Er zit schot in de mortieren

Transcriptie

1 Regio Zuid-West Er zit schot in de mortieren Onderzoek naar het bezigen van professioneel vuurwerk in 2003

2 Samenvatting De VROM-Inspectie heeft in 2003 een onderzoek verricht naar de veiligheidssituatie bij het afsteken van professioneel vuurwerk tijdens evenementen. Gecontroleerd is op de toepassing en naleving van de regels uit het Vuurwerkbesluit. Doelstellingen van het project waren het bevorderen van een adequate uitvoering van het Vuurwerkbesluit door provincies en het verkrijgen van inzicht in de veiligheids- en naleefsituatie bij het afsteken van professioneel vuurwerk. Tevens is in het kader van dit project nagegaan of de aanbevelingen uit het onderzoek uit 2002 naar vuurwerkevenementen zijn overgenomen door de branche (bezigers) en de provincies. In 2003 zijn 64 controlebezoeken door de VROM-Inspectie uitgevoerd, waarvan zeven binnenevenementen (theatervuurwerk). Bekend is dat vanaf het moment van aankomst tot het opruimen van het vuurwerk een vuurwerkevenement is omgeven met tal van risico s. Door strikte handhaving van met name de veiligheidsafstanden uit vergunningen kunnen deze risico s tot een aanvaardbaar niveau worden teruggebracht. Vanuit veiligheidsoogpunt bezien lijken de door de provincies gehanteerde veiligheidsafstanden het beoogde effect te hebben, namelijk 99,9 % veiligheid voor publiek (kans 1 op 1000 dat de effecten tot buiten de genoemde afstanden reiken). Vanwege de grote afstanden die worden voorgeschreven in ontbrandingstoestemmingen, wordt door de bezigers steeds meer vuurwerk van een kleiner kaliber gebezigd, waarvoor geringere afstanden kunnen worden gehanteerd. Het buiten de gevarenzone houden van publiek blijkt evenals in ook in 2003 weer problemen te hebben opgeleverd. De beoordeelde toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen die in 2003 door de provincies zijn verleend, zijn voldoende adequaat. De vergunningsvoorschriften bieden voldoende waarborgen voor de veiligheid van derden tijdens het tot ontbranding brengen van professioneel vuurwerk. Met betrekking tot de handhaving van toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen kan gesteld worden dat de provincies dit op adequaat niveau uitvoeren. Dat wil zeggen dat er zowel in kwantiteit als in kwaliteit op goede wijze uitvoering wordt gegeven aan de handhaving van het Vuurwerkbesluit Gebleken is dat er zich in 2003 minder gevaarlijke situaties hebben voorgedaan dan in 2002 en voorgaande jaren. Desalniettemin heeft zich een aantal situaties voorgedaan die risicovol zijn geweest voor de afsteker, omwonenden en/of publiek. Over het algemeen is door het bevoegd gezag hier adequaat tegen opgetreden, waardoor de veiligheid van derden alsnog in voldoende mate kon worden gewaarborgd. Concluderend kan gesteld worden dat de veiligheid van vuurwerkevenementen sterk vergroot is ten opzichte van voorgaande jaren als gevolg van het strikt toepassen en handhaven van de regels uit het Vuurwerkbesluit. Dit is met name het gevolg van de intensieve personele inzet door provincies op het gebied van vergunningverlening en handhaving alsmede van investeringen in kennis en opleiding van provinciale ambtenaren. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 2/47

3 Samenvatting 2 1 Inleiding 5 2 Project bezigers professioneel vuurwerk Doel van het project Uitvoering 7 3 Regelgeving omtrent vuurwerkevenementen Vuurwerkevenementen in het vuurwerkbesluit Toepassingsvergunning en ontbrandingstoestemming Binnenlandse bezigers Buitenlandse bezigers 10 4 Geldende afstanden Vuurwerkbesluit IPO-afstanden De praktijk Consumentenvuurwerk bij evenementen Conclusie 12 5 Buitenlandse bezigers Bevoegd gezag VROM-beschikkingen Evenementen met buitenlandse bezigers Conclusie 13 6 Binnenlandse bezigers Bevoegd gezag Aantal evenementen Opvattingen van de binnenlandse beziger 15 7 Provinciale uitvoering Toepassingsvergunningen Ontbrandingstoestemmingen Handhaving Conclusie 18 8 Andere instanties Burgemeester Brandweer Politie Arbeidsinspectie Inspectie Verkeer en Waterstaat Conclusie 21 9 Veiligheid buitenvuurwerk Het vervoer Het werkplan Het publiek 23 Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 3/47

4 9.4 Het weer De opbouw van het vuurwerk Het vuurwerk De ontbranding Het opruimen Conclusies Veiligheid binnenvuurwerk Ontbrandingstoestemming Controles Veiligheid Conclusies Conclusies Aanbevelingen Extern Intern 30 Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 4/47

5 1 Inleiding Het vuurwerk op vrijdagavond was weer spectaculair als van ouds, al vragen de organisatoren zich opnieuw af of de voorschriften zo langzamerhand niet hun doel voorbijschieten. Vanaf s middags twee uur loopt een ambtenaar van de provincie het terrein minutieus te controleren of aan alle voorschriften wordt voldaan. Vervolgens komt s avonds een ambtenaar van het Ministerie van VROM de controleur van de provincie controleren en voert hij en passant zelf nog wat controles uit. Nogmaals, veiligheid voor alles, maar er zijn toch wel grenzen. Eigenlijk heb ik de indruk dat men bezig is door middel van een ontmoedigingsbeleid het afsteken van vuurwerk helemaal uit te bannen. (Citaat uit Witte Weekblad van 24 augustus 2003) In hoeverre biedt het toezicht op het Vuurwerkbesluit waarborgen voor de veiligheid van derden bij vuurwerkevenementen? Deze vraag stond centraal in het onderzoek van de VROM-Inspectie naar het bezigen van professioneel vuurwerk in Het Besluit van 22 januari 2002, houdende nieuwe regels met betrekking tot consumenten- en professioneel vuurwerk, kortweg het Vuurwerkbesluit (Staatsblad 2002, 33) stelt onder meer regels ten aanzien van het afsteken van professioneel vuurwerk door daartoe bevoegde personen, de zogenoemde bezigers. De VROM-Inspectie is belast met het eerstelijns toezicht op het naleven van de toepassingsvergunning door buitenlandse bezigers, het tweedelijns toezicht op het naleven van de toepassingsvergunning door binnenlandse bezigers alsmede het tweedelijns toezicht op het naleven van de ontbrandingstoestemmingen door zowel binnenlandse als buitenlandse bezigers. In het kader van deze VROM-Inspectietaken is in 2003 een project uitgevoerd ter controle van de naleving van de regels uit het Vuurwerkbesluit betreffende de bezigers. Het betrof een vervolgproject op het onderzoek dat in 2002 is uitgevoerd, waaruit bleek dat het afsteken van professioneel vuurwerk met tal van gevaren omgeven was. In 2002 was de uitvoering van de handhavingstaken bij vuurwerkevenementen voor zowel de provincie als de VROM-Inspectie nog nieuw. Er werd veelal samen opgetrokken om kennis en ervaring op te doen. Eind 2002 lag die situatie anders: bij de provincies is sterk geïnvesteerd in menskracht, waardoor zij haar eerstelijns verantwoordelijkheid gestructureerd kon gaan oppakken. Daardoor is het karakter van het onderzoek van de VROM-Inspectie in 2003 verschoven naar meer tweedelijns toezicht op de uitvoeringstaken van de provincies. In het onderzoek van 2002 speelden bovendien gemeenten nog een belangrijke rol in het kader van de overgangsregeling voor het verlenen van ontbrandingstoestemmingen in de vorm van evenementenvergunningen en/of verklaringen van geen bezwaar. In 2003 is het verlenen van ontbrandingstoestemmingen volledig overgedragen aan de provincies, waardoor in dit onderzoek geen specifieke aandacht meer is besteed aan de rol van gemeenten. In deze rapportage zijn de bevindingen weergegeven van de door de VROM-Inspectie uitgevoerde controleactie. De doelstellingen van dit project staan verwoord in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 is aangegeven welke regelgeving in 2003 van toepassing was omtrent de vuurwerkevenementen die in dat jaar plaats vonden. Hoofdstuk 4 gaat in op de afstandenproblematiek tussen afsteeklocatie, publiek, woningen en gevoelige objecten. In hoofdstuk 5 en 6 wordt uitvoerig stilgestaan bij de buitenlandse, binnenlandse bezigers. Hoofdstuk 7 gaat nader in op de provinciale uitvoeringspraktijk en hoofdstuk 8 op die van andere instanties. In hoofdstuk 9 en 10 wordt een beschouwing gegeven over de veiligheid van de (buiten)vuurwerkevenementen onderscheidenlijk het binnenvuurwerk (theatervuurwerk). Hoofdstuk 11 en 12 besluiten met de conclusies, respectievelijk de aanbevelingen. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 5/47

