INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 500 CONTROLE-INFORMATIE

Transcriptie

1 INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 500 CONTROLE-INFORMATIE INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding Het begrip controle-informatie Voldoende en geschikte controle-informatie Het gebruikmaken van beweringen bij het verkrijgen van controle-informatie Controlewerkzaamheden voor het verkrijgen van controle-informatie Ingangsdatum Internationale Controlestandaard (International Standaard on Auditing, ISA) 500 Controleinformatie dient te worden gelezen in de context van het Voorwoord tot de internationale standaarden voor kwaliteitsbeheersing, controle-, assurance-opdrachten en verwante diensten waarin het toepassen en de autoriteit van de ISA s worden bepaald. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

2 Inleiding 1. Deze Internationale Controlestandaard (International Standard on Auditing, ISA) heeft ten doel essentiële werkzaamheden en grondbeginselen vast te stellen en aanwijzingen te geven over datgene waaruit controle-informatie bestaat bij een controle van financiële overzichten, de omvang en de kwaliteit van controle-informatie die moet worden verkregen, en de controlewerkzaamheden die auditors hanteren voor het verkrijgen van deze controleinformatie. 2. De auditor dient voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen om in staat te zijn redelijke conclusies te trekken waarop het oordeel van de auditor wordt gebaseerd. Het begrip controle-informatie 3. Controle-informatie is alle informatie die door de auditor wordt gebruikt om te komen tot de conclusies waarop zijn oordeel wordt gebaseerd, en omvat de informatie die is opgenomen in de administratie die ten grondslag ligt aan de financiële overzichten en andere informatie. Van auditors wordt niet verwacht dat zij zich richten op alle informatie die zou kunnen bestaan (1). Controle-informatie, die cumulatief van aard is, omvat controle-informatie die is verkregen uit controlewerkzaamheden die zijn uitgevoerd gedurende de controle en kan controle-informatie omvatten die is verkregen uit andere bronnen zoals voorgaande controles en de kwaliteitsbeheersingsprocedures van het auditkantoor met betrekking tot het aanvaarden en voortzetten van de relaties met de opdrachtgevers. 4. Administratieve vastleggingen omvatten in het algemeen de vastlegging van: (a) initiële boekingen en de documenten ter onderbouwing daarvan zoals cheques en vastleggingen van elektronische overboekingen van bedragen; (b) facturen; (1) Cf. paragraaf NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

3 (c) contracten; (d) het grootboek en de subgrootboeken, alsmede journaalposten en andere aanpassingen in de financiële overzichten die niet via formele journaalposten zijn verwerkt; en (e) vastleggingen zoals werkdocumenten en spreadsheets die een onderbouwing geven van kostentoerekeningen, berekeningen, aansluitingen en in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen. Administratieve vastleggingen zijn vaak in elektronische vorm aangemaakt, geboekt, verwerkt en gerapporteerd. Bovendien kunnen de administratieve vastleggingen een onderdeel vormen van geïntegreerde systemen die uitgaan van gecentraliseerde gegevens en alle aspecten ondersteunen van de doelstellingen inzake de financiële verslaggeving, de operationele activiteiten en het naleven van regels. 5. De leiding van de entiteit is verantwoordelijk voor het opstellen van de financiële overzichten op basis van de administratieve vastleggingen van de entiteit. De auditor verkrijgt enige controle-informatie door het toetsen van de administratieve vastleggingen, bijvoorbeeld door analyse en beoordeling, het opnieuw uitvoeren van procedures die worden gevolgd binnen het traject van financiële rapportering en de aansluiting van dezelfde informatie in diverse aan elkaar gerelateerde vormen en toepassingen. Door het uitvoeren van dergelijke controlewerkzaamheden kan de auditor vaststellen dat de administratieve vastleggingen onderling consistent zijn en in overeenstemming zijn met de financiële overzichten. Omdat de administratieve vastleggingen echter op zichzelf niet voldoende controle-informatie verschaffen om daarop zijn oordeel over de financiële overzichten te baseren, verschaft de auditor zich ook andere controle-informatie. 6. Andere informatie die de auditor kan gebruiken als controle-informatie omvat (a) notulen van vergaderingen; (b) bevestigingen van derden; (c) rapporten van analisten; 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

