Voldoet de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie aan het ILO-Verdrag nr. 81?

Transcriptie

1 Voldoet de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie aan het ILO-Verdrag nr. 81? R. el Fettahi

2 Voldoet de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie aan het ILO-Verdrag nr. 81? Scriptie ter afronding van de Master Rechtsgeleerdheid accent Arbeidsrecht Auteur: R. el Fettahi Studentnummer: Onderwijsinstelling: Universiteit van Tilburg Scriptiebegeleider: Mr. dr. J. (Harry) van Drongelen Tweede beoordelaar: Mr. A.D.M. van Rijs Datum: 2

3 Voorwoord Voor u ligt de masterscriptie ter afronding van de master Rechtsgeleerdheid met als accent Arbeidsrecht. Voor het schrijven van deze scriptie heb ik mij verdiept in het ILO-Verdrag nr. 81. Tijdens de bestudering van dit verdrag heb ik onderzocht wat de internationale normen zijn voor de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie. Hierin heb ik onderzocht of de Nederlandse Arbeidsinspectie voldoet aan die normen. Tot slot heb ik de rapporten van de ILO bestudeerd om de mening van het Comité van Deskundigen aan het licht te brengen. Allereerst gaan woorden van dank uit naar mijn scriptiebegeleider Harry van Drongelen. Mede door hem is deze scriptie tot stand gekomen. Daarnaast dank ik hem ook voor zijn doorlopende beschikbaarheid voor feedback en sturing. Tot slot wil ik iedereen hartelijk bedanken, die mij ook maar op enige wijze heeft bijgestaan bij het schrijven van deze scriptie. Amsterdam, september

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Lijst van afkortingen en begrippen... 5 Hoofdstuk 1 Inleiding Probleemanalyse Onderzoeksdoel Onderzoeksvraag Deelvragen Methodologische verantwoording Maatschappelijk en wetenschappelijke relevantie Plan van aanpak Hoofdstuk 2 Normen ILO-Verdrag nr Inleiding Werkingssfeer Taak van de Arbeidsinspectie Voorschriften Toezicht Deelconclusie Hoofdstuk 3 De Arbeidsinspectie Inleiding De organisatie Taken van de Inspectie SZW Handhaving Deelconclusie Hoofdstuk 4 Toetsing Arbeidsinspectie aan het ILO-Verdrag nr. 81-de klacht Inleiding Standpunt vakbonden Reactie Nederlandse regering Mening Comité van Deskundigen Deelconclusie Hoofdstuk 5 Conclusie Inleiding Conclusie Afsluiting Literatuurlijst Bijlage ILO-Verdrag nr

5 Lijst van afkortingen en begrippen Afkortingen Arbo Arbeidsomstandigheden Arbowet Arbeidsomstandighedenwet ARIE Aanvullende risico-inventarisatie en -evaluatie art. artikel Atw Arbeidstijdenwet Brzo Besluit risico's zware ongevallen 1999 CVN Christelijk Nationaal Vakverbond FNV Federatie Nederlandse Vakbeweging fte fulltime-equivelent ILO International Labour Organization MHC Major Hazard Control MHP Vakcentrale voor Middelbaar en Hoger Personeel nr. nummer NCvB Nederlands Centrum voor Beroepsziekten SVB Sociale Verzekeringsbank SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Waadi Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs Wav Wet arbeid vreemdelingen Wml Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag 5

6 Verklarende woordenlijst Arbeidsongeval Inspectievakantie Een arbeidsongeval is een ongeval dat door of tijdens de uitoefening van betaalde arbeid (in loondienst of zelfstandig) plaatsvindt. Inspectievakantie is dat goed presterende bedrijven niet meer dan twee keer per jaar bezocht mogen worden door een inspectiedienst, ongeacht van welk departement. 6

7 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Probleemanalyse In Nederland is de Arbeidsinspectie verantwoordelijk voor toezicht houden op de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden- en de arbeidstijdenwetgeving. Het toezicht heeft onder andere betrekking op de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet, de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en de Wet arbeid vreemdelingen. 1 Vanaf 1 januari 2012 is de Inspectie SZW van start gegaan. In deze nieuwe dienst zijn de organisaties en activiteiten van de voormalige Arbeidsinspectie samengevoegd met de Inspectie Werk en Inkomen en de Sociale Inlichtingenen Opsporingsdienst van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 2 Vanaf dat moment is de Arbeidsinspectie dus een onderdeel van de overkoepelende Inspectie SZW (hierna: Arbeidsinspectie). Tijdens de reorganisatie heeft de ondernemingsraad van de Arbeidsinspectie aangegeven dat er sprake is van onderbezetting bij de inspectie. Dit vindt de ondernemingsraad onwenselijk en in strijd met verschillende bepalingen van het ILO-Verdrag nr Landen die dit verdrag hebben geratificeerd, waaronder Nederland in 1951, dienen zich aan de bepalingen van het verdrag te houden. Het ILO-Verdrag nr. 81 bevat voorschriften over het aantal inspecteurs (artikel 10), de deskundigheid (artikel 9) en de onafhankelijkheid van de inspecteurs (artikel 6). In het verdrag staat dat de Arbeidsinspectie moet zijn geplaatst onder een centrale autoriteit (artikel 4) en ook dat deze dient te beschikken over voldoende lokale kantoren, die toegankelijk dienen te zijn voor alle betrokkenen (artikel 11). De ondernemingsraad van de Arbeidsinspectie kan zelf geen klacht indienen bij de International Labour Organization (hierna: ILO) en heeft daarom de vakcentrale FNV verzocht om een klacht bij de ILO in te dienen. De hoofdklacht is dat de Arbeidsinspectie onvoldoende menskracht heeft om op behoorlijke wijze invulling aan haar taken te geven. Daarmee handelt de Nederlandse Staat in strijd met artikel 10 van het ILO-Verdrag nr. 81. Doordat het aantal inspecteurs fors is afgenomen (van 400 in 1994 naar 263 in ) zijn er onvoldoende inspecteurs om alle werkplekken frequent en adequaat te inspecteren en zodoende de naleving van de relevante wettelijke bepalingen te waarborgen. 1 Popma Van den Bos 2012, p ILO Convention C81, Labour Inspection, Convention, Tawiah & Popma 2012, p

