46 Hoofdstuk 5 Energieprestatie Eisen Afdeling 5.1 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de energiezuinigheid van een gebouw. Het gebouw wordt veranderd. Op grond van artikel 4 van de Woningwet gelden de voorschriften voor het (ver)bouwen uitsluitend voor die delen die daadwerkelijk worden gebouwd. Voor het veranderen van een gebouw gelden conform artikel 5.6 lid 1 van het Bouwbesluit geen eisen met betrekking tot de energieprestatie (EPC). Hoofdstuk 6 Rc-equivalent Inleiding Artikel 5.3 van het Bouwbesluit geeft eisen voor de thermische isolatie. Met het voorschrift wordt bereikt dat gevel, dak en begane grondvloer van een gebruiksfunctie zodanig worden geïsoleerd dat warmte niet ongelimiteerd naar buiten kan weglekken. In de bestaande situatie is in het gebouw is geen thermische isolatie aangebracht en de gevelopeningen bezitten alleen enkel glas. Het rechtens verkregen niveau voor de warmteweerstand van gevel / vloer en dak ligt derhalve lager dan 1,3 m².k/w. Het rechtens verkregen niveau voor de warmtedoorgangscoëfficiënt van de gevelopening is 5,1 W/m².K (glas inclusief kozijn) Aanpassingen van de thermische schil Bij de thermische schil/isolatie wordt het volgende opgemerkt: De zuidwest en noordoostgevel van de kantine wordt in z n geheel vervangen. Omdat er formeel geen isolatielaag wordt vervangen (was niet aanwezig) kan worden gesteld dat artikel 5.6 lid 1 van toepassing is. Dit betekent dat er ten minste een Rc-waarde van 1,3 m².k/w gerealiseerd moet worden. Er kan gediscussieerd worden over wat de definitie is van een isolatielaag en of artikel 5.6 lid 2 van toepassing is. In deze situatie zal ook op basis van artikel 5.6 lid 2 een Rc-waarde van 1,3 m².k/w moeten worden gerealiseerd. Op de plaatsen waar de ramen, deuren en kozijnen worden vernieuwd (bijvoorbeeld in de zuidwest en noordoostgevel van de kantine ) of vervangen, geldt er een warmtedoorgangscoëfficiënt van ten hoogste 2,2 W/m².K voor deze ramen, deuren en kozijnen. Tussen de woningen en de gemeenschappelijke verkeersruimte is in de bestaande situatie geen wand aanwezig. Deze wand wordt nieuw geplaatst. Er was geen wand aanwezig dus op basis van artikel 5.6 lid 1 geldt er een eis van 1,3 m².k/w. Onder kop van deze rapportage wordt onderbouwd dat de Rc-equivalent van de wand ten minste 1,3 m².k/w bedraagt.

47 Op het moment dat er aanpassingen worden gedaan aan de begane grondvloer van het gebouw is er geen sprake van vernieuwen of vervangen van een bestaande isolatielaag van de begane grondvloer. Op het moment dat er aanpassingen worden aangebracht aan de begane grondvloer geldt er op basis van artikel 5.6 lid 1 een Rc-waarde van ten minste 1,3 m².k/w. Op het moment dat er aanpassingen worden gedaan aan het dak van het gebouw is er geen sprake van vernieuwen of vervangen van een bestaande isolatielaag op het dak. Op het moment dat er aanpassingen worden aangebracht aan het dak dan geldt er op basis van artikel 5.6 lid 1 een Rcwaarde van ten minste 1,3 m².k/w R c equivalent Uitgaande van het verbouwniveau moeten ook de scheidingswanden tussen enerzijds appartementen en anderzijds de gemeenschappelijke verkeersruimten een R c -waarde van tenminste 1,3 m²k/w hebben (artikel 5.6 lid 1 van het Bouwbesluit). Het is echter mogelijk de scheidingsconstructies tussen appartementen en verkeersruimten van een lagere R c -waarde te voorzien. Om deze warmteweerstand te bepalen zou er een R c equivalent berekening opgesteld moeten worden volgens NEN 1068:2012 (C1:2014). Het is aannemelijk dat aan een R c equivalent van 1,3 m²k/w voldaan wordt indien voor de scheidingsconstructie tussen de appartementen enerzijds en de gemeenschappelijk verkeersruimte anderzijds een lagere R c -waarde dan 1,3 m²k/w wordt aangehouden (voor opbouw van de wand zie 4.1.2) Conclusie Het project voldoet aan de eisen ten aanzien van thermische isolatie, onder voorwaarde dat bij de uitwerking rekening wordt gehouden met de opmerkingen in en

48 Hoofdstuk 7 Brandveiligheid In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de volgende aspecten: Beheersbaarheid van brand en rook (indeling (sub)brandcompartimenten, WBDBO, brandoverslag); Veilig vluchten; Sterkte bij brand (eisen draagconstructies); Materiaalgedrag; Brandbeveiligingsinstallaties; Bereikbaarheid en bluswatervoorzieningen Toetskader Zoal eerder aangegeven is het vaststellen van het rechten verkregen niveau soms lastig. Niet duidelijk is wat het niveau van eisen is van dit project op het moment van transformatie. In de projecten voor 1992 was de kennis over brandwerendheid anders dan nu het geval is. Bij gebouwen die vergund zijn voor 1992 was tijdens de vergunningsverlening geen sprake van een Bouwbesluit dat als toets kader kan worden gehanteerd. Het aanwezige niveau van brandwerendheid in het gebouw is daarom het rechtens verkregen niveau. Bij de toetsing is uitgegaan van de nieuwbouw eisen. Bij de uitvoering kan blijken dat de nieuwbouw eisen niet overal haalbaar zijn vanwege het aanwezige brandwerendheid niveau en zal ter plekke gekeken en bepaald moeten worden dat aan de eisen, met als ondergrens bestaande bouw, kan worden voldaan. Het streven is om zoveel mogelijk aan de nieuwbouw eisen te voldoen. Voor de hoogte van de brandwerendheid wordt voor de bestaande gehandhaafde brandscheidingen uitgegaan van een brandwerendheid van ten minste 20 minuten. De constructie-onderdelen in de brandscheidingen die niet voldoen aan een WBDBO-eis van 20 minuten, dienen te worden aangepast. Voor een dergelijke aanpassing is ingevolge artikel 2.85 van het Bouwbesluit 2012 een WBDBO-eis van 30 minuten van toepassing. Dat geldt ingevolge artikel 4 van de Woningwet alléén voor dat het betreffende constructie-onderdeel, en niet voor de rest van de brandscheiding. Voorbeeld: Een pui moet volgens de tekeningen brandwerend worden uitgevoerd. Tijdens de inspectie blijkt dat de pui en de deur voldoende brandwerend is (ten minste 20 minuten), echter is geen bij verhitting opschuimend band rondom de deur aanwezig. Dit houdt in dat de deur moet worden opgewaardeerd om de aan de gestelde eisen te kunnen voldoen. In de pui is spiegeldraadglasaanwezig met een oppervlakte van meer dan 3 m² aanwezig. Dit houdt in dat het glas geen brandwerendheid haalt van ten minste 20 minuten. Het glas moet dus worden vervangen. Het nieuw aan te brengen glas moet een brandwerendheid krijgen van ten minste 30 minuten (conform de verbouweisen).

