VOORWOORD 2 VERKLARENDE WOORDENLIJST: 59 INDEX 60 BIJLAGE 62

Transcriptie

1 VOORWOORD 2 VERKLARENDE WOORDENLIJST: 59 INDEX 60 BIJLAGE 62 1

2 Voorwoord Nadat het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie herhaaldelijk werd benaderd met vragen over bijvoorbeeld eigendom, beheer, ligging en gebruik bleek dat deze informatie niet gestructureerd te vinden was en soms zelfs ontbrak. Het doel van deze uitgave is dan ook om per fort een aantal praktische gegevens beknopt op een rijtje te zetten, met name voor hen die beroepshalve bij de Waterlinie betrokken zijn. De publicatie is nadrukkelijk niet bedoeld voor het weergeven van bijvoorbeeld gedetailleerde cultuurhistorische gegevens. Hiervoor wordt verwezen naar specifieke publicaties en websites als De naamgeving van de verdedigingswerken is doorgaans ontleend aan het boek De Hollandse Waterlinie van Brand & Brand. In deze uitgave wordt er per bladzijde een verdedigingswerk behandeld, elke bladzijde is daarbij weer in vier kaders verdeeld. In het eerste kader worden er een aantal feitelijke gegevens genoemd, zoals de provincie en de gemeente waarin het zich bevindt. In het tweede kader wordt er een korte karakteristiek gegeven van het verdedigingswerk. Deze informatie is voornamelijk gebaseerd op het boek De Hollandse Waterlinie van Brand & Brand en Cultuurhistorische routes in de provincie, De Hollandse Waterlinie een uitgave van de provincie. Het derde kader is gevuld met gegevens over eigendom, beheer en gebruik. Ook het huidige gebruik, de overeenkomst die er gesloten is tussen eigenaar en gebruiker en de toegankelijkheid wordt voor zover mogelijk in dit kader weergegeven. In het laatste kader, onder aan elke bladzijde, worden drie nummers weergegeven. Het RDMZnummer correspondeert met het nummer dat de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, in het kader van een door hen uitgevoerde inventarisatie, aan het verdedigingswerk heeft gegeven. Het Brand & Brand nummer verwijst naar het Overzicht duurzame vestingwerken in de Nieuwe Hollandse Waterlinie welke achter in het eerder genoemde boek De Hollandse Waterlinie van de auteurs Brand en Brand staat. Het derde nummer is het zogenaamde CultGisnummer. Het CultGis is een onderdeel van Meetnet Landschap. Dit monitoringsstysteem kent een negental meetdoelen op het gebied van het Nederlandse landschap. Dit betekent dat verdedigingswerken met een CultGisnummer digitaal zijn opgeslagen in dit systeem. Tenslotte is achterin deze uitgave een verklarende woordenlijst opgenomen, een index en een bijlage. In de bijlage wordt er een samenvatting gegeven van de belangrijkste groepen eigenaren, het oppervlak en de toegankelijkheid. De informatie die in deze uitgave gepresenteerd wordt, is verkregen door telefonisch contact met verschillende instantie. Om de informatie zo correct mogelijk te presenteren is de verkregen informatie gecontroleerd door de contactpersonen die de informatie hebben geleverd. Mochten er desondanks onjuistheden voorkomen dan neemt het projectbureau hier geen verantwoording voor. Augustus 2001 Patricia Braaksma 2

3 Vesting Muiden Nummer 1 Noord-Holland Muiden 25H Oppervlakte Monumenten status aan weerszijde van de monding van de Vecht 1577 Door de tijd heen zijn er veel aanpassingen gedaan aan de vesting, zo is in de 19e eeuw de omwalling van de vesting ingrijpend verbeterd. De vesting is aangelegd om de (voormalige) Zeedijk, de trekvaart naar Naarden en de in de Vecht gelegen zeesluizen te beschermen. De vesting bestaat uit een caponnière, een remise en een bomvrije kazerne. Binnen de vesting zijn diverse gebouwen gerealiseerd, nadat de vesting als verdedigingswerk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd toegevoegd. Eigendom en beheer zijn echter te divers om ze hier beknopt te kunnen weergeven. Voor meer informatie: Muiden Het Anker ES Muiden RDMZ nummer 1 Brand & Brand nummer 6 CultGis nummer 65 3

4 Vesting Weesp Nummer 2 Noord-Holland Weesp 25H Oppervlakte Monumenten status aan de Vecht ter hoogte van de spoorlijn Amsterdam/Hilversum 1673 Een tijd lang bestond de vesting Weesp uit enkel een omwalling. In 1859 werd er een bomvrije toren gebouwd. De vesting had allereerst tot doel om de beide Vecht oevers te beschermen. Later moesten ook de sluizen die de Vecht van de Amstel scheidde en de spoorlijn Amsterdam-Hilversum door deze vesting beschermd worden. De vesting bestaat uit de bomvrije toren en twee remises met ondergelegen buskruitmagazijn. Binnen de vesting zijn diverse gebouwen gerealiseerd, nadat de vesting als verdedigingswerk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd toegevoegd. Eigendom en beheer zijn echter te divers om ze hier beknopt te kunnen weergeven. Voor meer informatie: Weesp Nieuwstraat BB Weesp RDMZ nummer 67 Brand & Brand nummer 9 CultGis nummer 67 4

5 Vesting Naarden Nummer 3 Noord-Holland Naarden 25H ten zuiden van het Ijsselmeer Oppervlakte Monumenten status 1675 In de 19e eeuw zijn er veel aanpassingen gedaan aan de vesting. De vesting bestaat uit een bomvrije poort, bomvrije kazernes, remises, kazematten, schuilplaatsen en een militaire bakkerij. De vesting Naarden was van groot strategisch belang, omdat het ten oosten van de waterlinie lag. Dit betekende dat de vesting door de vijand direct genaderd kon worden, maar ook dat er vanuit de vesting Naarden een aanval gedaan kon worden. Binnen de vesting zijn diverse gebouwen gerealiseerd, nadat de vesting als verdedigingswerk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd toegevoegd. Eigendom en beheer zijn echter te divers om ze hier beknopt te kunnen weergeven. Voor meer informatie: Naarden Raadhuisstraat EC Naarden RDMZ nummer 114 Brand & Brand nummer 1 CultGis nummer 61 5

