Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie 8

Transcriptie

1 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie 8 Blaaskatheterisatie Onder blaaskatheterisatie wordt verstaan: het inbrengen van een flexibele buis (de blaaskatheter) in de blaas, zodat de urine kan aflopen of om stoffen in de blaas te brengen (blaasspoelen of blaasinstillatie). Indicaties voor blaaskatheterisatie Onvermogen om de blaas op natuurlijke wijze te ledigen (retentie) Onvermogen om urine op te houden (incontinentie) Precieze monitoring van urine output Bij langdurige chirurgische ingrepen, chirurgische ingrepen in urogenitaal gebied, ingrepen waarbij grote hoeveelheden diuretica worden toegediend Het bieden van comfort bij terminaal zieke cliënten Uitdrukkelijke wens van de cliënt Alleen bij de nadrukkelijke wens van een cliënt óf als er sprake van ernstige huidschade bij een bedlegerige cliënt, is incontinentie een indicatie voor katheterisatie. Bij de aanwezigheid van een nadrukkelijke wens moet de cliënt worden geïnformeerd over de risico s van katheterisatie. Ook wordt geadviseerd om blaaskatheterisatie zo min mogelijk te gebruiken voor diagnostische redenen. Een blaasscan heeft de voorkeur boven katheterisatie om residu of retentie te bepalen. Alleen als deze niet aanwezig is wordt bij een vergrote blaasinhoud overgegaan tot een eerste katheterisatie. Na het plaatsen dient de indicatie voor een blaaskatheter regelmatig te worden geëvalueerd Error! Bookmark not defined.. Contra-indicaties voor urethrale katheterisatie Acute prostatitis Verdenking van letsel aan de urethra Vormen van blaaskatheterisatie Bij katheterisatie is een onderscheid te maken in: blaaskatheterisatie via de plasbuis (urethra): intermitterende (of eenmalige) katheterisatie; het inbrengen van een verblijfskatheter (catheter à demeure: CAD); blaaskatherisatie via een kunstmatige opening in de buikwand, net boven het schaambeen (suprapubische katheter). Voor het goed uitvoeren van blaaskatheterisatie via de urethra is het van belang om goede informatie te hebben over: de indicatie; de mogelijke complicaties die bij de katheterisatie op kunnen treden. Intermitterende blaaskatheterisatie Bij intermitterende katheterisatie of eenmalige katheterisatie wordt de katheter weer verwijderd zodra de blaas leeg is. Intermitterende katheterisatie (= het herhaaldelijk, dus met tussenpozen, NVOG, CBO, & LEVV (202). Richtlijn Urine-incontinentie (UI) bij vrouwen Blaaskatheterisatie: (van 5)

2 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie 9 legen van de blaas met behulp van een katheter) of eenmalige katheterisatie vindt plaats via de urethra. Indien mogelijk verdient intermitterende katheterisatie de voorkeur boven een verblijfskatheter. Er is echter geen wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat intermitterende katheterisering leidt tot minder infecties bij langdurige katheterisatie. Intermitterende katheterisatie wordt overwogen bij een verstopte blaaskatheter en aanhoudende lekkage langs de verblijfskatheter of bloedingen (veroorzaakt door langdurige blaaskatheterisatie). Veel cliënten zijn in staat om, na training en begeleiding, zichzelf te katheteriseren mits hun cognitie en fijne motoriek toereikend zijn. Katheterisatie met (suprapubische) verblijfskatheter Indien het waarschijnlijk is dat een verblijfskatheter lang, of zelfs blijvend geplaatst moet blijven, kan overgegaan worden tot het plaatsen van een suprapubische katheter. Bij een suprapubische katheter wordt de katheter door de buikwand in de blaas gebracht. Daarom kan een suprapubische katheter ook worden gebruikt als urethrale katheterisatie niet meer mogelijk is. Een suprapubische katheter wordt de eerste keer ingebracht door een arts. Doorgaans gebeurt dit poliklinisch. Als de fistel in de buikwand goed gevormd is, kan het vervangen van de katheter worden uitgevoerd door een verpleegkundige of verzorgende. Infectiepreventie Bij nagenoeg alle cliënten die een urethrale blaaskatheter krijgen, is er na 7-0 dagen sprake van een bacteriurie. Hierbij is er sprake van kolonisatie van de urine door ziekmakende bacteriën. Deze toestand kan zich ontwikkelen tot een (symptomatische) urineweginfectie en uiteindelijk zelfs sepsis en sterfte. 2 Levensduur van een katheter De levensduur (het blijven zitten) van de katheter kan verlengd worden door: katheterspoelingen met de juiste spoelvloeistoffen voldoende vochtinname. Het is goed om de datum van de inbreng en datum en de reden van het verwijderen van de katheter in het zorgleefplan van de cliënt op te schrijven. Hierdoor is na drie tot vijf katheters een duidelijk overzicht van de levensduur van de katheter bij betreffende cliënt te zien 3.Door het openknippen van de katheter na verwijderen, kan de oorzaak voor de verstopping worden achterhaald (debris of verkalking). Verwijderen van een verblijfskatheter Indien de indicatie voor een verblijfskatheter niet meer aanwezig is, dient een katheter zo snel mogelijk verwijderd te worden ter preventie van infecties. Uit onderzoek in Nederlands ziekenhuizen is gebleken dat ongeveer op de 20 verblijfskatheters in het ziekenhuis onnodig Verenso (20). Richtlijn Blaaskatheters : Langdurige blaaskatheterisatie bij patiënten met complexe multimorbiditeit. Utrecht: Verenso, p.3 2 Conway, L. J., Carter, E. J., and Larson, E. L. (205). Risk factors for nosocomial bacteremia secondary to urinary Catheter-Associated bacteriuria: A systematic review. Urologic nursing, 35(4): Bron: Braun, Uro-tainer katheteronderhoud. Gids naar het juiste behandelplan. Blaaskatheterisatie: 2 (van 5)

