Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Hygiënerichtlijnen collectieve voorzieningen asielzoekers. Maart 2012 (DEFINITIEF)

Transcriptie

1 Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Hygiënerichtlijnen collectieve voorzieningen asielzoekers Maart 2012 (DEFINITIEF)

2 Colofon De Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers zijn in 2007 opgesteld en in 2009 en 2011 herzien, met medewerking van de volgende GGD en en organisaties: GGD Groningen GGD Fryslân GGD Nederland Gezondheid Centrum Asielzoekers (GCA) Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) In versie 2009 is gewijzigd: - Wet Publieke Gezondheid (in plaats van Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid) - Hygiënecode voor de voedselverzorging in zorginstellingen, Voedingscentrum, september 2008, Den Haag.(in plaats van september 2003) In versie 2011 is gewijzigd: - Definities privévertrek en collectieve ruimte vastgesteld - Hoofdstuk 2.1Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen - Hoofdstuk 4.1 Ventilatie - Hoofdstuk 6 Reiniging, desinfectie en sterilisatie - Hoofdstuk 9 Meldingsplicht infectieziekten - Ruimten in gebruik door externe organisaties (GCA en Speelzaal/Kinderopvang) gewijzigd verplaatst naar hoofdstuk 10 Deze uitgave is te downloaden via: Contact Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Postbus CE Amsterdam T F info@lchv.nl Web: Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 2 van 51

3 Inhoud Colofon 2 1 Inleiding Voor wie zijn deze richtlijnen bedoeld Bewoners Waarom is een goede hygiëne belangrijk? Wat zijn micro-organismen? Hoe verspreiden micro-organismen zich? Hoe kunnen infectierisico s worden beperkt? Opbouw richtlijnen 8 2 Persoonlijke hygiëne Hygiëneregels voor bewoners Hygiëneregels voor medewerkers 11 3 Bouw en inrichting Algemeen Gemeenschappelijke ruimten en speciale faciliteiten Verblijfsvertrekken Collectieve toiletruimte Collectieve doucheruimte Collectieve keuken Collectieve Strijk- en wasruimte Collectieve Schoonmaak en opslagruimte Receptie 17 4 Gezond binnenmilieu Ventilatie Temperatuur- en vochtbalans Rookbeleid 19 5 Legionellapreventie Risicofactoren Beheersmaatregelen Monstername 21 6 Reiniging, desinfectie en sterilisatie Reinigen Droog reinigen Nat reinigen Werkvolgorde reinigen Onderhoud schoonmaakmateriaal Desinfectie Wanneer desinfecteren? Chemische desinfectie oppervlakken Chemische desinfectie instrumenten en voorwerpen Werkwijze chemische desinfectie Thermische desinfectie instrumenten en textiel Persoonsgebonden kleding Linnengoed 29 Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 3 van 51

4 7 Dierplaagbeheersing 30 8 Afvalverwerking Gesloten opslagplaats 32 9 Infectiebestrijding in het opvangcentrum Melding infectieziekten Meldingsplicht voor hoofden van instellingen (artikel 26) Meldingsplicht voor behandelend (huis) artsen GCA (artikel 21, 22 en 25) COA ruimten in gebruik door externe organisaties Medische ruimten (behandelkamers) Instrumenten reinigen, desinfecteren of steriliseren Speelzaal / kinderopvang Hygiënisch handelen Handhygiëne Persoonlijke hygiëne Hygiëne tijdens het verschonen Wondverzorging Hoe om te gaan met bloed Persoonlijke beschermingsmiddelen Literatuurlijst Bijlage 1 Voorbeeld Schoonmaak programma Bijlage 2: De opvang: stap voor stap Bijlage 3: Afkortingenlijst Bijlage 3: Afkortingenlijst 49 Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 4 van 51

5 TOELICHTING Opvang Asielzoekers in Nederland vanaf 1 juli 2011 (Zie voor schematisch overzicht ook bijlage 2) Centrale Ontvangst Locatie (COL) in Ter Apel. Aankomst in de opvang Een asielzoeker die asiel aanvraagt in Nederland, meldt zich bij een aanmeldcentrum van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De vreemdelingenpolitie doet identiteitsonderzoek, controleert documenten en neemt vingerafdrukken af. Ook krijgen de asielzoekers een verplichte tbc-screening. Asielzoekers worden door het COA opgevangen in een asielzoekerscentrum (AZC). De eerste opvang van asielzoekers vindt plaats in de centrale ontvangstlocatie (COL). Proces Opvang Locatie (POL). Asielzoekers die in de eerste fase van de asielprocedure zitten (de Algemene Asielprocedure), worden opgevangen in een proces opvang locatie. Deze bevinden zich in de buurt van een IND-behandelkantoor. Regulier Asiel Zoekers Centrum (AZC) verspreid over heel Nederland. Na de eerste fase van de asielprocedure worden asielzoekers opgevangen in een regulier AZC. Op de AZC's krijgen de asielzoekers begeleiding, gericht op de fase waarin zij in de asielprocedure zitten. Zo krijgen de bewoners bijvoorbeeld begeleiding bij de oriëntatie in Nederland, de inburgering in Nederland of de voorbereiding op terugkeer. Vertrek uit de AZC Na de asielprocedure verlaat de asielzoeker de opvanglocatie van het COA. 1. Eigen woonruimte Bij een positief besluit, komt de asielzoeker in aanmerking voor een eigen woonruimte in Nederland. 2. Vrijheids Beperkende Locatie (VBL) Als een asielzoeker geen verblijfsvergunning krijgt, dan heeft hij/zij nog maximaal vier weken recht op opvang bij het COA. Daarna dient hij/zij Nederland en dus ook de opvang van het COA te verlaten. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 5 van 51