6 Fort Ronduit Nummer 4 Noord-Holland Naarden 25H ten noorden van de vesting Oppervlakte 1,6 ha Monumenten status rijksmonument 1873 Dit fort met aardwerk is aangelegd om de buitendijkse gronden ten noorden van de vesting Naarden te kunnen verdedigen. Eigenaar Staat der Nederlanden; verworven in de jaren '50 ministerie van OCW afd. Cultuur; Regionale directie Domeinen West Schipholweg 11-a 2316 XB Leiden Postbus AS Leiden domeinenwest@domeinen.org Beheerder Rijksgebouwendienst directie Noordwest Kennemerplein MJ Haarlem Postbus BD Haarlem verschillende partijen Divers De ruimtes zijn verhuurd aan verschillende partijen. De buitengronden zijn in erfpacht bij een boerenbedrijf. niet toegankelijk RDMZ nummer 877 Brand & Brand nummer 2 CultGis nummer 60 6

7 Werken aan de Karnemelksloot Nummer 5 Noord-Holland Naarden 25H aan weerszijde van de Karnemelksloot Oppervlakte 1,4 ha per werk Monumenten status rijksmonument 1787 Deze twee werken zijn verbeterd in Deze kleine werken bewaakten de Karnemelksloot en de inundatiesluis die tussen de werken lag. Eigenaar gemeente Naarden; verworven voor 1987 sector grondgebied Raadhuisstraat EC Naarden Postbus AA Naarden Beheerder gemeente Naarden afd. ruimtelijke ordening, bouw en milieu Raadhuisstraat EC Naarden Postbus AA Naarden scouting groepen scouting huurovereenkomst niet toegankelijk RDMZ nummer 120 Brand & Brand nummer 3 CultGis nummer 7

8 Hoofdwerk ten zuiden van Naarden Nummer 6 Noord-Holland Bussum 26C maakt deel uit van Sportpark Oppervlakte 1,0 ha Monumenten status? 1868 Dit werk werd samen met vier batterijen aangelegd zodat er een uitval naar de vijand gerealiseerd kon worden. Al snel veranderde de functie tot het opnemen van het veldleger. De vier batterijen zijn verdwenen en alleen het Hoofdwerk is blijven bestaan. Het Hoofdwerk heeft een gecreneleerde (van schietgaten voorziene) muur, met op de hoekpunten uitbouwen ter flankering. Eigenaar gemeente Bussum; verworven in 1930 Brinklaan 35 Postbus HA Bussum fax: info@bussum.nl Beheerder Stichting tot behoud van Werk Vier Stichting tot behoud van Werk Vier/ in de Oude Loods een kunstzinnige vereninging. divers gemeente heeft het in erfpacht gegeven aan de stichting niet toegankelijk RDMZ nummer 140 Brand & Brand nummer 4 CultGis nummer 8

9 Fort Uitermeer Nummer 7 Noord-Holland Weesp 25H ten oosten van de Vecht Oppervlakte 3,8 ha Monumenten status rijksmonument 1673 Oorspronkelijk aangelegd als aarden fort werd het in 1845 omgebouwd tot een fort met een bomvrije toren. De toren behoort in ons land tot de oudste in zijn soort. Later zijn hier nog enkele bomvrije gebouwen bij gekomen. In de jaren is het terrein ingericht voor opslag van munitie. Het fort bewaakte de in het fort gelegen sluis, die later naast het fort kwam te liggen. Daarnaast beschermde het de Gravenlandse Vaart en de daarnaast gelegen weg en spoorlijn naar Hilversum. Eigenaar provincie Noord-Holland; verworven in 1995 afd. Beheer en Uitvoering Zijlweg 245 Postbus AE Overveen Beheerder provincie Noord-Holland afd. Beheer en Uitvoering Zijlweg 245 Postbus AE Overveen provincie Noord-Holland met twee sectoren, de muskusratten bestrijding en steunpunt wegonderhoud opslag ruimte n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 80 Brand & Brand nummer 11 CultGis nummer 68 9

10 Fort Hinderdam Nummer 8 Noord-Holland Nederhorst den Berg 25H een eiland in de Vecht Oppervlakte 18 ha Monumenten status rijksmonument 1673 Oorspronkelijk aangelegd als aarden fort werd het in 1880 sterk gewijzigd door een verandering aan het aardewerk, aanpassingen van het bomvrije wachthuis en door de bouw van een remise. In 1934 werd er nog een dubbele mitrailleurkazemat van gewapend beton aangelegd. Eigenaar Vereniging Natuurmonumenten; verworven in 1994 Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland Beheerder Vereniging Natuurmonumenten Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland Vereniging Natuurmonumenten Noordelijke Vechtplassen Dammerkade NS Ankeveen natuur n.v.t. op aanvraag RDMZ nummer 103 Brand & Brand nummer 12 CultGis nummer 69 10

11 Fort Kijkuit Nummer 9 Loenen 31F ten zuiden van het Hilversumsch Kanaal/Kleizuwe 17 Oppervlakte 2 ha Monumenten status 1844 Het fort diende ter afsluiting van de Kortenhoefse Zuwe met het ernaast gelegen kanaal. Zowel in 1880 als in 1886 werd het fort verbouwd. Het bestond uit een bomvrij wachthuis, remises, een houten loods en een fortwachterswoning. In 1933 werd er nog een uitzonderlijke kazemat gebouwd voor twee mitrailleurs. Eigenaar Vereniging Natuurmonumenten; verworven in Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland Beheerder Vereniging Natuurmonumenten Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland Vereniging Natuurmonumenten natuur n.v.t. alleen met open monumentendag RDMZ nummer 169 Brand & Brand nummer 13 CultGis nummer 70 11

12 Fort Spion Nummer 10 Loosdrecht 31F Bloklaan 9 Oppervlakte 2 ha Monumenten status 1844 Dit fort diende om de Bloklaan af te sluiten. In veel gevallen zijn de ontwikkelingen van dit fort gelijk aan die van fort Kijkuit. Ook hier volgde in 1879 een modernisering van het fort. Het fort bestaat uiteindelijk uit een bomvrij wachthuis, een fortwachterswoning en een loods. Eigenaar waterleidingen Amsterdam; verworven in 1999 Communicatie en Voorlichting Condensatorweg AX Amsterdam Beheerder De se fortenstichting draagt zorg voor de restauratie en onderhoud van het fort en heeft het beheer over het bijbehorende terrein. Het dagelijkse beheer is in handen van de Stichting Wandel en Fietsforten. Fort Spion v.o.f Bloklaan AZ Loosdrecht overnachtingsfort De Amsterdamse Waterleiding heeft het in erfpacht gegeven aan de se Fortenstichting die het beheer hebben overgedragen aan de Wandel- en Fietsfortenstichting dagelijks te bezichtigen RDMZ nummer 250 Brand & Brand nummer 14 CultGis nummer 71 12