8 De onderbezetting leidt hierdoor tot een hoge werkdruk en de deskundigheid van de ambtenaren komt daarmee in het geding (artikelen 7 lid 3 en 9 ILO- Verdrag nr. 81). Dit heeft ook gevolgen voor de verdere ontplooiing van de benodigde kennis van de ambtenaren. Door de samenvoeging met de andere diensten staat ook de in artikel 6 beschreven onafhankelijkheid van de inspectie ter discussie. Bovenstaande probleemstellingen zijn de aanleiding voor het schrijven van dit onderzoek. De juridische kwestie die hierbij speelt is dat er bezien moet worden of de Arbeidsinspectie in zijn nieuwe vorm voldoet aan de hieronder opgesomde voorschriften van het ILO-Verdrag nr. 81 die de kern zijn van dit onderzoek 5 : - De Arbeidsinspectie moet onder toezicht en controle staan van een centrale autoriteit (artikel 4). - De ambtenaren van de Arbeidsinspectie dienen verzekerd te zijn van hun rechtspositie en arbeidsvoorwaarden. Daarnaast moeten de ambtenaren niet afhankelijk zijn van politieke invloeden (artikel 6). - De arbeidsinspecteurs dienen voor de uitoefening van hun werkzaamheden een goede opleiding te krijgen (artikel 7 lid 3). - Om de gezondheid en veiligheid van werknemers te verzekeren dient de Arbeidsinspectie bestaan uit bevoegde deskundigen en technici (artikel 9). - Het aantal inspecteurs van de Arbeidsinspectie moet voldoende zijn om de werkzaamheden goed te kunnen uitvoeren (artikel 10). - Er moeten maatregelen genomen worden om de inspecteurs van de Arbeidsinspectie te voorzien van lokale kantoren, die toegankelijk zijn voor alle belanghebbende (artikel 11). - De Arbeidsinspectie moet op de hoogte worden gesteld van de arbeidsongevallen en de gevallen van beroepsziekten (artikel 14). - Werkenplekken moeten zo vaak en zo zorgvuldig mogelijk worden geïnspecteerd (artikel 16). 5 Tawiah & Popma 2012, p

9 1.2 Onderzoeksdoel Met deze scriptie wil ik onderzoeken of de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie voldoet aan de internationale verplichtingen die in het ILO- Verdrag nr. 81 zijn vastgesteld. Deze verplichtingen hebben betrekking op de organisatie van de dienst, de effectiviteit van de dienst in het kader van het toezicht op de naleving van de aan haar toegewezen wetgeving, de scheiding van het beleid en toezicht, de onafhankelijke positie van de inspectie en haar ambtenaren als ook de kwaliteit en kennis van haar ambtenaren. In dit onderzoek wordt de taak en organisatie van de Arbeidsinspectie beschreven en het geldend recht dat daarbij van toepassing is. Vervolgens ga ik mij bezighouden met het ILO-Verdrag nr. 81, de toezichthouder 6 daarvan, het Comité van Deskundigen en analyseren in hoeverre de Arbeidsinspectie aan de artikelen 4, 6, 7 lid 3, 9, 10, 11, 14 en 16 van het ILO-Verdrag nr. 81 voldoet. Het niet na kunnen leven van deze bepalingen kan invloed hebben op de verplichtingen van de Arbeidsinspectie met eventueel de volgende gevolgen: een lage bezettingsgraad binnen de inspectie, kennis die in het geding komt, slechte inspectierapporten of eventueel het overslaan van bedrijven tijdens de inspectieronde. 7 6 Van Drongelen 2009, par Zembla, uitzending 14 mei 2011, Dood door werk. 9