49 7.1.2 Beheersbaarheid van brand en rook (afdeling 2.10 en 2.11) Indeling in brandcompartimenten Het gebouw is ingedeeld in meerdere brandcompartimenten, elk met een gebruiksoppervlakte van maximaal m². In hoofdlijnen is deze indeling als volgt: Elke woning is een apart brandcompartiment; De besloten trappenhuizen, entreehallen en lifthallen worden beschouwd als een extra beschermde vluchtroute (ligt buiten de brandcompartimentering); Het bergingscomplex en de fietsenberging gelegen in de kelder vormen samen met technische ruimten en de grote bestaande schacht, tussen as 38 en 39, een apart brandcompartiment; De overige schachten in het project zijn als scheidingsconstructie tussen bouwlagen beschouwd. Indeling in subbrandcompartimenten Elk brandcompartiment is tevens aangemerkt als subbrandcompartiment. Voor de woning geldt dat elk subbrandcompartiment een beschermd subbrandcompartiment is. Bij de indeling in subbrandcompartimenten voor het bergingen complex en fietsenberging ( nietwoonfuncties ) gelden twee belangrijke uitgangspunten: De gecorrigeerde loopafstand tussen een punt in een gebruiksgebied en een toegang van het subbrandcompartiment waarin dit gebruiksgebied ligt, is niet groter dan 60 meter. Daarbij wordt de loopafstand in een (nader in te delen) gebruiksgebied met 1,5 vermenigvuldigd (Bouwbesluit 2012 art lid 4 t/m 7). Het hoogteverschil tussen een voor personen bestemde vloer in het subbrandcompartiment en een toegang van dit subbrandcompartiment, is niet groter dan 4 meter (Bouwbesluit art lid 9; geldt niet voor overige gebruiksfunctie). Voor de woningen ( subbrandcompartiment) geldt een gecorrigeerde loopafstand van ten hoogste 30 meter, ongeacht aantal aanwezige personen. Uit de toetsing van de vluchtveiligheid (zie verder paragraaf 8.1.3) blijkt dat met deze indeling in subbrandcompartimenten aan de eisen wordt voldaan.

50 Brandwerendheden In de onderstaande tabel vindt u per onderdeel de hoogte en de richting van de wbdbo-eis. Omschrijving Tussen de brandcompartimenten onderling Vanuit het brandcompartiment (woonfunctie) naar de (besloten) extra beschermde vluchtroute Vanuit het brandcompartiment (woonfunctie) naar de (besloten) extra beschermde vluchtroute Vanuit het brandcompartiment (berging complex / fietsenstalling) naar de extra beschermde vluchtroute Tussen een besloten ruimte waardoor een beschermde of extra beschermde vluchtroute voert en de in de vluchtrichting aansluitende besloten ruimte Hoogte en richting wbdbo-eis 60 minuten (2 richtingen) 30 minuten (1 richting, naar de extra beschermde vluchtroute)* 1 20 minuten (1 richting, naar de extra beschermde vluchtroute)* 2 60 minuten (1 richting, naar de extra beschermde vluchtroute) 20 minuten (E), 1 richting * 1 Tussen de woningen onderling geldt een wbdbo-eis van ten minste 60 minuten. Om dit te realiseren moet de scheiding tussen de woningen en de besloten extra beschermde vluchtroute 30 minuten in twee richtingen uit gevoerd moet worden (2 x 30 minuten = 60 minuten). * 2 De stalen puien rondom het hoofdtrappenhuis en de noodtrappenhuizen zijn ter plaatse opgenomen. Naar aanleiding van deze inspectie is beoordeeld of deze bestaande puien een brandwerendheid halen van ten minste 20 minuten EW. De bevindingen van deze inspectie zijn omschreven in de notitie /5552 van Voor het realiseren van de brandwerendheden zijn de volgende aandachtspunten van belang: De doorvoeringen door de brandscheidingen dienen 30 of 60 minuten brandwerend uitgevoerd te worden. Let op! Daar waar de standleiding van het toilet door de verdiepingsvloer voert, moet deze worden voorzien van een brandwerende voorziening. Dit kan bijvoorbeeld een brandmanchet zijn, deze moet aan de onderzijde van de vloer worden aangebracht. De sparing door de vloer moet ook brandwerend worden afgedicht. De deuren gelegen in de brandscheidingen rondom de bergingscomplexen dienen zelfsluitend te worden uitgevoerd (m.u.v. de woningtoegangsdeuren); De schachten vormen een verbinding tussen de verschillende (sub)brandcompartimenten en dienen 60 minuten brandwerend in één richting te worden uitgevoerd; De grote bestaande schacht, tussen as 38 en 39, moet in twee richtingen 60 minuten brandwerend worden uitgevoerd. Bij het realiseren van puien, brandwerend glas, deuren, wanden, uitvoeren van brandwerende doorvoeren e.d. moeten bewijsstukken (bijvoorbeeld kwaliteitsverklaringen, testrapporten of

51 dergelijke) worden aangeleverd waaruit blijkt dat de constructieonderdelen voldoen aan de geldende brandwerendheidseisen. Onder verwijzing naar artikel 2.7 lid 3 van de Regeling Omgevingsrecht (MOR) wordt aan Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden verzocht het achteraf aanleveren van deze bewijsstukken te accepteren Brandoverslag Tussen de brandcompartimenten zijn diverse brandoverslagrisico s aanwezig. De volgende maatgevende brandoverslagrisico s zijn beoordeeld: 1 Het horizontale brandoverslagrisico tussen appartement type B-2 begane grond en appartement type E-2. 2 Het horizontale brandoverslagrisico tussen appartement type B-3 begane grond en appartement type E-1. 3 Brandoverslagrisico vanuit appartement type B-2 naar het bovengelegen appartement; 4 Brandoverslagrisico vanuit appartement type B-3 naar het bovengelegen appartement. Voor uitwendige scheidingsconstructies hoeft de WBDBO-eis niet in alle gevallen gerealiseerd te worden in een bouwkundige brandwerendheid. Als de warmtestralingsflux vanuit een niet-brandwerend geveldeel naar het observatievlak overal onder de 15 kw/m² blijft, is het risico op brandoverslag voldoende laag en kunnen brandwerende voorzieningen achterwege blijven. Uitgangspunten Semi-openingen in de zin van NEN 6068 zijn gevelopeningen van de brandruimte die niet brandwerend zijn maar mogelijk toch langer dan vijf minuten intact blijven. Omdat niet bekend is op welk moment deze openingen bezwijken moeten volgens NEN 6068 twee situaties worden beschouwd: situatie 1: alle semi-openingen (gehele gebouw) bezwijken binnen vijf minuten;