13 Fort Nieuwersluis Nummer 11 Nieuwersluis 31E ten westen van de Vecht/achter Rijksstraatweg 9 Oppervlakte 7 ha Monumenten status 1673 Het huidige fort is gebouwd in 1880 op het westelijke gedeelte van de oude versterking. Het fort beschermde de nabijgelegen damsluis in de Vecht, het bestreek de Vechtkaden, de spoorweg Amsterdam- en de Keulse Vaart. Het fort omvat een bomvrije toren. Eigenaar Vereniging Natuurmonumenten; verworven in Postbus ZS 's-graveland Beheerder Vereniging Natuurmonumenten Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland Vereniging Natuurmonumenten natuur n.v.t. excursies op aanvraag RDMZ nummer 876 Brand & Brand nummer 15 CultGis nummer 72 13

14 Fort Tienhoven Nummer 12 Maarssen 31F aan het Tienhovensch Kanaal Oppervlakte 2 ha Monumenten status rijksmonument 1848 Het fort werd aangelegd om de Tienhovense Vaart af te sluiten en de ernaast gelegen inundatiekade te bewaken. Het fort omvat bomvrij wachthuis en is vergelijkbaar met fort Kijkuit en fort Spion. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein h.zwart@sbb.agro.nl Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein natuur n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 261 Brand & Brand nummer 17 CultGis nummer 73 14

15 Fort Maarsseveen Nummer 13 Maarssen 31H aan de Gageldijk/Herenweg 3 Oppervlakte 0,8 ha Monumenten status gemeentelijk monument 1880 Dit fort bewaakte de Maarsseveense Dijk met de ernaast gelegen vaart en bestreek de dijken van de Maarsseveense en Tienhovense polders. Het fort is opgetrokken in de neo-renaissance stijl en heeft een bomvrije ruimte. Eigenaar provincie ; verworven in 1969 Pythagoraslaan BB Beheerder provincie sector RRE van de dienst Ruimte en Groen Pythagoraslaan BB Stichting Scouting Maarssen scouting en recreatie fort huurovereenkomst het gebouw is niet toegankelijk voor publiek, de buitenzijde is ingericht voor openluchtrecreatie RDMZ nummer 333 Brand & Brand nummer 18 CultGis nummer 74 15

16 Fort De Gagel Nummer 14 31H Gageldijk 163 Oppervlakte 0,91 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Diende ter afsluiting van de Gageldijk, Kerkeindse dijk, ter flankering van de Klopdijk en tevens ter bescherming van de voorgelegen indundatisluizen. In 1851 werd er een vierkant bomvrij wachthuis gebouwd. In 1878 werd het fort verder uitgebreid met een bomvrije kazerne en een remise. Eigenaar gemeente ; verworven in 1997 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP partijen met onder andere de rijksuniversiteit divers per partij is een doorlopend huurcontract gebouwen niet toegankelijk, bijbehorend terrein ingericht als stadspark is wel vrij toegankelijk. RDMZ nummer 355 Brand & Brand nummer 20 CultGis nummer 75 16

17 Fort De Klop Nummer 15 31H langs de Vecht/ 1e Polderweg 2 Oppervlakte 2,74 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Het verdedigingswerk sloot zowel de Klopdijk als de Vechtdijk af en beschermde de scheepvaartsluis in de Klopvaart. Rond 1850 werd het fort aanzienlijk vergroot, waarbij in het midden een gemetselde bomvrije toren van twee verdiepingen werd opgetrokken. Het verdedigbare tappenhuis is hier uniek. Later zijn er nog barakken geplaatst om manschappen te legeren. Eigenaar gemeente ; verworven in 1997 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder K9 international K9 international Opleidingscentrum speur- en geleide honden. Na 2002 op het terrein ook een rugzakcamping. verhuurd voor onbepaalde tijd. op afspraak, contact hiervoor opnemen met K9. RDMZ nummer 361 Brand & Brand nummer 19 CultGis nummer 76 17

18 Fort Ruigenhoek Nummer 16 Maartensdijk 31H aan de St. Athoniedijk/Ruigenhoe ksedijk Oppervlakte 12 ha Monumenten status rijksmonument 1867 Dit fort sloot de dijkwegen en inundatiekaden af. Ook de weg en spoorlijn -Hilversum lagen binnen bereik van het geschut. Het fort is als een regelmatige, gebastioneerde vierhoek gebouwd, met bomvrije kazernes, remises en schuilplaatsen, waarnemingsposten en mitrailleuropstellingen. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in? Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein h.zwart@sbb.agro.nl YMCA natuur/overnachtingsfort gedeeltelijk verpacht opengesteld op basis van rondleidingen RDMZ nummer 382 Brand & Brand nummer 27 CultGis nummer 18

19 Fort Blauwkapel Nummer 17 31H ten westen van de A27/Kapelweg Oppervlakte 15,53 ha Monumenten status rijksmonument/ beschermd dorpsgezicht/ alle elementen afzonderlijk beschermd De functie van het fort was het afsluiten van de spoorwegen, de weg -Hilversum en het verdedigen van de waterkeringen ten behoeven van de inundatiekom. Opmerkelijk is dat het fort het dorpje Blauwkapel omsluit. Het fort heeft enkele bomvrije ruimtes waaronder een kazerne en een bomvrij wachthuis op het reduit. Eigenaar gemeente ; verworven in bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP deels de gemeente deels anti-kraak Voor 2002 is er een bouwplan waarbij de niet-historische opstallen gesloopt worden. Het fort krijgt een woonfunctie met kleinschalige bedrijvigheid zoals ateliers. Verder is er aandacht voor recreatie en natuur. erfpacht voor onbepaalde tijd toegankelijkheid nu laag. In 2002 deels openbaar en deels onder begeleiding van gidsen. 19

20 RDMZ nummer 397 Brand & Brand nummer 21 CultGis nummer 77 20

21 Fort Voordorp Nummer 18 31H ten oosten van de A27 Oppervlakte 7,5 ha Monumenten status 1867 Dit fort verdedigde de nabijgelegen inundatiekeerkade met inundatiesluizen en duikers. Ook bestreek het fort de nabijgelegen spoorlijn Amersfoort-. Het fort bezit de gebruikelijke bomvrije gebouwen, waaronder remises, magazijnen en een kazerne. Ook bezit het fort een poterne. Eigenaar particulier eigendom Van Denderen; verworven in 1990 Voordorpsedijk 28b 3737 BK Groenekan Beheerder Van Denderen Beheergroep b.v Voordorpsedijk 28b 3737 BK Groenekan Fort Voordorp b.v. Voordorpsedijk 28b 3737 BK Groenekan conferentieoord/evenementen lokatie van 70 tot personen n.v.t niet openbaar RDMZ nummer 417 Brand & Brand nummer 28 CultGis nummer 78 21