6 1 Inleiding Voor u liggen de hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen in opvangcentra voor asielzoekers. Deze richtlijnen vervangen de in 2002 opgestelde hygiënerichtlijnen. Bij het opstellen van deze hygiënerichtlijnen is waar mogelijk uitgegaan van het binnen het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) gehanteerde Programma van Eisen bouw en wonen.(2005) Het uitgangspunt voor deze hygiënerichtlijnen is om verspreiding van micro-organismen te voorkómen of te beperken. Dit is onder meer te realiseren door het naleven van diverse maatregelen, zoals een goede persoonlijke hygiëne, adequate reiniging van ruimten en zo nodig desinfectie van voorwerpen en materialen. Bovendien is het van belang om op een juiste wijze om te gaan met medische hulpmiddelen en verdient de opslag van gekoelde en steriele materialen de nodige aandacht. In Nederland bestaat een aantal soorten opvangcentra voor mensen die asiel willen aanvragen of hebben aangevraagd. Deze centra zijn van blijvende aard of bestaan slechts tijdelijk. Bovendien kan de functie van het centrum in de loop van de tijd wijzigen. In 2010 is de asielprocedure gewijzigd, zie blz. 6 of voor schema hiervan bijlage 2 COA: de opvang: stap voor stap. 1.1 Voor wie zijn deze richtlijnen bedoeld De richtlijnen zijn geschreven voor de medewerkers in AZC s (Asielzoekers -centra) die zich bezighouden met het opstellen van het beleid voor de AZC s. Aan de hand van de normen die in de richtlijnen zijn vastgelegd, worden protocollen (procedures en werkinstructies) opgesteld voor asielzoekers en medewerkers. 1.2 Bewoners In deze hygiënerichtlijnen wordt onder bewoners de asielzoekers verstaan. Het aantal bewoners, de landen van herkomst, de leeftijdsopbouw en de samenstelling van de bewoners (wel of niet in gezinsverband) variëren per opvangcentrum. Bovendien vindt roulatie plaats binnen de soorten opvangcentra doordat mensen overgeplaatst worden of nieuw instromen. Mogelijkheden voor transmissie van infectieziekten hangen samen met de landen van herkomst waar specifieke infectieziekten voorkomen en met de (mogelijk lage) vaccinatiestatus van de bewoners. Risico s zijn o.a. besmetting met Hepatitis A, Hepatitis B, Hepatitis C, HIV, MRSA, schurft, tuberculose. Bewoners hebben vaak in moeilijke omstandigheden geleefd en een lange, risicovolle reis ondernomen waardoor bij aankomst de lichamelijke conditie verminderd kan zijn. Het cultuurverschil (bijvoorbeeld andere wijzen van eten bewaren, geen eten weggooien, onbekendheid met of ander gebruik van sanitaire voorzieningen) kan tevens bijdragen tot transmissie van infectieziekten. Door het gemeenschappelijk gebruik van leef- en slaapruimten en of bijvoorbeeld sanitaire voorzieningen en doordat bewoners zelf koken en meehelpen met de schoonmaak van het centrum, is eveneens overdracht van micro-organismen mogelijk. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 6 van 51

7 Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV) Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV) zijn bewoners jonger dan achttien jaar, die bij binnenkomst in Nederland niet worden begeleid door een ouder of een meerderjarige bloed- of aanverwant. De AMV s vormen een kwetsbare groep, die als zodanig specifieke aandacht behoeft. Het COA zorgt voor de huisvesting en de begeleiding van deze minderjarige bewoners. De jongeren tussen 13 en 18 jaar worden in verschillende woonvormen opgevangen, zoals de procesopvanglocatie AMV, op de campus of kleinschalige opvang (KWE of KWG). De gekozen woonvorm is afhankelijk van leeftijd en vaardigheden. De jongeren worden 24 uur per dag begeleid door het COA medewerkers of de begeleiding wordt uitbesteed aan contractpartners (veelal jeugdorganisaties). Privévertrek of Collectieve ruimte Definitie Privévertrek: ruimte die gebruikt wordt door mensen die samenwonen in een vrijwillig gekozen langdurig verband (familie, sociale eenheid, plaatsingseenheid). Een plaatsingseenheid is een eenheid die bestaat uit minimaal één of meerdere personen, vrijwillig gekozen met als doel passende woonruimte in de opvang of daarbuiten te vinden. Bijvoorbeeld vier alleenstaande mannen die ervoor kiezen om gezamenlijk een plaatsingseenheid te vormen om op het centrum of daarbuiten bij elkaar te kunnen wonen. Definitie Collectieve ruimte: Alles wat niet aan bovenstaande beschrijving van privévertrek voldoet, Met andere woorden: een door meerdere mensen - onvrijwillig - gezamenlijk gebruikte ruimte. Ter verduidelijking: in een woonunit bewoond door: - een gezin of een plaatsingseenheid is de gehele woonunit een privévertrek. - meerdere mensen uit verschillende gezinnen zijn de slaapkamers een privévertrek en de overige ruimtes: woonkamer, keuken, toilet en douche collectieve ruimtes. 1.3 Waarom is een goede hygiëne belangrijk? Een goede hygiëne is van belang om de kans op overdracht van infecties tijdens het verblijf te voorkomen. Door het ontbreken en/of niet naleven van de hygiëneregels, kunnen infectieziekten zich snel verspreiden. Dit kan gevolgen hebben voor de gezondheid en veiligheid van bewoners en medewerkers en voor de algemene bevolking. 1.4 Wat zijn micro-organismen? Micro-organismen zijn voor het blote oog onzichtbaar. Tot de micro-organismen behoren bacteriën, virussen, schimmels en gisten, parasieten en protozoën. Micro-organismen komen overal voor, bijvoorbeeld op de huid, in de keel, op meubelen, gebruiksvoorwerpen, in de lucht, in water, op en in voedsel. De meeste zijn onschuldig of zelfs nuttig. Een aantal micro-organismen is ziekteverwekkend. Als de mens hiermee in aanraking komt, kan hij ziek worden. Of iemand ziek wordt, hangt af van een aantal factoren. Allereerst is de hoeveelheid micro-organismen waarmee iemand besmet wordt van belang. Verder speelt het ziekmakend vermogen (de virulentie) van het micro-organisme een belangrijke rol. Of besmetting uiteindelijk tot een infectie leidt, is mede afhankelijk van de conditie van de persoon. Een bepaalde besmetting kan bij de ene mens ziekte veroorzaken, de ander voelt zich niet lekker en een derde heeft nergens last van. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 7 van 51