52 situatie 2: alle semi-openingen (gehele gebouw) blijven gedurende 30 minuten intact. Ten aanzien van de in het gebouw aanwezige balkons en galerijen is als uitgangspunt gehanteerd dat deze 30 minuten brandwerend zijn uitgevoerd ten aanzien van de scheidende functie. De kozijnen in het gebouw zijn opgebouwd uit aluminium en zijn daarmee minder dan 30 minuten brandwerend. Het kozijn rondom het glas is daarom geschematiseerd als open geveldeel. Toepassingsvoorwaarde van de bepalingsmethode conform NEN 6068 is dat materialen toegepast in de gevel, grenzend aan de buitenlucht, minimaal moeten voldoen aan brandklasse B. De gevels van de woningen zijn opgebouwd uit metselwerk, hiermee wordt voldaan aan de gestelde brandklasse. Rekenresultaten Onderstaande tabel bevat de resultaten van de berekeningen. De uitgebreide rekenresultaten van de berekeningen treft u in bijlage 9. Rekenresultaten brandoverslagberekeningen nr. van naar warmte- grenswaarde conclusie stralingsflux [kw/m²] warmtestralingsflux [kw/m²] 1 Appartement type B- Appartement type E- 9,6 15,0 Voldoet 2, begane grond 2, begane grond 2 Appartement type B- Appartement type E- 13,6 15,0 Voldoet 3, begane grond 1, begane grond 3 Appartement type B- Bovengelegen 2,8 15,0 Voldoet 2, begane grond appartement 4 Appartement type B- 3, begane grond Bovengelegen appartement 3,2 15,0 Voldoet Uit de tabel blijkt dat voor de brandoverslagrisico s de grenswaarde van de maximale warmtestralingsflux van 15 kw/m² niet wordt overschreden. Dit betekent dat geen brandwerende voorzieningen noodzakelijk zijn. Vanuit plot 1 is tevens een brandoverslagrisico aanwezig naar plot 2. Uit deze berekeningen volgt dat de warmtestraling lager is dan 15 kw/m². Uit controle van de Pvi volgt dat niet wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden. Dit houdt in dat brandwerende voorzieningen noodzakelijk zijn om brandoverslag vanuit plot 1 naar plot 2 noodzakelijk zijn. Deze brandwerende voorzieningen worden in de gevel van plot 2 aangebracht, omdat de gevel van plot 1 een bestaand en monumentaal pand betreft.

53 De achterliggende gedachten van de controle op Pvi is, is dat het vlamlichaam niet in de beschikbare vrije ruimte past. Dit houdt in dat de vlam tegen de tegenoverliggende gevel aan ligt. De verwachting hierbij is dat de hierdoor vlammen naar boven worden geduwd. Doordat niet goed te modeleren is wat er met de vlammen gebeurd, wordt geadviseerd om de brandwerende voorzieningen ook in de 3 e verdieping aan te brengen. Op deze manier kan met zekerheid worden gesteld dat ook op deze bouwlaag geen brandoverslag plaatsvindt Vluchtveiligheid (afdeling 2.12) Vluchten binnen een subbrandcompartiment De gecorrigeerde loopafstand tussen een punt in het verblijfsgebied en de toegang van de woning is maximaal 30 meter. Uit onze beoordeling blijkt dat de gecorrigeerde loopafstand van 30 meter nergens wordt overschreden. De gecorrigeerde loopafstand tussen een punt in het gebruiksgebied en de toegang van het berging complex en fietsenstalling mag maximaal 60 meter bedragen. Het bergingencomplex is nader ingedeeld in kleinere ruimten en de fietsenstalling wordt niet nader ingedeeld in kleinere ruimten. Dit houdt in dat voor het bepalen van de loopafstand mag worden uitgegaan van de werkelijke loopafstand. Uit onze beoordeling blijkt dat de loopafstand van 60 meter nergens wordt overschreden. Dit houdt in dat in alle gebouwen geen voorzieningen noodzakelijk zijn. Vluchten vanuit een subbrandcompartiment Vanuit elk appartement kan twee richtingen op worden gevlucht. Vanuit de trappenhuizen kan direct naar de openbare weg worden gevlucht of kan via de entreehal naar de openbare weg worden gevlucht. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen (artikel en 2.106).

54 Vanuit het bergingscomplex en de fietsenstalling kan rechtstreeks naar de openbare weg worden gevlucht of kan via het trappenhuis naar de openbare weg worden gevlucht. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen (artikel en 2.104). Vanuit een aantal woningen moet langs een andere woningtoegangsdeur worden gevlucht. Dit is conform artikel lid 2 is dit niet toegestaan, tenzij de woningtoegangsdeuren recht tegenover elkaar liggen. Ter plaatse van de 1 e verdieping is ter plaatse van de appartementen Type E 3 en type E 4 een doodlopend eind aanwezig, waarbij langs de andere woningtoegangsdeur gevlucht moet worden. Beide deuren liggen tegenover elkaar en vanuit beide woningen er kan van het vuur af gevlucht worden. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden, zoals bedoeld in artikel lid 2. Ter plaatse van de begane grond t/m 3 e verdieping is tussen as 1 en 37 een besloten verkeersruimte aanwezig waardoor twee vluchtroutes voeren. Volgens artikel lid 2 (bestaande bouw) kunnen twee vluchtroutes vanaf de uitgang van het subbrandcompartiment waarin de eerste vluchtroute begint door dezelfde ruimte voeren indien: a) De ruimte grenst aan de uitgang van het subbranccompartiment (voldoet). b) De vluchtroute in de ruimte naar verschillende uitgangen voeren (voldoet, aan beide uiteinden van de gangen is een trappenhuis aanwezig); c) De ruimte een besloten ruimte is, en de loopafstand over de beschermde route in die ruimte ten hoogste 70 meter is (voldoet, de loopafstand over de vluchtroute bedraagt maximaal 48 meter, dit is minder dan 70 meter). Inrichting van vluchtroutes Een deur op een gemeenschappelijke vluchtroute die toegang geeft tot een trappenhuis draait bij het openen niet tegen de vluchtrichting in. De deuren draaien met de vluchtrichting mee, hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen (artikel 6.25). Een deur op een vluchtroute draait bij het openen niet tegen de vluchtrichting in indien meer dan 37 personen op die deur worden aangewezen. Vanuit het bergingscomplex en de fietsenstalling zijn twee vluchtmogelijkheden aanwezig. Eén vluchtroute voert rechtstreeks naar buiten en één vluchtroute voert naar het trappenhuis. Beide vluchtroutes voeren met de vluchtrichting mee. Dit houdt in dat hier geen deuren aanwezig zijn die tegen de vluchtroute in draaien, hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen. Op het hoofdtrappenhuis wordt meer dan 600 m² vloeroppervlakte aan verblijfsgebied aangewezen. Dit houdt in dat de trappen ter plaatse van het hoofdtrappenhuis ten minste 1,2 meter breed moet zijn. Uit tekening blijkt dat aan de gestelde eis wordt voldaan (artikel 2.107). Per bouwlaag is de permanente vuurlast (bepaald volgens NEN 6090) van een trappenhuis waardoor een extra beschermde vluchtroute voert maximaal 3500 MJ. Bij de bepaling van de vuurlast blijft een