22 Fort De Bilt (ten noorden) Nummer 19 31H ten noorden van de Biltstraat/ Biltsestraatweg 160 Oppervlakte 5,65 ha Monumenten status rijksmonument 1816 Het fort bevind zich aan weerskanten van de Biltstraat en sloot daarmee de verbindingsweg -Arnhem af. Omstreeks 1930 werd de straatweg die om het fort heen liep verbreed en recht door het fort getrokken, waardoor de bomvrije kazerne in tweeën werd gedeeld. Eigenaar gemeente ; verworven in 1997 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Stichting Vredeseducatie heeft project Herinneringscentrum voor de toekomst Fort de Bilt. Een tweede gebruiker is Stichting Herdenkingsmonument Fort De Bilt. De derde gebruiker is een particulier Biltsestraatweg PS herinneringscentrum voor de toekomst tijdens kantooruren; voor verdere inlichtingen Herinneringscentrum Fort de Bilt RDMZ nummer 425 Brand & Brand nummer 23 CultGis nummer 79 22

23 Fort De Bilt (ten zuiden) Nummer 20 31H ten zuiden van de Biltstraat Oppervlakte 5,51ha Monumenten status gemeentelijk monument 1816 Het fort bevind zich aan weerskanten van de Biltstraat en sloot daarmee de verbindingsweg -Arnhem af. Omstreeks 1930 werd de straatweg die om het fort heen liep verbreed en recht door het fort getrokken, waardoor de bomvrije kazerne in tweeën werd gedeeld. Eigenaar Staat der Nederlanden Ministerie van Defensie; Koninklijke Marechaussee, Brigade Biltstraat BE Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie West Mineurslaan AG Postbus RA brigade van de Koninklijke Marechaussee defensiefort n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 425 Brand & Brand nummer 23 CultGis nummer 79 23

24 Werken bij Griftestein Nummer 21 De Bilt 31H ten oosten van het fort aan weerszijde van de weg Oppervlakte 6 ha Monumenten status gemeentelijk monument 1886 Deze werken bestaan uit brede wallen ter weerszijde van de seweg. Diep ingegraven in de wallen liggen twee mitrailleurkazematten uit In 1918 werden er schuilplaatsen van gewapend beton bij gebouwd. Eigenaar De Bilt/Stichting Het s Landschap; verworven in 1953 Soesterdijkseweg Zuid 173/Bunnikseweg AB Bilthoven/3732 HV De Bilt Postbus 300/Postbus AH Bilthoven/3700 AC De Bilt / / info@debilt.nl/info@utrechtslandschap.nl Beheerder De Bilt/Stichting het s Landschap in samenwerking met werkgroep Sandwijck Groen, reiniging en tractie Idem Griftestein-zuid wordt gedeeltelijk particulier gebruikt voor het weiden van paarden, Griftestein-noord wordt door de gemeente zelf beheerd. particulier/ gemeente De Bilt gebruiker schaart vee op basis van tijdelijke overeenkomst niet toegankelijk voor publiek RDMZ nummer Brand & Brand nummer 24 CultGis nummer 24

25 Fort Hoofddijk Nummer 22 32C ten oosten van knooppunt Rijnsweerd/Budapestlaa n 17 Oppervlakte 1,5 ha Monumenten status officieel geen status, wordt wel als monument behandeld door de universiteit 1877 Gebouwd ter afsluiting van het acces de Hoofddijk. Het bestond uit een bomvrije kazerne, een poterne en drie remises. Eigenaar Universiteit van ; verworven in 1963 faculteit Biologie; afd. Botanische Tuinen Budapestlaan 17 Postbus TD , infonr botgard@bio.uu.nl Beheerder Universiteit van faculteit Biologie; afd. Botanische Tuinen Budapestlaan 17 Postbus TD , infonr botgard@bio.uu.nl Universiteit van faculteit Biologie; afd. Botanische Tuinen Budapestlaan , infonr Wetenschappelijke Botanische Tuin n.v.t. geopend van ma t/m vr van 8:30 tot 16 uur, za en zo van 10 tot 16 uur. RDMZ nummer 517 Brand & Brand nummer 29 CultGis nummer 80 25

26 Lunet I Nummer 23 31H ten noorden van de spoorlijn/koningsweg 290 Oppervlakte 1,01 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Aangelegd ter afsluiting van de Houtense Vlakte en de later aangelegde spoorlijnen. In 1939 werden de Lunetten gemoderniseerd door de aanleg van drie zware mitrailleurkazematten. In de jaren 50 werd er op Lunet I een atoombunker van de BB gebouwd. De Lunetten bezitten een gevarieerde struikenvegetatie, terwijl de kazematten een verblijfplaats voor vleermuizen vormen. Eigenaar gemeente ; verworven in 1997 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP gemeente bureau Bijzonder Beheer/Fort Blauwkapel Kapelweg natuur, in de toekomst gaat dit samen met recreatie n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 462 Brand & Brand nummer 26 CultGis nummer 84 26

27 Lunet II Nummer 24 31H ten noorden van de spoorlijn/koningsweg Oppervlakte 1 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Aangelegd ter afsluiting van de Houtense Vlakte en de later aangelegde spoorlijnen. In 1939 werden de Lunetten gemoderniseerd door de aanleg van drie zware mitrailleurkazematten. De Lunetten bezitten een gevarieerde struikenvegetatie, terwijl de kazematten een verblijfplaats voor vleermuizen vormen. Eigenaar gemeente ; verworven in 1997 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP stichting Hof van Eden opslag van genemateriaal van planten en dieren bruikleen niet toegankelijk RDMZ nummer 463 Brand & Brand nummer 26 CultGis nummer 85 27

28 Lunet III Nummer 25 31H ten zuiden van de spoorlijn/houtensepad 150 Oppervlakte 1,19 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Aangelegd ter afsluiting van de Houtense Vlakte en de later aangelegde spoorlijnen. In 1939 werden de Lunetten gemoderniseerd door de aanleg van drie zware mitrailleurkazematten. De Lunetten bezitten een gevarieerde struikenvegetatie, terwijl de kazematten een verblijfplaats voor vleermuizen vormen. Eigenaar gemeente ; verworven in de jaren 60/70 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP gemeente en de Stichting Vleermuisbescherming en enkele particulieren natuur bruikleen beperkt toegankelijk met rondleidingen RDMZ nummer 464 Brand & Brand nummer 26 CultGis nummer 86 28