8 Onder gunstige omstandigheden kunnen micro-organismen uitgroeien tot grote aantallen. Om zich te vermeerderen hebben ze vocht en voedsel nodig. De snelheid waarmee ze zich vermenigvuldigen is afhankelijk van de temperatuur. Bij een temperatuur tussen de 10 C en 50 C zijn de omstandigheden ideaal. Een goede hygiëne is erop gericht om besmetting te voorkomen en het aantal schadelijke micro-organismen tot een minimum te beperken. 1.5 Hoe verspreiden micro-organismen zich? Micro-organismen kunnen zich op de volgende manieren verspreiden, via: handen; lucht (via druppels door aanhoesten, huidschilfers of stof); voedsel en water: voorwerpen, zoals een antislip douchemat; lichaamsvloeistoffen (speeksel, braaksel, ontlasting, urine of bloed); seksueel contact; dieren, zoals huisdieren en insecten. 1.6 Hoe kunnen infectierisico s worden beperkt? Door extra aandacht te besteden aan hygiëne kunnen infectierisico s worden beperkt. Medewerkers die in direct contact komen met bewoners dienen op de hoogte te zijn van een hygiënische werkwijze en kunnen dit ook toepassen in de dagelijkse praktijk. Het gaat daarbij niet alleen om een schone leefomgeving en een goede persoonlijke hygiëne, maar tevens om het voorkomen van risicovol gedrag, waardoor micro-organismen zich kunnen verspreiden en vermenigvuldigen tot grote hoeveelheden. Om te voorkomen dat bewoners en medewerkers een infectie oplopen, is een gezonde leefomgeving (binnen- en buitenmilieu) van belang. Daarnaast zijn goede afspraken met betrekking tot de schoonmaak en onderhoud van een pand belangrijk. In verband met de verschillende achtergronden (land, cultuur, taal) is het van belang dat de bewoners, op hun eigen niveau, een goede uitleg/instructie en begeleiding op het gebied van hygiëne krijgen. Wanneer er toch sprake is van een verhoogd risico op besmetting door bijvoorbeeld een incident waardoor een open wond is ontstaan of een bewoner met een (infectie)ziekte, moet er op een juiste manier gehandeld worden. 1.7 Opbouw richtlijnen De richtlijnen zijn opgebouwd uit verschillende onderwerpen, te weten: Persoonlijke hygiëne medewerkers en bewoners; Bouw en inrichting; Binnenmilieu; Legionellapreventie; Schoonmaak; Dierplaagbeheersing; Afvalverwerking; Infectieziekten melding; COA ruimten in gebruik door externe organisaties; - Medische ruimte; - Speelzaal / Kinderopvang. In 2010 is de organisatiestructuur van het COA met name de medische opvang gewijzigd. Het Geneeskundig Centrum Asielzoekers(GCA) en de Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) zijn de externe organisaties, die de medische opvang uitvoeren. Op verzoek van het COA zijn de hoofdstukken die betrekking hebben op externe organisaties naar het eind van de richtlijnen verplaatst. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 8 van 51

9 Bij het opstellen van deze hygiënerichtlijnen is rekening gehouden met andere richtlijnen (bijvoorbeeld de Arbo-richtlijnen). Dit is gedaan vanwege de raakvlakken. Aspecten met betrekking tot veiligheid, brandpreventie en bouw- en woningtoezicht zijn slechts ten dele opgenomen. Alleen indien er een overlap met infectiepreventie aanwezig is, is dit gedaan. Symbolen: Ieder voorschrift in deze richtlijnen is aangegeven met een symbool met de volgende betekenis: wetboek = wettelijk verplicht voorschrift, bijvoorbeeld het opstellen van een risicoanalyse en beheersplan ten behoeve van legionellapreventie. Deze punten worden door de overheid of de GGD getoetst. handje = landelijk vastgestelde norm, bijvoorbeeld het aantal aanwezige toiletten op het terrein. Deze punten worden door de GGD getoetst. lachebek = advies, is wenselijk, bijvoorbeeld een afvinkschema voor de schoonmaak. Deze punten worden niet door de GGD getoetst. Cursief gedrukte teksten in een kader zijn bedoeld als tip! Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 9 van 51

10 2 Persoonlijke hygiëne Ieder mens draagt ontelbare, al dan niet ziekmakende, micro-organismen bij zich. Een groot deel van de infecties wordt door mensen overgedragen. Om verspreiding van micro-organismen naar andere mensen tegen te gaan, is een goede persoonlijke hygiëne belangrijk. In collectieve voorzieningen voor asielzoekers, waarbij meerdere personen in een kamer verblijven, is er tussen bewoners veel contact. Ook is er regelmatig contact tussen medewerkers en bewoners. 2.1 Hygiëneregels voor bewoners Zorg dat de bewoners worden voorgelicht over de wijze waarop infectieziekten kunnen worden overgebracht. Dit kan bijvoorbeeld door het verstrekken van foldermateriaal in verschillende talen of een mondelinge voorlichting, onder andere bij binnenkomst. Om de kans op infecties te voorkomen, wordt gezamenlijk gebruik van persoonlijke spullen afgeraden. Attendeer de bewoners op de volgende regels: Gebruik alleen schoon servies en bestek. Deel dit niet met een ander. Gebruik alleen uw eigen toiletartikelen zoals tandenborstel, scheermesjes, kam en crèmes. Gebruik alleen uw eigen handdoek. Draag alleen uw eigen kleding. Slaap of lig alleen op uw eigen bed en beddengoed. Laat gezamenlijke keukens schoon achter. Draag zorg voor de schoonmaak van privévertrekken Een goede lichamelijke hygiëne is van belang. Attendeer de bewoners op de volgende hygiëneregels: Was de handen na gebruik van het toilet. Was de handen na contact met lichaamsvochten zoals, speeksel, slijm, braaksel, ontlasting, urine, wondvocht of bloed. Gebruik een wegwerpzakdoek bij hoesten of snuiten. Gooi deze zakdoek direct na gebruik weg in de afvalbak. Gooi gebruikte pleisters en verbandmiddelen direct na gebruik weg in de afvalbak. Douche dagelijks. Douche in ieder geval na inspannende activiteiten zoals sporten of na vuile activiteiten. Draag tijdens het douchen badslippers. Droog na het douchen uw lichaam met een schone handdoek. Ventileer en lucht privévertrekken dagelijks. Beoefen veilige seks. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 10 van 51

11 2.2 Hygiëneregels voor medewerkers Ieder mens draagt ontelbare, al dan niet ziekmakende, micro-organismen bij zich. Een groot deel van de infecties wordt door mensen overgedragen. Om verspreiding van micro-organismen naar andere mensen tegen te gaan, is een goede persoonlijke hygiëne belangrijk. Handhygiëne en kleding Er is regelmatig contact tussen medewerkers en bewoners. Om te voorkomen dat er infecties worden overgedragen van medewerkers naar bewoners en andersom, moeten de medewerkers aan een aantal hygiëne regels voldoen. Kleding is hierbij een belangrijk onderdeel. Trek bij een te verwachten verontreiniging vooraf beschermende kleding en handschoenen aan. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een ruimte verontreinigd is door bloed, ontlasting, urine of braaksel en gereinigd moet worden. Trek schone kleding aan indien de kleding zichtbaar is verontreinigd. Denk hierbij aan vervuiling door bloed, ontlasting, speeksel, braaksel of ander vuil. Naast een besmetting via de kleding, is het ook mogelijk om via andere wegen een besmetting op te lopen. Pas handhygiëne toe op in ieder geval de volgende momenten: - na gebruik van het toilet; - na contact met lichaamsvochten zoals, bloed, wondvocht, speeksel, sperma, braaksel, urine, of ontlasting; - na hoesten, niezen of snuiten; - na vuile werkzaamheden. Persoonlijke beschermingsmiddelen Het is van belang dat de medewerkers op de hoogte zijn van de aanwezige risico s tijdens hun werk en dat zij weten hoe op dat moment te handelen. Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn te gebruiken bij personen met zichtbare bloedbevuiling of wonden, zichtbare verwaarlozing of vervuiling. Voorbeelden van persoonlijke beschermingsmiddelen zijn nitril handschoenen, (filter)mondneusmaskers, plastic schorten of stevige dikke fouilleerhandschoenen. Met deze middelen kan men overdracht voorkomen van onder andere tuberculose, Hepatitis B, Hepatitis C, HIV, schurft en luizen. Zorg dat de medewerkers goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden waarop infectieziekten kunnen worden overgebracht (Zie hiervoor Een bekend risico is het bijt-, krab- en prikaccident waarbij bloed-bloedcontact kan voorkomen. Bijt-, krab- en prikaccidenten Wanneer er door middel van een bijt-, krab- of prikaccident bloed-bloedcontact is geweest, moeten er direct maatregelen worden getroffen. Onderstaande stappen dienen te worden genomen als er een accident heeft plaatsgevonden tussen een medewerker en een bewoner of tussen bewoners onderling. Stel een protocol bijt-, krab- en/of prikaccidenten op. Hierin moet in ieder geval het volgende worden vermeld: - Laat het wondje goed doorbloeden. - Spoel het wondje af met water of fysiologisch zout. - Desinfecteer vervolgens met een wonddesinfectiemiddel, bijvoorbeeld alcohol 70-80%. - Dek het wondje af. - Meldt u zonder uitzondering onmiddellijk en in ieder geval binnen 2uur bij de instantie die volgens uw lokale protocol het accident moet behandelen. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 11 van 51