55 aangrenzende besloten ruimte buiten beschouwing als de brandwerendheid tussen die ruimte en het trappenhuis ten minste 30 minuten bedraagt. In de trappenhuizen bestaan de wanden en vloeren uit steenachtige materialen. De trappen zijn van beton en houten brandwerende deuren en kozijnen zijn in beperkte mate aanwezig. Hieruit volgt dat de permanente vuurbelasting in deze trappenhuizen naar verwachting niet meer bedraagt dan 3500 MJ per verdieping Eisen aan draagconstructies Vanuit het Bouwbesluit 2012 gelden eisen aan de draagconstructie van een bouwwerk ten aanzien van de volgende aspecten: Eisen aan de brandwerendheid met betrekking tot bezwijken van de bouwconstructie Eisen aan de brandwerendheid met betrekking tot bezwijken van de bouwconstructie van een (extra)beschermde vluchtroute Eisen ten gevolge van WBDBO-eisen (hoofdstuk uit dit rapport). Ter plaatse van het woongebouw ligt de vloer van een verblijfsgebied van een woonfunctie hoger dan 13 boven meetniveau. Er wordt een eis met betrekking tot de brandwerendheid van de hoofddraagconstructie gesteld van 120 minuten. Er is geen reductie mogelijk op de aangegeven tijdsduur. Een vloer, trap of hellingbaan waarover of waaronder een vluchtroute voert bezwijkt niet binnen 30 minuten bij een brand in een subbrandcompartiment waarin die vluchtroute niet ligt. Dit is o.a. van belang bij (gemeenschappelijke) verkeersruimten en trappenhuizen. Bij een uitvoering in steenachtige materialen kan veelal zonder problemen aan de eisen worden voldaan. Het bezwijken van draagconstructies mag er niet toe leiden dat brandwerende scheidingsconstructies binnen de gestelde eis aan de brandwerendheid bezwijken. Op de bouwkundige tekeningen is aangegeven welke wanden en vloeren brandwerend uitgevoerd moeten worden Materiaalgedrag bij brand Het dak dient vliegvuurbestendig te worden uitgevoerd.

56 In onderstaande tabel staan de overige eisen aan het materiaalgedrag bij brand. Constructie-onderdeel Vloerafwerking Brandklasse conform NEN EN Rookklasse conform NEN EN Extra beschermde vluchtroute C fl s1 fl Andere besloten of niet besloten ruimten D fl s1 fl Wand- en plafondafwerking Extra beschermde vluchtroute B s2 Andere besloten of niet besloten ruimten D s2 Gevel (volgens NEN 6068) Hele gevel B - Uit het voorgaande blijkt dat de verkeersruimten gelegen in de hoofdtrappenhuizen en over de inpandige verkeersruimte moeten voldoen aan de hogere materiaaleisen van brandklasse C fl (vloer) en B (wand/plafond) en de daarbij behorende rookdichtheid S1 fl (vloer) en s2 (wand/plafond). Schachten, kanalen, kokers In afdeling 2.8 staat vastgelegd dat materialen die worden toegepast aan de binnenzijde van schachten, kokers en kanalen met een inwendige doorsnede groter dan 0,015 m 2 en grenzend aan meer dan één brandcompartiment onbrandbaar moeten zijn, conform NEN Materialen met een euroklasse moeten voldoen aan brandklasse A2, conform NEN-EN Metalstudwanden voldoen aan brandklasse A2, mits aan de zijde geen houten plaatmateriaal wordt gebruikt t.b.v. het vastmaken van het leidingwerk Installaties Conform het Bouwbesluit 2012 moeten de volgende installaties in het gebouw worden voorzien: Rookmelders volgens NEN 2555; Blusmiddelen. Rookmelders, woonfunctie Een besloten ruimte waardoor een vluchtroute voert heeft tussen de uitgang van de verblijfsruimte en de uitgang van de woonfunctie één of meer rookmelders. Dit houdt in dat de ruimten (trappen en gangen) waar door heen moet worden gevlucht moeten worden voorzien van een rookmelder. Uit tekening blijkt dat wordt voldaan.

57 Blusmiddelen Ter plaatse van het bergingscomplex en de fietsenstalling moet een draagbaar blustoestel worden voorzien, zodat een beginnende brand zo snel mogelijk door aanwezige personen kan worden bestreden. Op de tekening is de positie van de draagbare blustoestellen aangegeven Bereikbaarheid en bluswatervoorzieningen Om een doeltreffende brandweerinzet mogelijk te maken, stelt het Bouwbesluit 2012 eisen aan het dimensioneren van de benodigde voorzieningen op het terrein en in het gebouw. In de onderstaande tabel zijn deze eisen weergegeven en getoetst voor het project. Artikel: Van Naar Eis Conclusie 6.30 lid 3 Bluswatervoorziening Brandweeringang < 40 m Voldoet 6.38 lid 3 Opstelplaats brandweervoertuig Brandweeringang < 40 m Voldoet Naast de bovenstaande eisen uit het Bouwbesluit 2012 bestaan er algemene richtlijnen voor de inzet van de brandweer (o.a. Handleiding bluswatervoorziening en bereikbaarheid van het NVBR). Deze richtlijnen hebben geen wettelijke status maar worden wel vaak door de brandweer gehanteerd. Wij adviseren om met de brandweer af te stemmen of aanvullende voorzieningen nodig zijn of dat de vereiste voorzieningen uit het Bouwbesluit 2012 afdoende zijn. Voor plot 2 en 3 is in de brief met kenmerk WABO OLO van aangegeven dat de exacte positie van de primaire bluswatervoorzieningen (hydranten) met de brandweer moet worden besproken. Als uitgangspunt is gehanteerd dat de positie van de hydranten en de opstelplaats van het brandweervoertuig van plot 1 ook met de brandweer wordt besproken.