29 Lunet IV Nummer 26 31H ten zuiden van de spoorlijn/ Oude Liesbosweg 168 Oppervlakte 0,98 ha Monumenten status rijksmonument 1819 Aangelegd ter afsluiting van de Houtense Vlakte en de later aangelegde spoorlijnen. In 1939 werden de Lunetten gemoderniseerd door de aanleg van drie zware mitrailleurkazematten. De Lunetten bezitten een gevarieerde struikenvegetatie, terwijl de kazematten een verblijfplaats voor vleermuizen vormen. Eigenaar gemeente ; verworven in de jaren 60/70 bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP Beheerder gemeente bureau Bijzonder Beheer Kapelweg 23 Postbus RP scouting Salwega/particulier natuur niet toegankelijk RDMZ nummer 465 Brand & Brand nummer 26 CultGis nummer 87 29

30 Fort Vossegat Nummer 27 31H onderdeel Kromhout kazerne Oppervlakte? Monumenten status rijksmonument Kar akteristiek 1817 Het fort diende ter afsluiting van het acces Kromme Rijn met beide kaden, de weg -Bunnik en ter verdediging van een voorliggende inunundatiesluis. Het fort met drie bastions, reduit met wachthuis en twee ravelijnen verdwenen gedeeltelijk door de uitbreidingen van de Kromhout kazerne. Eigenaar Staat der Nederlanden Ministerie van Defensie Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie West Mineurslaan AG Postbus RA opgenomen in de Kromhoutkazerne. kazerneterrein n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer Brand & Brand nummer 25 CultGis nummer 30

31 Fort bij Rijnauwen Nummer 28 32C ten noorden van de Kromme Rijn/Vossegatsedijk 5 Oppervlakte 31,4 ha Monumenten status rijksmonument 1868 Fort Rijnauwen was bestemd voor de afgrendeling en verdediging van een gedeelte van de niet-inundeerbare Houtense Vlakte. Het fort is gebouwd volgens het polygonale stelsel en heeft de bijbehorende caponnière, een lange kazerne en een reduit. Het fort heeft zich ontwikkeld tot een eiland waar bijzondere flora en fauna voorkomen zoals wasplaten (paddestoel) en een grote concentratie vleermuizen Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1984 Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein j.vos@sbb.agro.nl Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein natuur/opslag archeologische goederen n.v.t. opengesteld op basis van rondleidingen RDMZ nummer 518 Brand & Brand nummer 30 CultGis nummer 81 31

32 Fort bij Vechten Nummer 29 31H ten zuiden van de A12/Marsdijk 2 Oppervlakte 17 ha Monumenten status rijksmonument 1867 De belangrijkste functie van dit fort was het afgrendelen van een gedeelte van de niet-inundeerbare Houtense Vlakte. Daarnaast kon vanaf dit fort de strategische spoorlijn Arnhem- onder vuur genomen worden. De inrichting van fort Vechten vertoont grote overeenkomsten met die van Rijnauwen. Uit de mobilisatieperiode dateren drie mitrailleurkazematten van gewapend beton met een gietstalen koepel. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1996 Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Stichting Werk aan de Linie Marsdijk HE Bunnik Stichting Werk aan de Linie, heeft het verder aan verschillende partijen verhuurd Marsdijk HE Bunnik werkfort De stichting "Werk aan de linie" is onderdeel van Nieuwland opleidingen in Wageningen periodiek vrij toegankelijk tijdens bijzonder activiteiten, tentoonstellingen en fortenmaand RDMZ nummer 496 Brand & Brand nummer 31 CultGis nummer 82 32

33 Fort 't Hemeltje Nummer 30 Houten 31H ten zuiden van knooppunt Lunetten Oppervlakte 7,5 ha Monumenten status rijksmonument 1877 Behalve ter afsluiting van een niet-inundeerbare terreinstrook, was het fort bestemd voor de bestrijking van de spoorlijn -Den Bosch. Dit fort was voorzien van caponnière achtige uitbouwen in de gracht met kazematten en lage flanken ter grachtsflankering, die door middel van poternes bereikbaar waren. Eigenaar se Fortenstichting; verworven in sep-99 Postbus TH Beheerder geregeld in een overeenkomst tussen eigenaar en bedrijf Skylight en particulier Fortweg 9/ LX Houten vuurwerkopslag en bewoonde fortwachterswoning huurcontract met het bedrijf niet toegankelijk RDMZ nummer 495 Brand & Brand nummer 32 CultGis nummer 83 33

34 Fort Jutphaas Nummer 31 Nieuwegein 38F ten westen van de Plettenburgerbaan Oppervlakte 5,5 ha Monumenten status Msp-pand, nog niet aangewezen In het zuidelijk gedeelte van het fort bevinden zich in de bodem de restanten van het kasteel Plettenborg, dat al in de 13e eeuw genoemd werd. het huis was eertijds een van de grootste en mooiste landhuizen in de regio. Dit fort grendelde en smalle, niet-inundeerbare terreinstrook tussen Houten en Jutphaas af. Aanvankelijk bestond het verdedigingswerk uit twee stervormige schansen. In de jaren zijn deze schansen samengevoegd en zijn er enkele gebouwen bijgebouwd. Eigenaar gemeente Nieuwegein/Wijnhandel Trouvaille Martinbaan 11 Postbus nn Nieuwegein postbus AA Nieuwegein Beheerder gemeente Nieuwegein voor het terrein de wijnhandel voor het beheer van het gebouw van het reduit Wijnhandel La Trouvaille wijnhandel gedeeld eigendom terrein vrij toegankelijk RDMZ nummer 565 Brand & Brand nummer 34 CultGis nummer 88 34

35 Batterij aan de Overeindse Weg Nummer 32 Nieuwegein 31H ten westen van het 2e Veld Oppervlakte 12 ha Monumenten status in procedure voor een rijksmonument 1871 Aangelegd aan weerszijde van het inundatiekanaal, ter bescherming van dit kanaal. Later werden de batterijen voorzien van bomvrije gebouwen. Het zuidelijke deel is met de omlegging van het Amsterdam-Rijnkanaal in 1981 verdwenen. Eigenaar Staat der Nederlanden; verworven in onbekend Ministerie van Verkeer en Waterstaat; Rijkswaterstaat, directie Zoomstede HK Nieuwegein Postbus AR Nieuwegein Beheerder Rijkswaterstaat Dienstkring Amsterdam-Rijnkanaal Zuidersluis LA Nieuwegein Postbus AN Nieuwegein Particulier Bewoond verpacht aan gebruiker niet toegankelijk RDMZ nummer Brand & Brand nummer 33 CultGis nummer 35