4 (d) vergelijkbare informatie over concurrenten (benchmarking); (e) handboeken over interne beheersingsmaatregelen; (f) informatie die door de auditor is verkregen uit controlewerkzaamheden zoals het inwinnen van inlichtingen, waarneming en inspectie; en (g) andere informatie die hij heeft ontwikkeld of die op andere wijze voor hem beschikbaar is, die hem in staat stelt conclusies te trekken door het toepassen van een steekhoudende argumentatie. Voldoende en geschikte controle-informatie 7. Het aspect voldoende geeft de hoeveelheid controle-informatie aan. Het aspect geschikt geeft de kwaliteit van de controle-informatie aan; dat wil zeggen de relevantie en de betrouwbaarheid voor het verschaffen van onderbouwing voor of het ontdekken van afwijkingen in de transactiestromen, de rekeningsaldi en de in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen alsmede in de daaraan gerelateerde beweringen. De hoeveelheid noodzakelijke controle-informatie wordt beïnvloed door het risico van een afwijking (hoe groter het risico, des te meer controle-informatie er naar verwachting vereist is) en tevens door de kwaliteit van deze controle-informatie (hoe beter de kwaliteit, des te minder controleinformatie er kan vereist zijn). Daarom houden de aspecten voldoende en geschikt met betrekking tot controle-informatie nauw verband met elkaar. Het verkrijgen van alleen maar meer controle-informatie kan echter geen compensatie vormen voor een slechte kwaliteit ervan. 8. Bepaalde controlewerkzaamheden kunnen controle-informatie verschaffen die relevant is voor sommige beweringen, maar niet voor andere. Zo kan bijvoorbeeld de inspectie van boekingen en documenten die betrekking hebben op het incasseren van vorderingen na de einddatum van de periode controle-informatie verschaffen over zowel het bestaan als de waardering, maar niet noodzakelijkerwijs over de juistheid van de periodeafgrenzing. Anderzijds verkrijgt de auditor vaak controle-informatie vanuit verschillende bronnen of van verschillende aard die relevant is voor dezelfde bewering. De auditor kan bijvoorbeeld de ouderdom van de openstaande vorderingen analyseren en het daaropvolgende incasso ervan 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

5 om controle-informatie te verkrijgen over de waardering van de voorziening voor dubieuze debiteuren. Verder is het verkrijgen van controle-informatie die betrekking heeft op een bepaalde bewering, bijvoorbeeld het bestaan van de voorraad, geen vervanging voor het verkrijgen van controle-informatie met betrekking tot een andere bewering, bijvoorbeeld de waardering van de voorraad. 9. De betrouwbaarheid van controle-informatie wordt beïnvloed door de aard en de herkomst ervan en is afhankelijk van de specifieke omstandigheden waaronder zij is verkregen. Er kunnen algemeen geldende uitspraken worden gedaan over de betrouwbaarheid van de verschillende soorten controle-informatie; er kunnen echter op deze algemene regels belangrijke uitzonderingen bestaan. Zelfs wanneer controle-informatie wordt verkregen vanuit bronnen buiten de entiteit kunnen er omstandigheden bestaan die de betrouwbaarheid van de verkregen informatie aantasten. Zo kan bijvoorbeeld controle-informatie die is verkregen van een onafhankelijke externe bron onbetrouwbaar zijn wanneer deze bron niet over feitenkennis beschikt. Rekening houdend met deze mogelijke uitzonderingen kunnen de volgende algemeen geldende regels omtrent de betrouwbaarheid van informatie nuttig zijn: - Controle-informatie is betrouwbaarder wanneer zij wordt verkregen van onafhankelijke bronnen buiten de entiteit. - Controle-informatie die intern wordt gegenereerd, is betrouwbaarder wanneer de daarop betrekking hebbende interne beheersingsmaatregelen effectief zijn. - Controle-informatie die direct door de auditor wordt verkregen (bijvoorbeeld de eigen waarneming dat een interne beheersingsmaatregel wordt toegepast) is betrouwbaarder dan indirecte of afgeleide informatie (bijvoorbeeld door inlichtingen in te winnen over het toepassen van een interne beheersingsmaatregel). - Controle-informatie is betrouwbaarder wanneer deze is vastgelegd in documentvorm, hetzij op papier, in elektronische vorm of op een andere gegevensdrager (een schriftelijke vastlegging die tijdens een vergadering is gemaakt is betrouwbaarder dan een mondelinge weergave achteraf van de besproken punten). 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