58 Hoofdstuk 8 Installaties In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de volgende aspecten: 8.1 Nutsvoorzieningen Voorschriften en richtlijnen NEN 1006 NEN 1010 NEN 1078 NEN 2768 NEN 3140 Voorschriften Nutsbedrijven Meterkasten De woningen zullen worden voorzien van stadsverwarming. Daarom zijn er warme en koude meterkasten van toepassing. De uitvoering dient conform onderstaande tekeningen en IWUN werkblad te zijn.

59 8.2 Elektra Centrale invoer in de flatkast naast de hoofdentree. De invoerkast is minimaal 1800 mm breed, 400 mm diep en 2100 mm hoog. De achterzijde van de kast bestaat uit 18 mm hechthout op 22 mm rachels. De kast staat met de smalle zijde aan de straatzijde. Voor de invoerkast is een vrije ruimte beschikbaar van tenminste 1000x1000 mm om aan de apparatuur in de kast te kunnen werken. De ruimtes dienen via gemeenschappelijke verkeersruimten bereikbaar te zijn. De invoer mantelbuizen zijn 3x Ø110 mm een getrokken straal bocht. Van invoerkast gaan de voedingskabels via kabelgoten vanuit de kelder naar de corridor op de BG en sluiten worden de meterkasten aangesloten. 8.3 Water Naast de hoofdentree in de kelder komt een nieuwe centrale invoer vanuit de straat een 110 mm invoerbuis. De invoerruimte is gecombineerd met een hydrofoorruimte. De leidingen worden ingevoerd op een hoogte van ongeveer 800 -/- MV De ruimte dient via gemeenschappelijke verkeersruimten bereikbaar te zijn. In de ruimte dient tevens voorzien te zijn in een armatuur dat geschakeld kan worden. Na het plaatsen van de hoofdafsluiter dient de installateur de leidingen tot aan de hydrofoor en vanaf de hydrofoor tot aan de woningen te brengen (zie onderdeel 3.3). 8.4 CAI en telecom Naast de Flatkast voor de elektra zijn in de kelder invoerruimten opgenomen voor de inkoppelruimten van CAI en telecom. De exacte invoervoorzieningen (mantelbuizen, versterkerkasten e.d.) moeten nog nader worden overlegd met de betreffende leveranciers van deze diensten. Voor de distributie zal hetzelfde tracé worden gevolgd als Elektra.

60 8.5 Hemelwaterafvoer Voorschriften en richtlijnen NEN 3215 NTR 3216 NPR 3218 Komo-keur NEN 1070, kwaliteitscijfer k=3 Standaard materiaallijst Eigen Haard Berekeningen en tekeningen; (Leiding-)capaciteitsberekening volgens NEN 3215 en NTR 3216 Werktekeningen Revisietekeningen Functionele omschrijving De bestaande hemelwaterafvoeren blijven gehandhaafd en ook de afvoeren naar het openbaar riool. Ter plaatse van de nieuwe balkons/buitenruimten in de dakconstructie, zal een beperkte aanvulling en een aanpassing gedaan worden op het bestaande HWA systeem. Doorvoeringen door brandwerende wanden en/of vloeren met een (equivalente) oppervlakte d > 25 mm dienen brandwerend uitgevoerd te worden (brandmanchet). 8.6 Binnenriolering Voorschriften en richtlijnen NEN 3215 NTR 3216 NPR 3218 Komo-keur NEN 1070, kwaliteitscijfer k=3 NPR 5075 Standaard materiaallijst Eigen Haard Berekeningen en tekeningen; Leidingcapaciteitsberekening volgens NEN 3215 en NTR 3216 Werktekeningen Revisietekeningen

61 Functionele omschrijving Riolering kan aangesloten worden op een openbaar stelsel rondom het complex. De aansluitvoorwaarden worden door de gemeente opgesteld en moeten worden overlegd. Het gedeelte tussen de perceelgrens en het gebouw en daar waar de VWA stopt (op 0,5 meter buiten de gevel) is buitenriolering. Doorvoeringen door brandwerende wanden en/of vloeren met een (equivalente) oppervlakte d > 25 mm dienen brandwerend uitgevoerd te worden (brandmanchet) Functionele omschrijving Installatie De woningen dienen te worden voorzien van een traditioneel opgezette installatie, waarbij de meeste de meeste leidingen boven het verlaagde plafond van de onder gelegen woning verzameld worden. De woningen kunnen met een 88 bocht worden aangesloten op de standleiding. Leidingen ter plaatse van de verdiepingsvloeren voorzien van een vastpunt en leidingen niet beugelen aan de schachtwand, tenzij de massa van de schachtwand 120 kg/m² is. De beugeling dient zodanig te zijn dat de leidingen niet op gewicht uit elkaar kunnen schuiven. Verzamelleidingen uit te voeren in PVC / PP en voorzien van akoestische isolatie ter plaatse van leidingen boven een verlaagd plafond. De standleidingen uit te voeren met een stil systeem, WAVIN AS o.g. wat geluidreductie betreft. De liggende leidingen hebben een afschot van 1:200. Ontspanningsleidingen dienen bovendaks uit te monden, op voldoende afstand van ventilatie toevoervoorzieningen en buitenruimten. E.e.a. conform NEN De volgende (sanitaire) toestellen dienen minimaal te worden aangesloten: Toiletten Fonteinen Wastafels Douches Vaatwassers Keukens Uitstortgootstenen Wasmachines Warmtewisselaar stadsverwarming (in meterkast)

62 8.7 Waterinstallaties Voorschriften en richtlijnen ISSO 30.5 Legionellapreventie in de woningbouw ISSO 55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater ISSO/SBR 811 NEN 1006 NEN 1070, kwaliteitscijfer k = 3 voor installaties gelegen binnen en buiten de woning. VEWIN-werkbladen Kiwa-keur Aansluitvoorwaarden NUTS-bedrijf Standaard materiaallijst Eigen Haard Berekeningen en tekeningen Leidingberekening volgens ISSO 18, 30, 55 Capaciteit hydrofoor Wachttijden Werktekeningen Revisietekeningen Functionele omschrijving Installatie Ten behoeve van voldoende waterdruk dient er één hydrofoorinstallatie opgenomen te worden. Per drukgroep dient de hydrofoor uitgevoerd te worden met frequentiegeregelde pompen en een klein schakelvat. Per drukgroep de hydrofoor uitvoeren met minimaal twee pompen, een omloopleiding en voorzien van compensatoren. Voor de capaciteit van de hydrofoor uit te gaan van: Druktype: Voordruk Minimale einddruk Maximale einddruk Waarde: 230 kpa ten opzichte van de straat en N.A.P. 100 kpa op zowel warm- als koud tapwaterpunten 400 kpa op zowel warm- als koud tapwaterpunten De hydrofoorruimte wordt tevens voorzien van een watermeter voor collectieve doeleinden. Vanaf de hoofdafsluiter tot aan de hydrofoor en vanaf de hydrofoor tot aan de woningen dient een leidingstelsel aangelegd te worden door de installateur. Dit leidingnet uit te voeren in halfharde koperen buizen met (loodvrije) soldeerverbindingen, waarbij vanaf 35 mm de verbinding door hardsolderen tot