36 Fort Vreeswijk Nummer 33 Nieuwegein 38F tussen het Merwede kanaal en het Lekkkanaal in/wierselaan 1 Oppervlakte 1,5ha Monumenten status Msp-pand, nog niet aangewezen In 1672 was op deze plek al een schans aanwezig. Het fort is in de 18e eeuw gebouwd en zowel in 1820 als in 1853 is dit fort gemoderniseerd. Het fort diende ter verdediging van de sluizen, die erg belangrijk waren voor de inundaties. Eigenaar Nieuwegein; verworven in jaren 60 Martinbaan NN Nieuwegein Beheerder Nieuwegein Martinbaan NN Nieuwegein Stichting Kultureel Werk Nieuwegein, Oudheidskamer, Multicultureel Centrum, scouting Vreeswijk, hengelsportvereniging de Vaart-Poscar en platform Vreeswijk Divers door de gemeente verhuurd aan de SKWN voor gebruik als buurthuis en peuterspeelplaats. Verhuurd aan de scouting geen gebruiksovereenkomst. De hengelsportvereniging De Vaart heeft het visrecht gepacht voor de fortgracht. geopend op wo- en zo-middag van 14 tot 17 uur. 36

37 RDMZ nummer 569 Brand & Brand nummer 35 CultGis nummer 89 37

38 Plofsluis Nummer 34 Nieuwegein 38F in het Amsterdam- Rijnkanaal/Lekkanaaldij k 0 Oppervlakte 1 ha Monumenten status in procedure voor een rijksmonument 1934 Deze sluis is aangelegd om binnen zeer geringe tijd het Amsterdam- Rijnkanaal te kunnen afdammen. Dit was noodzakelijk om te verhinderen dat het water uit de inundatievelden ten zuid-oosten van de Plofsluis via het kanaal naar het noorden zou afvloeien. Eigenaar Staat der Nederlanden ministerie van Verkeer en Waterstaat; Rijkswaterstaat, directie Zoomstede HK Nieuwegein Postbus AR Nieuwegein Beheerder Rijkswaterstaat Dienstkring Amsterdam-Rijnkanaal Zuidersluis LA Nieuwegein Postbus AN Nieuwegein Schietvereniging Ultrajectum Hemsteedsebrug/Postbus AK Nieuwegein Oefenruimte voor schietclub verhuurd aan de schietvereniging niet toegankelijk RDMZ nummer 572 Brand & Brand nummer CultGis nummer 38

39 Werk aan de Waalse Wetering Nummer 35 Houten 38F aan de Waalsche Wetering/ Waalseweg 22 Oppervlakte 3 ha Monumenten status 1875 Dit werk moest de Achterdijk met de niet-inundeerbare terreinstrook ten noorden van de Schalkwijkse Wetering bestrijken. Het bestaat uit een bomvrije kazerne, een remise en een fortwachterswoning. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein j.vos@sbb.agro.nl Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein natuur/cultuur n.v.t. aardwerken zijn vrij toegankelijk voor publiek RDMZ nummer 578 Brand & Brand nummer 36 CultGis nummer 90 39

40 Werk aan de Korte Uitweg Nummer 36 Houten 38F ten westen van de Achterdijk/Lange Uitweg 42a Oppervlakte 2 ha Monumenten status 1871 Het verdedigde de noorder Lekdijk en de Lange Uitweg. Tijdens een modernisering tussen werd het omgewerkt en kreeg het de huidige vorm. In het midden verrees in 1877 een kleine bomvrije kazerne. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Stichting Werk aan de Korte Uitweg Lange Uitweg 42a 3999 WL Tull en 't Waal Stichting Werk aan de Korte Uitweg Lange Uitweg 42a 3999 WL Tull en 't Waal theehuis en kampeerfort in erfpacht gegeven aan de Stichting Werk aan de Korte Uitweg. mei,juni en september in de weekenden en feestdagen. In juli en augustus dagelijks geopend van 10:00 tot 17:00 RDMZ nummer 583 Brand & Brand nummer 41 CultGis nummer 91 40

41 Lunet aan de Snel Nummer 37 Houten 38F Ten noorden van de Lek Oppervlakte 15,1 ha Monumenten status rijksmonument 1845 Lunet aan de Snel flankeerde fort Honswijk en hield het binnentalud van de noorder Lekkade onder vuur. In 1874 werd het verbouwd tot een gesloten aardwerk met bomvrije gebouwen. Door de rustige ligging van het lunet is dit een plaats waar onder andere de ijsvogel broed. Eigenaar Staat der Nederlanden Ministerie van Defensie; Koninklijke Landmacht Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie West Mineurslaan AG Postbus RA Explosieven opruimings commando van de koninklijke Landmacht defensiefort n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 592 Brand & Brand nummer 39 CultGis nummer 92 41

42 Fort Honswijk Nummer 38 Houten 38F Ten noorden van de Lek/Lekdijk Oppervlakte 13,5 Monumenten status rijksmonument 1841 Dit fort is gebouwd als een gebastioneerd aardwerk met vrijstaande bomvrije toren. Het fort diende ter afsluiting van de rivier de Lek met de uiterwaarden, de Noorder Lekdijk met een niet inundeerbare terreinstrook en de hoofdinlaatsluis gelegen binnen het fort. In 1879 werd het fort ingrijpend veranderd, een verdieping van de bomvrije toren werd afgebroken en om de toren werd er aan de oostzijde en contrescarpgalerij gebouwd. Ook werd er nog een bomvrije poort, een kazemat bij gebouwd en diverse barakken. De rustige ligging van dit fort heeft er toe geleid dat de ijsvogel er is gaan broeden. Eigenaar Staat der Nederlanden Ministerie van Defensie; Koninklijke Landmacht Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie West Mineurslaan AG Postbus RA Explosieven opruimings commando van de koninklijke Landmacht. defensiefort n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 589 Brand & Brand nummer 38 CultGis nummer 93 42

43 Werk aan de Groeneweg Nummer 39 Houten 38F tussen de noorder Lekdijk en de Honswijksche Wetering in ten zuiden van Schalkwijk Oppervlakte 10 ha Monumenten status 1914 Dit werk bestaat uit van loopgraven voorziene aarden wallen van onregelmatig gebroken tracé met voor- en tussengelegen grachten en diende een directe aanval op de verouderde Stelling bij Honswijk te verhinderen. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein Beheerder Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein. Postbus AN Nieuwegein j.vos@sbb.agro.nl Staatsbosbeheer Regio Zuid-Holland/ Apelvink RX Nieuwegein natuur n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer Brand & Brand nummer 42 CultGis nummer 95 43