6 Ontbranding pot-à-feu: grondvuurwerk of luchtvuurwerk: 30 of minimaal 120 meter afstand tot publiek? Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 6/47

7 2 Project bezigers professioneel vuurwerk 2.1 Doel van het project Het doel van het project bezigers professioneel vuurwerk 2003 was drieledig: het bevorderen van een adequate uitvoering van het Vuurwerkbesluit voor wat betreft het onderdeel bezigen professioneel vuurwerk door de provincies en de VROM-Inspecties; het verkrijgen van inzicht in de veiligheids- en naleefsituatie (Vuurwerkbesluit) bij het afsteken van professioneel vuurwerk; het beoordelen in hoeverre de betrokken instanties de aanbevelingen uit het onderzoek 2002 hebben overgenomen. Tevens is tijdens het project zorg gedragen voor de naleving van het Vuurwerkbesluit en is bestuurs- en/of strafrechtelijk (doen) opgetreden, indien kernbepalingen 1 werden overtreden. 2.2 Uitvoering Het verkrijgen van inzicht in de nalevings- en veiligheidssituatie bij vuurwerkevenementen heeft plaatsgevonden door toetsing van de praktijk aan de toepassingsvergunningen en de ontbrandingstoestemmingen Vuurwerkbesluit. Tijdens de controles is nagegaan hoe het was gesteld met: - de kwaliteit van de ontbrandingstoestemmingen; - de naleving van de kernbepalingen uit de verleende vergunning(en) Vuurwerkbesluit; - de algehele veiligheidssituatie bij de vuurwerkevenementen, getoetst aan het Vuurwerkbesluit. Tijdens de controlebezoeken is naast de voorschriften uit de toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen tevens signaaltoezicht uitgeoefend. Dat wil zeggen dat gecontroleerd is op aspecten waarvoor een andere instantie of ander dienstonderdeel verantwoordelijk is dan de VROM- Inspectie. Bij constatering van overtredingen is die andere partij hiervan in kennis gesteld. Het betrof onder meer de vervoersaspecten en de afvoer van niet afgestoken vuurwerk. Er zijn in totaal 64 controles door de VROM-Inspectie uitgevoerd. De controles zijn aselect gekozen uit lijsten van vuurwerkevenementen die zijn aangeleverd door de provincies en het Landelijk Meld- en Informatiepunt Vuurwerk (LMIP). Bijna 8 % van de 875 vergunde evenementen in 2003 is op deze wijze door de VROM-Inspectie bezocht, waarmee een voldoende beeld kon worden verkregen van de veiligheids- en naleefsituatie in Kernbepalingen zijn beschreven in het Handhavingsdocument Vuurwerkbesluit 2002 Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 7/47

8 Vuurwerk op ponton: wel of geen vervoer van gevaarlijke stoffen over water (VLG/ADNR)? Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 8/47

9 3 Regelgeving omtrent vuurwerkevenementen 3.1 Vuurwerkevenementen in het vuurwerkbesluit Het Besluit van 22 januari 2002, houdende nieuwe regels met betrekking tot consumenten- en professioneel vuurwerk (Vuurwerkbesluit, Staatsblad 2002, 33), is op 1 maart 2002 in werking getreden. Het besluit strekt tot integrale herziening van het Vuurwerkbesluit Wet milieugevaarlijke stoffen (Staatsblad 1993, 215) waarbij zowel de regelgeving voor consumentenvuurwerk als die voor professioneel vuurwerk in één nieuwe algemene maatregel van bestuur zijn geïntegreerd. Het Besluit beoogt de gehele keten van het invoeren dan wel vervaardigen of assembleren, verhandelen, uitvoeren, opslaan, bewerken en ontbranden van vuurwerk te reguleren met inbegrip van bepaalde vervoershandelingen met vuurwerk. Het doel van het Besluit is betere waarborgen te scheppen voor de bescherming van mens en milieu tegen de mogelijke effecten die het opslaan, bewerken en afsteken van vuurwerk kunnen veroorzaken. In de nota van toelichting op het Besluit staat als concrete doelstelling onder meer genoemd de bescherming van toeschouwers die aanwezig zijn bij een evenement of voorstelling waarbij professioneel vuurwerk wordt afgestoken. Het Vuurwerkbesluit bevat regels die zijn afgestemd op de specifieke kenmerken van het product vuurwerk. De gevaarsaspecten van dit product rechtvaardigen een benadering waarbij voor vuurwerk niet het risico dat wil zeggen de kans vermenigvuldigd met het effect dat zich een ongeval voordoet, maatgevend is voor de veiligheidseisen die aan het opslaan, bewerken en afsteken van vuurwerk worden gesteld, maar uitsluitend het effect dat bij een ongeval kan optreden. De ramp in Enschede heeft een belangrijke rol gespeeld in deze nieuwe, voornamelijk effectgerichte benadering, die zich richt op een nietnoodzakelijk maatschappelijk fenomeen. In het Vuurwerkbesluit zijn voorschriften opgenomen voor het afsteken (bezigen) van professioneel vuurwerk. Voor het bezigen van professioneel vuurwerk is een toepassingsvergunning en een ontbrandingstoestemming vereist. 3.2 Toepassingsvergunning en ontbrandingstoestemming Binnenlandse bezigers In 2003 dient een binnenlandse beziger voor een ontbranding van professioneel vuurwerk te beschikken over: een toepassingsvergunning op grond van artikel 3.3.2, lid 1 Vuurwerkbesluit, af te geven door de provincie waarbinnen de aanvrager is gevestigd (algemene bedrijfsvergunning); een ontbrandingstoestemming op grond van artikel 3.3.2, lid 3 Vuurwerkbesluit, af te geven door de provincie waarbinnen het vuurwerk tot ontbranding zal worden gebracht: voor deze toestemming is benodigd een verklaring van geen bezwaar (VVGB) op grond van artikel 3.3.4, lid 5 Vuurwerkbesluit, af te geven door de burgemeester van de gemeente waarbinnen het vuurwerk tot ontbranding wordt gebracht. De provincies bepalen in de ontbrandingstoestemming onder welke voorwaarden een ontbranding toegestaan is, inclusief de daarbij te hanteren veiligheidsafstanden (artikel 3.3.2, lid 3 Vuurwerkbesluit). Hiervoor zijn door het Interprovinciaal Overleg (IPO) standaardvoorschriften ontwikkeld. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 9/47

