Klimaatplatform Lokale Overheden. De energiestandaard als basis voor klimaatbeleid voor het gebouwenpark

Transcriptie

1 Klimaatplatform Lokale Overheden De energiestandaard als basis voor klimaatbeleid voor het gebouwenpark 1-6/02/2015

2 Energiestandaard Deel I: Hoe zijn we tot de energiestandaard gekomen. Door Wim Van Acker (FACI: Facilitaire dienst Provincie Antwerpen) Deel II: Onze ervaring met de energiestandaard Door Katrien Meyns (DIN: Dienst werken, infrastructuur en vastgoedbeheer) Deel III: Energiestandaard, mogelijkheid Lokale Overheden Door An De Vriendt (Kamp C Provincie Antwerpen) 2-6/02/2015

3 Energiestandaard Deel I: Hoe zijn we tot de energiestandaard gekomen. Door Wim Van Acker (FACI: Facilitaire dienst Provincie Antwerpen) Waarom een eigen energiestandaard Hoe verliep de opmaak Energiestandaard Provincie Samenwerking met PHP 3-6/02/2015

4 Waarom een eigen energiestandaard Doelstelling: als organisatie klimaatneutraal zijn in 2020 Broeikasgasseninventaris > leeuwendeel in CO 2 uitstoot is afkomstig van het gebouwenpark, meer specifiek voor de verwarming van de gebouwen. 4-6/02/2015

5 Waarom een eigen energiestandaard Aanvankelijk werd er per (ver)bouwproject bekeken hoever we konden gaan in de energieprestaties. Bij kleinere projecten (eigen ontwerpteam) werden deze topic s vaak pas ten gronde beslecht als een groot deel van het (voor)ontwerp reeds vast lag. Bij grotere projecten (extern ontwerper) werd een ambitieniveau per project besproken en voorgelegd Per project was er een goedkeuring nodig van het beleid en diende het benodigde budget gezocht. Met het goedkeuren van een energiestandaard zou door een éénmalige beslissing, een hoog ambitieniveau vastgelegd kunnen worden voor alle bouwprojecten Vermijdt telkens dezelfde discussies te moeten voeren Duidelijke ontwerpvoorwaarde waarmee vanaf de eerste lijn kan worden rekening gehouden Meerkost hoog energetisch ambitieniveau a rato van 10% mee in begroting 5-6/02/2015

6 Hoe verliep de opmaak Opmaak energiestandaard opgenomen in Klimaatactieplan, goedgekeurd door deputatie 17 november 2011: 3.5 Acties bestaande gebouwen Actie G5 : energiestandaard vastleggen voor renovatie van de gebouwschil en de installaties. 3.6 Acties nieuwbouw of nieuwe gebouwen Actie G12 : energiestandaard voor nieuwbouw en nieuwe gebouwen opstellen zowel voor de gebouwschil als voor de installaties. 6-6/02/2015

7 Hoe verliep de opmaak Er werd een werkgroep opgesteld bestaande uit mensen van DIN / DMN / Kamp C Op de agenda: Scope: Bepalen welke gebouwen dienen te voldoen Nieuwbouw / Totaalrenovatie / Deelrenovatie / Erfgoed Formulering: Wijze van definiëren vastleggen (Rekenmethodiek) EPB (K-, E-peil) / PHP (PHPP) Overleg met PHP Wat doen andere overheden Energiestandaard Nieuwbouw en totaalrenovatie Deelrenovatie en waardevol erfgoed Wat met hernieuwbare energie Al dan niet voor certificatie 7-6/02/2015

8 Hoe verliep de opmaak EPB: K-peil E-peil (enkel voor woon-, kantoor- en schoolgebouwen) Minimum eisen aan schildelen Al dan niet met aanvullende eisen voor luchtdichtheid, ventilatie, Passiefbouw: Eisen zoals vastgelegd door PHP (passiefhuisplatform) Al dan niet met aanvullende eisen voor aandeel hernieuwbare energie, Al dan niet met passiefhuis certificaat 8-6/02/2015

9 Energiestandaard Provincie Goedkeuring standaard door deputatie op 23 mei 2013 Nieuwbouw en Totaalrenovatie: Passiefstandaard met certificatie (verwarmd ten behoeve van mensen) Best beschikbare technieken (niet verwarmd ten behoeve van mensen) Deelrenovaties: EPB als minimum eis Renovatie van historisch erfgoed / architecturaal waardevolle gebouwen afhankelijk van de mogelijkheden op de site, EPB als streefwaarde Geen bijkomende eisen bovenop EPB voor hernieuwbare energie. 9-6/02/2015

