Lezing Ruth 1 (vertaling voorganger)

Transcriptie

1 Lezing Ruth 1 (vertaling voorganger) En het gebeurde in de dagen dat de richters richten, dat er een hongersnood was in het land. En een man ging weg van Bethlehem in Juda om te verblijven in de velden van Moab hij, zijn vrouw en zijn twee zonen. En de naam van de man was Elimelech, en de naam van zijn vrouw was Naomi en de naam van zijn twee zonen Machlon en Chiljon Efrathieten uit Bethlehem in Juda En ze kwamen in de velden van Moab en bleven daar. Maar Elimelech de man van Naomi stierf, zodat zij achterbleef, zij en haar twee zonen En zij namen Moabitische vrouwen voor zichzelf, de naam van de eerste was Orpah en de naam van de tweede was Ruth. En ze woonden daar ongeveer tien jaar. Maar toen stierven die twee ook, Machlon en Chiljon En de vrouw bleef achter zonder haar twee zonen en zonder haar man. En zij stond op, zij en haar schoondochters en ze keerde terug uit de velden van Moab omdat ze gehoord had in de velden van Moab, dat de Eeuwige zijn volk had bezocht om hen brood te geven. En ze ging weg van de plaats waar ze gewoond had, en haar twee schoondochters met haar En ze namen de weg terug naar het land Juda En Naomi zei tegen haar twee schoondochters ga, ga terug! allebei naar het huis van je moeder! Moge de Eeuwige trouw aan jullie handelen zoals jullie gedaan hebben aan de doden en aan mij Moge de Eeuwige jullie geven dat je een plaats vindt om te rusten elk in het huis van haar echtgenoot En ze kuste hen en ze verhieven hun stem en huilden. Maar ze zeiden tegen haar nee we gaan terug met u naar uw volk. Maar Naomi zei: ga terug mijn dochters waarom zouden jullie met mij meegaan?

2 Heb ik soms nog zonen in mijn schoot dat zij mannen voor jullie zouden zijn? Ga terug, mijn dochters, ga want ik ben te oud om nog een man toe te behoren Als ik zou zeggen: er is hoop voor mij! zelfs als ik vannacht aan een man zou toebehoren en zelfs als ik zonen zou baren, Waarom zouden jullie wachten tot zij opgegroeid waren, waarom zouden jullie rein blijven, zonder een man toe te behoren? Nee mijn dochters, want het is bitter voor mij vanwege jullie dat de hand van de Eeuwige zich tegen mij gekeerd heeft. En ze verhieven hun stem en huilden weer en Orpah kuste haar schoonmoeder maar Ruth hing aan haar. Maar zij zei: kijk toch, je schoonzuster is teruggegaan naar haar volk en naar haar god Ga achter je schoonzuster aan! Maar Ruth zei: dwing me niet u te verlaten, weg te gaan van u! Want waar u gaat zal ik gaan waar u vernacht zal ik vernachten uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. Waar u sterft, zal ik sterven en daar wil ik begraven worden. Zo mag de Eeuwige mij doen en nog meer want alleen de dood kan mij scheiden van u! Toen zij zag dat ze vast besloten was met haar te gaan, hield ze op met haar te praten. En die twee gingen verder totdat ze Bethlehem binnengingen En toen ze Bethlehem binnengingen gonsde de hele stad over hen en de vrouwen zeiden: is dat Naomi? Maar zij zei tegen hen noem me geen Naomi. Noem me Mara want de Machtige heeft me bitter behandeld! Vol ging ik weg maar leeg heeft de Eeuwige me terug doen keren Waarom noemen jullie me Naomi als de Eeuwige me geteisterd heeft en de Machtige kwaad over mij gebracht heeft?