10 1.3 Onderzoeksvraag De centrale onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt als volgt: Voldoet de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie aan de internationale verplichtingen zoals verwoord in het ILO-Verdrag nr. 81 wat betreft de organisatie van deze dienst, de effectiviteit van deze dienst in het kader van het toezicht op de naleving van de aan haar toegewezen wetgeving, de scheiding van beleid en toezicht, de onafhankelijke positie van de inspectie en haar ambtenaren alsmede de kwaliteit en kennis van haar ambtenaren? 1.4 Deelvragen Om de onderzoeksvraag op een zo duidelijk mogelijke wijze te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd: 1. Hoe is de organisatie van de Arbeidsinspectie ingericht en wat zijn haar taken? De eerste deelvraag van mijn onderzoek introduceert de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie en ook haar taken. Het is voor dit onderzoek van belang om te beschrijven wat de Arbeidsinspectie doet voordat verder wordt ingegaan op de Arbeidsinspectie. 2. Hoe zijn de verplichtingen in het ILO-Verdrag nr. 81 vormgegeven? Naast het beschrijven van de werkzaamheden en taken van de Arbeidsinspectie worden in dit onderzoek de van belang zijnde verplichtingen in het ILO-Verdrag nr. 81 toegelicht. Dit is nodig om te kunnen beschrijven hoe de verplichtingen in de regelgeving zijn geregeld. 3. Hoe worden deze verplichtingen ingevuld door het Comité van Deskundigen? Bij de derde deelvraag zal duidelijk worden hoe het Comité van Deskundigen invulling geeft aan de verdragsverplichtingen. Dit is nodig om te kijken naar de handhaving van het ILO-Verdrag nr. 81 door het Comité van Deskundigen. Het antwoord op deze deelvraag zal ook essentieel zijn voor mijn onderzoek. Aan de hand hiervan kan ik naderhand oordelen of de eisen die worden gesteld in de artikelen 4, 6, 7 lid 3, 9, 10, 11, 14 en 16 van het ILO-Verdrag nr. 81 wel worden gehandhaafd. 10

11 4. Welke artikelen uit het ILO-Verdrag nr. 81 worden door de Arbeidsinspectie niet nageleefd? De vierde deelvraag geldt als een deelconclusie. Door middel van de bevindingen van de vorige deelvragen en mijn kritische analyse, zal ik deze deelvraag beantwoorden. 5. Wat is nodig om de taken van de Arbeidsinspectie wel op een goede manier uit te voeren? Deze laatste deelvraag gaat een stap verder. De deelvraag heeft als doel om na te gaan wat er mis is met de huidige regelgeving zodat de Arbeidsinspectie zijn taken wel op een goede manier kan uitvoeren. 1.5 Methodologische verantwoording Om de onderzoeksvraag te beantwoorden wordt gebruik gemaakt van literatuurstudie. Allereerst zal de taak, inrichting en organisatie van de Arbeidsinspectie middels literatuuronderzoek worden bestudeerd. Tevens zal informatie worden vergaard door het bestuderen van het ILO-Verdrag nr. 81. Tot slot zal ook informatie worden vergaard via de website van de Inspectie SZW, juridische vakliteratuur en eventueel parlementaire stukken. 11

12 1.6 Maatschappelijk en wetenschappelijke relevantie Als gevolg van onveilig of ongezond werk overlijden in Nederland jaarlijks minstens 3000 werknemers. 8 In het belang van het bedrijf moeten werknemers in staat zijn om goed te kunnen functioneren. Dit goede functioneren staat weer onder meer in verband met de arbeidsomstandigheden op de werkplek. Een veilige en gezonde werkomgeving is goed voor zowel de werknemer als de werkgever. De werkgever is hierbij gebaat gezien de aanzienlijke kosten die voor hem aan een arbeidsongeval kunnen kleven. Het is om die reden buitengewoon wenselijk dat nationale overheden niet alleen beschermende wet- en regelgeving uitvaardigen, maar ook dat zij deze handhaven door middel van een daadkrachtige Arbeidsinspectie. In de artikelen 4, 6, 7 lid 3, 9, 10, 11, 14 en 16 van het ILO-Verdrag nr. 81 zijn voorschriften gegeven waaraan de Arbeidsinspectie zich dient te houden. Doet de Arbeidsinspectie dit niet, dan kan het aantal arbeidsongevallen zich uitbreiden, waardoor los van het leed dat de betrokken werknemers overkomt de maatschappelijke (medische) kosten van arbeidsongevallen zullen vermeerderen. 9 De maatschappelijke relevantie van het niet voldoen aan de eisen van bovengenoemde artikelen van het ILO-Verdrag nr. 81 is het terugdringen van arbeidsongevallen en daarmee het verminderen van de maatschappelijke kosten die daarmee gepaard gaan. De wetenschappelijke relevantie van dit onderzoek ligt voornamelijk op het gebied van de regelgeving over de eisen die in het ILO-Verdrag nr. 81 zijn gesteld voor een onafhankelijk en effectief toezicht op het gebied van veiligheid en gezondheid van werknemers en over de handhaving van het ILO-Verdrag nr. 81 door het Comité van Deskundigen. Wordt de huidige regelgeving effectief gehandhaafd en zo niet, wat is er nodig om de taken van de Arbeidsinspectie wel op een goede manier uit te voeren? 8 < 9 Monitor arbeidsongevallen 2008, p. 56,