12 - Tref een regeling wat te doen als dergelijke accidenten buiten kantooruren plaatsvinden. Het is belangrijk dat degene (de bron) met wie het bloed-bloedcontact is geweest, bekend is om het risico van hepatitis B, C en HIV te bepalen. Het risico van besmetting is afhankelijk van het accident en het resultaat van een eventueel brononderzoek. Vaccinatie hepatitis B Medewerkers die het risico lopen om in aanraking te komen met bloed of andere lichaamsvloeistoffen waar sporen van bloed in kunnen voorkomen, wordt aangeraden om zich te laten vaccineren tegen hepatitis B. Dit geldt voor de meeste medewerkers. Deze kunnen door bijvoorbeeld bijt-, krab- of prikaccidenten in aanraking komen met bloed. Door het uitvoeren van een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) door de Arbodienst kunnen deze risico s bepaald worden en de mensen die hiermee in aanraking kunnen komen. Motiveer medewerkers binnen een asielzoekerscomplex zich te laten vaccineren tegen hepatitis B. Geef voorlichting over het belang van vaccinaties en de risico s die men loopt als men zich niet laat vaccineren. Een vaccinatie tegen hepatitis B bestaat uit een serie van in totaal drie vaccinaties. Vier tot zes weken na de laatste vaccinatie wordt via bloedonderzoek aangetoond of het lichaam voldoende antistoffen heeft aangemaakt tegen hepatitis B. Als dit het geval is, bieden de vaccinaties waarschijnlijk levenslange bescherming tegen hepatitis B. Als men de ziekte niet kan oplopen, kan men deze ook niet overdragen op anderen. Overigens biedt de vaccinatie geen bescherming tegen andere bloed overdraagbare aandoeningen zoals hepatitis C en HIV. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 12 van 51

13 3 Bouw en inrichting De huisvesting op de AZC s is zeer divers: oudere gebouwen, bungalowparken, caravans of zgn. prefab woonunits. Het aantal bewoners per leefruimte wisselt. Als bij deze leefruimte geen afzonderlijke douches en toiletten zijn, is er een afzonderlijk sanitair blok op het terrein. De Centrale Ontvangst Locatie (COL) in Ter Apel, waar de asielzoekers zich melden na binnenkomst in Nederland, heeft slaapzalen. 3.1 Algemeen Het COA hanteert een programma van eisen voor alle centra. In dit programma van eisen zijn de navolgende voorschriften en voorwaarden van toepassing: 1. Arbeidsomstandighedenwet. 2. Het Bouwbesluit (laatste versie). 3. Het Bouwprocesbesluit. 4. De voorschriften en verordeningen van rijks-, provinciale- en gemeentelijke overheidsdiensten, waaronder de laatst uitgebrachte versie van het Bouwprocesbesluit. 5. De normbladen en -voorschriften die met NEN, NEN-EN, NVN, NEN-ISO, NPR's + titel zijn vermeld in de deelcatalogus 'Overzicht van normen voor de Bouwwereld' laatste uitgave, zoals gepubliceerd door de Stichting Nederlands Normalisatie-Instituut, voor zover daarvan in het Programma van Eisen niet is afgeweken. 6. Van toepassing zijnde publicatiebladen van de Inspectiedienst Sociale Zaken werkgelegenheid (I-SZW), dienst voor Inspectie en Informatie. 7. Brandweernormen, zoals vermeld in het vigerende Bouwbesluit en Modelbouwverordening inclusief supplementen. 8. voorschriften Brandveiligheid NEN lokale brandweereisen; - Milieu- en Veiligheidswetgevingen, waaronder de Hinder- en Veiligheidswet. 9. voorschriften Legionella NEN 6265; - Algemene maatregel van bestuur legionellapreventie. 10. Geboden Toegang, nieuwste uitgave. 11. Relevante beleidsstukken van het COA, zoals bijv. inz. Asbestbeleid. 12. Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdiensten. 13. Wet bescherming persoonsgegevens. 14. Hygiënerichtlijnen LCHV voor collectieve voorzieningen asielzoekers De bouw en inrichting van de gebouwen zijn van belang in verband met de schoonmaak van de verschillende ruimten. Ruwe muren, veel stoffering en niet bereikbare hoeken kunnen een belemmering zijn voor een goede reiniging. Daarnaast is het bovendien van belang dat er tijdig onderhoudswerkzaamheden worden verricht. Schakel bij onderhoudswerkzaamheden of verbouwingen mensen met expertise in. Hierdoor wordt voorkomen dat er werkzaamheden op een onjuiste wijze worden uitgevoerd of dat er onderdelen worden vergeten of over het hoofd worden gezien. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 13 van 51