6 - Controle-informatie die wordt verschaft door originele documenten is betrouwbaarder dan controle-informatie die wordt verschaft door fotokopieën of faxen. 10. Een controle omvat zelden het vaststellen van de authenticiteit van de documentatie en de auditor is ook daartoe niet opgeleid, en evenmin wordt van hem verwacht een deskundige op dat gebied te zijn. De auditor beoordeelt echter de betrouwbaarheid van de informatie die als controle-informatie zal worden gehanteerd, zoals fotokopieën, faxen, films, digitale en andere elektronische documenten, waaronder als dat van belang is, ook de interne beheersingsmaatregelen bij de totstandkoming en het onderhoud daarvan. 11. Wanneer informatie die binnen de entiteit tot stand is gekomen door de auditor wordt gebruikt om controlewerkzaamheden uit te voeren, dient hij controle-informatie te verkrijgen over de absolute juistheid en de volledigheid van die informatie. Om betrouwbare controle-informatie te verkrijgen is het noodzakelijk dat de informatie waarop de controlewerkzaamheden zijn gebaseerd in voldoende mate volledig en absoluut juist zijn. Bij de controle van de opbrengsten door middel van het toepassen van de vaste verkoopprijs op de geregistreerde hoeveelheid verkochte eenheden beoordeelt de auditor bijvoorbeeld de absolute juistheid van de informatie over de prijs en de volledigheid en de absolute juistheid van de gegevens over de verkochte hoeveelheden. Het verkrijgen van controle-informatie over de volledigheid en de absolute juistheid van de informatie die wordt opgeleverd door het informatiesysteem van de entiteit kan gelijktijdig worden uitgevoerd met de feitelijke controlewerkzaamheden op de informatie wanneer het verkrijgen van dergelijke controleinformatie een onlosmakelijk deel uitmaakt van de controlewerkzaamheden zelf. In andere situaties kan de auditor controle-informatie hebben verkregen over de absolute juistheid en volledigheid van dergelijke informatie door de interne beheersingsmaatregelen bij de totstandkoming en het onderhoud van de informatie te toetsen. In sommige gevallen kan de auditor echter besluiten dat aanvullende controlewerkzaamheden nodig zijn. Deze aanvullende controlewerkzaamheden kunnen bijvoorbeeld inhouden dat auditsoftwaretoepassingen wordt gebruikt om bepaalde gegevens opnieuw te berekenen. 12. De auditor zal in het algemeen een grotere mate van zekerheid ontlenen aan informatie die is verkregen vanuit verschillende bronnen of die van verschillende aard is, doch met elkaar overeenkomt, dan aan gegevens uit een op zichzelf staande informatiebron. Daarnaast kan het verkrijgen van informatie uit verschillende bronnen of van verschillende aard een 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