10 In 2003 zijn door de provincies 22 toepassingsvergunningen en 854 ontbrandingstoestemmingen verleend. Tabel 1: aantal in 2003 verleende toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen per provincie Toepassingsvergunningen Ontbrandingstoestemmingen Groningen 0 41 Friesland 2 42 Drenthe 0 18 Overijssel 1 63 Gelderland Noord-Holland Flevoland 5 21 Utrecht 3 49 Zuid-Holland Zeeland 0 15 Noord-Brabant 1 70 Limburg 1 49 VROM (t.b.v. buitenlandse bezigers) 3 n.v.t. Totaal: De provincies zijn bevoegd gezag voor de handhaving van zowel de toepassingsvergunning als de ontbrandingstoestemming Buitenlandse bezigers Vanaf 1 maart 2002 dient een buitenlandse beziger voor een ontbranding van professioneel vuurwerk te beschikken over: een toepassingsvergunning op grond van artikel 3.3.2, lid 1 Vuurwerkbesluit, af te geven door de Minister van VROM (algemene bedrijfsvergunning); een ontbrandingstoestemming op grond van artikel 3.3.2, lid 3 Vuurwerkbesluit, af te geven door de provincie waarbinnen het vuurwerk tot ontbranding zal worden gebracht: voor deze toestemming is benodigd een VVGB op grond van artikel 3.3.4, lid 5 Vuurwerkbesluit, af te geven door de burgemeester van de gemeente waarbinnen het vuurwerk tot ontbranding wordt gebracht. In 2003 zijn door de Minister van VROM drie (algemene) toepassingsvergunningen verleend. De minister van VROM is bevoegd gezag voor de handhaving van deze toepassingsvergunningen. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 10/47

11 4 Geldende afstanden Eén van de belangrijkste veiligheidsaspecten rondom vuurwerkevenementen betreft de afstand tussen de afsteeklocatie en het publiek, woningen of andere gevoelige objecten. Vanaf het moment van in werking treden van het Vuurwerkbesluit is hierover volop discussie geweest. Hieronder volgt een uiteenzetting van hetgeen zich in 2003 op dit gebied heeft afgespeeld en de wijze waarop hiermee tijdens het onderzoek is omgegaan. 4.1 Vuurwerkbesluit Het Vuurwerkbesluit stelt wel afstandseisen met betrekking tot de opslag, maar geen eisen aan het afsteken van professioneel vuurwerk. Het is de bedoeling dat de provincies deze eisen opnemen in de ontbrandingstoestemming. Een in opdracht van het Ministerie van VROM uitgevoerd TNO-onderzoek Effectafstanden voor het bezigen van professioneel vuurwerk heeft geleid tot een door de Minister van VROM aan alle gemeenten en provincies gestuurde brief met het dringend advies om de door TNO vastgestelde veiligheidsafstanden voor te schrijven (brief van 13 mei 2002, kenmerk EV ). Uitgangspunt voor deze afstandentabel is geweest de borging van de veiligheid van publiek voor minimaal 99,9 procent. Dat wil zeggen dat bij maximaal één op de duizend evenementen de effecten van vuurwerk tot buiten de veiligheidsafstanden kunnen reiken. 4.2 IPO-afstanden In IPO-verband is afgesproken dat de provincies in principe de afstanden uit de adviesbrief van de Minister van VROM van 13 mei 2002 overnemen. Omdat de lijst van vuurwerkproducten in deze brief niet uitputtend was, is door het IPO aan TNO en RIVM verzocht onderzoek te doen naar veiligheidsafstanden voor consumentenvuurwerk alsmede naar professioneel vuurwerk van een kleiner kaliber dan 3 inch. De adviesbrief van de Minister van VROM ging uit van een minimumafstand van 120 meter tot publiek voor alle mortieren met een kleiner kaliber dan 3 inch. Veel provincies wilden ook voor mortieren van een kleiner kaliber effectafstanden gaan hanteren. Inmiddels zijn ook, met een instemmend advies van TNO en RIVM, voor het afsteken van consumentenvuurwerk tijdens professionele vuurwerkevenementen veiligheidsafstanden bepaald. In bijlage IV is aangegeven welke afstanden in 2003 door de meeste provincies zijn gehanteerd. 4.3 De praktijk Ervaringen uit de praktijk naar aanleiding van de onder meer 64 uitgevoerde inspecties bij vuurwerkevenementen geven ten aanzien van de gehanteerde veiligheidsafstanden het volgende beeld. Gebleken is dat in alle verleende ontbrandingstoestemmingen afstandseisen zijn opgenomen. Bij het toepassen van veiligheidsafstanden zijn de volgende constateringen gedaan. Alle provincies hanteren de afstanden die door de IPO-werkgroep vuurwerk zijn afgesproken. Deze afstanden komen overeen met de afstanden uit de brief van de Minister van VROM van 13 mei Door het hanteren van strengere afstandseisen dan in voorgaande jaren heeft in 2003 een aantal plaatselijk traditionele vuurwerkevenementen geen doorgang kunnen vinden. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 11/47