10 De energiestandaard Goedkeuring standaard door deputatie op 23 mei 2013 Passiefstandaard: Netto energiebehoefte voor ruimteverwarming<= 15kWh/m².jaar Netto energiebehoefte voor koeling<= 15kWh/m².jaar Luchtdichtheid n50-waarde <= 0,6 vol/h Temperatuuroverschrijdingsfactor boven 25 C <=5% (Voor gebouwen > 1000m² berekening a.d.h.v. dynamische simulatie) Primaire energie voor verwarming, koeling, verlichting en hulpstroom <= 90 (2,5 x compactheid) kwh/m².jaar 10-6/02/2015

11 De energiestandaard Goedkeuring standaard door deputatie op 23 mei 2013 Als omstandigheden zoals beperkende geometrie of stedenbouwkundige randvoorwaarden leiden tot onverantwoorde ingrepen mag de netto energiebehoefte van 15 kwh/m2 herrekend worden zoals toegepast door het Brussels Gewest. Dit houdt een simulatie in van de maximale netto energiebehoefte van het gebouw met zijn beperkende geometrie samen met vastgelegde waarden voor de schildelen, ventilatie, luchtdichtheid, Ondoorzichtige wanden : Ugem = 0.12W/m2K Voor alle ramen en deuren : Ugem = O.85W/m2K Luchtdichtheidswaarde n50 : 0.6 volumewisselingen/uur Een ventilatiesysteem met een recuperatierendement gelijk aan 75% en een goede afstelling van de installatie (mheat, sec i = 1) Alle overige in te voeren parameters zijn afhankelijk van het bestudeerde project. Deze afwijkingsregel kan per project ingeroepen worden door het Team Duurzaam Bouwen van de dienst Infrastructuur en wordt niet standaard mee opgenomen in de bestekken. 11-6/02/2015

12 De energiestandaard Goedkeuring standaard door deputatie op 23 mei 2013 Vanaf 2018 stappen we over voor nieuwbouw van de Passiefstandaard naar de standaard Bijna-EnergieNeutrale gebouwen (BEN-standaard) zoals gedefinieerd zal worden door de Vlaamse Overheid. Voor de gebouwentypes waarvoor de Vlaamse Overheid dan (nog) geen BEN-definitie geformuleerd heeft, zal de Passiefstandaard behouden blijven. 12-6/02/2015

13 Samenwerking met PHP Uit alles wat voorafgaat blijkt de wenselijkheid om een samenwerking met de Passiefhuis-Platform VZW op te zetten. Enerzijds voor het stellen van de randvoorwaarden, anderzijds voor het begeleiden van het traject en voor het certificeren Op 26 sept 2013 werd de samenwerkingsovereenkomst afgesloten bestaande uit een raamcontract voor opleiding, helpdesk en projectondersteuning inclusief certificatie. 13-6/02/2015

14 Samenwerking met PHP Trajectbegeleiding door het Passiefhuisplatform tot en met certificatie. Dwingend karakter Kwaliteitsborging Mijlpalen trajectbegeleiding Projectdefinitie : is het project al dan niet certificeerbaar? Evaluatie voorontwerp Controle aanbestedingsdocumenten Werfnazicht : plaatsing isolatie/schrijnwerk (optie) Werfnazicht : inrichten van de technische installaties en de luchtdichtheidstest. (optie) Controle As-built dossier. Certificaat indien conform 14-6/02/2015

15 Energiestandaard Deel I: Hoe zijn we tot de energiestandaard gekomen. Door Wim Van Acker (FACI: Facilitaire dienst Provincie Antwerpen) Deel II: Onze ervaring met de energiestandaard Door Katrien Meyns (DIN: Dienst werken, infrastructuur en vastgoedbeheer Deel III: Energiestandaard, mogelijkheid Lokale Overheden Door An De Vriendt (Kamp C Provincie Antwerpen) 15-6/02/2015

16 Energiestandaard in de praktijk Het nieuwe provinciehuis. Werf in uitvoering Clublokaal Rivierenhof, Deurne. Aanbesteding te publiceren, aanbestedingsdossier voor nazicht bij PHP. Onthaalgebouw De Averegten, Heist o/d Berg. Werf opgestart januari /02/2015

17 Het nieuwe provinciehuis 17-6/02/2015

18 Het nieuwe provinciehuis BREEAM Rating van nieuwe provinciehuis : excellent BREEAM is een beoordelingsmethode om de duurzaamheid van gebouwen te bepalen. BREEAM maakt gebruik van een kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt een gebouw een waardering als pass, good, very good, excellent of outstanding. Toetsing van het project nieuwe provinciehuis aan de BREEAM geeft als resultaat een score excellent. 18-6/02/2015