44 Fort Everdingen Nummer 40 Gelderland Culemborg 39A Diefdijk/Goilberdingerd ijk Oppervlakte 11 ha Monumenten status rijksmonument 1844 Het fort zorgde voor de afsluiting van de Lek met de Zuider Lekdijk en uiterwaarden en een niet inundeerbare terreinstrook tegen de binnenzijde van deze dijk. Daarnaast verdedigde het fort de inundatiesluizen en het inundatiekanaal. In 1873 werd het fort verbeterd en aangepast. De bomvrije toren werd deels voorzien van een aangeaarde contrescarpgalerij, verder werden er remises en schuilplaatsen gebouwd. Eigenaar Staat der Nederlanden Ministerie van Defensie; Koninklijke Landmacht Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie West Mineurslaan AG Postbus RA Explosieven opruimings commando van de koninklijke Landmacht defensiefort n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 668 Brand & Brand nummer 44 CultGis nummer 96 44

45 Werk aan het Spoel Nummer 41 Gelderland Culemborg 39A Goilberdingerdijk Oppervlakte 4,86 ha Monumenten status 1794 Diende ter verdediging van de coupure, die men bij inundatie in de Lekdijk zou moeten maken. In 1815 werd voor het werk een inundatiewaaiersluis gebouwd en in 1879 verbeterde men de inundatiemiddelen en voorzag het werk van bomvrije gebouwen. De waaiersluis is inmiddels verdwenen. Eigenaar Staat der Nederlanden wordt in de nabije toekomst waarschijnlijk overgedragen aan de gemeente Culemborg ministerie van Finaciën; Dienst der Domeinen Beheerder regionale directie Domeinen Noordoost afdeling Rivierenland Hanzelaan JK Zwolle Postbus AP Zwolle het zuidelijk gedeelte is wederrechtelijk in gebruik genomen noordelijk deel niet in gebruik zuidelijk deel wederrechtelijk in gebruik genomen n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 687 Brand & Brand nummer 45 CultGis nummer 97 45

46 Werk aan de Diefdijk Nummer 42 Gelderland Geldermalsen 38H waar de Diefdijk de spoorlijn kruist Oppervlakte 5,84 ha Monumenten status 1880 Het werk ligt op de spoorweg Geldermalsen-Leerdam om dit acces te verdedigen. In 1885 werd het verbeterd door de bouw van remises en betonnen borstweringsmuren. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1985 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder Staatsbosbeheer Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem deels bewoond door particulier woonfort deels in erfpacht gegeven voor 30 jaar niet toegankelijk RDMZ nummer 708 Brand & Brand nummer 47 CultGis nummer 99 46

47 Fort Asperen Nummer 43 Gelderland Geldermalsen 38H ten oosten van de Linge/Langedijk 2 Oppervlakte 2,86 ha Monumenten status rijksmonument 1845 Het diende ter afsluiting van het Linge-acces met zijn kaden en ter verdediging van de achterliggende inundatiewaaiersluis en de daar weer achter gelegen waaiersluizen in de Linge. Het fort bestaat in hoofdzaak uit een bomvrije toren. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1985 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder Staatsbosbeheer Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Stichting Fort Asperen Anjeliersstraat NE Amsterdam cultuurfort/winterverblijfplaats vleermuizen verhuurd aan de Stichting Fort Asperen in de zomermaanden vrij toegankelijk, in najaar en winter gesloten i.v.m vleermuizen RDMZ nummer 728 Brand & Brand nummer 50 CultGis nummer

48 Fort bij de Nieuwe Steeg Nummer 44 Gelderland Lingewaal 38H aan de Nieuwe Steeg Oppervlakte 9,22 ha Monumenten status 1878 Diende ter afsluiting van de Zuider Lingedijk samen met de niet te inunderen binnenzijde van de dijk gelegen terreinstrook. Het fort heeft een bijzondere bomvrije kazerne, bestaande uit twee gebouwen waarvan de gevelmuren recht tegenover elkaar staan met en tussenruimte van ongeveer vier meter. Men heeft voor deze afwijkende oplossing gekozen, omdat het fort van twee zijden door aanvallers onder vuur genomen kon worden. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1996 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder beheerd door erfpachter Stichting Fort Nieuwesteeg geweermakerij in de loop van 2002 in erfpacht gegeven aan bedrijf voor 50 jaar. beperkt toegankelijk, min. 4 x 's zomers onder begeleiding en met monumentendagen. RDMZ nummer 770 Brand & Brand nummer 53 CultGis nummer

49 Fort Vuren Nummer 45 Gelderland Lingewaal 38H ten westen van Vuren aan de Lek/Waaldijk 29a Oppervlakte 6,97 ha Monumenten status 1844 Het fort diende ter afsluiting van het Waal-acces en ter bescherming van de voor en achter het fort gelegen sluizen. In 1847 werd in de redoute een grote bomvrije toren gebouwd, in 1873 is het fort verder gemoderniseerd. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1988 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder deels Staatsbosbeheer en deels de gebruiker stichting Wandel- en Fietsforten Waaldijk 29a 4214 LB Vuren herberg/enkele kampeerplaatsen, culturele evenementen in torenfort 's zomers in gebruik gegeven aan de stichting Wandel- en Fietsforten in de zomermaanden vrij toegankelijk, torenfort in najaar en winter gesloten i.v.m vleermuizen RDMZ nummer 746 Brand & Brand nummer 55 CultGis nummer

50 Batterij onder Brakel Nummer 46 Gelderland Zaltbommel 44F ten oosten van de Nieuwendijk Oppervlakte 4,96 ha Monumenten status 1879 Dit fort sloot de Waal met uiterwaarden en de Zuider Waaldijk af en verdedigde het inundatieveld in de Bommelerwaard. Door de zwakke ondergrond is dit fort veel kleiner uitgevallen dan oorspronkelijk de bedoeling was. Uiteindelijk kwam er een bomvrij gebouw op. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1988 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder Staatsbosbeheer Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem geen gebruiker natuur, winterverblijfplaats vleermuizen n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 825 Brand & Brand nummer 59 CultGis nummer