12 Bezigers hebben in 2003 erg moeten wennen aan de nieuwe afstandseisen die provincies in ontbrandingstoestemmingen opnemen ten opzichte van de oude afstanden uit de verklaringen van geen bezwaar van de burgemeesters in Laatstgenoemde afstanden waren veel geringer. Er is een duidelijke tendens waargenomen naar het afsteken van een kleiner kaliber vuurwerk, waardoor geringere afstanden tot publiek gehanteerd kunnen worden. De gehanteerde veiligheidscirkels lijken in de praktijk voldoende waarborg te geven voor de veiligheid van publiek. Er zijn geen ongevallen bekend als gevolg van te geringe afstanden tot publiek. Evenals in 2002 is thans gebleken dat het niet altijd eenvoudig is de veiligheidscirkels af te zetten met vaak gebruikt afzetlint. De omtrek van te hanteren veiligheidscirkels is soms groot. Het gaat hier om een organisatorisch probleem: technisch gezien is afzetting vrijwel altijd mogelijk, maar over de wijze waarop moet wel vóóraf zijn nagedacht door de organisatie van het evenement. Vaak is vanaf de ontsteeklocatie door de beziger niet het gehele binnen de veiligheidscirkel gelegen gebied te overzien, waardoor het direct staken van het ontbranden niet of slechts beperkt mogelijk is zodra de veiligheidszone geschonden wordt. Extra waarnemers ter hoogte van de afzetting, die in directe verbinding staan met de beziger kunnen een oplossing zijn voor dit probleem. Op tot nu toe gebruikelijke ontbrandingslocaties is vaak sprake van woonbebouwing binnen de veiligheidscirkel. Bij deze situaties is waargenomen dat bewoners uit deze huizen zich buiten hun eigen huis begaven en binnen de veiligheidscirkel kwamen, ook als hen per brief geboden was om binnen te blijven 2. Bewoners in de eigen tuin, op het balkon of achter openstaande vensters moeten in dit kader worden gelijkgesteld met publiek. Het gebied binnen de veiligheidscirkel is mede als gevolg van geen of beperkte inspanningen van de beziger en/of de organisatie soms niet vrij van publiek gehouden. Publiek accepteert de te hanteren veiligheidsafstanden niet, omdat zij zich haar gebruikelijke beleving van dit soort evenementen - als gevolg van de grotere afstanden tot het schouwspel - ontnomen acht. Dit leidt tot directe aantasting van de veiligheid. Er verschijnen steeds andere soorten professioneel vuurwerk op de markt, waarvoor nog geen objectief vastgestelde afstanden voorhanden zijn. Door het IPO is opdracht verstrekt tot het vaststellen van veiligheidsafstanden voor deze nieuwe producten. Met betrekking tot binnenvuurwerk (PSE) zijn geen effectafstanden bepaald. Over het algemeen geeft alleen het product (etiket) of de beziger zelf aan wat een veilige afstand tot publiek is. Deze afstanden worden meestal door de provincies overgenomen in de ontbrandingstoestemmingen. Niet duidelijk is of hierdoor te grote risico s kunnen ontstaan. 4.4 Consumentenvuurwerk bij evenementen In toenemende mate wordt consumentenvuurwerk gebruikt tijdens professionele vuurwerkevenementen. Specifiek voor dit soort vuurwerk heeft het IPO afstandseisen geformuleerd. De te hanteren afstanden zijn veel geringer (30 of 60 meter) dan de afstanden die worden gehanteerd voor professioneel vuurwerk. De gehanteerde afstanden voor het afsteken van consumentenvuurwerk tijdens evenementen blijken onvoldoende te zijn, indien meerdere artikelen consumentenvuurwerk worden doorgelont of samengevoegd 3. Daarnaast komen er steeds meer producten consumentenvuurwerk met zwaardere effecten op de markt waardoor kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij de algemeen gestelde relatief geringe afstandseisen voor consumentenvuurwerk. 4.5 Conclusie - Vanuit veiligheidsoogpunt bezien lijken de gehanteerde veiligheidsafstanden wel het beoogde effect te hebben, namelijk 99,9 % veiligheid voor publiek (kans 1 op 1000 dat de effecten tot buiten de genoemde afstanden reiken). - Vanwege de grote afstanden die worden voorgeschreven, wordt door de bezigers echter steeds meer vuurwerk van een kleiner kaliber gebezigd. - Het buiten de gevarenzone houden van publiek blijkt ook in 2003 weer problemen te hebben opgeleverd als gevolg van de minimale inzet van bewaking door de beziger en/of de organisatie. 2 3 Leiden, 3 oktober 2003 (mensen op daken, in open ramen en deuren) Putten, 30 april 2003 (effecten reikten tot meer dan 100 meter, tussen het publiek) Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 12/47

13 5 Buitenlandse bezigers 5.1 Bevoegd gezag Op grond van artikel 3.3.2, lid 2 Vuurwerkbesluit is de Minister van VROM bevoegd te beslissen op een aanvraag om een (algemene) toepassingsvergunning, indien de aanvrager in het buitenland is gevestigd. De VROM-Inspectie is belast met de handhaving van deze beschikkingen. 5.2 VROM-beschikkingen In 2003 zijn door de Minister van VROM drie toepassingsvergunningen afgegeven aan buitenlandse bezigers. De beschikkingen gelden voor onbeperkte duur. In totaal - dus inclusief de in 2002 afgegeven vergunningen - zijn er thans vier buitenlandse bezigers met een geldige toepassingsvergunning (zie bijlage V). In tegenstelling tot hetgeen er in 2002 is gesteld, zijn er weinig ondernemers met hun bedrijf uitgeweken naar het buitenland waar minder stringente wetgeving op het gebied van vuurwerk geldt. Wel zijn er veel opslagplaatsen naar het buitenland verplaatst. Slechts één bedrijf is met de volledige onderneming naar het buitenland vertrokken. Een ander bedrijf is samengegaan met een buitenlands bedrijf op het gebied van vuurwerk. De meeste ondernemingen blijven hun bedrijfsactiviteiten derhalve vanuit Nederland voortzetten, maar halen de vuurwerkartikelen uit opslagen in het buitenland. De VROM-toepassingsvergunningen bevatten evenals de door de provincie verleende vergunningen nauwelijks voorschriften. Over het algemeen wordt een Certificaat van Vakbekwaamheid en een voldoende verzekeringstelling geëist, naast de verplichting om per evenement een ontbrandingstoestemming bij de provincie aan te vragen. 5.3 Evenementen met buitenlandse bezigers In 2003 zouden door de VROM-Inspectie in principe alle evenementen waar buitenlandse bezigers actief zouden zijn, bezocht worden. Het aantal evenementen met buitenlandse bezigers is ten opzichte van 2002 toegenomen, maar blijft evenwel gering. Voor zover bekend zijn in evenementen door een buitenlandse beziger verzorgd. Omdat er in het zuiden van het land zes evenementen tegelijkertijd plaatsvonden (Koninginnedag) was het voor de VROM-Inspectie niet mogelijk deze alle zes te controleren. Omdat het om dezelfde buitenlandse beziger ging, is door de controle op vier van deze evenementen toch een goed beeld ontstaan over de wijze waarop deze beziger zich aan de vergunning hield. In totaal zijn zes evenementen bezocht waarbij een buitenlandse beziger actief was. Daarbij zijn geen overtredingen van de door de Minister van VROM verleende toepassingsvergunning vastgesteld. 5.4 Conclusie In 2003 heeft de VROM-Inspectie geringe inzet hoeven te plegen op het gebied van eerstelijns toezicht van buitenlandse bezigers vanwege het geringe aantal bedrijven (vier) met een VROMtoepassingsvergunning en het eveneens geringe aantal vuurwerkevenementen waarbij buitenlandse bezigers op Nederlands grondgebied actief zijn geweest (27). Er zijn door de VROM-Inspectie ten aanzien van de toepassingsvergunningen geen tekortkomingen of overtredingen geconstateerd. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 13/47

