MODERNE HEILIGEN (1): ALBERT SCHWEITZER

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "MODERNE HEILIGEN (1): ALBERT SCHWEITZER"

Frans ter Linde
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Preek van 16 juli 2017,43 e van de zomer gehouden in De Morgenster in Papendrecht door Piet van Die MODERNE HEILIGEN (1): ALBERT SCHWEITZER Zendt Gij uw Geest uit, zij worden geschapen (Psalm 104:30)

1 Preek van 16 juli 2017,43 e van de zomer gehouden in De Morgenster in Papendrecht door Piet van Die MODERNE HEILIGEN (1): ALBERT SCHWEITZER Zendt Gij uw Geest uit, zij worden geschapen (Psalm 104:30) Loflied op de Architect Psalm 104 is één groot loflied op de veelvormigheid van het leven op aarde. Of eigenlijk moeten we zeggen: een loflied op de Architect die de veelvormigheid van het leven gemaakt heeft. Maar de dichter van Psalm 104 eert deze Kunstenaar om zijn kunstwerk. Het is alsof hij telkens zegt: Moet je eens kijken, om vervolgens ons mee te slepen op een rondleiding door heel de schepping. De wolken, de wind, de wateren, het gras, de bomen, de vogels met gevoel voor detail wordt alles ons tot in de finesse geschilderd. Je komt ogen tekort. Hij wijst op de ooievaar: Zie je dat? Hij woont in een cypres. Dat is zijn huis. Zoals elk dier een huis heeft. En vervolgens neemt hij ons mee naar de steenbok die woont op een hoge berg, om ons meteen daarna de klipdas te laten zien die woont in de rotsen. Van elk vers van zijn lied spat de verwondering over het leven. De dichter van Psalm 104 is dan ook de kampioen van de natuurmystiek. Kampioenen In het christendom zijn er niet zoveel van die kampioenen te vinden. Franciscus van Assisi was er zo één. Dierendag valt dan ook op zijn geboortedag: 4 oktober. Maar er is er nog één. Het is een protestant. Albert Schweitzer. Jongeren kennen zijn naam misschien al niet eens meer. Of het moet zijn van een plein of een ziekenhuis dat naar hem werd vernoemd. Maar voor ouderen is zijn naam nog wel vertrouwd. Voor hen is zijn naam vooral verbonden met Lambarene, het dorpje in Afrika waar hij midden in het oerwoud een ziekenhuis stichtte. Maar wat velen niet weten is dat dat ziekenhuis het symbool was van een veel meer omvattende levensfilosofie. 1

2 Veelbelovend Schweitzer werd geboren in Hij groeide uit tot een theoloog die het zou gaan maken. Hij schreef al jong een aantal boeken over Jezus en over Paulus die theologen vandaag nog steeds lezen. Maar daarnaast was hij ook nog eens een groot organist. Hij gaf regelmatig concerten. Zijn vertolkingen van de werken van Bach oogstten grote bewondering. En dat al op jonge leeftijd. De jonge Albert leek een grote toekomst tegemoet te gaan als geleerde en musicus. Maar op 30-jarige leeftijd kreeg hij een nieuwe roeping. Hij werd gegrepen door het eenvoudige voorbeeld van Jezus die zijn leven in dienst stelde van kwetsbare mensen. Dat wilde Schweitzer ook. Hij ging medicijnen studeren. Acht jaar deed hij over zijn studie. Daarna liet hij alles achter en vertrok hij naar Afrika, naar het dorpje Lambarene. Daar bevond zich een zendingspost waar hij als arts ging werken. Hij bouwde er zijn eigen ziekenhuis. Het zou in heel de wereld een begrip worden. Maar het was niet alleen sociale bewogenheid die hem dreef. Eerbied voor het leven Als jongen had Schweitzer al een grote liefde voor de natuur. In zijn autobiografie vertelt hij dat hij eens door een vriendje werd meegenomen om vogels te gaan schieten. Hij durfde geen nee te zeggen, bang als hij was om uitgelachen te worden. Maar toen hij even buiten het gezichtsveld van zijn vriendje was, verjoeg hij snel alle vogeltjes. Op die dag nam hij zich voor om zich nooit meer te schamen voor zijn liefde voor de natuur. Hij hield het vol tot 1965 toen hij op 90-jarige leeftijd in Lambarene stierf. En in de tussenliggende periode groeide hij uit tot een kampioen van de natuurmystiek. In Lambarene ontdekte hij al snel het principe van wat zijn levensfilosofie zou worden: de eerbied voor het leven. Verwondering Dag na dag werkte Schweitzer in primitieve omstandigheden in en aan zijn ziekenhuis. Maar hij bleef oog houden voor de hem omringende natuur. Dat bracht hem tot de ontdekking die hij als volgt uitlegde. Elk mens dat nadenkt over zijn leven komt op een zeker moment tot het besef van het mysterie van zijn eigen leven. Dat je er bént is een wonder waarover je kunt ver-wonderen. Maar wie onder de indruk van het mysterie raakt van zijn eigen bestaan, zal ook 2