13 1.7 Plan van aanpak Deze scriptie is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt besproken aan welke internationale normen de Nederlandse regering zich heeft verbonden met de ratificatie van het ILO-Verdrag nr. 81. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 de Arbeidsinspectie besproken en de relevante regelgeving. In het vierde hoofdstuk staat de toetsing van de Arbeidsinspectie aan het ILO-Verdrag nr. 81 centraal en in het laatste hoofdstuk wordt op basis van de bevindingen in deze scriptie een antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. 13

14 Hoofdstuk 2 Normen ILO-Verdrag nr Inleiding De ILO is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties die zich bezig houdt met arbeidsvraagstukken en sociaal beleid. De ILO is in 1919 gesticht als een onderdeel van het Verdrag van Versailles en vanaf 1946 verbonden aan de Verenigde Naties. 10 Het doel van de ILO is het bevorderen van sociale rechtvaardigheid voor een internationale vrede. 11 Om dit te kunnen bereiken stelt de ILO internationale arbeidsnormen op in verdragen en aanbevelingen. Verdragen en aanbevelingen van de ILO zijn pas bindend wanneer deze door de lidstaten worden geratificeerd. 12 Het ILO-Verdrag nr is door Nederland in 1951 geratificeerd. 14 Het verdrag verplicht de lidstaten om een effectief systeem van Arbeidsinspectie te onderhouden. In dit hoofdstuk staan de bepalingen centraal die het ILO-Verdrag nr aan Nederland stelt. Tevens wordt beschreven hoe het toezicht op de naleving van die bepalingen is geregeld. 2.2 Werkingssfeer De artikelen 1 en 2 van het ILO-Verdrag nr. 81 verplichten de lidstaten tot het instellen en in stand houden van een Arbeidsinspectie voor industriële inrichtingen. Artikel 1 Elk Lid der Internationale Arbeidsorganisatie, waarvoor dit verdrag van kracht is, moet een arbeidsinspectie voor industriële inrichtingen bezitten. Artikel 2 1. De arbeidsinspectie voor industriële inrichtingen zal van toepassing zijn op alle inrichtingen ten aanzien waarvan het handhaven van de naleving van wettelijke bepalingen betreffende de arbeidsvoorwaarden en de bescherming van werknemers bij de uitoefening van hun werkzaamheden, aan inspecteurs van de arbeid is opgedragen. 2. De nationale wetgeving zal de mijnondernemingen en de transportondernemingen, of delen daarvan, van de toepassing van dit verdrag kunnen uitzonderen. 10 Zie hierover onder meer: Valticos & Von Potobski 1995; Boonstra Zie < 12 Kooijmans 2008, p Zie Engelse versie in bijlage ILO-Verdrag nr Trb. 1951, 140. Het verdrag is in 1995 uitgebreid naar niet-commerciële bedrijven'. Nederland heeft dit niet geratificeerd. International Labour Conference, 100 th Session, 2011 Report V, p Stb. 1949, J 424, Trb. 1951,

15 Het verdrag schrijft voor dat deze inspectie van toepassing moet zijn op alle inrichtingen, ten aanzien waarvan het toezicht op naleving van wettelijke bepalingen over arbeidsomstandigheden en bescherming van werknemers in hun werk aan de arbeidsinspecteurs is opgedragen. Het verdrag staat de lidstaten toe om mijnbouw- en transportondernemingen of onderdelen daarvan uit te sluiten (artikel 2 lid 2). Voor zover dit valt te verenigen met de administratieve praktijk in een land, bepaalt artikel 4 dat de Arbeidsinspectie onder toezicht en controle moet staan van een centrale autoriteit. Artikel 4 1. Voor zover zulks met de administratieve praktijk van het Lid te verenigen is, zal de arbeidsinspectie onder toezicht en controle van een centrale autoriteit moeten staan. 2. In geval het een federale staat betreft zal de uitdrukking centrale autoriteit hetzij de federale autoriteit, hetzij een centrale autoriteit van een samenstellende eenheid kunnen aanduiden. Het Comité van Deskundigen heeft in een rapport uit 1966 de bedoeling van artikel 4 aangegeven. 16 De bedoeling is dat het van essentieel belang is dat de inspectie moet handelen in overeenstemming met uniforme beginselen en procedures en dat alle ondernemingen en particulieren onder toezicht staan. Deze uniformiteit impliceert afhankelijkheid door de Arbeidsinspectie op een enkele centrale autoriteit. Het voordeel van een centrale autoriteit is dat een centrale autoriteit met meer middelen van geschoold personeel en de toegang tot onderzoeken en het testen van dienst, beter is dan de individuele inspecteur die een oplossing moet vinden die bruikbaar is in verschillende delen van de nationale grondgebied. 17 De bevoegde autoriteit moet op grond van artikel 5 sub a van het ILO-Verdrag nr. 81 wel bevorderen dat er een daadwerkelijke samenwerking is tussen de diensten van de Arbeidsinspectie enerzijds en de andere overheidsdiensten die gelijksoortige werkzaamheden verrichten anderzijds. Artikel 5 De bevoegde autoriteit moet passende maatregelen treffen om te bevorderen: a. een daadwerkelijke samenwerking tussen de diensten van de arbeidsinspectie enerzijds en andere overheidsdiensten en openbare en particuliere instellingen, die gelijksoortige werkzaamheden verrichten, anderzijds. b. samenwerking tussen de ambtenaren van de arbeidsinspectie en de werkgevers en de werknemers of hun organisaties. 16 Jacobs-bundel 2011, p Jacobs-bundel 2011, p