14 Met mortierbom gevulde mortierpijp Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 14/47

15 6 Binnenlandse bezigers 6.1 Bevoegd gezag Op grond van het Vuurwerkbesluit is de provincie bevoegd te beslissen op een aanvraag om een (algemene) toepassingsvergunning en een ontbrandingstoestemming van een in Nederland gevestigde beziger. De binnenlandse beziger dient alvorens te kunnen afsteken over onder meer de volgende documenten te beschikken: een toepassingsvergunning van de provincie waarbinnen het bedrijf gevestigd is; een ontbrandingstoestemming van de provincie waarbinnen het vuurwerk plaats vindt. Deze situatie is gewijzigd ten opzichte van 2002, toen de Inspectie Verkeer en Waterstaat, de gemeente bevoegd gezag waren. De handhaving van de beschikkingen ligt thans ook bij de provincies. Zowel voor het openbaar bestuur als voor de beziger is de situatie hierdoor duidelijker worden. 6.2 Aantal evenementen In 2003 zijn bij het LMIP Vuurwerk 863 meldingen ontvangen van het tot ontsteking brengen van professioneel vuurwerk. Door de VROM-Inspectie is een controle gehouden bij 58 vuurwerkevenementen (zie bijlage III), waarbij een binnenlandse beziger actief was. 6.3 Opvattingen van de binnenlandse beziger Evenals in 2002 zijn tijdens de controles door de VROM-Inspectie door diverse binnenlandse bezigers uitspraken gedaan over de huidige regelgeving. Ook in de media zijn diverse berichten verschenen, waarin bezigers meestal (je zegt immers in 6.1 dat de zaken duidelijker zijn geworden. Red.) hun ongenoegen kenbaar maakten over de regelgeving op het gebied van het afsteken van professioneel vuurwerk. De geuite kritiek van de ondernemers betreft voornamelijk: de lange termijnen voor het verkrijgen van een ontbrandingstoestemming (veelal twaalf weken); de te grote afstanden tussen afsteeklocatie en publiek die worden voorgeschreven; de starheid van vergunningen en de stringente handhaving daarvan door de provincies, waardoor tijdens een evenement geen improvisatie of wijziging van het schietplan meer plaats kan vinden; de toezichthouders (algemeen gesteld) hebben onvoldoende kennis van vuurwerk en kunnen de veiligheid van evenementen onvoldoende inschatten; er zijn inmiddels meer provinciale ambtenaren opgeleid om toezicht te houden op het bezigen van vuurwerk dan dat er nog professionele bezigers aanwezig zijn in Nederland. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 15/47

16 IJsfonteinen Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 16/47

17 7 Provinciale uitvoering De taken vergunningverlening en handhaving op het gebied van professioneel vuurwerk zijn in het kader van het nieuwe Vuurwerkbesluit grotendeels geconcentreerd bij de provinciale overheid. Deze taken omvatten: het verlenen van (algemene) toepassingsvergunningen aan binnenlandse bezigers; het verlenen van (specifieke) ontbrandingstoestemmingen per vuurwerkevenement; het houden van toezicht op de naleving van de voorschriften van de hierboven genoemde vergunningen. Hieronder zal op de uitvoering van deze drie taken nader worden ingegaan. 7.1 Toepassingsvergunningen In de IPO-werkgroep Vuurwerk is een standaardtoepassingsvergunning ontwikkeld, waarvan de voorschriften voldoen aan de uitgangspunten van het Vuurwerkbesluit. In 2003 zijn door de provincies 22 toepassingsvergunningen verleend. Evenals bij de toepassingsvergunningen die door de minister van VROM zijn verleend aan buitenlandse bezigers, bevatten de door de provincies verleende vergunningen slechts een beperkt aantal voorschriften, m.b.t. het verplichte Certificaat van Vakbekwaamheid, de verzekering en de ontbrandingstoestemming. Bij één provincie was aan de toepassingsvergunning een limitatieve lijst van bezigers gekoppeld wat tot praktische uitvoeringsproblemen heeft geleid. Deze situatie wordt hersteld bij de actualisatie van de verleende vergunningen. Omdat de concrete voorschriften betreffende de veiligheid worden opgelegd in de ontbrandingstoestemmingen kan worden volstaan met deze summiere toepassingsvergunningen. Deze situatie kan in 2004 veranderen, indien het gewijzigde Vuurwerkbesluit in werking treedt. Daarin wordt voorzien in een meldingensysteem voor de minder grote vuurwerkevenementen. Aangezien aan een melding geen voorschriften kunnen worden gekoppeld, zullen deze reeds in de toepassingsvergunningen opgenomen moeten worden. Alle toepassingsvergunningen met betrekking tot de evenementen die in het onderzoek zijn bezocht, zijn overigens door de VROM-Inspectie als voldoende adequaat beoordeeld. 7.2 Ontbrandingstoestemmingen Door de provincies zijn in 2003 circa 850 ontbrandingstoestemmingen verleend. Ondanks het feit dat er in IPO-verband een standaard-ontbrandingstoestemming is ontwikkeld, is er een grote variatie aan vergunningen aangetroffen. Over het algemeen genomen kunnen de verleende toestemmingen als voldoende adequaat worden beschouwd. De meest aangetroffen (kleinere) tekortkomingen betroffen: onvoldoende maatwerk als gevolg van standaardvergunningen; afwijkende afstandseisen tussen vuurwerk en publiek; niet altijd even duidelijke voorschriften; hierdoor een aantal minder goed tot slecht handhaafbare voorschriften. Sommige provincies brengen vooraf een locatiebezoek om de situatie ter plaatse beter te kunnen beoordelen. Deze werkwijze verdient landelijke navolging, omdat hiermee voorkomen wordt dat men tijdens de handhaving van ontbrandingstoestemmingen voor onverwachte situaties komt te staan, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van een woning of brandbare begroeiing binnen de gevarenzone. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 17/47