7 aanwijzing zijn voor het niet betrouwbaar zijn van een bepaalde informatiebron. Zo kan de auditor een grotere mate van zekerheid ontlenen aan een bevestiging van de leiding van de entiteit via bevestigende informatie, die wordt verkregen vanuit een bron die onafhankelijk is van de entiteit. Anderzijds bepaalt de auditor, wanneer de informatie vanuit de ene bron niet overeenkomt met die vanuit een andere bron, welke aanvullende controlewerkzaamheden nodig zijn om deze inconsistentie op te lossen. 13. De auditor houdt rekening met de relatie tussen de kosten voor het verkrijgen van controle-informatie en het nut van de verkregen controle-informatie. De moeilijkheidsgraad of de kostenoverwegingen mogen echter geen reden op zichzelf zijn om controlewerkzaamheden achterwege te laten waarvoor geen alternatief bestaat. 14. Voor het vormen van zijn oordeel onderzoekt de auditor niet alle informatie omdat gewoonlijk conclusies kunnen worden getrokken door gebruik te maken van steekproeven of andere methoden om posten te selecteren die worden getoetst. Daarnaast is het naar het oordeel van de auditor in het algemeen noodzakelijk om te steunen op controle-informatie, die weliswaar geen sluitend bewijsmateriaal oplevert, maar wel aannemelijk is. Om een redelijke mate van zekerheid (2) te verkrijgen kan de auditor echter niet volstaan met het onderzoeken van controle-informatie die niet aannemelijk is. Bij het beoordelen van de kwantiteit en de kwaliteit van de controle-informatie ter onderbouwing van zijn controleverklaring maakt hij gebruik van zijn vakkundige oordeelsvorming vanuit een professioneel-kritische instelling. Het gebruikmaken van beweringen bij het verkrijgen van controle-informatie 15. De leiding van de entiteit is verantwoordelijk voor een getrouwe voorstelling van zaken in de financiële overzichten die de aard en de activiteiten van de entiteit weergeven. Door te bevestigen dat de financiële overzichten een getrouw beeld (dan wel in alle van materieel belang zijnde opzichten een getrouwe weergave) geven in overeenstemming met het van toepassing zijnde stelsel van financiële verslaggeving doet de leiding van de entiteit impliciet of expliciet beweringen met betrekking tot de verwerking, waardering, presentatie en (2) De paragrafen 8-12 van ISA 200, Doel en algemene uitgangspunten van een controle van financiële overzichten, geeft een uitdrukkelijke formulering van de term redelijke mate van zekerheid met betrekking tot een controle van financiële overzichten. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

8 toelichting van de verschillende onderdelen van de financiële overzichten en de daarop betrekking hebbende toelichtingen. 16. De auditor dient gebruik te maken van voldoende in detail weergegeven beweringen over de transactiestromen, de in de financiële overzichten opgenomen posten, de presentatie en de in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen, om als basis te dienen voor de inschatting van het risico van een afwijking van materieel belang en voor het opzetten en uitvoeren van verdere controlewerkzaamheden. De auditor maakt gebruik van beweringen bij het inschatten van de risico s door rekening te houden met de verschillende soorten van mogelijke afwijkingen die zich kunnen voordoen en op grond daarvan controlewerkzaamheden op te zetten die inspelen op de ingeschatte risico s. Andere ISA s behandelen specifieke situaties waarin van de auditor wordt vereist dat hij controleinformatie verkrijgt op beweringniveau. 17. Beweringen die door de auditor worden gebruikt behoren tot de volgende categorieën: (a) Beweringen over transactiestromen en gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan gedurende de periode die wordt gecontroleerd: (i) Het voorkomen transacties en gebeurtenissen die zijn geboekt hebben inderdaad plaatsgevonden en hebben betrekking op de entiteit. (ii) Volledigheid alle transacties en gebeurtenissen die dienen te worden geboekt zijn ook geboekt. (iii) Absolute juistheid bedragen en andere gegevens die betrekking hebben op geboekte transacties en gebeurtenissen zijn op de juiste wijze geboekt. (iv) Periodeafgrenzing transacties en gebeurtenissen zijn in de juiste verslagperiode geboekt. (v) Rubricering transacties en gebeurtenissen zijn op de juiste rekeningen geboekt. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