3 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie 0 wordt geplaatst en de op 2 verblijfskatheters niet tijdig wordt verwijderd. Na het verwijderen van een verblijfskatheter dient het op gang komen van spontane mictie nauwlettend geobserveerd te worden. Het schema in de tabel hieronder kan hierbij helpen indien men de beschikking heeft over een blaasscan (bladderscan). Bij het verwijderen van een katheter kan de ballon gaan plooien bij het legen van de ballon. Deze plooien zorgen voor een verdikking in het uiteinde van de ballen. Met name bij siliconenkatheter kan dit zich voordoen. De plooien kunnen pijn en beschadigingen van de urethra veroorzaken. Dit kan worden voorkomen door de ballon niet aktief, maar passief leeg te laten lopen in de spuit die hiervoor gebruikt wordt. Indien er toch sprake is van weerstand bij het verwijderen, kan er ml NaCl0,9% in de ballon gebracht worden, om het oppervlak van de ballon gladder te maken. Vastgestelde Actie retentie > 400 ml eenmalig katheteriseren en in totaal 4x per dag blaasscan maken ml binnen 6 uur blaasscan herhalen en in totaal 3x dd blaasscan maken ml binnen 2 uur blaasscan herhalen en in totaal 2x dd blaasscan maken ml x dd blaasscan maken en interpreteren of dit klinische betekenis heeft < 00 ml na tweemaal achter elkaar vastgesteld: stoppen Tabel: schema met handelswijze na verwijdering katheter en bij verdenking urineretentie. Uit: Verenso (20). Richtlijn Blaaskatheters : Langdurige blaaskatheterisatie bij patiënten met complexe multimorbiditeit. Utrecht: Verenso, p.9 Aansluiten en vervangen van de urineopvangzak Een nieuwe urineopvangzak wordt vóór het inbrengen van een katheter al aan de katheter aangesloten; het systeem is dan gesloten vanaf het moment van inbrengen. Dit verkleint de kans op morsen en besmetting van de katheter. Vermijd zoveel mogelijk het loskoppelen van urineopvangzak en katheter. Je hebt dan een open verbinding met de blaas, met risico s op blaasinfecties. Een aangesloten urineopvangzak dient éénmaal per week verwisseld te worden, mits deze schoon blijft. 2 Indien er sprake is van kortdurende katheterisatie (tot 0 dagen) hoeft de urineopvangzak niet vervangen te worden, tenzij er sprake is van verstopping, bij lekkage, of als er een vieze geur ontstaat. 3 Gedurende de nacht wordt er een nachtzak gekoppeld aan de dagzak en wordt het aftapkraantje van de dagzak geopend. Op deze manier blijft een gesloten systeem gewaarborgd. In het ziekenhuis dienen zakken van minimaal 500 ml gebruikt worden en worden zakken s nachts niet doorgekoppeld 4. Over hoe te handelen bij situaties waarbij ontkoppeling wel nodig is, is de literatuur niet eensluidend. In de hygiëne richtlijnen van LCHV van 202 is aangegeven dat de koppeling tussen katheter en de urineopvangzak gedesinfecteerd moet worden met alcohol 70%, bij het aansluiten van een nieuwe zak. Een conus (aansluitpunt) van de urineopvangzak, die op een niet gereinigde katheter wordt gezet, sluit als het ware de urine op, die blijft hangen aan de binnenkant van de katheter: een bron voor micro-organismen die urineweginfecties veroorzaken. Daarom moet de katheter eerst goed worden gedesinfecteerd. Jansen, I. A., Hopmans, T. E., Wille, J. C., van den Broek, P. J., van der Kooi, T. I., & van Benthem, B. H. (202). Appropriate use of indwelling urethra catheters in hospitalized patients: results of a multicentre prevalence study. BMC urology, 2. 2 Verenso (20). Richtlijn Blaaskatheters : Langdurige blaaskatheterisatie bij patiënten met complexe multimorbiditeit. Utrecht: Verenso, p Werkrgoep Infectie Preventie (2006). Preventie van infecties als gevolg van blaaskathetersiatie via de urethra. Utrecht: Werkgroep Infectie Preventie, p. 4 Idem p. 7 Blaaskatheterisatie: 3 (van 5)