18 7.3 Handhaving In tegenstelling tot hetgeen in 2002 is vastgesteld, hebben de provincies enorm geïnvesteerd in menskracht en kennisopbouw. In principe zijn in 2003 alle (buiten)evenementen bezocht door provinciale toezichthouders. Omdat er veel nieuwe toezichthouders pas in 2003 zijn begonnen, moest de ervaring wat betreft het handhaven van vuurwerkevenementen nog worden opgebouwd. Door de VROM-Inspectie is daarbij vastgesteld dat er (nog) geen eenduidige lijn aanwezig is wat betreft de handhaving: de ene provincie is strenger dan de andere. In het algemeen moet gesteld worden dat de handhaving gerechtvaardigd streng is. Provinciale toezichthouders geven in het algemeen geen ruimte tot discussie over de vastgestelde regels en voorschriften. In zijn totaliteit kan de handhaving van de ontbrandingstoestemmingen als adequaat worden beschouwd. Het is goed dat in 2003 de provincies veel aandacht hebben besteed aan de handhaving van het Vuurwerkbesluit door nagenoeg alle evenementen te bezoeken. Ter bevordering van de kennis en ervaring van de toezichthouders heeft dit zeker aan haar doel beantwoordt. Wellicht is het voor de toekomst wenselijk om beleid te gaan ontwikkelen welke evenementen wel en welke niet gecontroleerd gaan worden. 7.4 Conclusie De beoordeelde toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen die in 2003 door de provincies zijn verleend, zijn voldoende adequaat. De vergunningsvoorschriften bieden voldoende waarborgen voor de veiligheid van derden tijdens het tot ontbranding brengen van professioneel vuurwerk. Met betrekking tot de handhaving van toepassingsvergunningen en ontbrandingstoestemmingen kan gesteld worden dat de provincies dit op zeer adequaat niveau uitvoeren. Dat wil zeggen dat er zowel in kwantiteit als in kwaliteit op goede wijze uitvoering wordt gegeven aan de handhaving van het Vuurwerkbesluit. Hiermee is de belangrijkste doelstelling van dit project gerealiseerd, al heeft de VROM-Inspectie weinig hoeven te bevorderen vanwege de eigen actieve aanpak door de provincies. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 18/47

19 Romeinse kaarsen in mortierbuizen: met of zonder knal: 70 of 50 meter afstand tot publiek? Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 19/47

20 8 Andere instanties Naast de provincie hebben ook andere instanties bevoegdheden en taken bij het afsteken van professioneel vuurwerk. Het gaat om de volgende instanties. 8.1 Burgemeester De burgemeester dient voor ieder vuurwerkevenement een verklaring van geen bezwaar (VVGB) af te geven op basis van het Vuurwerkbesluit. Deze VVGB is vereist alvorens een ontbrandingstoestemming door de provincie kan worden verstrekt. Er is discussie ontstaan over de rechtsgevolgen van het later intrekken van een dergelijke verklaring. Op juridische gronden heeft het intrekken van een VVGB geen gevolgen voor het al dan niet doorgaan van een evenement, omdat de verklaring alleen ten tijde van de afweging door het provinciaal bestuur om al dan niet tot vergunningverlening over te gaan een rol speelt. Uiteraard is de burgemeester op basis van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) wél bevoegd om uit oogpunt van openbare orde en veiligheid een vuurwerkevenement alsnog te verbieden of stil te leggen. 8.2 Brandweer De brandweer kan ter ondersteuning van de veiligheid tijdens het vuurwerkevenement een belangrijke rol spelen. Een en ander is afhankelijk van de omvang van het vuurwerkevenement en de locatie. Zeker in de zomermaanden van 2003 die gekenmerkt werden door droogte bleek de rol van de brandweer van groot belang te zijn. De VROM-Inspectie heeft vastgesteld dat bij zeker de helft van de onderzochte evenementen de brandweer aanwezig was. Bij een enkel evenement heeft de brandweer preventief maatregelen genomen, bijvoorbeeld door de afsteeklocatie vooraf nat te maken. Ondanks de voorzorgsmaatregelen is er bij tenminste één evenement brand ontstaan als gevolg van het afsteken van professioneel vuurwerk 4. Vastgesteld is dat de brandweer veelal op eigen initiatief aanwezig is geweest bij vuurwerkevenementen. Bij een aantal evenementen was de brandweer niet aanwezig, terwijl dat door de VROM-Inspectie wel als wenselijk werd geacht. 8.3 Politie De politie kan een belangrijke taak vervullen bij het reguleren van de openbare orde rond vuurwerkevenementen. Maar tevens voor het houden van toezicht in het kader van diverse wettelijke regelingen (zoals de ADNR). Veelal wordt een vuurwerk ontstoken ter afsluiting van een kermis, jubileum of andere feestelijke gebeurtenis. Daarbij treden soms excessen op, bijvoorbeeld als gevolg van overmatig alcoholgebruik. Ook al is de beziger en de organisatie verantwoordelijk voor de veiligheid van toeschouwers, het kan gewenst zijn dat soms de sterke arm wordt ingezet om de veiligheid te kunnen bewerkstelligen. De VROM-Inspectie heeft vastgesteld dat bij ongeveer een kwart van de onderzochte evenementen de politie een actieve rol heeft gespeeld. Slechts zelden wordt vooraf inzet van de politie gevraagd bij het begeleiden van of aanwezig zijn tijdens vuurwerkevenementen. 4 Ter Heide (ZH), 22 augustus 2003 (duinbrand) Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 20/47

21 8.4 Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie is belast met het toezicht op de veiligheid van de werknemers (beziger) op de afsteeklocatie. Er wordt gehandhaafd op basis van de Arbeidsomstandighedenwet, vooral gericht op het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Door de VROM-Inspectie is vastgesteld dat de Arbeidsinspectie bij zeventien van de onderzochte evenementen aanwezig was. Bij één van deze evenementen is door de Arbeidsinspectie opgetreden. Over 2003 is overigens één geval bekend waarbij een afsteker gewond is geraakt tijdens het afsteken van professioneel vuurwerk 5. Op 6 november 2003 is door de Arbeidsinspectie een brief verzonden over de geluidsbelasting binnen een veiligheidszone van professioneel vuurwerk. Het geluidsniveau ligt veelal boven de 130 db(a), waardoor specifieke gehoorbeschermingsmiddelen noodzakelijk zijn. De VROM-Inspecteurs betreden deze veiligheidszone in het algemeen niet tijdens het afsteken van professioneel vuurwerk. 8.5 Inspectie Verkeer en Waterstaat Door de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) wordt voornamelijk toegezien op naleving van de vervoerswetgeving (ADR/VLG) in verband met het vervoer van vuurwerk naar en van de locatie. Door de VROM-Inspectie is vastgesteld dat bij vier van de onderzochte gevallen een inspectie werd uitgevoerd door de IVW. In één geval is door de IVW opgetreden wegens overtreding van de vervoerswetgeving. 8.6 Conclusie Naast de provincie zijn er diverse andere overheidsinstanties belast met toezicht op de veiligheid van vuurwerkevenementen. Vooral politie en brandweer kunnen met hun aanwezigheid de veiligheid vergroten. Daarover moeten dan wel vooraf duidelijke afspraken gemaakt worden door / met de beziger of de organisatie van het evenement. 5 Heinenoord, sept (exploderende cakebox, 1 gewonde) Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 21/47