19 Het nieuwe provinciehuis Belang van energie binnen score Breeam : 19-6/02/2015

20 Het nieuwe provinciehuis Hoge score voor energie binnen BREEAM houdt onder meer in dat een laag E-peil wordt behaald. EPB-berekeningen toegepast op project provinciehuis E-peil 38 en K 20 (Berekeningsmethodiek K-peil optie B) Passiefhuisrekenmethodiek toegepast op het project provinciehuis toont aan dat het project ook voldoet aan de passiefhuiscriteria. Netto energiebehoefte voor ruimteverwarming<= 15kWh/m².jaar Netto energiebehoefte voor koeling<= 15kWh/m².jaar Luchtdichtheid n50-waarde <= 0,6 vol/h Temperatuuroverschrijdingsfactor boven 25 C <= 5% (berekening a.d.h.v. dynamische simulatie) Primaire energie voor verwarming, koeling, verlichting en hulpstroom <= 90 (2,5 x compactheid) kwh/m².jaar 20-6/02/2015

21 Clublokaal Rivierenhof 21-6/02/2015

22 Clublokaal Rivierenhof 22-6/02/2015

23 Clublokaal Rivierenhof EPB-berekeningen toegepast op project clublokaal Rivierenhof K-peil = 26, optie B methode van de EPB-aanvaarde bouwknopen. Waardering van de energetische prestatie via het E-peil is voor dit project niet mogelijk. Binnen de EPB-regelgeving wordt een dergelijke bestemming onderverdeeld als A(ndere) S(pecifieke) B(estemming). E-peilberekening enkel mogelijk bij een bestemming school, kantoor of woning. Toepassing van passiefhuisprincipes. Sterk geïsoleerde gebouwschil om de transmissieverliezen zo veel mogelijk te beperken. Aandacht voor luchtdichtheid en het toepassen van een ventilatiesysteem met warmterecuperatie om de ventilatieverliezen zo veel mogelijk te beperkten. Zonnewinsten optimaal benutten (ontwerp beglaasde oppervlakten) en beheersen (gebruik van zonnewering). 23-6/02/2015

24 Onthaalgebouw de Averegten 24-6/02/2015

25 Onthaalgebouw de Averegten 25-6/02/2015

26 Onthaalgebouw de Averegten EPB-berekeningen toegepast op project onthaalgebouw Averegten K-peil = 16, optie B methode van de EPB-aanvaarde bouwknopen. Waardering van de energetische prestatie via het E-peil is voor dit project niet mogelijk. Binnen de EPB-regelgeving wordt een dergelijke bestemming onderverdeeld als A(ndere) S(pecifieke) B(estemming). E-peilberekening enkel mogelijk bij een bestemming school, kantoor of woning. Toepassing van passiefhuisprincipes. Sterk geïsoleerde gebouwschil om de transmissieverliezen zo veel mogelijk te beperken. Aandacht voor luchtdichtheid en het toepassen van een ventilatiesysteem met warmterecuperatie om de ventilatieverliezen zo veel mogelijk te beperkten. Zonnewinsten optimaal benutten (ontwerp beglaasde oppervlakten) en beheersen (gebruik van zonnewering). 26-6/02/2015

27 Onthaalgebouw de Averegten Opbouw gevel 27-6/02/2015

28 Onthaalgebouw de Averegten Opbouw dak 28-6/02/2015

29 Onthaalgebouw de Averegten Opbouw vloer 29-6/02/2015

30 Onthaalgebouw de Averegten Buitenschrijnwerk Thermisch verbeterd schrijnwerk, profielen hout met alu bekleed. Drievoudige beglazing Thermisch verbeterde afstandshouders Raaminbouw met een minimum aan koudebrugwerking 30-6/02/2015

31 Onthaalgebouw de Averegten Technieken Systeem verwarming : lucht waterwarmtepomp in combinatie met vloerverwarming. Warmtepomp tevens voor productie van sanitair warm water. Systeem verluchting : ventilatie systeem D met warmterecuperatie Type verlichting: Led en TL, regeling via aanwezigheids- en bewegingsdetectie 31-6/02/2015

32 Onthaalgebouw de Averegten Financieel Kostprijs van deze nieuwbouw compleet met technieken : Euro inclusief BTW Kostprijs/m2bebouwde oppervlakte : Euro/m2 bebouwde oppervlakte. Bebouwde oppervlakte : 506 m2 Beschermd volume : m3 32-6/02/2015