3 oog krijgen voor het geheim dat ten grondslag ligt aan alle leven. Zo groeide bij Schweitzer het besef: ik wil leven te midden van ander leven dat ook leven wil. Die regel werd het uitgangspunt van zijn denken. Maar vooral van zijn doen. Zijn werk in het ziekenhuis was erop gebaseerd. Met overgave werkte hij aan de bestrijding van de meest ernstige tropische ziektes. Maar niet alleen zijn patiënten hadden zijn aandacht. Het terrein bij het ziekenhuis leek bij tijd en wijle wel een dierentuin. Dieren Schweitzer hield er een aantal eigenaardige huisdieren op na. Zoals de antilope die elke avond, als het werk was gedaan, aan zijn voeten lag als hij zijn boeken schreef. Een ander lievelingsdier was zijn pelikaan die hij Parcival noemde: naar de opera van Richard Wagner. Schweitzer had zelfs een onschuldige mierenkolonie in huis die hij jam te eten gaf. Maar dieren speelden niet alleen een rol in zijn privé-leven. Hij leerde de plaatselijke bevolking om hygiënisch en gezond te leven, maar ook om met respect om te gaan met ander leven. Hij hield hen voor om niet onnodig dieren te doden. Toen een aantal plaatselijke bewoners een visarend had gevangen, kocht hij het beest vrij om hem van een wisse dood te redden. Probleem was alleen: hoe het dier in leven te houden? Want daarvoor heb je vis nodig. Maar vis is ook leven. Kon hij dat zomaar opofferen aan die arend? Schweitzer moest wel. Maar hij worstelde er wel mee. Heilig vuur Op de plaatselijke bevolking moet hij af en toe een vreemde indruk gemaakt hebben. Toch werd hij nooit een zonderling. Hij bleef reëel. Wanneer er een kolonie gevaarlijke mieren de buurt bedreigde, bestreed hij ze. En hoewel Schweitzer zelf vegetariër werd, kregen zijn patiënten en personeelsleden gewoon vlees te eten. Hij werd nooit een doorgeschoten dierenliefhebber die dieren boven mensen stelt. Maar waar en wanneer hij kon probeerde hij mensen te brengen tot respect voor het leven. Niet alleen in Lambarene. Hij onderbrak zijn verblijf daar regelmatig voor reizen naar het buitenland. In Europa reisde hij dan stad en land af om orgelconcerten en lezingen te geven. Het geld dat hij ermee verdiende kwam ten 3

4 goede aan het ziekenhuis. Maar zijn lezingen gingen niet alleen over het ziekenhuis. Ze stonden meestal in het teken van het heilig vuur dat in hem brandde: zijn verwondering over en liefde voor alles wat leeft. Overal propageerde hij dat het de moeite waard is om het te beschermen. Ver voordat er natuurverenigingen of milieugroeperingen opkwamen. Geest van God Albert Schweitzer toonbeeld van een mens die ons anders naar de werkelijkheid leert kijken. Toonbeeld van gelééfd geloof. Want de eerbied voor het leven was bij hem niet alleen maar theorie, maar vooral praktijk. Het geheimenis van het leven: de dichter van Psalm 104 noemt het de Geest van God. De Geest van God dan denken veel mensen aan Pinksteren of aan gelovigen die uit hun bol gaan. Maar de dichter van Psalm 104 dacht gewoon aan de schepping. Noem eens een voorbeeld van de Geest van God? Het lied van een merel, zou de dichter roepen. Want alles wat ademt, ademt Gods Geest. Gods Geest is zo dichtbij als de merel in onze tuin! Heersen of beheren? De Geest van God dat is geen verklaring voor het mysterie van het leven. Het is de uitdrukking van het mysterie. Het is een uitdrukking van gelovige verwondering. De verwondering over iets dat groter en geheimzinniger is dan wij kunnen analyseren. Wij omvatten het niet. Het omvat ons. En het roept ons die deel hebben aan het leven om het geheim van het leven te eerbiedigen. Die roep is binnen het christendom niet altijd verstaan. De natuur werd vaak gezien als slechts het decor van Gods geschiedenis met mensen. De dieren zouden er alleen zijn ten dienste van de mens. Moest de mens volgens het scheppingsverhaal niet héérsen over de natuur? Maar die opvatting werkte heerszúcht in de hand. Een heerszucht die ons op gaat breken. Daardoor zijn onze ogen opengegaan voor de werkelijke bedoelingen van het scheppingsverhaal. Het bedoelt niet te zeggen dat wij over de natuur moeten heersen, maar dat wij geroepen zijn haar te beheren. 4

5 Een roep Anderen zagen dat al eerder. Zij werden getroffen door het geheimenis van Gods Geest in alles wat ademt heeft. Schweitzer was daarvan een voorbeeld. Niet dat hij de natuur zelf heilig achtte. Schweitzer had niet alleen oog voor de elegante bouw van een antilope. Hij wist als de beste ook van de wreedheid van de natuur. Als dokter werd hij immers geconfronteerd met de meest afschuwelijke ziektes. Hij kon het niet verklaren. Hij wilde het lijden ook niet verklaren. Hij koos ervoor om met al zijn krachten het lijden te bestrijden. Een eenvoudig en praktisch christendom. In Schweitzer zelf werd dan ook iets zichtbaar van de Geest van God. De Geest die zijn hoogste gehalte en gestalte kreeg in Jezus. Ook Jezus heeft nooit het lijden verklaard, maar het telkens bestreden. Maar in dat alles ging het om het leven. Daarom kon Jezus tussen de bedrijven ineens wijzen op een lelie: Moet je eens kijken wat een prachtige bloem: zomaar langs de weg te vinden. Zelfs koning Salomo was in zijn dagen niet zo rijk als die lelie. Er gaat dus een roep uit van het leven. Een roep die ons lokt om het leven te eerbiedigen en te beschermen. 5

Vergelijkbare documenten

Uitleg van het thema. De Bijbel wereldwijd

Uitleg van het thema. De Bijbel wereldwijd Uitleg van het thema De Bijbel wereldwijd Gedicht: Een Boek De buurvrouw heeft een mooi boek met allemaal mooie verhalen Ik wil ook graag zo één mama, ik zal het zelf betalen Verhalen over lang geleden,