22 9 Veiligheid buitenvuurwerk In dit hoofdstuk wordt aangegeven of er zich tijdens de door de VROM-Inspectie gecontroleerde vuurwerkevenementen situaties hebben voorgedaan die risico s met zich hebben gebracht. 9.1 Het vervoer Voor het vervoer van vuurwerk vanaf de opslagplaats naar de afsteeklocatie en van niet of onjuist tot ontbranding gekomen vuurwerk terug naar de opslagplaats is de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) bevoegd gezag. Met de IVW heeft overleg plaatsgevonden over de kernvoorschriften waarop door de VROM-Inspectie gelet zou kunnen worden. De VROM-Inspectie heeft een signalerende functie voor wat betreft het constateren van overtredingen van de vervoerswetgeving. Geconstateerde overtredingen worden overgedragen aan de IVW. Tijdens de controles van de VROM-Inspectie zijn met betrekking tot het vervoer twee problemen vastgesteld. Het eerste gesignaleerde probleem betreft het vervoeren van vuurwerk met een ponton of schip naar de afsteeklocatie. Volgens de ADNR valt dit formeel onder vervoer en dient het vaartuig te voldoen aan de eisen die gesteld zijn aan dergelijke vaartuigen voor het vervoeren van gevaarlijke stoffen. Dergelijke pontons of schepen voldoen hier niet aan. De problematiek is gemeld bij de IVW en de beleidsdirectie Externe Veiligheid van het Ministerie van VROM. Er wordt gezocht naar een oplossing voor dit probleem. In 2003 is deze wijze van vervoer op de meeste locaties 6 oogluikend toegestaan. Een tweede probleem dat in de praktijk is vastgesteld, is het voorafgaand aan of na afloop van een evenement gedurende langere tijd rondrijden of op een bedrijfsterrein stationeren van een voertuig beladen met vuurwerk. Gebleken is dat deze onwenselijke situatie geen overtreding van de vervoerswetgeving met zich brengt. Bonita Springs (USA), 2 juli 2003: 4 doden, 2 gewonden na explosie vrachtauto met vuurwerk 6 Dordrecht, 30 april 2003 en Nieuwkoop, 6 september Dit was echter niet het geval in Nijmegen, 15 juli 2003, waar de KLPD Divisie Vervoer, Unit Transport en Milieucontrole wel proces-verbaal heeft opgemaakt. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 22/47

23 9.2 Het werkplan Het werkplan dat in het kader van de aanvraag om ontbrandingstoestemming moet worden overlegd aan het bevoegde gezag (de provincie) bevat onder meer informatie omtrent de hoeveelheid en de aard van de af te steken vuurwerkproducten alsmede de wijze van opstellen van het vuurwerk. Vastgesteld is dat een beziger regelmatig ander (meestal zwaarder) vuurwerk opstelde dan was aangegeven in de vooraf ingediende werkplannen. 7 In één geval moest hierdoor het vuurwerk worden verboden. Ook is regelmatig geconstateerd dat niet al het vuurwerk dat in de aanvraag is genoemd, daadwerkelijk werd opgesteld en afgestoken. De door de provincies afgegeven ontbrandingstoestemmingen bieden de mogelijkheid (standaardvoorschrift) om tot zeven dagen voor het evenement nog kleine wijzigingen in het af te steken vuurwerk (per fax) aan het bevoegd gezag te melden. Bezigers maken onvoldoende gebruik van dit voorschrift. Daarentegen is wel vastgesteld dat er bezigers zijn die opzettelijk een (te) ruime aanvraag om ontbrandingstoestemming indienen om vervolgens vlak voor het evenement een keuze te maken uit de te ontbranden artikelen en het restant uit het werkplan schrappen. Dit is een ongewenste ontwikkeling, omdat door het bevoegd gezag een gemotiveerde beschikking wordt genomen op onjuiste gegevens. Ook kunnen hierdoor zwevende partijen vuurwerk ontstaan. 9.3 Het publiek Bij alle onderzochte vuurwerkevenementen zijn voorschriften in een ontbrandingstoestemming opgenomen betreffende de afstand tussen plaats van ontsteking van het vuurwerk en het publiek. Het bewaken van deze afstanden voorafgaand aan en tijdens het afsteken is vooral de taak en verantwoordelijkheid van de beziger, omdat deze afstanden in zijn ontbrandingstoestemming zijn opgenomen. Tijdens de uitgevoerde controles zijn door de VROM-Inspectie de volgende problemen gesignaleerd. Ontbrandingslocatie: de aanvankelijk door of voor de beziger aangewezen ontbrandingsplaats bleek in een aantal gevallen niet juist te zijn. De afstand tot woningen of publiek bleek dan te beperkt te zijn. Verplaatsing van de ontbrandingslocatie tot op veiliger afstand was evenwel in al deze gevallen mogelijk. Afzetting: Het niet te betreden gebied, de veiligheidszone, werd in de regel afgezet door het aanbrengen van veiligheidslinten. Deze methode bleek in een aantal gevallen niet doeltreffend te zijn, omdat het publiek zich niet hield aan de linten en er overheen stapte om het vuurwerk van naderbij gade te kunnen slaan. Bewaking: naast een gedegen afzetting blijkt ook bewaking bij deze afzetting in veel gevallen noodzakelijk te zijn om het publiek er van te weerhouden de afzetting te negeren. Er zijn controles uitgevoerd waaruit bleek dat het publiek de afzetting genegeerd heeft. In een aantal gevallen is door de provincie en de VROM-Inspectie opgetreden om publiek buiten de afzetting te houden dan wel te brengen. De beziger en/of organisatie had in menig geval in onvoldoende mate voor eigen bewakingspersoneel gezorgd. 9.4 Het weer De veiligheid tijdens het afsteken van vuurwerk is mede afhankelijk van de weersomstandigheden. In iedere ontbrandingstoestemming van de provincie staat dat professioneel vuurwerk niet mag worden afgestoken, indien de windkracht 9 m / sec of meer bedraagt. Een aantal vuurwerkevenementen is vanwege de voorspelling van harde wind niet doorgegaan 8. Bij geen van de gecontroleerde evenementen is geconstateerd dat er vuurwerk werd afgestoken, terwijl de weersomstandigheden dit niet toelieten. Opgemerkt is dat er in de ontbrandingstoestemmingen gesproken wordt over een weerstation waar de windkracht opgevraagd kan worden. Vastgesteld is dat er meerdere aanbieders van weerberichten operationeel zijn en dat er vooral wat betreft de windkracht verschillen in de voorspellingen zitten. De zomermaanden van 2003 werden tenslotte gekenmerkt door droogte met alle gevaren voor het afsteken van vuurwerk van dien. Door het IPO is op 6 augustus een notitie verspreid waarin wordt aangegeven dat de gebruikte standaard-ontbrandingstoestemmingen niet hebben voorzien in deze problematiek. Bij reeds verleende ontbrandingstoestemmingen werd geadviseerd de burgemeester de vuurwerkevenementen te laten verbieden op basis van de Gemeentewet (openbare orde en veiligheid), indien de droogte daartoe aanleiding zou geven. Een aantal vuurwerkevenementen in Overijssel en Noord- Brabant is vanwege de droogte van het terrein dan ook niet doorgegaan. 7 8 Hazerswoude, 30 september 2003 (te groot kaliber cakeboxen) Bunde, 30 april 2003 Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 23/47