9 (b) Beweringen over rekeningsaldi per einddatum van de periode: (i) Bestaan de activa, vreemd-vermogenscomponenten en eigenvermogenscomponenten bestaan. (ii) Rechten en verplichtingen de entiteit heeft de eigendom van of de zeggenschap over de activa en de vreemd-vermogenscomponenten vormen verplichtingen voor de entiteit. (iii) Volledigheid alle activa, vreemd-vermogenscomponenten en eigen vermogenscomponenten die dienen te worden geboekt zijn ook geboekt. (iv) Waardering en toerekening de activa, vreemd-vermogenscomponenten en eigen-vermogenscomponenten zijn in de financiële overzichten opgenomen voor de juiste bedragen en de daaruit voortvloeiende aanpassingen betreffende waardering of toerekening zijn op de juiste wijze geboekt. (c) Beweringen over presentatie en in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen: (i) Bestaan, rechten en verplichtingen toegelichte transacties, gebeurtenissen en overige zaken hebben inderdaad plaatsgevonden en hebben betrekking op de entiteit. (ii) Volledigheid alle toelichtingen die in de financiële overzichten dienen te worden opgenomen zijn ook opgenomen. (iii) Rubricering en begrijpelijkheid - financiële informatie is op de juiste wijze gepresenteerd en omschreven, en de in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen zijn duidelijk geformuleerd. (iv) Juistheid en waardering - financiële en overige informatie is getrouw en voor de juiste bedragen toegelicht. 18. De auditor kan gebruik maken van de beweringen zoals ze hierboven zijn beschreven of kan ze op een andere wijze tot uitdrukking brengen onder de voorwaarde dat alle bovengenoemde aspecten zijn afgedekt. Zo kan hij er bijvoorbeeld voor kiezen de beweringen 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

10 over transacties en gebeurtenissen te combineren met de beweringen over rekeningsaldi. Ook kan bijvoorbeeld een aparte bewering met betrekking tot de periodeafgrenzing van transacties en gebeurtenissen overbodig zijn, wanneer de beweringen over het voorkomen en de volledigheid tevens inhouden dat op juiste wijze rekening is gehouden met het boeken van transacties in de correcte verslagperiode. Controlewerkzaamheden voor het verkrijgen van controle-informatie 19. De auditor verkrijgt controle-informatie om redelijke conclusies te trekken waarop hij zijn oordeel kan baseren door het uitvoeren van controlewerkzaamheden met als doel: (a) Het verkrijgen van kennis over de entiteit en haar omgeving, met inbegrip van haar interne beheersing, om het risico in te schatten van een afwijking van materieel belang op het niveau van de financiële overzichten en op beweringniveau (controlewerkzaamheden die met dit doel worden uitgevoerd worden in de ISA s aangeduid als werkzaamheden met betrekking tot risico-inschatting ); (b) Het toetsen, wanneer dat noodzakelijk is of wanneer de auditor heeft besloten dit te doen, van de effectiviteit van de werking van de interne beheersingsmaatregelen die een van materieel belang zijnde afwijking op beweringniveau voorkomen, dan wel ontdekken en corrigeren (controlewerkzaamheden die met dit doel worden uitgevoerd worden in de ISA s aangeduid als systeemgerichte controles ); en (c) Het ontdekken van afwijkingen van materieel belang op beweringniveau (controlewerkzaamheden die met dit doel worden uitgevoerd worden in de ISA s aangeduid als gegevensgerichte controles en omvatten zowel detailcontroles van transactiestromen, rekeningsaldi en in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen, als gegevensgerichte cijferanalyse). 20. De auditor voert altijd werkzaamheden met betrekking tot risico-inschatting uit om een redelijke basis te verkrijgen voor het inschatten van het risico van een afwijking van materieel belang op het niveau van de financiële overzichten en op beweringniveau. De werkzaamheden met betrekking tot risico-inschatting verschaffen op zich echter geen voldoende en geschikte controle-informatie waarop het oordeel van de auditor kan worden gebaseerd en moet worden 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