14 3.2 Gemeenschappelijke ruimten en speciale faciliteiten De meeste AZC s bestaan uit verschillende gedeelten: Gemeenschappelijke (openbare) ruimten zoals o.a. - gangen, - trappen, - douche- en toiletruimtes, - was- en droogruimte, - kantine, - recreatieruimte; Semi openbare ruimten voor - COA, - vreemdelingendienst, - Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), - Vluchtelingenwerk, (VWN), - PGA en GCA medische opvang (kantoren en behandelkamers), - keukens, - lesruimte, - sportruimte, - speelzaal/kinderopvang; Privévertrekken; Buitenruimte. Het COA heeft in 2005 in een Programma van eisen voor de verschillende opvanglocaties eisen gesteld aan de ruimtes in het opvangcentrum. Alle ruimten binnen: Reinig alle ruimten huishoudelijk (stof- en vlekvrij) en zorg ervoor dat ze ook gemakkelijk schoon te maken zijn. Zorg ervoor dat wanden afwasbaar en eenvoudig bij te werken zijn en dat plafonds geluidsabsorberend zijn. Vervaardig de vloeren van vlek-, kras- en peukbestendig materiaal, dat eenvoudig te onderhouden is. Zorg ervoor dat deuren goed reinigbaar en eenvoudig bij te werken zijn. Lucht de verschillende ruimtes dagelijks. Voorzie de radiatoren van thermostaatknoppen, tenzij er een kamerthermostaat is. Radiatorverwarming gebaseerd op 21 C overdag en 16 C s nachts. De buitenruimten waar kinderen kunnen/mogen spelen: Zorg ervoor dat de grondafwerking zacht, kindvriendelijk en goed te onderhouden is. Aan verschillende ruimten worden extra eisen gesteld. Deze worden hieronder vermeld. 3.3 Verblijfsvertrekken Privévertrek Privévertrek is een ruimte die gebruikt wordt door mensen die samenwonen in een vrijwillig gekozen langdurig verband (familie, sociale eenheid, plaatsingseenheid). De privévertrekken worden minimaal vier maal per jaar gecontroleerd door een medewerker van het COA. Tijdens de jaarlijkse hygiëne-audit door de GGD worden de uitkomsten van deze interne audit bekeken. Tevens vindt één keer per 6 weken een (signalerend) kamerbezoek plaats. Laat het COA medewerker de volgende aspecten controleren en registreren: Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 14 van 51

15 Het vertrek is voorzien van een schone, deugdelijke koelkast waarbij de temperatuur tussen de 4 C en 7 C is afgesteld. Er is een mogelijkheid om medicatie in de koelkast te bewaren, indien dit nodig is, met behoud van privacy. Bedden zijn voorzien van een matras met water afneembare matrashoes. Het hoofdkussen is van een materiaal dat gewassen kan worden. Een kussen met een plastic hoes eromheen is niet wenselijk in verband met transpiratie. Bij wisseling van bewoners worden matras en kussen gereinigd door het COA. De bedombouw is glad, afwasbaar en onbeschadigd. Onder een beschadiging wordt in dit geval verstaan een zodanige beschadiging dat een goede reiniging wordt belemmerd. Een kras op een bed is niet erg, maar roestplekken daarentegen wel. Er is een (vlam dovende) afvalemmer in het vertrek aanwezig. Deze moet voorzien zijn van een plastic zak. Nachtventilatie is mogelijk door middel van rooster of raamconstructie. Maximaal 4 alleenstaande personen per slaapkamer(pve 2005) (In de toekomst zal n.a.v. concept PvE 2011 worden uitgegaan van één- en tweepersoonskamers, wanneer is nog onbekend) Per bewoner minimaal 5 m2 vloeroppervlak beschikbaar. (PvE 2005) Op de COL slapen mannen en vrouwen gescheiden op slaapzalen. (geen max. aantal vastgesteld) Collectieve ruimtes Een collectieve ruimte is een door meerdere mensen - onvrijwillig - gezamenlijk gebruikte ruimte. Jaarlijks vindt een hygiëne-audit van de collectieve ruimtes plaats door de GGD. 3.4 Collectieve toiletruimte Toiletten vormen een bron van bacteriën als ze slecht worden schoongemaakt of in slechte staat zijn. Voor een goede toilethygiëne is bovendien de aanwezigheid van een handenwasgelegenheid onontbeerlijk. De normen die gelden rondom de toiletten: Zorg voor minimaal één toilet per acht bedden. Dit is ongewijzigd. Voorzie collectieve toiletruimtes van een handenwasgelegenheid met een zeepdispenser en handdoekjes voor éénmalig gebruik. Vervaardig de vloer rondom het toilet van materiaal dat geen vocht doorlaat of opneemt en gemakkelijk schoon te houden is. Voorzie de wanden tot tenminste 1,50 meter vanaf de vloer van materiaal dat geen vocht absorbeert en gemakkelijk schoon te maken is. Vervaardig de overige delen van de wanden en het plafond van materiaal dat niet door water en waterdamp kan worden aangetast. Zorg ervoor dat deuren goed reinigbaar zijn, eenvoudig bij te werken en afsluitbaar door middel van een vrij en bezet slot. Verhinder inkijk van boven en onder de deuren. Zorg voor sanitair containers in collectieve toiletruimtes. Zorg voor sanitair containers op toiletten in privévertrekken. Voorzie het toilet van goede verlichting. 3.5 Collectieve doucheruimte Een schone douche, eventueel bad of wastafel is niet alleen prettig om in te douchen of te wassen, maar beperkt onder andere ook het risico van het oplopen van voetschimmel. Een goede ventilatie in de douche/badruimte is noodzakelijk om schimmelvorming op muren en plafonds te voorkomen. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 15 van 51

16 Voor doucheruimten: Zorg voor minimaal 1 douche en een wastafel per 8 bedden. Vervaardig wanden van glad, vocht- en kras bestendig en afwasbaar materiaal tot aan het plafond. Voorzie de afvoer van een afneembaar rooster en een stankafsluiter. Zorg ervoor dat deuren goed reinigbaar zijn. Verhinder inkijk van boven en onder de deuren. Vervaardig de vloer van materiaal dat geen vocht doorlaat of opneemt, gemakkelijk schoon te houden is en eventueel gedesinfecteerd kan worden. Bevestig in de doucheruimte minimaal twee kledinghaakjes voor het ophangen van kleding zodat deze niet nat wordt of op de grond ligt. Zorg ervoor dat de vloer afschot heeft zodat (schrob)water vanzelf afvloeit richting de afvoer. Werk de aansluiting van de vloer en de wand af met holle plinten. 3.6 Collectieve keuken In elk opvangcentrum zijn één of meerdere keukens aanwezig. In veel gevallen maken bewoners gebruik van een gezamenlijke keuken. Bij iedere vorm van voedselvoorziening dienen de regels rondom hygiëne en voedselveiligheid te worden nageleefd. Bewoners krijgen instructie over de werking en het gebruik van de aanwezige apparatuur. Bouwtechnische eisen waaraan men in ieder geval dient te voldoen, staan hieronder vermeld. Zorg dat de vloer goed reinigbaar en eenvoudig te onderhouden is. Vervaardig oppervlakken die in contact kunnen komen met eet- en drinkwaren van glad, afwasbaar en niet toxisch materiaal en deze moeten in goede staat verkeren, gemakkelijk schoon te maken zijn. Zorg ervoor dat keukenapparatuur onbeschadigd en goed te reinigen is. Apparatuur dient zodanig geplaatst te worden dat de keuken (vloer en wanden) goed te reinigen zijn. Zorg voor passende voorzieningen voor het reinigen van gereedschappen en materialen en het wassen van de eetwaren. Voorzie de wand boven het aanrechtblad tot tenminste 60 cm van materiaal dat glad en gemakkelijk schoon te maken is. Plaats een voorziening om de handen te wassen. Plaats een afvalemmer met deksel in de ruimte. Deze moet voorzien zijn van een plastic zak. Voorzie bewoners van handdoeken en vloeibare zeep. Voor gemeenschappelijke keukens waar de bewoners zelf koken heeft het COA een programma van eisen opgesteld: Zorg voor minimaal vier kookpitten per acht bedden. Zorg dat er per vier kookpitten één spoelbak aanwezig is die is voorzien van een mengkraan. Berg materialen en droge waren op in een aanrechtblok met afsluitbare onderen/of bovenkastjes en/of losse kast(en). Zorg voor mechanische afzuiging in de vorm van een afzuigkap. Zorg voor nachtventilatie in de vorm van een rooster of raamconstructie. Zorg voor voldoende (kunst)licht, twee x 18 W met opaal kap, 400 lux Voorzie wanden van een harde afwerking, die afwasbaar is (minimaal tot 1.80 m hoog) en eenvoudig bij te werken. Zorg ervoor dat deuren goed reinigbaar zijn en eenvoudig bij te werken. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 16 van 51