3 Zo kwam Naomi terug en Ruth, de Moabitische, haar schoondochter met haar zij, die terugkwam uit de velden van Moab en ze kwamen Bethlehem binnen bij het begin van de gersteoogst. Verkondiging Gemeente van Jezus Christus, Niemand is zoveel ellende overkomen dan ik heb mee moeten maken. 80 was ze nu, en opnieuw ziek. Die week ha iemand anders ook zoiets tegen mij gezet, ik denk dat wel meer mensen veel overkomt, zo ook haar, ik denk dat er wel momenten in haar leven waren geweest waarop ze bij wijze van spreken het Noomi na had kunnen zeggen: noem me nu maar Mara, bitterheid want de hand van God heeft zich tegen mij gekeerd. Man onverwachts overleden, terwijl hij nog midden in het leven stond; en vervolgens twee van haar vijf kinderen; eerst de een door een hartaanval, later maakte haar dochter doelbewust een einde aan haar leven waarbij ze twee kinderen en een echtgenoot achterliet. En nu was ze zelf weer ziek, kanker. Waarom? Waarom overkomt mij dit alles? In alles was ze altijd wel blijven geloven. Had ze vastgehouden aan de God van Israël. Met de nodige ups en downs dat wel. Maar, het geloof liet ze zich toch niet afpakken ondanks alle vragen; vragen waarop ze graag nog eens van God een antwoord zou krijgen. Een vrouw, getekend door het leven. Als je jong bent dan heb je nog zoveel verwachtingen, je wilt dit, je zult dat, je leven lijkt tot op zekere hoogte maakbaar. Verdriet heeft er vaak nog geen plaats in, klein verdriet misschien maar doorgaans geen donkere wolken die jouw toekomst blokkeren. Het leven in ons land is goed, de kansen legio. Maar als je ouder wordt gebeurt het: je gezondheid laat je in de steek, er zijn in de loop van de tijd problemen gekomen in je gezin: nooit gedacht dat een van jouw kinderen zou gaan scheiden, nooit bedacht dat jij je kind zou overleven, nooit verwacht dat jouw kinderen zo een eigen leven zouden gaan leiden dat er voor contact met ouders amper ruimte zou blijven

4 Nooit gedacht dat je vriendenkring je in de steek zou laten nooit gedacht dat uitgerekend jouw kind een transgender blijkt te zijn en nooit gerekend dat jouw kind zou gaan experimenteren met drugs. Nooit.vul maar in. Teleurstelling en zorgen kennen we allemaal. Die delen we gewoon met onze buren die niet naar de kerk gaan. Hoe verhoudt zich die teleurstelling met je geloof in de God van Israël, de Eeuwige? De God die wij hebben leren kennen door onze Heer Jezus Christus? Hoe verwerk je teleurstelling? Noomi en Elimelech, een man en een vrouw uit Israël. Elimelech: Mijn God is koning, zo hadden zijn ouders hem genoemd. Hij kwam in zijn dorp Bethlehem Noomi tegen, de gelukkige. Ze trouwden en kregen twee zonen: Machlon en Kiljon. Het is lastig om die twee namen precies te duiden maar waarschijnlijk wijst het toch in de richting van: ziek en zwak. Misschien was dat bij de geboorte al gebleken en klonk daarom in hun namen de bezorgdheid van de ouders door, geen sterke jongens. Er komt een hongersnood in Beth Lehem. Beth Lechem betekent: broodhuis. Het huis waar je gevoed kunt worden. En inderdaad Bethlehem stond bekend om zijn graan, zijn tarwe, zijn amandelen, zijn druiven en de olijven. maar nu is er honger in het broodhuis. Slechte economische omstandigheden. En het efratitische gezin, een oud geslacht dat waarschijnlijk behoorde bij de aristocratie van Bethlehem wordt door de slechte economische omstandigheden getroffen. Bij de voedselbank komen mensen van wie de problematiek vaak wel wat complexer is dan alleen een geldtekort, maar laten we ons daar niet op verkijken. Ook gewone mensen met wie het tot dan economisch voor de wind gaat, die kunnen door net iets teveel tegenslag op persoonlijk gebied, ineens op de voedselbank aangewezen zijn. Dat is tragiek en geen schande. Noomi en Elimelech besluiten naar een buitenlandse voedselbank te gaan: Moab. Misschien zouden we verwachten: ze gaan naar Egypte, dat hebben we al vaker gehoord. Maar zij trekken naar Moab, dat was niet zoveel verder weg

