Pastoraat rond het levenseinde

Transcriptie

1 Pastoraat rond het levenseinde 1. Inleiding Ons leven is eindig en sterven is iets dat ieder mens zal meemaken. Als christen en kind van God mogen we goede moed hebben in leven en in sterven omdat we een eeuwig leven bij God mogen verwachten. We moeten ons daarop zowel geestelijk als praktisch voorbereiden. Hierbij willen we u als pastoraal team een handreiking geven. Allereerst geven we aan wat de Bijbel zegt over het sterven en de voorbereiding daarop. We kunnen vooral veel leren van wat Jezus gezegd en gedaan heeft. Op basis hiervan komen we tot toepassingen en enkele praktische richtlijnen. Tenslotte geven we u informatie over de pastorale en diaconale begeleiding vanuit de gemeente. 2. Bijbelse gegevens over sterven en de voorbereiding daarop Wat zegt de Bijbel over het sterven / de dood? Het sterven is een gevolg van en oordeel over de zonde De dood is dus niet iets natuurlijks, iets dat met de schepping al was gegeven Voor een christen is de dood op zich geen straf meer, maar de poort tot het eeuwige leven. Christus heeft de prikkel voor ons eruit gehaald (1 Kor. 15:55-57). Voorbereiding op het sterven De bijbel geeft aan dat dit goed en nodig is. We letten vooral op hoe Jezus dit gedaan heeft. Hij stierf niet alleen voor ons maar heeft in heel zijn leven de wil van de Vader op een perfecte manier volbracht zonder zonde. Ook dat heeft Hij voor ons gedaan. De woorden die Jezus aan het eind van zijn leven sprak zijn daarom veelzeggend. Deze woorden zijn niet alleen uniek vanwege de bijzondere betekenis van Jezus werk, maar ze zijn ook een voorbeeld voor ons. Het is de bedoeling dat wij gelijkvormig worden aan het beeld van Jezus (zie Rom. 8:29). Jezus woorden en daden bevatten daarom veel onderwijs, troost en bemoediging rond het sterven. We komen dan tot de volgende punten: 1. Jezus sprak over zijn sterven op diverse momenten tijdens zijn leven en werk met de discipelen. Denk aan de drie aankondigingen van zijn lijden en sterven (zie bijv. Luk. 9:18-27; 43-45; 18:31-34). Een ander voorbeeld is dat Jezus tegen de vrouw, die Hem met olie zalfde zegt dat zij dit heeft gedaan ter voorbereiding van zijn begrafenis (Matt. 26:6-13; Mark. 14:3-9; Joh. 12:1-8). In het OT lezen we ook al van een situatie waarin God zelf aan koning Hizkia de opdracht geeft om zich voor te bereiden op zijn sterven (2 Kon. 20:1; Jes. 38:1). De les is dat wij ook over ons sterven moeten nadenken en spreken en 1

2 ons daarop moeten voorbereiden. 2. Jezus geeft zelf aan dat er verdriet is over het heengaan van geliefden en dat dit zichtbaar mag zijn. Zijn reactie op het sterven van Zijn vriend Lazarus (Joh. 11:33-36) toont verbolgenheid, ontroering en verdriet: Jezus weende. 3. Jezus had een duidelijke verwachting van het leven na de dood; van de toekomst: zie bijv. Matt. 26:28, Uit het lijden en de woorden van Jezus in Gethsemane mogen we de conclusie trekken dat het sterven een strijd is waar mensen tegenop zien en angstig van worden. Dat geldt natuurlijk op een heel bijzondere manier voor Jezus omdat Hij de straf van God op de zonde zou ondergaan. In ons geval moeten wij beseffen dat het er bij het sterven op aankomt hoe we tegenover God staan. Tegelijkertijd mogen we wijzen op wat Jezus voor ons heeft gedaan in zijn lijden en angst in Gethsemane. Het bewijs daarvan hebben we in de opstanding van Jezus, zoals het bekende lied terecht zegt: Nu jaagt de dood geen angst meer aan. 5. De zeven verschillende woorden die Jezus aan het kruis sprak hebben een unieke betekenis, maar geven ons ook een aantal belangwekkende lessen: a. Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen. (Luk. 23:34) Hoewel dit anders lag voor Jezus is de boodschap voor ons dat wij dingen moeten vergeven en in orde moeten maken voor ons sterven. b. Toen dan Jezus zijn moeder zag en de discipel, die Hij liefhad, bij haar staande, zeide Hij tot zijn moeder: Vrouw, zie uw zoon. Daarna zeide Hij tot de discipel: Zie uw moeder. (Joh. 19:26,27) Een bijzonder en ontroerend voorbeeld van de zorg die Jezus had voor zijn moeder. Zo kan een christen voor zijn/haar sterven dit voorbeeld van Jezus volgen en de omgeving ontlasten met woorden van liefde en zorg (zonder te vervallen in het geven van onmogelijk te vervullen opdrachten of beloften). c. Voorwaar, Ik zeg u, heden zult gij met Mij in het paradijs zijn. (Luk. 23:43) De les in dit verband is dat een christen mag verwachten direct na het sterven bij Jezus te zijn (zie ook Ps. 73:24,25; Matt. 8:11; Joh. 14:2; 17:24; 2 Kor. 5:8; Filip. 1:23; Heb. 6:20+9:24) d. Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten? (Matt. 27:46; Mark. 15:34) Dit geldt op een heel bijzondere manier voor Jezus. Maar ook christenen zullen in hun sterven verlangen naar Gods aanwezigheid. Omdat Jezus op een heel bijzondere manier deze verlatenheid heeft ervaren en dat in onze plaats, mogen wij in onze angst de troost ontvangen, die Jezus geeft door zijn lijden. e. Mij dorst (Joh. 19:28) Ook Jezus kende lichamelijk lijden. We mogen en moeten het lichamelijk lijden verzachten. 2