11 aangevuld met verdere controlewerkzaamheden in de vorm van zo nodig systeemgerichte en gegevensgerichte controles. 21. Systeemgerichte controles zijn nodig in twee situaties. Wanneer de risico-inschatting van de auditor inhoudt dat hij een effectieve werking van de interne beheersingsmaatregelen verwacht, is het noodzakelijk dat hij deze toetst om de risico-inschatting te onderbouwen. Daarnaast is het, in de situatie dat gegevensgerichte controles alleen niet voldoende controleinformatie verschaffen, vereist dat de auditor systeemgerichte controles uitvoert om controleinformatie te verkrijgen over de effectieve werking van de interne beheersingsmaatregelen. 22. De auditor voorziet gegevensgerichte controles in de planning en voert deze uit om in te spelen op zijn inschatting van het risico van een afwijking van materieel belang, waarbij rekening is gehouden met de uitkomsten van de systeemgerichte controles voorzover deze zijn uitgevoerd. De risicoanalyse van de auditor is echter een kwestie van oordeelsvorming en is mogelijk niet nauwkeurig genoeg om elk risico van een afwijking van materieel belang te onderkennen. Verder zijn er inherente beperkingen aan de interne beheersing, waaronder het risico van het doorbreken daarvan door de leiding van de entiteit, de mogelijkheid van een menselijke fout en het effect van veranderingen in de systemen. Daarom zijn altijd gegevensgerichte controles nodig met betrekking tot van materieel belang zijnde soorten transacties, rekeningsaldi en in de financiële overzichten opgenomen toelichtingen. 23. De auditor maakt gebruik van een of meer soorten controlewerkzaamheden die zijn beschreven in de onderstaande paragrafen Deze controlewerkzaamheden of combinaties daarvan kunnen worden gehanteerd als werkzaamheden met betrekking tot risico-inschatting, systeemgerichte controles of gegevensgerichte controles, afhankelijk van de context waarin ze door de auditor worden toegepast. In bepaalde omstandigheden kan controle-informatie die is verkregen uit vorige periodes controle-informatie verschaffen wanneer de auditor controlewerkzaamheden uitvoert om de blijvende waarde ervan vast te stellen. 24. De aard en tijdsfasering van de controlewerkzaamheden die moeten worden gehanteerd, kunnen worden beïnvloed door het feit dat sommige boekhoudkundige gegevens of andere informatie slechts beschikbaar is in elektronische vorm of alleen op een bepaald moment of gedurende een bepaalde periode beschikbaar is. Brondocumenten zoals inkooporders, 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

12 verzenddocumenten, facturen en cheques kunnen zijn vervangen door elektronische berichten. Entiteiten kunnen bijvoorbeeld e-commerce of systemen voor imageprocessing hanteren. Bij e-commerce gebruiken de entiteit en haar cliënten of leveranciers via een openbaar netwerk, zoals het internet, gekoppelde computers om langs elektronische weg zaken te doen. Inkoop, verzending, facturering, ontvangsten en betalingen voltrekken zich vaak geheel door uitwisseling van elektronische berichten tussen de partijen. Bij systemen voor imageprocessing worden documenten ingelezen en omgezet in elektronische tekens om de opslag en verwijzingen te vergemakkelijken, en de brondocumenten worden na de conversie soms niet meer bewaard. Bepaalde elektronische informatie kan op een bepaald moment aanwezig zijn. Dergelijke informatie is wellicht niet meer terug te vinden na een bepaalde periode wanneer bestanden zijn gewijzigd en wanneer er geen back-ups aanwezig zijn. De procedures van de entiteit met betrekking tot het bewaren van gegevens kunnen de auditor noodzaken om te verzoeken bepaalde informatie te bewaren ten behoeve van zijn beoordeling of om controlewerkzaamheden uit te voeren op het moment dat de informatie beschikbaar is. 25. Wanneer de informatie in elektronische vorm bestaat kan de auditor sommige van de hierna beschreven controlewerkzaamheden uitvoeren met behulp van auditsoftwaretoepassingen. Inspectie van boekingen en documenten 26. Inspectie bestaat uit het onderzoeken van vastleggingen of documenten, zowel interne als externe, op papier, in elektronische vorm of vastgelegd op andere gegevensdragers. Inspectie van vastleggingen en documenten verschaft controle-informatie in een verschillende mate van betrouwbaarheid, afhankelijk van de aard en oorsprong van deze controle-informatie en, wanneer het gaat om interne vastleggingen en documenten, afhankelijk van de effectiviteit van de ingebouwde interne beheersingsmaatregelen. Een voorbeeld van inspectie die wordt gebruikt als systeemgerichte controle is de inspectie van de autorisatie van vastleggingen of documenten. 27. Sommige documenten vormen rechtstreekse controle-informatie over het bestaan van een actief, bijvoorbeeld een document betreffende een financieel instrument zoals een aandeel of een obligatie. Inspectie van dergelijke documenten verschaft niet noodzakelijkerwijs controleinformatie over eigendom of waarde. Daarnaast kan de inspectie van een afgewikkeld contract 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