16 2.3 Taak van de Arbeidsinspectie In het ILO-Verdrag nr. 81 staan de taken van de Arbeidsinspectie beschreven. Het verdrag schrijft voor dat de Arbeidsinspectie als taak heeft om toezicht te houden op de naleving van de wettelijke bepalingen op het terrein van arbeidsomstandigheden en bescherming van werknemers in hun werk, het geven van technische inlichtingen en adviezen aan werkgevers en werknemers over de meest doeltreffende middelen om aan de wettelijke bepalingen te voldoen en het onder de aandacht brengen van tekortkomingen van de wettelijke voorschriften (artikel 3 lid 1). Daarnaast mogen lidstaten extra taken aan de Arbeidsinspectie toevertrouwen. Dit mag echter niet zodanig zijn dat deze hen in de uitoefening van de bovengenoemde taken hinderen. Deze aanvullende taken mogen ook op geen enkele wijze afbreuk doen aan het gezag of de onpartijdigheid die voor de arbeidsinspecteurs in hun relatie tot werkgevers en werknemers noodzakelijk is (artikel 3 lid 2). Artikel 3 1. De taak van de arbeidsinspectie zal zijn: a. het verzekeren van de naleving van de wettelijke bepalingen betreffende de arbeidsvoorwaarden en de bescherming van werknemers bij de uitoefening van hun werkzaamheden, zoals bepalingen betreffende de arbeidsduur, de lonen, de veiligheid, de gezondheid en het welzijn, de tewerkstelling van kinderen en jeugdige personen en andere verwante aangelegenheden, voor zover de inspecteurs van de arbeid er mede belast zijn de naleving van genoemde bepalingen te verzekeren; b. het geven van technische inlichtingen en adviezen aan de werkgevers en aan de werknemers over de meest doeltreffende middelen om de wettelijke bepalingen na te leven; c. het onder de aandacht van de bevoegde autoriteit brengen van de gebreken en misbruiken welke niet met name onder de bestaande wettelijke bepalingen vallen. 2. Indien aan de inspecteurs van de arbeid andere functies opgedragen zijn, zullen deze hen bij de uitoefening van hun voornaamste functies niet mogen hinderen noch zullen deze op enigerlei wijze afbreuk mogen doen aan het gezag of de onpartijdigheid, welke voor de inspecteurs bij hun betrekkingen met werkgevers en werknemers noodzakelijk zijn. Naast deze taken heeft de Arbeidsinspectie ook een aantal preventieve taken, zoals melding van bedrijfsongevallen en beroepsziekten (artikel 14). 18 Artikel 14 De arbeidsinspectie moet in kennis worden gesteld van de arbeidsongevallen en de gevallen van beroepsziekten, in de gevallen en op de wijze voor te schrijven bij de nationale wetgeving. 18 Van Drongelen 2010, p

17 2.4 Voorschriften Het ILO-Verdrag nr. 81 bevat voorschriften over de organisatie van de Arbeidsinspectie die voor een deel in de vorige paragraven zijn behandeld, de personele aangelegenheden (status, arbeidsvoorwaarden, aanstelling, beloning, carrièrevooruitzichten, selectie, opleiding), de omvang van deze dienst, de stoffelijke middelen die deze organisatie tot zijn beschikking moet hebben, het aantal inspectiebezoeken, de bevoegdheden en de door deze organisatie op te maken verslagen en rapporten. 19 ILO-Verdrag nr. 81 schrijft voor dat het personeel van de Arbeidsinspectie uit ambtenaren bestaat, die een zodanige rechtspositie en arbeidsvoorwaarden hebben dat ze zeker zijn van behoud van hun baan en niet afhankelijk zijn van een regeringswissel dan wel van onbehoorlijke beïnvloeding van buiten (artikel 6). Artikel 6 Het personeel der arbeidsinspectie zal uit ambtenaren bestaan, wier rechtspositie en arbeidsvoorwaarden zodanig zijn, dat zij van de bestendigheid van hun betrekking verzekerd zijn en onafhankelijk zijn van elke verandering van Regering en elke onbehoorlijke beïnvloeding van buiten. De arbeidsinspecteurs moeten een behoorlijke opleiding ontvangen (artikel 7 lid 3). Artikel 7 1. Behoudens de voorwaarden voor het in dienst nemen van personen in openbare dienst door de nationale wetgeving gesteld, zullen de inspecteurs van de arbeid uitsluitend op grond van hun geschiktheid voor de taak, die zij op zich moeten nemen, aangenomen mogen worden. 2. De wijzen, waarop die geschiktheid geconstateerd moet worden, zullen door de bevoegde autoriteit worden vastgesteld. 3. De inspecteurs van de arbeid moeten een behoorlijke opleiding voor de uitoefening van hun functies ontvangen. 19 Van Drongelen 2010, p