17 3.7 Collectieve Strijk- en wasruimte Vuil wasgoed kan besmet zijn met schadelijke ziektekiemen. Daarom is het van belang dat het vuile wasgoed wordt gescheiden van de schone was. Bewoners krijgen instructie over de werking en het gebruik van de aanwezige apparatuur. Was- en strijkruimte: Vervaardig vloer en wanden van materiaal dat geen vocht doorlaat of opneemt en gemakkelijk schoon en te onderhouden is. Zorg ervoor dat deuren goed reinigbaar zijn en eenvoudig bij te werken. Voorzie de was- en strijkruimten van één of meer ventilatieopeningen of beweegbare ramen die rechtstreeks in verbinding staan met de buitenlucht. Zorg voor minimaal één wasmachine, één wasdroger en één strijkvoorziening per twintig bedden. Reinig de was- en strijkruimte minimaal één maal per dag huishoudelijk en zo nodig vaker (bij zichtbare verontreiniging). 3.8 Collectieve Schoonmaak en opslagruimte Het is belangrijk de schoonmaakmaterialen dagelijks en/of na de werkzaamheden op de juiste wijze te reinigen, te drogen en op te ruimen. Zo wordt voorkomen dat vuil schoonmaakmateriaal besmetting tot gevolg heeft. Bewoners krijgen instructie over hygiëne, schoonmaken en verschillende schoonmaakmiddelen. Voorzie de ruimte waar de schoonmaakmaterialen worden bewaard van een ophangsysteem. Dit om te voorkomen dat materialen zoals bezems, trekkers e.d. op de vloer staan. Op de vloer blijven de materialen vuil en langdurig vochtig. Voorzie de ruimte van een uitstortgootsteen. Hier kan het vuile water worden verwijderd en kunnen de materialen worden gereinigd. Zorg dat er ventilatie in deze ruimte aanwezig is. Zorg voor de aanwezigheid van een handenwasgelegenheid met de benodigde voorzieningen (zeepdispenser en papieren doekjes). Plaats lekbakken voor het opslaan van de vloeibare schoonmaakmiddelen. 3.9 Receptie De receptie is de centrale plek bij calamiteiten. Bij de receptie zijn een EHBO-koffer, AED (Automated External Defibrillator) en BHV-koffer aanwezig. Zorg dat de inhoud van de EHBO-koffer volledig is. Zorg dat de inhoud van de BHV-koffer compleet is. Zorg ervoor dat houdbaarheidsdatum van verbandmateriaal niet verlopen is. Controleer twee keer per jaar de inhoud van de koffers. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 17 van 51

18 4 Gezond binnenmilieu Een gezond binnenmilieu betekent dat de lucht schoon en fris is en weinig stofdeeltjes, vluchtige stoffen en micro-organismen bevat. Ook de temperatuur en de vochtigheid van de lucht mogen niet te laag of te hoog zijn. Wanneer onvoldoende aandacht aan een gezond binnenmilieu wordt besteed, kan dit leiden tot bijvoorbeeld slaperigheid, concentratievermindering, verergering van allergieën, prikkeling van ogen, neus of keel, luchtwegaandoeningen, een groter kans op overdracht van infectieziekten, vermoeidheid, prikkelbaarheid en hoofdpijnklachten. De volgende factoren zijn van belang: 4.1 Ventilatie Ventilatie is bedoeld om schone lucht toe te voeren en vervuilde lucht en vocht af te voeren. Ventileren Ventileren is het voortdurend verversen van lucht: het vervangen van verontreinigde binnenlucht door minder verontreinigde buitenlucht, bijvoorbeeld door het openzetten van ramen en ventilatieroosters. Door voldoende en correct te ventileren kan er gezorgd worden voor een gezond leefklimaat. Daarnaast is ventilatie ook belangrijk voor het afvoeren van hinderlijke geuren en anderszins schadelijke stoffen. Als mechanische ventilatie niet het gewenste resultaat oplevert, dient onderzocht te worden of de capaciteit van de mechanische ventilatie voldoende is. Zorg voor een goed onderhoudsprogramma. LET OP: zonder onderhoud vermindert de capaciteit jaarlijks met wel 10%. COA heeft geen landelijk onderhoudscontract voor mechanische ventilatie afgesloten Het onderhoudscontract mechanische ventilatie dient op locatieniveau geregeld te worden. Luchten Luchten is het in korte tijd verversen van alle verontreinigde binnenlucht door het wijd openzetten van ramen en deuren. Lucht gedurende ongeveer tien minuten. Hierdoor wordt alle lucht in de ruimte ververst, terwijl de temperatuur redelijk constant blijft. In de meeste gevallen is de temperatuur binnen tien minuten weer op peil. Luchten is geen vervanging van ventilatie. Ook wanneer er voldoende gelucht wordt, blijft ventileren noodzakelijk! Zorg ervoor dat de ventilatievoorzieningen permanent en optimaal werken. Zorg voor periodiek onderhoud van mechanische ventilatie (volgens voorschrift van de fabrikant/leverancier) en voor het reinigen van ventilatieroosters. Reinig minimaal één keer per vijf jaar de kanalen. Dit geldt ook voor de kanalen waar alleen afzuiging door plaatsvindt. Reinig de ventilatieroosters één keer per kwartaal. Vervang bij mechanische ventilatie minimaal één keer per jaar de aanwezige filters. Zet in sanitaire ruimten raampjes open (indien aanwezig) of plaats een ventilatiekanaal of mechanische ventilatie. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 18 van 51