3 f. Het is volbracht (Joh. 19:30) Dit geldt natuurlijk op een volslagen unieke manier voor Jezus. Zo kan een christen dit niet zeggen. Maar, ziende op Jezus en in vertrouwen op het werk dat Hij volbracht heeft mogen christenen ook hun aardse loopbaan afsluiten. Denk aan wat Paulus zegt tegen Timoteus in 2 Tim. 4:7,8; vergelijk ook hoe Paulus elders spreekt over zijn werk: 1 Cor. 15:10: het is genade. g. Vader in uw handen beveel ik mijn geest. (Luk. 23:46) Zo mag en kan een christen zich ook overgeven aan God in geloof en vertrouwen. 6. Op basis van het werk van Jezus mogen we dan ook goede moed hebben in het sterven: zie 2 Kor. 4:16-5:10, vooral vers 8: Maar wij zijn vol goede moed en wij begeren te meer ons verblijf in het lichaam te verlaten en bij de Here onze intrek te nemen. Zie ook Rom. 8: Jezus opstanding is voor ons ook de garantie van onze opstanding (Rom. 6:5; 1 Kor. 15: 20-22). Dit geeft werkelijke en gefundeerde hoop op het eeuwige leven (1 Pet. 1:3-5). 3. Toepassing van deze bijbelse gegevens Op basis van de bovengenoemde bijbelse gegevens en het voorbeeld van Jezus komen we tot de volgende toepassingen. Voorbereiding op het sterven is het zich bezinnen op onze verhouding tot God en tot onze naasten met het doel zich volledig te kunnen toevertrouwen aan God. Het naderend einde van het leven is soms ook een gelegenheid om het leven nog eens na te gaan: wat is gedaan: goed, fout, nog niet af..enz. Er moet zelfs dan nog naar de toekomst gekeken worden: plan voor afscheidsdienst, begrafenis en allerlei zaken voor kinderen, familie enz. Dit betekent dat de volgende punten aandacht verdienen: Hoe staat u in uw verhouding ten opzichte van God? Weet u dat uw zonden zijn vergeven en dat u een kind van God bent? Zijn er nog zonden niet beleden? Ervaart u Gods hulp en nabijheid? Kunt u zich overgeven aan God? Ziet u er naar uit om altijd bij Christus te zijn? Zijn er nog andere vragen op geestelijk gebied? Het kan u sterken in uw geloof en vertroosten om samen met een broeder of zuster (nog) eens na te gaan hoe u Gods genade, hulp en leiding in uw leven ervaren heeft. Hoe staat het met uw verhouding tot andere mensen? Zijn er zaken die nog in orde gebracht moeten worden. Of zijn er nog dingen die besproken of doorgegeven moeten worden? Denk eventueel aan uw familie die ver weg woont. 3