18 Het ILO-Verdrag nr. 81 stelt ook eisen aan de deskundigheid van de Arbeidsinspectie (artikel 9). Artikel 9 Elk Lid zal de nodige maatregelen nemen om te verzekeren, dat behoorlijk bevoegde deskundigen en technici, daaronder begrepen specialisten op het gebied der geneeskunde, werktuig- en bouwkunde, elektriciteit en scheikunde opgenomen worden in de arbeidsinspectie volgens methoden, welke geacht worden het best te passen bij de nationale omstandigheden, zulks ter verzekering van de toepassing van de wettelijke bepalingen betreffende de gezondheid en de veiligheid van de werknemers bij de uitoefening van hun werkzaamheden en ter onderzoek van de uitwerking van toegepaste procedés, gebruikte materialen en arbeidsmethoden op de gezondheid en de veiligheid van de werknemers. De Arbeidsinspectie dient te beschikken over gekwalificeerde technische experts en specialisten, waaronder specialisten op het gebied van geneeskunde, werktuig- en bouwkunde, elektriciteit en scheikunde. Zij dienen deze op te nemen in de Arbeidsinspectie. Artikel 10 bepaalt dat het aantal inspecteurs voldoende moet zijn om een doeltreffende uitoefening van de functies van de dienst te verzekeren. In het verdrag is geen norm vastgesteld van hoeveel dit zouden moeten zijn. Dit moet worden bepaald aan de hand van een aantal maatgevende factoren zoals het aantal werkplaatsen in het desbetreffende land en de aard, de omvang en de ligging van de (industriële) activiteiten en het aantal en de complexiteit van de wettelijke bepalingen die de Arbeidsinspectie dient te handhaven. 20 Daarnaast moet bij het aantal inspectiebezoeken ook rekening worden gehouden met de materiële uitvoeringsmiddelen die aan de inspecteurs ter beschikking zijn gesteld en de omstandigheden waaronder de bezoeken in de praktijk moeten plaatsvinden om effectief te kunnen zijn. Artikel 10 Het aantal inspecteurs van de arbeid moet voldoende zijn om een doeltreffende uitoefening van de functies van de dienst der inspectie te verzekeren; bij de vaststelling van dat aantal moet behoorlijk rekening gehouden worden met: a. de belangrijkheid van de taken, die de inspecteurs te vervullen hebben, in het bijzonder met: 1. het aantal, de aard, de omvang en de ligging van de werkplaatsen, aan het toezicht der inspectie onderworpen; 2. het aantal en de verscheidenheid van de groepen werknemers in die werkplaatsen werkzaam; 3. het aantal en de ingewikkeldheid van de wettelijke maatregelen, waarvan de naleving verzekerd moet worden; b. de materiële uitvoeringsmiddelen, ter beschikking van de inspecteurs gesteld; c. de praktische voorwaarden, waaronder de inspectiebezoeken gebracht zullen moeten worden, teneinde doeltreffend te zijn. 20 Popma

19 De ILO hanteert wel een globale richtlijn waaruit kan worden geconcludeerd dat in industriële markteconomie, zoals in Nederland, ten minste één inspecteur per werknemers aangesteld zou moeten zijn. 21 Ook moeten de werkplekken zo vaak en zo zorgvuldig mogelijk worden geïnspecteerd om een daadwerkelijke naleving van de betreffende wettelijke bepalingen te verzekeren (artikel 16). Artikel 16 De inrichtingen moeten zo vaak en zo zorgvuldig worden geïnspecteerd als nodig is om een daadwerkelijke naleving van de betreffende wettelijke bepalingen te verzekeren. Verder moet de Arbeidsinspectie beschikken over voldoende lokale kantoren, die toegankelijk zijn voor alle betrokkenen (artikel 11 lid 1 sub a). Artikel De bevoegde autoriteiten zullen de nodige maatregelen nemen om aan de inspecteurs van de arbeid ter beschikking te stellen: a. plaatselijke kantoren, doelmatig ingericht overeenkomstig de eisen van de dienst en toegankelijk voor alle belanghebbenden; b. de vervoersfaciliteiten nodig voor de uitoefening van hun functies, waar zich geen behoorlijke openbare vervoermiddelen bevinden. 2. De bevoegde autoriteit zal de nodige maatregelen nemen om aan de inspecteurs van de arbeid alle reiskosten en alle bijkomende uitgaven nodig voor de uitoefening van hun taak te vergoeden. 21 General Survey: Labour Inspection 2006, p