51 Batterij onder Poederoijen Nummer 47 Gelderland Zaltbommel 44F ten noorden van de Maasdijk Oppervlakte 6,12 ha Monumenten status 1879 Diende ter afsluiting van de (afgedamde) Maas met uiterwaarde en Maasdijk en bood bescherming aan de achterliggende sluizen die van groot belang waren voor het inundatieveld in de Bommelerwaard. Dit fort heeft hetzelfde uiterlijk als fort Brakel. Eigenaar Staatsbosbeheer; verworven in 1988 Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem Beheerder Staatsbosbeheer Regio Gelderland Velperbuitensingel CT Arnhem Postbus AR Arnhem geen gebruiker natuur, winterverblijfplaats vleermuizen n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 832 Brand & Brand nummer 60 CultGis nummer

52 Slot Loevestein Nummer 48 Gelderland Zaltbommel 38G ten zuiden van de Waal en ten oosten van de Afgedamde Maas/Loevestein 1 Oppervlakte 12,4 ha Monumenten status rijksmonument sinds e eeuw Deze eerste aanduiding betreft het slot, in de 16e eeuw kwam er een omwalling. In de 19e eeuw werd het slot gemoderniseerd naar de eisen van die tijd. Het slot diende ter afsluiting van het punt waar de zuidelijke Waaldijk samenvalt met de noordelijke Maasdijk en hield het voorterrein van de vesting Woudrichem onder vuur. Eigenaar Staat der Nederlanden; verworven in 1952 Ministerie van Financiën Beheerder Stichting Museum Slot Loevestein Loevestein TG Poederoijen info@slotloevestijn.nl Stichting Museum Slot Loevestein Loevestein TG Poederoijen museum huurovereenkomst nu nog met domeinen in oktober wordt dit veranderd naar de rijksgebouwendienst van het ministerie van VROM. Mei-september Di t/m vrij ,Za, zon & ma Oktober-april Za, zon & woe Schoolvakanties in april en oktober: dagelijks van Feestdagen:Koninginnedag, 1e Paas- en Pinksterdag Hemelvaart, 2e Paas- en Pinksterdag Kerst, Oud- en Nieuwjaarsdag gesloten RDMZ nummer 700 Brand & Brand nummer 58 CultGis nummer

53 Vesting Woudrichem Nummer 49 Noord-Brabant Woudrichem 38G Oppervlakte Monumenten status ten zuiden van de Waal en ten westen van de Afgedamde Maas De vesting diende ter afsluiting van de (afgedamde) Maas met de Zuider Maasdijk en moest ook het direct voorgelegen inundatiekanaal en sluizen bewaken. De vesting bestond in de 19e eeuw uit zeven bastions, twee ravelijnen en twee ter scheiding van de rivier in de gracht gelegen beren. In de 19e eeuw werden er maar weinig aanpassingen gedaan, omdat de vesting in een minder belangrijk front lag. Binnen de vesting zijn diverse gebouwen gerealiseerd, nadat de vesting als verdedigingswerk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd toegevoegd. Eigendom en beheer zijn echter te divers om ze hier beknopt te kunnen weergeven. Voor meer informatie: Woudrichem Postbus ZG Woudrichem RDMZ nummer 697 Brand & Brand nummer 62 CultGis nummer

54 Vesting Gorinchem Nummer 50 Zuid Holland Gorinchem 38G Oppervlakte Monumenten status ten noorden van de Waal 16e eeuw 16e eeuw De vesting diende ter afsluiting van de rivier de Waal met Waaldijk en uiterwaarden. De vesting werd al snel overbodig door voorliggende werken, hierdoor is er in de 19e eeuw niet veel gemoderniseerd. Er zijn wel enige aanpassingen gedaan door de aanleg van het Merwede kanaal. Binnen de vesting zijn diverse gebouwen gerealiseerd, nadat de vesting als verdedigingswerk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd toegevoegd. Eigendom en beheer zijn echter te divers om ze hier beknopt te kunnen weergeven. Voor meer informatie: Gorinchem Stadhuisplein AZ Gorinchem RDMZ nummer 692 Brand & Brand nummer 57 CultGis nummer 54

55 Fort Giessen Nummer 51 Noord-Brabant Woudrichem 44F aan de Giessense Steeg Oppervlakte 9 ha Monumenten status 1878 Diende ter voorkoming van een directe aanval op de ouder vesting Woudrichem en hield ook de zuidelijke Maasdijk onder vuur. Het fort heeft veel weg van een lunet met een bomvrije kazerne en remises. Eigenaar Brabants Landschap; verworven in 1976 district West-Brabant Kasteellaan 4 Haaren Postbus ZH Haaren info@brabantslandschap.nl Beheerder Stichting Brabants Landschap secretariaat kap. H. v/d Maadenstraat LA Wijk en Aalsburg Vereniging Altenatuur secretariaat Emmikhovenseweg 6a 4286 LH Almkerk voor verenigingen in gebruik gegeven aan de beide verenigingen niet toegankelijk, met uitzondering van manifestaties RDMZ nummer 822 Brand & Brand nummer 64 CultGis nummer

56 Fort aan de Uppelse Dijk Nummer 52 Noord-Brabant Werkendam 44E bij het knooppunt van de A27 en de Provinciale Weg Noord/Uppelse Dijk Oppervlakte 3,5 ha Monumenten status in procedure voor een rijksmonument 1847 Oorspronkelijk was dit een torenfort omgeven door een rondgaande gracht met ophaalbrug. In deze tijd heette het fort Altena. In 1877 werd het fort gemoderniseerd tot een langgerekt gebastioneerd fort en werd ook de naamsverandering doorgevoerd. Het fort diende om de weg Gorinchem- Breda te beschermen. Eigenaar Staat der Nederlanden; verworven in voornemen tot vervreemding Ministerie van Defensie Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie Zuid-Nederland Vestdijk CA Eindhoven Postbus AT Eindhoven Koninklijke Landmacht Legermuseum opslag n.v.t. niet toegankelijk RDMZ nummer 798 Brand & Brand nummer 66 CultGis nummer

57 Werk aan de Bakkerskil Nummer 53 Noord-Brabant Werkendam 44E ten oosten van de Bakerskil Oppervlakte 1,0 ha Monumenten status in procedure voor een rijksmonument 1878 Dit werk diende ter afsluiting van de Schenkeldijk en tevens ter bescherming van een inundatiewaaiersluis. Het bestaat uit een bomvrij kazerne verbonden met remises op walganghoogte. In latere periode zijn er loodsen gebouwd op de wallen. Eigenaar Staat der Nederlanden; verworven in n.v.t Ministerie van Defensie Beheerder Dienst Gebouwen Werken en Terreinen directie Zuid-Nederland Vestdijk CA Eindhoven Postbus AT Eindhoven Koninklijke Marechausse opslag n.v.t niet toegankelijk RDMZ nummer 792 Brand & Brand nummer 67 CultGis nummer