13 controle-informatie verschaffen over de toepassing van interne procedures voor de verslaggeving, zoals de verwerking van opbrengsten. Inspectie van activa 28. Inspectie van activa bestaat uit het fysiek onderzoeken van deze activa. Inspectie van activa kan betrouwbare controle-informatie verschaffen over het bestaan ervan, maar niet noodzakelijkerwijs over de rechten en verplichtingen van de entiteit met betrekking tot deze activa of over de waardering ervan. Inspectie van individuele posten van de voorraden is gewoonlijk gekoppeld aan het bijwonen van de voorraadopname. Waarneming ter plaatse 29. Waarneming ter plaatse bestaat uit het in ogenschouw nemen van een door anderen uitgevoerd proces of procedure. Voorbeelden ervan zijn het waarnemen van de voorraadopname door personeel van de entiteit en het waarnemen van de uitvoering van interne beheersingsactiviteiten. Waarneming geeft controle-informatie over de uitvoering van een proces of procedure maar is beperkt tot het moment waarop de waarneming plaatsvindt en door het feit dat het worden waargenomen invloed kan hebben op de wijze waarop het proces of de procedure wordt uitgevoerd. Zie ISA 501, Controle-informatie Aanvullende beschouwingen voor specifieke aspecten voor verdere aanwijzingen voor het bijwonen van de voorraadopname. Het inwinnen van inlichtingen 30. Het inwinnen van inlichtingen bestaat uit het opvragen van informatie bij personen die over feitenkennis beschikken, in financiële en niet-financiële functies zowel binnen als buiten de entiteit, die over feitenkennis beschikken. Het inwinnen van inlichtingen betreft een controlewerkzaamheid waarvan gedurende de controle uitvoerig gebruik wordt gemaakt, vaak in aanvulling op andere controlewerkzaamheden. Het inwinnen van inlichtingen kan variëren van formele schriftelijke verzoeken tot informele mondelinge verzoeken. Het evalueren van de ingewonnen inlichtingen is een integraal onderdeel van dit proces. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

14 31. De ingewonnen inlichtingen kunnen de auditor voorzien van informatie die hij daarvoor niet had of van bevestigende controle-informatie. Omgekeerd kunnen de ingewonnen inlichtingen informatie verschaffen die duidelijk verschilt van andere informatie die de auditor heeft verkregen, bijvoorbeeld informatie over de mogelijkheid van de leiding van de entiteit om de interne beheersingsmaatregelen te doorbreken. In sommige gevallen zijn de ingewonnen inlichtingen voor de auditor een reden om de controlewerkzaamheden aan te passen of om aanvullende controlewerkzaamheden uit te voeren. 32. De auditor voert controlewerkzaamheden uit, in aanvulling op het inwinnen van inlichtingen, om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen. Het inwinnen van inlichtingen op zich geeft niet voldoende controle-informatie om een afwijking van materieel belang op beweringniveau te ontdekken. Bovendien is het inwinnen van inlichtingen niet voldoende om de daadwerkelijke effectiviteit van interne beheersingsmaatregelen te toetsen. 33. Hoewel de bevestiging van informatie die is verkregen door het inwinnen van inlichtingen vaak van bijzonder belang is, kan in geval van inlichtingen omtrent een voornemen van de leiding van de entiteit, de beschikbare informatie ter onderbouwing van dit voornemen, beperkt zijn. In die gevallen kan kennis over de wijze waarop de leiding in het verleden haar vastgestelde voornemens met betrekking tot activa of verplichtingen heeft uitgevoerd, de redenen die zij aangeeft om een bepaalde gedragslijn te kiezen en de mogelijkheden die zij heeft om een bepaalde gedragslijn te volgen, relevante informatie verschaffen over voornemens van de leiding. 34. Met betrekking tot bepaalde onderwerpen verkrijgt de auditor schriftelijke bevestigingen van de leiding van de entiteit om mondeling verkregen inlichtingen te bevestigen. Zo verkrijgt de auditor gewoonlijk schriftelijke bevestigingen van de leiding van de entiteit over zaken van materieel belang wanneer er redelijkerwijs geen andere voldoende en geschikte controleinformatie kan worden verwacht of wanneer de andere controle-informatie kwalitatief slechter is. Zie ISA 580, Bevestigingen van de leiding van de entiteit voor verdere aanwijzingen over schriftelijke bevestigingen. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