20 In ILO-Verdrag nr. 81 worden een aantal bevoegdheden van de arbeidsinspecteurs geformuleerd, zoals het recht op binnentreden, het recht om een onderzoek in te stellen en het recht om monsters te nemen (artikel 12). Artikel De inspecteurs van de arbeid, voorzien van behoorlijke legitimatiebewijzen, zullen bevoegd zijn: a. om vrijelijk, zonder voorafgaande kennisgeving op elk uur van de dag en de nacht in elke aan toezicht onderworpen inrichting binnen te treden; b. om overdag alle lokaliteiten te betreden, waarvan zij een redelijke grond hebben te veronderstellen, dat deze aan toezicht van de inspectie onderworpen zijn; c. om over te gaan tot alle onderzoeken, controles of enquêtes, welke zij nodig mochten oordelen om er zich van te verzekeren, dat de wettelijke bepalingen daadwerkelijk in acht genomen worden en in het bijzonder: 1. om alleen of in tegenwoordigheid van getuigen de werkgever of het personeel der onderneming te ondervragen over alle aangelegenheden betreffende de toepassing van de wettelijke bepalingen; 2. om overlegging te vragen van alle boeken, registers en documenten, waarvan het aanhouden bij de wetgeving betrekking hebbende op de arbeidsvoorwaarden is voorgeschreven, ten einde na te gaan of die in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zijn, en om afschriften daarvan of uittreksels daaruit te maken; 3. om het aanplakken van mededelingen te eisen, waarvan het aanbrengen bij de wettelijke bepalingen vereist is; 4. om monsters van materialen en stoffen, die gebruikt of behandeld worden, te nemen en mede te nemen teneinde die te analyseren, mits de werkgever of diens vertegenwoordiger gewaarschuwd wordt, dat materialen of stoffen daartoe genomen en medegenomen zijn. 2. Bij gelegenheid van een inspectiebezoek moet de inspecteur de werkgever of diens vertegenwoordiger van zijn aanwezigheid in kennis stellen, tenzij hij van oordeel is dat een dergelijke kennisgeving de uitoefening van zijn taak zou kunnen schaden. 20

21 Ook geeft het verdrag een aantal bijzondere handhavingsbevoegdheden aan de arbeidsinspecteurs om bij gevaarlijke situaties direct te kunnen ingrijpen (artikel 13). Artikel De inspecteurs van de arbeid zullen bevoegd zijn om maatregelen te nemen om gebreken, geconstateerd in een installatie, een inrichting of bij de arbeidsmethoden, ten aanzien waarvan zij een redelijke grond hebben om te veronderstellen, dat die een bedreiging voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers vormen, te verhelpen. 2. Teneinde het de inspecteurs mogelijk te maken om die maatregelen te nemen, zullen zij, behoudens het recht van beroep op een gerecht of een administratieve autoriteit, voorzien bij de nationale wetgeving, het recht hebben om te gelasten of te doen gelasten: a. dat binnen een vastgestelde termijn de veranderingen aan de installaties aangebracht worden, die noodzakelijk zijn om de strikte toepassing van de wettelijke bepalingen betreffende de gezondheid en de veiligheid van de werknemers te verzekeren; b. dat in gevallen van dreigend gevaar voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers onmiddellijk van kracht wordende maatregelen genomen worden. 3. Indien de procedure, voorgeschreven in het tweede lid, niet overeenkomt met de administratieve en gerechtelijke praktijk van het Lid, zullen de inspecteurs het recht hebben om zich tot de bevoegde autoriteiten te wenden, opdat deze bevelen ter zake geven of onmiddellijk van kracht wordende maatregelen nemen. 2.5 Toezicht Toezicht op de naleving van de bepalingen van het verdrag is als volgt geregeld. De lidstaten die een verdrag hebben geratificeerd zijn gebonden aan de bepalingen van het verdrag en dienen deze na te leven. 22 Op grond van het ILO-Statuut zijn de lidstaten verplicht aan de ILO te rapporteren over de implementatie in wetgeving en praktijk van de inhoud van het verdrag (artikel 22). Dit gebeurt volgens een vast patroon. Ten aanzien van het ILO- Verdrag nr. 81 dient elke twee jaar gerapporteerd te worden. Het Comité van Deskundigen, het zogenoemde Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, beoordeelt vervolgens de overheidsverslagen en het commentaar van werkgevers en vakbonden daarop. 23 Het deskundigencomité bestaat uit een groep van ongeveer 20 gerenommeerde internationale juristen en rechters. Indien het deskundigencomité veronderstelt dat verdragsverplichtingen worden geschonden kan zij nadere vragen stellen aan de lidstaat. 22 Van Drongelen 2010, p Boonstra 2010, p

22 Vervolgens kan zij aanbevelingen doen als de beantwoording en bespreking daarvan geen bevredigend antwoord oplevert. Het Comité van Deskundigen stelt vervolgens een rapport op dat aan de Internationale Arbeidsconferentie wordt gestuurd. Op de conferentie wordt dit rapport besproken door de Conferentiecommissie, Conference Committee on the Application of Conventions and Recommendations, inzake de naleving van verdragen en aanbevelingen. Deze commissie stelt een lijst op van landen die tijdens de Conferentie worden behandeld en waarop ernstig kritiek is geuit door het Comité van Deskundigen. Vervolgens worden de conclusies gepubliceerd in het Official Bulletin van de ILO. Dat betekent echter niet dat de lidstaat gehouden is eventuele tekortkomingen recht te zetten. In de praktijk maakt deze toezichtprocedure 'naming en shaming' echter wel indruk op de betrokken lidstaat. 24 De ILO kent naast deze toezichtprocedure ook een andere klachtenprocedure waarbij betrokken werkgevers- of werknemersorganisaties bij de Raad van Beheer een klacht indienen tegen de eigen lidstaat vanwege niet of onvoldoende naleving van een verdragsverplichting (artikel 24 Statuut). Dit kan leiden tot het benoemen van een onderzoekscommissie, die haar bevindingen neerlegt in een rapport waarin aanbevelingen worden opgenomen over de wijze waarop de gewraakte situatie in overeenstemming met een verdragsverplichting kan worden gebracht. Op grond van het ILO- Statuut kan ook worden besloten de zaak voor te leggen aan het Internationaal Hof van Justitie die vervolgens een bindende uitspraak doet (artikel 29). 25 Op het moment dat een lidstaat niet reageert of in gebreke blijft om de bedoelde aanbevelingen uit te voeren, wordt de zaak voorgelegd aan de Internationale Arbeidsconferentie die kan proberen om de zaak tot een oplossing te brengen. 24 Boonstra 2010, p Van Drongelen 2010, p