63 stand komt. Als alternatief op de soldeerverbindingen kunnen ook perskoppelingen van Mapress of Viega gebruikt worden. Vanaf de hydrofoorruimte zal het collectieve leidingnet in de corridor van BG alle meterkasten en stijgkasten voeden. Het collectieve leidingtraject te isoleren met damdichte isolatie, of in niet condenserende materialen uit te voeren. Doorvoeringen door brandwerende wanden en/of vloeren met een (equivalente) oppervlakte d > 25 mm dienen brandwerend uitgevoerd te worden. De aansluiting op een enkele woning is tenminste DN20. In de centrale watermeterkasten van de woningen worden de leidingen aangesloten op een watermeterbeugel. Vanaf de watermeterbeugel dient een koud waterinstallatie te worden aangelegd naar minimaal de volgende punten: Warmtewisselaar stadsverwarming (in meterkast) Toiletten Fontein Wastafel Douche Wasmachinekraan Vaatwasmachinekraan (afgedopt) Keukenkraan Het warmwater wordt gemaakt door de afleverset van de stadsverwarming. Vanaf deze installatie dient een leidingstelsel te worden aangelegd naar de volgende punten: Wastafel Douche Keukenkraan De wachttijd voor het bereiken van 45 C op het tappunt is maximaal 30 seconden uitgaande van de berekening zoals die in de VEWIN werkbladen is aangegeven. Na 120 seconden dient een temperatuur van 55 C bereikt te zijn. Bijzondere aandacht dient besteedt te worden aan de ligging van de leidingen in verband met het voorkomen van opwarming door de verwarmingsleidingen bij koud tapwaterleidingen ( 25 C). Onderlinge afstanden en de positie van de leidingen aanbrengen volgens ISSO 30.5 en de checklist hotspots van ISSO (ISSO/SBR 811). De leidingen uit te voeren in een kunststof buis voorzien van Kiwakeur met uitzondering van leidingen in het zicht (wasmachine opstelplaats). Hier de leidingen uit te voeren in koper. Alleen knelverbindingen toepassen bij zichtwerk.

64 Flexibele geribbelde PE mantelbuis toepassen voor leidingen die weggewerkt worden in wanden en vloeren. Documentatie Bij oplevering van elke woning dient de volgende documentatie geleverd te worden: 1. technische documentatie van de apparatuur. 2. tekening van het leidingsysteem. 3. Gebruikershandleiding. 8.8 Verwarmingsinstallatie Voorschriften en richtlijnen NEN-EN 442 NEN 1070, kwaliteitscijfer k=3 ISSO 18 ISSO 49 ISSO 51 ISSO 53 ISSO 56 Aansluitvoorwaarden NUTS-bedrijf PVE Amvest Functionele omschrijving Berekeningen en tekeningen; Transmissieberekening volgens ISSO 51 Leidingberekening met inregelstanden en kvs-waarden Werktekeningen met detailtekeningen Revisietekeningen Installatie Woningen worden voorzien van een individuele verwarmingsinstallatie geleverd vanuit een afleverset van stadsverwarming. De woningen worden individueel bemeterd. Vanaf de afleverset dient dient de vloerverwarmingsverdeler aangesloten te worden. Vanaf deze verdeler wordt een leiding naar elke vloerverwarmingsgroep gebracht. Regeling De regeling van de verwarmingsinstallatie per vertrek door een thermostaat in iedere verblijfsruimte.

65 Elke installatie dient voor oplevering ingeregeld te zijn. Warmteafgiftesystemen Algemeen Vloerverwarming in alle ruimten. Eventueel aanvullend een elektro radiator in de badruimten indien er te weinig vloeroppervlakte beschikbaar is. Het vermogen van het vloerverwarmingssysteem in een ruimte dient minimaal het berekende warmteverlies te bedragen. Vloerverwarming De dikte van de dekking op de vloerverwarming overeenkomstig de verwerkingsvoorschriften van de fabrikant. Deze dient echter minimaal 20 mm te bedragen. Maximaal toelaatbare vloertemperaturen zijn: Ruimte Vloertemperatuur [ C] Verblijfsruimte 29 Badruimte 31 verkeersruimte 31 De opbouw van de vloer is als volgt; Constructievloer (bestaand) Isolatie t.b.v. bevestiging VV-leidingen (min. 20 mm) Dampdichte laag. Leidingen, vastgezet met kunststof krammen. De groepen dienen zodanig ontworpen te zijn dat per vertrek de groep of groepen afgesloten en ingeregeld kunnen worden. De groepen inregelen op basis van de flow en de T. Groepen verdelen over meerdere ruimten is dus niet toegestaan. Een uitzondering hierop zijn de groepen t.b.v. secundaire ruimten, zoals toiletten en verkeersruimten, welke wel gecombineerd mogen worden, echter uitsluitend met groepen t.b.v. woonkamers of badkamers. Leidingberekeningen Van elke installatie met water als medium dient een drukverliesberekening te worden gemaakt die gebaseerd is op ISSO-publicatie 18. Het drukverlies van het systeem moet kleiner zijn dan de, bij de pomp behorende, opvoerhoogte bij de ontwerp volumestroom van de installatie. Daarbij mag het drukverlies van een individuele installatie nooit hoger zijn dan 20 kpa.