19 4.2 Temperatuur- en vochtbalans De behaaglijkheid in een ruimte is onder andere afhankelijk van de temperatuur en vochtigheid van de lucht. Als mensen in een ruimte verblijven komt veel vocht vrij, bijvoorbeeld door ademen en transpireren. In een vochtige omgeving kan condens optreden. Dit bevordert de groei van huisstofmijten, schimmels en bacteriën. Gezondheidseffecten die kunnen optreden zijn ontsteking van het neusslijmvlies (hooikoortsachtige verschijnselen), luchtweginfecties, astma of eczeem. In een te droge omgeving, wanneer er niet voldoende wordt geventileerd, kan er een te lage luchtvochtigheid ontstaan, wat weer kan leiden tot irritatie van ogen, neus en keel en verminderde weerstand tegen infecties. Afspraken voor temperatuur- en vochtbeheersing: Stel de temperatuur in verblijfsruimtes in op 21 C. Zorg voor de aanwezigheid van zonwering en gebruik deze tijdig (vanaf 22 C). Voorkom dat de temperatuur lager is dan 17 C en hoger wordt dan 27 C. Voorkom temperatuurschommelingen binnen korte tijd van meer dan 5 C. Schaf een hygrometer aan. Controleer regelmatig de relatieve luchtvochtigheid in gezamenlijke ruimten. NB: Een te lage temperatuur, lager dan 15 C, bevordert schimmelgroei en een hoge relatieve vochtigheid de aanwezigheid van huisstofmijt. De luchtvochtigheid moet tussen de 35% en 70% liggen. Deze kan beïnvloed worden door extra ventileren en het regelen van de temperatuur. Bij langdurig te lage relatieve vochtigheid kan deze omhoog gebracht worden door natte schone handdoeken op de verwarming te leggen. Gebruik hiervoor géén waterbakjes. Want deze zijn een bron voor groei van ongewenste microorganismen. Wanneer het vochtgehalte ondanks maatregelen, zoals voldoende ventilatie, te hoog blijft, moet worden gezocht naar bronnen van vocht in het gebouw, bijvoorbeeld lekkage, doorslaand vocht of optrekkend vocht. Raadpleeg een deskundige van de GGD, afdeling medische milieukunde of milieu en gezondheid, als er geen oplossing wordt gevonden. 4.3 Rookbeleid Bij verbranding van tabak ontstaat veel rook. Rook bestaat uit gassen en vaste deeltjes microstof, een mengsel van honderden verschillende schadelijke stoffen. Deze stoffen hebben een nadelige invloed op de luchtwegen en de longen van zowel de roker als die van de meeroker. Een AZC is een openbaar, rookvrij gebouw. Alleen buiten en in de privévertrekken mag gerookt worden, mits de medebewoners en COA geen bezwaar hebben. Rook alleen in de daarvoor aangewezen ruimte. Wijs, indien nodig, speciale ruimten aan waar gerookt mag worden. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 19 van 51

20 5 Legionellapreventie In dit hoofdstuk worden de richtlijnen weergegeven voor het uitvoeren van legionellapreventie. Iedere opvangvoorziening beschikt reeds over een risicoanalyse en legionellabeheersplan waarin de situatie en de te nemen maatregelen vermeld staan. Meer informatie over de legionellabacterie en de ziekte legionellose is te vinden op de website Z/infectieziekten/legionellose/ van het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) van het RIVM. 5.1 Risicofactoren Om de risicofactoren in kaart te brengen moet het volgende worden uitgevoerd: Stel een risicoanalyse op waarin de knelpunten die kunnen zorgen voor uitgroei van legionellabacteriën in de waterinstallatie, in kaart worden gebracht. De eigenaar van de waterinstallatie is hiervoor verantwoordelijk. De gebruiker van de installatie wordt in de praktijk vaak ingeschakeld om de beheersmaatregelen uit te voeren. Voor het opstellen van een risicoanalyse en een beheersplan kan gebruik worden gemaakt van de aangepaste ISSO-publicatie 55.1 over legionellapreventie in leidingwater. Risicofactoren die de vermeerdering van legionellabacteriën in het watersysteem bevorderen zijn: Een langdurige verblijftemperatuur tussen de 25 C en 50 C. Legionellabacteriën kunnen zich dan vermenigvuldigen tot hoge concentraties. Stilstaand water en een lange verblijftijd (langer dan een week); Een biofilm 1 fungeert als voedingsbron en bescherming voor legionellabacteriën. De vorming van een biofilm wordt enigermate beïnvloed door de aanwezigheid van voedingsstoffen in het water en het materiaal van het leidingnet. Een belangrijkere oorzaak voor de vorming van een biofilm is de aanwezigheid van plaatsen waar de waterdoorstroming stagneert (zogenaamde dode einden) en een optimale temperatuur. De aanwezigheid van eencellige organismen waarin legionella kan parasiteren zoals amoeben. Risico beperkende factoren zijn: Watertemperaturen onder 20 C. Hierbij treedt geen groei op; Watertemperaturen boven 50 C. Hierboven treedt geen groei maar langzame afsterving op; Watertemperaturen boven 60 C. Hierboven treedt geen groei maar snelle afsterving op; Doorstroming en korte verblijftijd, dit is echter onvoldoende om eenmaal gevormde biofilm te verwijderen. Zorg dat de installatie voldoet aan de gestelde eisen in de Waterwerkbladen. De Water-Werkbladen zijn een uitwerking van de norm NEN Wat in de werkbladen wordt gesteld, moet worden beschouwd als standaardvoorwaarden waaraan leidingwaterinstallaties moeten voldoen om te worden geaccepteerd als zijnde in overeenstemming met NEN Een biofilm is een slijmlaagje aan de binnenkant van een buiswand (in dit geval een leiding). Soms is dit slechts een dunne aanslag, in ernstige gevallen kan het een hele dikke laag zijn met zowel dood als levend materiaal. Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 20 van 51

21 5.2 Beheersmaatregelen Als de risicofactoren bekend zijn moet het volgende gebeuren: Stel aan de hand van de risicoanalyse een beheersplan op. Hierin moet een omschrijving staan van alle maatregelen die moeten worden genomen om de groei van de legionellabacterie te beheersen. Bij het ontbreken van expertise is het raadzaam de leverancier en/of waterbehandelingsfirma een risicoanalyse en beheersplan op te laten stellen. Algemene beheersmaatregelen: Zorg dat de temperatuur van het uitgaande water van een warmwatervoorraadtoestel is afgesteld op een minimale temperatuur van 60 C. Plaats thermostaatkranen. Door de hoge temperatuurnorm van 60 C bestaat namelijk de kans op verbrandingsgevaar. Door het plaatsen van thermostaatkranen is dit risico niet aanwezig. Zorg dat de temperatuur van het uitgaande water van een koud waterleiding een maximale temperatuur van 25 C heeft. Meet en registreer wekelijks de temperatuur van het water in de warm- en koud waterleidingen op de meest kritische tappunten en in de leiding voor en na het warmwatertoestel. Verwijder de delen in het watersysteem waar geen doorstroming plaatsvindt. Spoel tappunten die niet frequent worden gebruikt (minder dan één keer per week) wekelijks kort (bijvoorbeeld twee minuten) door zodat langdurige stilstand van water wordt voorkomen. Zorg dat er een procedure is waarin staat vermeld wat te doen bij een verhoogde concentratie legionellabacteriën in het water. Zorg ook dat de verantwoordelijke medewerkers op de hoogte zijn van de procedure en hier naar handelen. Zorg dat de temperatuur van het uitgaande water van een koud waterleiding een maximale temperatuur heeft van 20 C. 5.3 Monstername Door het nemen van watermonsters kan worden gecontroleerd wat de concentratie legionellabacteriën is in de desbetreffende waterinstallatie. Laat ieder half jaar het water controleren op de aanwezigheid van legionellabacteriën. Het aantal watermonsters dat genomen wordt, is afhankelijk van het aantal aanwezige tappunten. Zie hiervoor onderstaande tabel: Totaal aantal tappunten van de collectieve watervoorziening Aantal watermonsters tot en met Meer dan Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 21 van 51