24 9.5 De opbouw van het vuurwerk Tijdens het opbouwen van vuurwerk werden vaste veiligheidsafstanden gehanteerd. Deze veiligheidsafstanden zijn vele malen geringer dan de afstanden die van toepassing zijn op de ontbranding. Dat is merkwaardig, omdat in het algemeen blijkt dat juist het werken aan vuurwerk een risicovolle activiteit is. Evenals in 2002 zijn er bij één evenement tijdens de opbouw van het vuurwerk spontaan mortierbommen de lucht in gegaan, waarschijnlijk als gevolg van een technische storing in de schietcomputer 9. Verder is vastgesteld dat bij één evenement tijdens de opbouw een helikopter diverse keren zeer laag over kwam (binnen schotsafstand ) Het vuurwerk Bij een aantal evenementen zijn bepaalde vuurwerkproducten aangetroffen die nog niet eerder zijn toegepast tijdens evenementen 11. Ook zijn er producten toegepast waarvan betwijfeld werd of de classificatie ervan wel juist was 12. Van deze producten zijn de artikelnummers opgevraagd en is de Vliegende Brigade Vuurwerkbesluit verzocht classificatietests uit te voeren. 9.7 De ontbranding De voorschriften de verleende vergunningen gaan er vanuit dat de ontbranding volgens planning (werkplan) verloopt en dat het optredend effect overeenstemt met de verwachtingen van bepaalde vuurwerkproducten. De afstandseisen uit de adviesbrief van de Minister van VROM van 13 mei 2002 gaan zelfs uit van een worst-case benadering en kennen een effectbenadering. Zelfs al geschiedt de ontbranding op foutieve wijze, dan nog is de kans op effecten buiten de gehanteerde afstanden zeer gering (1:1000). Dat deze normen realistisch zijn, is in een aantal praktijkgevallen vastgesteld, omdat de effecten tot nabij de afzetting optraden. Bij een aantal ontbrandingen is vermoed dat er mortierbommen werden afgeschoten met een Titaniumhoudende lading. Deze lading zorgt voor een extra harde knal. Bij mortieren van een kaliber van 3 inch of meer moeten deze artikelen als 1.1 (ADR/VLG) geclassificeerd worden. Dit moet als zodanig worden omschreven in het te overleggen werkplan. Ondanks het feit dat deze mortierbommen vrijwel nergens meer in Nederland mogen worden opgeslagen, werd bij een aantal 13 van de onderzochte evenementen dit soort artikelen vanuit binnenlandse opslaglocaties aangevoerd. 9.8 Het opruimen Tijdens de uitgevoerde controles door de VROM-Inspectie is niet vastgesteld dat er materialen zoals nietontstoken vuurwerk(onderdelen) op de locatie achterbleven. Het voorschrift uit de ontbrandingstoestemming dat de volgende dag een tweede controle op de aanwezigheid van niet-ontbrand vuurwerk op de locatie moet worden verricht, lijkt een wassen neus te zijn: in de praktijk werd dit vrijwel nooit gedaan. De daarvoor benodigde toestemming van de plaatselijke politie om dat na te laten blijkt nooit te zijn gegeven, omdat er ook nooit om is gevraagd. Dit laatste is overigens ook níet mogelijk, als de politie niet óók tijdens het evenement op blindgangers heeft gecontroleerd 14. Verder is vastgesteld dat er in veel ontbrandingstoestemmingen een voorschrift is opgenomen dat nietontbrand vuurwerk gedurende een bepaalde tijd onder water gedompeld moet worden. Er zijn echter vuurwerkartikelen die daardoor een instabiele lading krijgen en alsnog (spontaan) tot ontbranding kunnen komen Hoorn, juni 2003 Kootwijkerbroek, 30 april 2003 (helikopter op 10 meter van ontbrandingslocatie in opbouw) Leiden, 3 oktober 2003 (Spaanse klappers) Delden, 5 september 2003 Bennekom, 5 mei 2003; Kampen, 16 augustus 2003; Delden, 5 september 2003; Boskoop, 19 september 2003 Delden, 5 september 2003 Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 24/47

25 9.9 Conclusies Uit de door de VROM-Inspectie uitgevoerde controles van vuurwerkevenementen is gebleken dat er zich in 2003 veel minder gevaarlijke situaties hebben voorgedaan dan in 2002 en voorgaande jaren, mede als gevolg van betere vergunningen en betere handhaving daarvan. Desalniettemin heeft zich een aantal situaties voorgedaan die risicovol zijn geweest voor de afsteker, omwonenden en/of publiek. Over het algemeen is door het bevoegd gezag hier adequaat tegen opgetreden, waardoor de veiligheid van derden alsnog in voldoende mate kon worden gewaarborgd. Het opstellen van het vuurwerk op de ontbrandingslocatie Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 25/47

26 10 Veiligheid binnenvuurwerk In 2003 is tevens aandacht besteed aan het zogenoemde binnenvuurwerk, meestal in de vorm van theatervuurwerk. Reden van deze extra aandacht was het incident op vrijdag 21 februari 2003 te West Warwick (USA), waar tijdens het afsteken van binnenvuurwerk in een nachtclub brand ontstond vanwege een verkeerde opstelling van het vuurwerk in combinatie met een zeer brandbaar interieur. Daarbij zijn minstens 26 doden en 164 gewonden gevallen. Maar ook in Nederland hebben in het verleden incidenten plaatsgevonden met binnenvuurwerk 15. IJsfonteinen op het podium die het plafond van een nachtclub in de VS in vlam zetten Ontbrandingstoestemming Het tot ontbranding brengen van binnenvuurwerk en theatervuurwerk valt onder hetzelfde regime als buitenvuurwerk. Voor dergelijke activiteiten is zowel een toepassingsvergunning als een ontbrandingstoestemming vereist. Voor het afsteken van binnenvuurwerk zijn van rijkswege echter geen richtlijnen gegeven voor van wat betreft de veiligheidsafstanden. Wel staan veelal afstanden genoemd op de verpakking van theatervuurwerk. Vastgesteld is dat de door de provincies afgegeven ontbrandingstoestemmingen voor binnenvuurwerk niet of onvoldoende zijn afgestemd op de lokale situatie binnen de betreffende gebouwen 10.2 Controles Er zijn door de VROM-Inspectie zeven binnenevenementen bezocht. Het ging om theatervoorstellingen, jubilea, concerten en bedrijfsopeningen en -feesten. 15 Amsterdam, discotheek Roxy Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 26/47

27 10.3 Veiligheid Door de VROM-Inspectie zijn geen overtredingen van voorschriften uit de ontbrandingstoestemmingen vastgesteld. Daarmee is niet gezegd dat alle evenementen ook als veilig konden worden beschouwd. Door het ontbreken van specifieke afstandseisen voor theatervuurwerk kon de veiligheid van derden in onvoldoende mate gewaarborgd worden Conclusies Vanwege het ontbreken van objectief vastgestelde veiligheidsafstanden tussen vuurwerk en publiek en het ontbreken van deze afstandseisen in ontbrandingstoestemmingen kan de veiligheid van derden onvoldoende gewaarborgd worden. IJsfonteinen op het podium, muzikanten en publiek op geringe afstand: veiligheidsafstanden ontbreken. Ministerie van VROM Er zit schot in de mortieren Pagina 27/47