66 De toegestane maximale snelheid in buizen: Aansluitleidingen 0,5 m/s Overige leidingen 1,2 m/s Documentatie Bij oplevering van elke woning dient de volgende documentatie geleverd te worden: 1. gebruikershandleiding. 2. benodigd vermogen per vertrek 3. geïnstalleerd vermogen per vertrek 4. afmetingen verwarmingselementen 5. inregelstaat Het onder 2 t/m 5 genoemde mag zowel in tabelvorm als op een installatietekening worden aangeleverd. 8.9 Ventilatie-installatie Voorschriften en richtlijnen LUKA kwaliteitshandboek luchtkanalen NEN 1070, kwaliteitscijfer k=3 NEN 1087 ISSO 61 Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen BRL 8010: ontwerp- en uitvoering laten controleren PVE Amvest Functionele omschrijving Berekeningen en tekeningen; Drukverliesberekening met inregelstand per ventiel / anemostaat Werktekeningen met detailtekeningen Revisietekeningen inclusief geluidmetingen en inregelstaat Woningen De woningen worden voorzien van mechanische toevoer en mechanische afvoer op basis van het WTWsysteem met 100% Bypass (Merk en type StorkAir WHR 930 of Brink Exellent). De ventilatietoevoervoorzieningen dienen te voldoen aan de verdunningsfactor, de luchttoevoer en afvoer dient op het dak voldoende uit elkaar versleept te worden e.e.a. zoals aangegeven op de installatietekeningen.

67 Capaciteit Door de installateur dient een toevoercapcitiet te voldoen aan de afzuiginstallatie te worden aangebracht met de minimale waarden conform de waarden in hoofdstuk 3.3 (Luchtverversing verblijfsgebied, verblijfsruimte, toiletruimte en badruimte). De afvoercapaciteit van de keuken vermeerderd met het debiet dat nodig is om toe- en afvoer in balans te krijgen. E.e.a. conform ventilatiebalansberekeningen De standen van het systeem dienen tenminste overeen te komen met: 1. Laagste stand tenminste 40% van stand Midden stand 100% van het ontwerpdebiet. (BB-stand) 3. Kookstand maximale prestatie van de WTW-unit. De keuken dient voorzien te zijn van tenminste 3 afzuigpunten waarvan 1 punt gebruikt kan worden voor het aansluiten van een motorloze afzuigkap. Ten aanzien van de uitvoering van het kanalensysteem worden tevens de volgende eisen gesteld: Kanalen zodanig aanleggen dat deze schoongemaakt kunnen worden (dus alleen gestroomlijnde gladde bochten en T-stukken toepassen). Roosters dienen i.v.m. de mogelijkheid van metingen ten minste 5 cm van wand of plafond geplaatst te zijn. Kanalen voor de buitenluchttoevoer en buitenluchtafblaas dienen thermisch en dampdicht te worden geïsoleerd. In de schachtwand dient een brandwerende voorziening (brandklep) opgenomen te worden. T.b.v. de WTW-units dienen thermisch en dampdicht geïsoleerde ventilatiekanalen in de schacht te worden opgenomen. Installaties dienen ingeregeld te worden. Hierbij dient een meetrapport aan de opdrachtgever te worden verstrekt. Trappenhuizen en algemene verkeersruimten De trappenhuizen en algemene verkeersruimten zijn inpandig gelegen en worden geventileerd op basis van mechanische toe- en afvoer. Debiet zoals omschreven in hoofdstuk 3.4 en de principe zoals aangegeven op de installatietekeningen bijhorende bijlage.

68 8.10 Elektrische installaties Voorschriften en richtlijnen NEN 1010 (+ NPR 5310 categorie Eenvoudig ) NEN 3140 NEN-EN 1838 PVE Amvest Functionele omschrijving Berekeningen en tekeningen; Revisietekeningen Groepenverklaring Centrale voorzieningen: Voor de CVZ-installatie van het gebouw wordt door het elektriciteit leverend bedrijf een hoofdvoeding, voorzien van zekeringen en verbruiksmeter, aangebracht in de CVZ-kast. Een veiligheidsaarding, conform NEN 1010 en de voorschriften van het plaatselijk energiebedrijf dient te worden aangebracht. Bij normaal bedrijf mag de belasting ten opzichte van het nominale vermogen maximaal 70% zijn. CVZ-Kast Op de CVZ-kast dienen (eind)groepen te worden verzorgd voor minimaal de onderstaande doeleinden. Deze CVZ is bedoeld voor de algemene voorzieningen. Onder de algemene voorzieningen vallen onder andere: de verlichtingsinstallatie in de verkeersruimten en algemene ruimten in de bergingen de verlichting in de ruimten t.b.v. elektra (invoerruimte); verlichting in 230V uitvoering de verlichting t.b.v. het binnenterrein; verlichting in 230V uitvoering de wandcontactdozen in de algemene ruimtes, zoals de technische ruimten en de bergingsgangen. de voedingen voor de bel- en video/intercominstallatie en de elektrische sluitplaten. de voedingen voor de liften de voedingen voor de algemene ventilatie de ruimte t.b.v. van 4 reservegroepen 230V/16A Algemene verlichting T.b.v. de CVZ-installatie dient in de algemene ruimten verlichting aangebracht te worden, welke compleet dient te worden geïnstalleerd, zoals aangegeven in deze technische omschrijving.

69 Alle verlichting, m.u.v. de bergingen, uit te voeren met LED lichtbron. De schakelingen voor de verlichting als volgt uit te voeren: de verlichting in de entrees, bergings(gangen) corridors, liften, fietsenstalling en liftruimtes en dient continu te branden of te schakelen op bewegingsmelders indien dit is aangegeven op de installatietekeningen. buitenverlichting schakelen d.m.v. van een gecombineerde schemerschakelaar/schakelklok, tevens dient in de nabijheid van iedere CVZ-kast een overbruggingsschakelaar aangebracht te worden, waarmee dat gedeelte van de buitenverlichting wat op de betreffende kast is aangesloten overbrugd kan worden. Verlichting in de bergingen van de bewoners te schakelen op aanwezigheid en afzekeren op 6A of 42V. In de berging is alleen een lichtbron aanwezig en geen schakelaar en/of stopcontact. de verlichting in de technische ruimten dient lokaal geschakeld te kunnen worden. Woninginstallaties Per woning wordt een meterkast ingericht. De installaties in de woningen uit te voeren als een "niet zicht" installatie, volgens het gemodificeerd centraal dozen systeem. De verdeelinrichting van de woningen aan te brengen in de meterkast van de woningen. Omvang installatie zoals aangegeven in Standaard materiaallijst PVE Amvest, maar minimaal conform NEN1010 NPR5310 blad 51 kolom eenvoudig. Exacte projectering nog definitief af te stemmen tijdens de besteksfase. Bij de oplevering dient een schema aanwezig te zijn met de indeling van de groepen. Inbouwdozen dienen 50 mm diep toegepast te worden. Wandcontactdozen en schakelaars dienen als inbouw uitgevoerd te worden. Alle buisleidingen moeten worden weggewerkt in wanden. Inclusief bedrading en aansluitpunten en dienen slagvast uitgevoerd te worden.