22 6 Reiniging, desinfectie en sterilisatie Voor het schoonmaken van de algemene ruimten is in sommige centra een schoonmaakdienst ingehuurd. In de meeste centra voeren bewoners in het kader van zelfwerkzaamheid deze schoonmaakwerkzaamheden zelf uit. Doorgaans worden deze bewoners door een medewerker van de schoonmaakdienst begeleid. In alle gevallen zijn de bewoners zelf verantwoordelijk voor het schoonhouden van hun privévertrekken. Ongeacht wie de schoonmaak uitvoert, dient aan de onderstaande criteria te worden voldaan: Om overdracht van ziektekiemen zoveel mogelijk te beperken is het belangrijk dat de ruimte goed wordt schoongemaakt. Ook de ruimte kan door de aanwezigheid van stof en vuil een bron zijn voor ziektekiemen. De locatiemanager is te allen tijde eindverantwoordelijk voor de schoonmaak. Er wordt gewerkt volgens een schoonmaakschema. 6.1 Reinigen Reinigen is het verwijderen van zichtbaar vuil en organisch materiaal (o.a. bloed). Reinigen kan zowel nat als droog worden uitgevoerd. Nat reinigen wordt uitgevoerd al dan niet met een schoonmaakmiddel (bij het gebruik van microvezeldoekjes geen schoonmaakmiddel) en met behulp van mechanische actie (schrobben, boenen en wrijven). Droog reinigen wordt uitgevoerd met behulp van stofwissers, bezems en vegers. De keuze voor nat of droog reinigen is afhankelijk van de aard van de vervuiling. Reiniging van de vloer gebeurt bij voorkeur met een droog systeem omdat de vloer dan na reiniging direct weer begaanbaar is. Bij aangehecht vuil is droge reiniging niet afdoende en moet een nat systeem gebruikt worden. Reiniging moet volgens een vast schema gebeuren. Vaak wordt een deel van de reiniging door de huishoudelijke dienst uitgevoerd en een ander deel door een extern bedrijf. Het werken volgens een schoonmaakschema waarin exact is aangegeven wie wat doet zorgt ervoor dat de reiniging regelmatig gebeurt. Het is wenselijk om een afvinklijst te gebruiken waarop de uitgevoerde werkzaamheden worden genoteerd Droog reinigen Definities Stof afnemen Met een stofbindende of vochtige (wegwerp)doek stof verwijderen van meubilair en voorwerpen. Gebruik van stofdoeken wordt afgeraden omdat daarmee stof en ziektekiemen worden verplaatst in plaats van verwijderd en mogelijk in de lucht worden verspreid. Stofzuigen Met een stofzuiger het tapijt en andere poreuze vloeroppervlakken door middel van mechanisch opgewekte luchtstroom schoon zuigen, waarbij ook het onzichtbare (diepliggende) vuil verwijderd wordt. Het nadeel van stofzuigen is dat stofdeeltjes in de lucht gaan dwarrelen, zorg daarom dat de stofzuiger is voorzien van een Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 22 van 51

23 stoffilter. Een gewoon stoffilter houdt echter zeer kleine stofdeeltjes niet tegen, daarvoor is een HEPA (High Efficiency Particulate Air) filter nodig. Stofwissen Met behulp van een stofwisapparaat en een stofbindende wegwerpdoek stof en losliggend vuil verwijderen. Dit heeft sterk de voorkeur op gladde vloeren, ook in verband met het verwijderen van deeltjes die allergische reacties kunnen veroorzaken. Bij verontreiniging met zand, kruimels e.d. kan voor het stofwissen eerst geveegd worden. Vegen Met een bezem een gladde vloer schoonmaken. Het nadeel van vegen is dat het vuil grotendeels wordt verplaatst. Een gladde vloer daarom liever stofwissen Nat reinigen Nat reinigen doe je met een huishoudelijk schoonmaakmiddel. Natte reinigings methoden zijn nat afnemen, dweilen, moppen en schrobben. Er zijn verschillende huishoudelijke schoonmaakmiddelen, die voor verschillende doeleinden gebruikt worden, o.a. Een allesreiniger, een middel dat eiwitten en vetten oplost en voor de meest voorkomende vervuiling te gebruiken is Een sanitair reiniger (kalkoplosser) voor kalkaanslag in douches en toiletten en urinesteen in toiletten Een glasreiniger, voor het streeploos verwijderen van vingerafdrukken e.d. Nadeel van natte reiniging is dat er wittige vochtvlekken kunnen achterblijven die moeilijk te verwijderen zijn. Daarom is naspoelen van belang. Meubilair en voorwerpen Met behulp van een sopje (= allesreiniger met handwarm water) voorwerpen en materialen ontdoen van aangekoekt vuil. Werkwijze Gebruik een schone doek of borstel Draag bij het reinigen van mogelijk besmette materialen onderzoekshandschoenen Sop voorwerpen en materialen af of zet ze eventueel even in de week Na het afsoppen de voorwerpen en materialen afspoelen met schoon water en laten drogen aan de lucht. Vergeet niet de handcontactpunten op te nemen in het schoonmaakschema. Handcontactpunten zoals de deurklink en het lichtknopje moeten dagelijks worden gereinigd. Vloeren Schoonmaken met een twee-emmersysteem met mop (dweil aan een stok) en pers, zodat er een scheiding tussen schoon en vuil water is. Het schone water bevat allesreiniger. Werkwijze Maak altijd eerst de vloer schoon (stofwissen, vegen of stofzuigen) alvorens er nat wordt schoongemaakt. Pers de mop na het soppen uit boven de vuile emmer. De vloer blijft na reiniging nat achter en is korte tijd onbegaanbaar Hygiënerichtlijnen voor collectieve voorzieningen asielzoekers maart 2012 Pagina 23 van 51