4 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie In de pilotversie van de LCHV richltijn 205 wordt geen melding meer gedaan over het al dan niet desinfecteren van de aansluitingen. In de EAUN richtlijn wordt vermeld dat er meer onderzoek nodig is om onderbouwde uitspraken te doen over het effect van desinfectie. De WIP richtlijn Preventie van infecties als gevolg van blaaskathetersiatie via de urethra geeft geen informatie over het al dan niet desinfecteren van aansluitingen. Argumenten tegen het ontsmetten zijn: wanneer je de katheter aan de binnenzijde desinfecteert en wacht tot het opdrogen aan de lucht van het desinfectans, heb je een open verbinding naar de blaas, die niet gewenst is; sommige katheters zijn niet goed bestand tegen alcohol. Op basis van de genoemde overwegingen wordt de volgende methode gehanteerd in de werksintructies: Zowel het aansluitpunt op de katheter als de conus van de urineopvangzak worden gedesinfecteerd met alcohol 70%. Voorafgaand aan het desinfecteren word het aansluitpunt gedroogd met een steriel gaasje en vóór het vulkanaal van de ballon afgeklemd met een kocher. Wanneer er een urineopvangzak aan een nog in te brengen katheter moet worden gekoppeld, wordt alleen de conus van de urineopvangzak gedesinfecteerd met alcohol 70% (een katheter is immers steriel verpakt) Bij het doorkoppelen van een nachtzak aan een dagzak, worden zowel het uiteinde van de aftapkraan als de conus van de nachtzak gedesinfecteerd. Legen van een urineopvangzak Gebruik bij voorkeur zakken met aftapkraan. Indien deze niet gebruikt worden, wordt de urineopvangzak bij voorkeur geleegd in een pospoeler die de urineopvangzak automatische doorsnijdt. Na het ledigen van een urineopvangzak met aftapkraantje wordt het uiteinde van het aftapkraantje gedesinfecteerd met alcohol 70%. Reden hiervoor is het mogelijk achterblijven van urine, waarin bacteriën groeien. Per cliënt dient hiervoor een schone maatbeker Error! Bookmark not defined. voorhanden te zijn, die na gebruik gedesinfecteerd wordt met alcohol 70%. Bevestigen van de urineopvangzak Hang de urineopvangzak onder het niveau van de blaas van de cliënt. De zak mag nooit boven het niveau van de blaas worden gebracht. De zak mag ook niet op de grond worden gelegd en moet voldoende hoog worden gehangen om te voorkomen dat zorgverleners de zak met de voeten kunnen aanraken Error! Bookmark not defined.. Om terugslag van de urine te voorkomen kan, bijvoorbeeld bij het overtillen van de cliënt, de katheter tijdelijk worden afgeklemd. Een urineopvangzak met terugslagklep voorkomt ook het terugstromen van urine, maar voor een goede afvloed blijft het van belang dat de urineopvangzak zich onder het niveau van de blaas bevindt.. Bron: Verenso (20). Richtlijn blaaskatheters. Langdurige blaaskatheterisatie bij patiënten met complexe multimorbiditeit. LCHV. Hygiëne richtlijnen voor Verpleeghuizen en Woonzorgcentra (augustus 202, met wijzigingen april 204). EAUN, & V&VN (203). Urethrale en suprapubische verblijfskatheters bij volwassenentoiletgang en incontinentie. Utrecht: V&VN, p. 4 Blaaskatheterisatie: 4 (van 5)

5 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Nier- en blaaskatheterisatie 2 European Association of Urology Nurses (EAUN), Katheterisatie, urethrale en suprapubische verblijfskatheters bij volwassenen. Evidence based richtlijnen voor best practices in de urologische gezondheidszorg VenVn, EAUN. Katheterisatie. Urethrale en suprapubische verblijfskatheters bij volwassenen. Juni 203. zie: Werkgroep Infectie Preventie (2006). Preventie van infecties als gevolg van blaaskathetersiatie via de urethra. Utrecht: Werkgroep Infectie Preventie, Werkrgoep Infectie Preventie (2006). Preventie van infecties als gevolg van blaaskatheterisatie via de urethra. Utrecht: Werkgroep Infectie Preventie Blaaskatheterisatie: 5 (van 5)