70 8.11 Communicatie- en beveiligingsinstallaties Voorschriften en richtlijnen NEN 1010 NEN 2555 NEN Functionele omschrijving Berekeningen en tekeningen; Revisietekeningen Bel/deurtelefoon installatie Per hoofdtoegang dient een videofoon/ intercominstallatie met keuzepaneel te worden aangebracht. De installatie dient te bestaan uit: Keuzepaneel waarin opgenomen: o Digitale keuze module o gespreksmoduul met beeld per woning o een videocamera netvoedingen t.b.v. belinstallatie en video/intercominstallatie. basisversterker. netvoedingen. aansturing voor deuropener (sleutelschakelaar). binnentoestel met de optie van het later kunnen aanbrengen van een video scherm en met tweetonige zoemer, geschikt voor wandmontage. Intercominstallatie geschikt voor een adresseerbaar bussysteem voor zowel spraak als beeld signaal. Het geheel uitvoeren met de bijbehorende bekabeling, buizen e.d. Rookmelders In de woningen dienen rookmelders te worden geplaatst in de besloten ruimten waardoor een vuchtroute voert tussen de uitgang van een verblijfsruimte en de uitgang van een woonfunctie die voldoen aan en zijn geplaatst volgens de primaire inrichtingseisen als bedoeld in NEN 2555 (6.21-1). In alle besloten ruimten waardoor een vluchtroute voert tussen de uitgang van een verblijfsruimte en de uitgang van een woonfunctie is een rookmelder op tekening aangegeven.

71 Bijlage 1 Overzicht gebruikte kozijnmerken

72 a 10b b Kozijnmerk PELGRIMSSTRAAT 3 T +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL PROJECT 3029 BH ROTTERDAM F +31 (0) THE NETHERLANDS HET GORTERCOMPLEX OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE BAV ONDERDEEL Gevels NW ZO STATUS Ter informatie BESTAND 469_DO_P1_13 2. SCHAAL 1:100 DATUM 05/10/ FORMAAT A0 GETEKEND MB PROJECT_No. TEKENING_No. 469 WIJZIGINGEN WIJZIGING_No. P1_13_01 1.

73 PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV Ter informatie 1:100 A0 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM GETEKEND TEKENING_No. Gevels ZO NO 469_DO_P1_ /10/ MB 469 P1_13_02 WIJZIGING_No.

74 Bijlage 2 Brandtechnische indeling

75 B30 B60 VR BR TR FR VkR BuR MR TR verblijfsruimte badruimte toiletruimte functieruimte verkeersruimte buitenruimte meterruimte technische ruimte PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV definitief 1:100 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM ISO full bleed A0 ( x MM) GETEKEND TEKENING_No. kelder _DO_P1_11_B2_NI 2. 05/10/ MB WIJZIGING_No. 469 P1_11_B2 00

76 B30 B60 VR BR TR FR VkR BuR MR TR verblijfsruimte badruimte toiletruimte functieruimte verkeersruimte buitenruimte meterruimte technische ruimte PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV definitief 1:100 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM ISO full bleed A0 ( x MM) GETEKEND TEKENING_No. KELDER _DO_P1_11_B1_NI 2. 05/10/ MB WIJZIGING_No. 469 P1_11_B1 00

77 EBV EBV EBV VR verblijfsruimte BR badruimte toiletruimte ToR functieruimte FR VkR verkeersruimte BuR buitenruimte MR meterruimte TR technische ruimte ARM B30 B60 PELGRIMSSTRAAT 3 T +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL PROJECT 3029 BH ROTTERDAM F +31 (0) THE NETHERLANDS HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE BAV ONDERDEEL begane grond WIJZIGINGEN STATUS definitief BESTAND 469_DO_P1_11_00_NI SCHAAL 1:100 DATUM 05/10/2016 FORMAAT ISO full bleed A0 ( x GETEKEND MM) PROJECT_No. MB TEKENING_No WIJZIGING_No. P1_11_00 00

78 EBV EBV EBV VR verblijfsruimte BR badruimte toiletruimte ToR functieruimte FR VkR verkeersruimte BuR buitenruimte MR meterruimte TR technische ruimte ARM B30 B60 PELGRIMSSTRAAT 3 T +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL PROJECT 3029 BH ROTTERDAM F +31 (0) THE NETHERLANDS HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE BAV ONDERDEEL 1e verdieping WIJZIGINGEN STATUS definitief BESTAND 469_DO_P1_11_01_NI SCHAAL 1:100 DATUM 05/10/2016 FORMAAT ISO full bleed A0 ( x GETEKEND MM) PROJECT_No. MB TEKENING_No WIJZIGING_No. P1_11_01 00

79 Let op! Onderliggende vloer van beneden naar boven 30 minuten brandwerend uitvoeren VR verblijfsruimte BR badruimte toiletruimte ToR functieruimte FR VkR verkeersruimte BuR buitenruimte MR meterruimte TR technische ruimte ARM B30 B60 PELGRIMSSTRAAT 3 T +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL PROJECT 3029 BH ROTTERDAM F +31 (0) THE NETHERLANDS HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE BAV ONDERDEEL 2e verdieping WIJZIGINGEN STATUS definitief BESTAND 469_DO_P1_11_02_NI SCHAAL 1:100 DATUM 05/10/2016 FORMAAT ISO full bleed A0 ( x GETEKEND MM) PROJECT_No. MB TEKENING_No WIJZIGING_No. P1_11_02 00

80 B30 B60 VR BR ToR FR VkR BuR MR TR verblijfsruimte badruimte toiletruimte functieruimte verkeersruimte buitenruimte meterruimte technische ruimte ARM PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV definitief 1:100 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM ISO full bleed A0 ( x MM) GETEKEND TEKENING_No. 3e verdieping 469_DO_P1_11_03_NI 2. 05/10/ MB WIJZIGING_No. 469 P1_11_03 00

81 B30 B60 VR BR ToR FR VkR BuR MR TR verblijfsruimte badruimte toiletruimte functieruimte verkeersruimte buitenruimte meterruimte technische ruimte ARM PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX amvest/volkerwessels OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV definitief 1:100 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM ISO full bleed A0 ( x MM) GETEKEND TEKENING_No. 4e verdieping 469_DO_P1_11_04_NI 2. 05/10/ MB WIJZIGING_No. 469 P1_11_04 00

82 PELGRIMSSTRAAT BH ROTTERDAM T +31 (0) F +31 (0) E MAIL@GROUPA.NL THE NETHERLANDS PROJECT HET GORTERCOMPLEX OPDRACHTGEVER ORGANISATIE EN ADVIES FASE STATUS SCHAAL FORMAAT PROJECT_No. BAV Ter informatie 1:50 A0 ONDERDEEL WIJZIGINGEN 1. BESTAND DATUM GETEKEND TEKENING_No. dsn. a-a, b-b nieuw 469_DO_P1_ /10/ MB 469 P1_12_01 WIJZIGING_No.