5 en ondanks de vijandelijkheden waren er ook banden tussen Israël en Moab. De velden van Moab, waarschijnlijk een vruchtbare vlakte in het noorden van Moab aan de oostkant van de Dode Zee. Economische vluchtelingen dus, met alle risico s die dat met zich meebrengt. Je weet maar nooit hoe dat andere land jou zal ontvangen, of er ruimte zal zijn en meer nog: acceptatie. Ik denk dat van nature ieder volk, iedere familie ook de neiging heeft om in eerste instantie een sterke scheiding te maken tussen: wij en zij. Een ander, een vreemdeling moet altijd een plek veroveren. In je land in je huis, in je hart. Wat zeggen we? Ik heb fantastische schoondochters / schoonzonen.alleen zo n uitdrukking geeft al aan dat er een proces van acceptatie bij hoort. Wij en de ander. Het accepteren van iemand van buiten. Dat blijft lastig. En als het slecht gaat met een land dan worden vreemdelingen makkelijk zondebokken. En wat kan er dan snel geroepen worden: eigen volk eerst. Ineens geldt de loyaliteit of de solidariteit alleen de eigen groep. Dat risico liep de familie Elimelech bij hun vertrek naar Moab. En hoe moeilijk moet het zijn geworden voor Noomi toen haar man stierf. Wie weet hoe vaak ze heeft gedacht: was ik maar in Israël gebleven, met de zekere bescherming voor weduwe en wees. Was ik maar, had ik maar. Dat is zo n zinnetje dat in ieder leven wel opduikt. Maar, het lijkt goed te gaan, beide zonen vinden vrouwen: Orpa en Ruth. De schrijver vermeldt het neutraal, er klinkt geen goedkeuring en geen afkeuring. Het verhaal ik weet niet waar de schrijver zijn verhaal vertelde, maar voor het publiek dat luistert wordt het verhaal nu spannend. Want er komt nog een kleine mededeling achteraan: en ze woonden daar ongeveer tien jaar. Dat is een mededeling die reactie uitlokt onder het publiek. Hoorde je dat? Hij zei: tien jaar! Nu komt het! Er zitten in de vertelling over Ruth allerlei motieven en thema s die doen denken aan de founding fathers of Israël, de aarstvaders. Nou deze mededeling is er één van. Tien jaar woonden ze daar. Weet je nog toen Abraham tien jaar in Kanaan woonde? Ja, toen werd Hagar de egyptische zwanger. Dus. Wat gebeurt er nu? Orpa en Ruth allebei zwanger?

6 Maar er komt een anticlimax, alsof het allemaal nog niet tragisch genoeg is sterven Machlon en Kiljon. En de vrouw bleef achter, zonder haar zonen en zonder haar man. Zonder toekomst. Dat had er ook kunnen staan. De naam van het geslacht Elimelech zou worden uitgewist. Alsof ze nooit hadden bestaan. Als Noomi ook zou sterven en begraven zou worden zouden dan zou hun naam voorgoed uitgewist zijn uit het Land van de Belofte. De zoveelste teleurstelling. Wat nu? Hoe ga je om met teleurstellingen in je leven? - het kan je verteren, innerlijk. Aan je blijven vreten, je leven lang. Tot in de hoge ouderdom kan het je achtervolgen wat er in je leven is gebeurd. En hoe makkelijk ontneemt het je dan je zicht op de goede en mooie kanten van het leven. Mag ik het zeggen? Ieder mensenleven kent teleurstelling en verdriet. Maar altijd weer merk ik in het pastoraat dat mensen die tevredenheid en dankbaarheid als metgezel hebben niet de mensen zijn die nooit iets hebben meegemaakt maar wel mensen zijn die goed omgegaan zijn met verdriet en teleurstelling. Die zich er niet aan hebben vastgeklampt zodat het hen verbitterde. - Verdriet en teleurstelling: je kunt er ook een ander de schuld van geven. En als je teleurgesteld bent in het leven, terwijl je toch gelooft, dan ligt het zo voor de hand om God de schuld te geven. Dat kan op heel veel manieren, gelovig en ongelovig. Weggaan bij kerk en geloof, dat is zo n manier. Maar je kunt ook jezelf wapenen tegen teleurstelling door God de God van Israël niet in zijn totaliteit in je leven binnen te laten. Wel in God geloven, naar de kerk gaan, meezingen maar ten diepste God niet toelaten in het innerlijk van je wezen. Niet in gesprek gaan met God, maar dan krijgt God ook geen ruimte om in gesprek te gaan met jou met u, juist over die teleurstelling misschien. Je vormt een eigen beeld over God.maar het besef dat deze God ook jouw God wil zijn voor jou voor u, de God van psalm 139 die jou kent en begrijpt dat houd je liever op een afstand. - Verdriet en teleurstelling niemand ontkomt er aan. Het is een onderdeel van het echte leven of we dat nu leuk vinden of niet. Je kunt de pijn erover ook toelaten in al zijn scherpte. Aanvaarden dat het