33 Energiestandaard in de praktijk Er is binnen onze bouwdienst extra aandacht voor het energiezuinig bouwen sedert de goedkeuring van de energiestandaard door de deputatie. PHP-rekenmethodiek impliceert dat gebruik en bezettingsprofiel per ruimte moeten worden ingegeven, afspraken rond gebruik en bezetting moeten duidelijk worden opgenomen in het programma van eisen. Extra aandacht door PHP voor luchtdichtheid en invloed van koude bruggen op het energieverlies via de gebouwschil waardoor de ontwerper verplicht wordt om uitgewerkte bouwdetails reeds vroeg in het ontwerpproces aan te reiken. 33-6/02/2015

34 Energiestandaard in de praktijk Eigenschappen van de gebruikte materialen met betrekking tot de energieprestatie van de gebouwschil worden ondubbelzinnig opgenomen in het bestek. De regelgeving ivm het opmaken van een bestek binnen de wet op de overheidsaanbestedingen kan soms voor obstakels zorgen. Bvb bij de beschrijving van platte dak koepels. Prestatie rond luchtdichtheid wordt mee opgenomen in het bestek Een intense samenwerking tussen EPB/PHP-berekenaar, architect en ingenieur technieken is nodig. 34-6/02/2015

35 Energiestandaard in de praktijk Vooraleer ambitie passief voorop te stellen, bouwproject in alle aspecten grondig te evalueren. Niet alle bouwprojecten zijn geschikt om te worden getoetst aan de standaard certificatiecriteria zoals PHP deze vooropsteld. Eventueel wordt door PHP hun berekeningsmodel bijgestuurd ifv aard van project. In voorkomend geval kan worden gewerkt met certificatie volgens passiefhuisprincipes. Bvb projecten die worden benadeeld omwille van beschaduwingen, oriëntatie en compactheid waardoor het criteria van de maximale energiebehoefte van 15 kw/m2jaar extreme eisen stelt aan de gebouwschil. Zie alternatieve piste (piste B) regelgeving Brusselsgewest. Bvb indien het gebruiksprofiel te veel afwijkt van wat een regulier gebruik zou zijn, bvb een gebouw die maar zeer weinig wordt gebruikt tijdens het stookseizoen. 35-6/02/2015

36 Energiestandaard in de praktijk Bij het realiseren van een tertiair gebouw met als ambitieniveau passief, certificatie door PHP, is trajectbegeleiding door PHP noodzakelijk. Bouwteam met ervaring ivm passiefbouwen geniet de voorkeur. Passiefhuisplatform staat in voor certificatie van het project, mindere focus op het geven van advies. Verhogen van het kennisniveau van de medewerkers van de bouwdienst door deelname aan het opleidingenprogramma van het Passiefhuisplatform. 36-6/02/2015

37 Conclusie Dankzij de energiestandaard van de provincie kunnen projecten met een hoog energetisch ambitieniveau worden gerealiseerd. Energiekosten worden voor de provincie tot een minimum herleid. De projecten ondersteunen de doelstelling : provincie als organisatie klimaatneutraal in /02/2015

38 Energiestandaard Deel I: Hoe zijn we tot de energiestandaard gekomen. Door Wim Van Acker (FACI: Facilitaire dienst Provincie Antwerpen) Deel II: Onze ervaring met de energiestandaard Door Katrien Meyns (DIN: Dienst werken, infrastructuur en vastgoedbeheer Deel III: Energiestandaard, mogelijkheid Lokale Overheden Door An De Vriendt (Kamp C Provincie Antwerpen) 38-6/02/2015

39 Energiestandaard Lokale Overheden Standaard in opmaak en zodra specificaties vastliggen: oproep aan Lokale Overheden vanuit Departement Leefmilieu Advies vragen bij Kamp C Ambitieniveau/Programma van eisen bepalen voor (ver)bouwprojecten Zelf al energiestandaard vastleggen vóór de oproep 39-6/02/2015

40 Uitgebreide ondersteuning Kamp C PROJECTADVIES screening en advies van (ver)bouwplannen op duurzaamheid globaal screenen van lastenboeken op duurzaamheid advies over welk gebouw eerst aan te pakken, prioriteiten bepalen in aanpak advies bij bepaling ambitieniveau nieuwbouw en renovatie helpdesk voor bouwtechnische problemen advies bij opstellen van nieuwe structuurplannen, stedenbouwkundige voorschriften inzake duurzaamheid (bv.duurzame wijkontwikkeling) 40-6/02/2015

41 Bedankt PROVINCIE ANTWERPEN PaS - Provinciehuis aan de Singel, Desguinlei 100, 2018 Antwerpen T