4 Moet u nog dingen regelen t.a.v. (zorg voor) nabestaanden, kinderen? Zakelijke dingen? Wilt u nog dingen afspreken over de rouwdienst en begrafenis? Denk er aan dat het sterven heel plotseling kan zijn. In dat geval zullen veel van bovengenoemde zaken wellicht niet meer besproken kunnen worden. Daarom is het goed als u nu al over deze dingen nadenkt. In de bijlage vindt u hiervoor een lijst van mogelijke dingen waarvan het nuttig is dat u ze noteert en daarvoor zonodig afspraken maakt en vastlegt. 4. Pastorale begeleiding en diakonale zorg De gemeente heeft ook als doel om mensen ook in hun laatste levensfase bij te staan. Het is goed om te onderkennen dat deze taak vanuit de gemeente een heel andere is dan die van de medische en verpleegkundige zorg. De gemeente zal geen dingen doen waar professionele hulp voor nodig is. Een zieke zal in het algemeen verzorgd worden door gezins- of familieden. Wat mag u verwachten vanuit de gemeente wat betreft pastoraat en diaconale zorg? Pastoraat: Het pastoraat richt zich op het geestelijk welzijn van de zieke. Het doel van deze begeleiding is om mensen te helpen te komen tot een geheiligd sterven waarin men zich toevertrouwt aan God. Het pastoraat wil zieken helpen bij de punten zoals hierboven genoemd. Dit is vooral een taak voor oudsten en het pastorale team. De gemeente wil daarvoor de volgende werkwijze hanteren: Op het moment dat het duidelijk is of wordt dat een broeder of zuster in een stervensproces komt, melden gezins- of familieleden (of soms ook de kringleider) dit aan de coördinator van het pastorale team (in het geval dat het pastorale team nog niet bij de situatie van de zieke betrokken was). Het kunnen verschillende mensen zijn die dit melden omdat het soms niet voor iedereen op hetzelfde moment duidelijk is dat er sprake is van een stervensproces. De coördinator van het pastorale team beslist of hij eerst nog meer informatie nodig heeft van andere betrokkenen (gezins- of familieleden, kringleider) en brengt zonodig zelf een bezoek aan de zieke. Vervolgens vraagt de coördinator van het pastorale team aan één of meerdere leden van het pastorale team en/of aan een oudste om pastorale zorg te verlenen en vraagt één persoon als eerste aanspreekpunt op te treden voor de pastorale zorg. Het lijkt vrijwel altijd van belang dat er tenminste een oudste betrokken is bij de pastorale zorg. Uiteraard staat in alles het belang van de zieke voorop. Het is daarom ook niet de bedoeling om de stervensbegeleiding in een rigide proces vast te leggen; de wensen van de zieke zullen zo veel mogelijk gerespecteerd worden. 4

5 Diaconale zorg De praktische of diaconale zorg richt zich op het verlenen van allerlei vormen van hulp zoals bijvoorbeeld bezoeken, zonodig voor eten en boodschappen zorgen, oppassen (om gezins- of familieleden ook even te ontlasten, enz. Hier ligt vooral ook een taak voor de kring en de kringleider(s). Het is van groot praktisch belang dat er één persoon als eerste aanspreekpunt fungeert voor praktische en diaconale hulp. Deze kan dan ook overleggen met de zieke en/of de meest betrokken huisgenoot van de zieke over coördineren van bezoeken en eventuele andere hulp vanuit de kring. Dit zou heel goed een kringlid kunnen zijn. Christenen kunnen een voorbeeld geven ook als het gaat om praktische voorbereidingen. Het komt nog wel eens voor dat voor of na het overlijden de direct betrokkenen met allerlei lastige praktische vragen worden geconfronteerd. We moeten dan denken aan het regelen van een afscheidsdienst en de begrafenis. Na het overlijden moeten allerlei instanties worden geïnformeerd en dan kan het zoeken van de nodige gegevens voor veel problemen zorgen. Dit kan vooral voorkomen bij heel plotseling overlijden. Het is heel goed als we ons daarop al voorbereiden terwijl we nog leven en gezond zijn. De bijlage bevat een lijst van praktische zaken die hierin van belang zijn. U kunt daarmee uw nabestaanden geweldig helpen. 5

6 Appendix 3: Informatie over wat te doen na overlijden Vul gegevens zoveel mogelijk van tevoren in! Executeur testamentair:. Adressenlijst familie / vrienden / kerk / kring / school / clubs / enz. (op apart blad) Bank- en/of gironummers (Pin-codes): Is Bank-, Giro-, of Spaarrekening geblokkeerd? (Zorg dat u nog wel betalingen kunt uitvoeren!) Is er een testament? (Ook belangrijk voor voogdijschap, Chr. opvoeding!) Zo ja, contact opnemen met de notaris (naam, adres, telefoon): Maak een afspraak met de notaris voor een Verklaring van Erfrecht Werkgever (indien nog in actief dienstverband): Aanvraag weduwe en wezenpensioen / A.O.W. uitkering Pensioen bij (naam, adres, telefoon):. Ziektekostenverzekering: Wijziging van eventuele huursubsidie: Opzeggen of wijzigen van: Abonnement krant / weekbladen / tijdschriften e.d: Lidmaatschap van een vereniging / vakbond / bejaardenbond / omroep / sportclub: 6

7 Huurovereenkomst / Hypotheek gegevens: Eneco / UPC / telefoon / mobiel: Verzekeringen: levens- / begrafenis- / auto- / ongevallen- / inboedel- / rechtsbijstand- / reis-, enz:.. Successierechten (aangifteformulieren worden u toegezonden) Dankbetuigingen worden meestal na 3 4 weken verzonden (Uitvaart- verzorger geeft dit aan) Enkele belangrijke adressen: Soc. Verz. Bank Postbus GA Dordrecht Trias Antw.nr AD Sliedrecht Vul adressen / tel.nrs. van instanties zoveel mogelijk in! Voor andere adressen, vraag het uw uitvaartverzorger! Help uw nabestaanden!!! 7