7 zo is, de pijn benoemen, zonder dat het een bittere wortel schiet in je leven. Benoemen, erover praten, misschien wel een vuist maken naar de hemel, vragen, schreeuwen: God waarom? En dan merken dat er een weg komt om te gaan. Verdriet blijft verdriet maar het heeft niet het laatste woord, het gaat niet ongemerkt je hele leven beheersen. En daardoor komt er leven. Noomi laat het niet naar binnen slaan. Ze gaat niet zitten kniezen in Moab. Noomi geeft haar schoondochters of het land Moab of zichzelf niet de schuld. En ze zegt het geloof niet vaarwel. Ze blijft in gesprek met God. Al weet ze niet meer zo goed wie Hij nu voor haar is. Is Hij de Eeuwige? De God van de nabijheid? Is Hij de Machtige heerser die doet en laat wat Hij wil? De ene keer spreekt ze op de ene manier over God en dan weer noemt ze Hem anders. Ze weet het niet zo goed meer. Maar ze staat op! Ze heeft de deuren van haar ziel en haar hart niet geblokkeerd voor geluid van buiten. De Eeuwige is in Israël gebleken degene die zich het lot van zijn volk aantrekt. Moet zij daar dan niet naar toegaan? Met al haar vragen? Met alle verdriet? En zij stond op en keerde terug uit de velden van Moab. Verdriet dat een weg zoekt om te gaan. Verdriet dat zelfs oog heeft voor anderen: lieve schoondochters, geweldige meiden, blijf lekker hier. Hier is je land. Ik wens je toe dat de Eeuwige jullie hier goed doet. Jullie hebben al zoveel voor mij gedaan. En Orpa luistert en gaat terug. Prima. ieder mens mag in zijn/haar leven eigen keuzes maken. Orpa doet met haar keuze niets verkeerd. En toch. toen ik bezig was met deze preek dacht ik ineens: en dit past bij de tekst die ik vanmorgen bij Paulus las: Want wie zich door zijn eigen natuur lat leiden is gericht op wat hij zelf wil, maar wie zich laat leiden door de Geest is gericht op wat de Geest wil. Daar heb ik een tijd over na zitten denken. Je hoeft niet persé in God te geloven om een goed mens te zijn. Heel veel mensen doen met elkaar best wel sympathieke dingen. Zeker wanneer het jezelf geen moeite kost.

8 Maar als je nu door de Geest van God geleid wordt dan kan het zomaar betekenen dat je net iets meer moet doen dan het gewone. En omdat de Geest het vraagt.je een innerlijke drang of overtuiging geeft, doe je het ook nog van harte ook al kost het soms een stukje zelfverloochening, jezelf op het tweede plan etc. En bij het lezen van dit hoofdstuk dacht ik: Orpa tegenover Ruth. De een is niet beter dan de ander. Maar waar de een haar natuurlijke weg volgt en teruggaat is de ander in staat een onzekere toekomst aan te gaan omdat ze haar schoonmoeder niet in de steek wil laten. Ruth doet in haar loyaliteit haar solidariteit, haar liefde, meer dan het gewone. En daarin mag zij een uitdagend voorbeeld zijn voor ons. Geen heilige, een gewone vrouw maar ze doet meer dan het gewone. Ze brengt hier zeker een offer. En dan komt Noomi terug, en al die vrouwen uit het dorp: noomi ben jij het? Maar Noomi wordt door het noemen van haar naam meer herinnert aan wat ze niet heeft. Noem me maar bitter. De Eeuwige heeft me geteisterd en de Machtige kwaad over mij gebracht. Wat zouden wij daarop zeggen? Dat heeft God niet gedaan? Nee mijn geloof is ook niet dat God zoiets doet. En toch soms mag je zo n antwoord laten staan. Want wat je ook redeneert over het waarom in je leven, is God niet de allerlaatste en allereerste instantie waarmee je daarover in gesprek kunt zijn? God heeft het gedaan. Ok en wat betekent dat dan voor je en hoe voel jij je daaronder? Aan God vasthouden zelfs in het negatieve kan ook het begin worden van iets nieuws. En zo zijn die twee dan terug in Bethlehem. Deze aflevering van het verhaal begon met hongersnood en wegtrekken, hij eindigt met terugkomen en de belofte van brood op de plank. Twee vrouwen. De een wil Mara genoemd worden want ze is vol weggegaan en leeg, totaal leeg teruggekomen. Zien jullie hoe leeg mijn bestaan is geworden? Maar daar is nog een andere vrouw, een jongere, ook weduwe. Ruth. Haar naam betekent zoiets als: verfrissing.

9 Jonge frisheid is met de ongelukkige Noomi meegekomen naar Bethlehem. Bij het begin van de gersteoogst. En de goede luisteraar is benieuwd naar het vervolg, dit verhaal kan nooit in mineur eindigen, gersteoogst? Dat is brood maar ook: vreugde blijdschap verwachting. Hoe gaat dat verder? Hoe zal Gods trouw dit kleine mensenverhaal overwelven? amen.