15 Verzoeken tot externe bevestiging 35. Verzoeken tot externe bevestiging, hetgeen een specifieke vorm is van het inwinnen van inlichtingen, is het proces van het rechtstreeks van een derde verkrijgen van een mededeling ter bevestiging van een saldo of een situatie. De auditor kan bijvoorbeeld directe bevestiging van openstaande vorderingen opvragen door contact op te nemen met debiteuren. Verzoeken tot externe bevestiging worden regelmatig gebruikt met betrekking tot rekeningsaldi en onderdelen daarvan, maar behoeven daartoe niet beperkt te blijven. De auditor kan bijvoorbeeld een bevestiging vragen over de voorwaarden van contracten of transacties van de entiteit met derden; het verzoek om een bevestiging wordt opgemaakt om te vragen of er wijzigingen zijn aangebracht in de overeenkomst en, zo ja, wat de belangrijkste details daarvan zijn. Verzoeken tot externe bevestiging worden eveneens gebruikt om controleinformatie te verkrijgen over het niet bestaan van bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld het niet aanwezig zijn van een side agreement die van invloed zou kunnen zijn op de verwerking van de opbrengsten. Zie ISA 505, Externe bevestigingen voor verdere aanwijzingen over bevestigingen van derden. Rekenkundige controle 36. Rekenkundige controle bestaat uit het toetsen van de rekenkundige juistheid van documenten of boekingen. Rekenkundige controle kan worden uitgevoerd door gebruik te maken van informatietechnologie, bijvoorbeeld door het verkrijgen van een elektronisch bestand van de entiteit en door gebruik te maken van auditsoftwaretoepassingen om de absolute juistheid te toetsen van het in het bestand opgenomen totaal. Het opnieuw uitvoeren van procedures 37. Het opnieuw uitvoeren van procedures is het door de auditor onafhankelijk herhalen van de uitvoering van procedures of van interne beheersingsmaatregelen die oorspronkelijk zijn uitgevoerd als onderdeel van de interne beheersing van de entiteit. Dit kan handmatig of met gebruikmaking van auditsoftwaretoepassingen plaatsvinden. Een voorbeeld hiervan is het opnieuw samenstellen van een ouderdomsoverzicht van openstaande debiteurenvorderingen. 500 NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16

16 Cijferanalyse 38. Cijferanalyse bestaat uit evaluaties van financiële informatie door het uitvoeren van een onderzoek naar aannemelijke verbanden tussen zowel financiële als niet financiële gegevens. Onder cijferanalyse valt ook het onderzoeken van gesignaleerde schommelingen en van verhoudingen die niet overeenkomen met andere relevante informatie, of die duidelijk afwijken van voorspellingen. Zie ISA 520, Cijferanalyse voor verdere aanwijzingen met betrekking tot cijferanalyse. Ingangsdatum 39. Deze ISA is van toepassing op controles van financiële overzichten over periodes beginnend op of na 15 december NIVRA-IBR/HV-DSCH-RK/acs/Versie 29 juni /16