23 2.6 Deelconclusie De ILO is een organisatie van de Verenigde Naties die zich bezig houdt met onder andere arbeidsvraagstukken. Internationale arbeidsnormen worden door de ILO opgesteld in verdragen en aanbevelingen. Het ILO-Verdrag nr. 81 dat betrekking heeft op de Arbeidsinspectie is door Nederland geratificeerd. Lidstaten die een verdrag hebben geratificeerd, in dit geval Nederland, zijn gebonden aan de voorschriften van het verdrag en dienen deze na te leven. Het Comité van Deskundigen beoordeelt vervolgens of dit werkelijk wordt gedaan. Bij eventuele tekortkomingen kan de lidstaat niet gedwongen worden om een bepaling van het verdrag na te leven, maar wordt het oordeel gepubliceerd in het Official Bulletin van de ILO (naming en shaming). In het ILO-Verdrag nr. 81 worden de taken van de Arbeidsinspectie beschreven waaronder toezicht op het naleven van wettelijke voorschriften om werknemers te bescherming, het onder de aandacht brengen van tekortkomingen van de wettelijke voorschriften en een aantal taken die preventief van aard zijn. Verder zijn in het verdrag voorschriften gegeven over de organisatie van de Arbeidsinspectie, het aantal inspectiebezoeken en de personeelskwesties. 23

24 Hoofdstuk 3 De Arbeidsinspectie 3.1 Inleiding In artikel 24 lid 1 en 2 Arbeidsomstandighedenwet, artikel 8:1 lid 1 en 2 Arbeidstijdenwet, artikel 18 a Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en artikel 14 Wet arbeid vreemdelingen wordt gesproken over toezicht op de naleving. 26 Toezicht houdt in het verzamelen van informatie, vervolgens een oordeel hierover vormen en tot slot ingrijpen indien dit nodig is. 27 De ambtenaren van de Arbeidsinspectie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn aangewezen om toezicht te houden op de naleving van de genoemde wetten. 28 In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op de organisatie en inrichting van de Arbeidsinspectie. Tevens worden de werkzaamheden van de organisatie beschreven en worden de verantwoordelijkheden van de directies binnen de organisatie toegelicht. Dit wordt in 3.2 behandeld. In 3.3 komen de verschillende taken van de Inspectie SZW aan orde en in 3.4 wordt toegelicht hoe de Inspectie SZW wetten en regels omtrent arbeid handhaaft. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een deelconclusie in De organisatie De Arbeidsinspectie is vanaf 1 januari 2012 opgegaan in de Inspectie SZW van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is op 1 januari 2012 van start gegaan. De Inspectie SZW is toezichthouder op het beleidsterrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De inspectie is een samenvoeging van de organisaties en activiteiten van de voormalige Arbeidsinspectie, de Inspectie Werk en Inkomen en de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst. De doelstelling van de Arbeidsinspectie is werken aan een gezonde en veilige werkplek voor werknemers en een eerlijke en goed werkende arbeidsmarkt en bestaanszekerheid voor iedereen Van Drongelen 2010, p Kamerstukken II 2000/01, , nr. 1, p Art. 1.1 lid 1 sub a en b Aanwijzingsregeling toezichthoudende ambtenaren en ambtenaren met specifieke uitvoeringstaken op grond van SZW wetgeving. 29 Van den Bos 2014, p

25 Inspectie SZW bestaat uit zeven directies die onder de inspecteur-generaal Sociale Zaken en Werkgelegenheid vallen. 30 De primaire (uitvoerende) taken van de Inspectie SZW zijn ondergebracht bij vijf van deze zeven directies (Arbeidsomstandigheden, Major Hazard Control, Arbeidsmarktfraude, Opsporing en Werk en Inkomen ). Daarnaast zijn er twee algemene directies (Analyse, Programmering en Signalering en Informatiehuishouding en Inspectieondersteuning). In onderstaand organogram zijn de directies van de Inspectie SZW en bijbehorende afdelingen weergegeven. 30 Art. 2 Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit inspecteur-generaal SZW

26 In dit onderzoek worden niet alle bovengenoemde directies van de inspectie SZW behandeld, omdat dit niet van belang is voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag. De onderzoeksvraag gaat over het ILO-Verdrag nr. 81 en hierin wordt de term Arbeidsinspectie gebruikt. Om die reden zal in het vervolg van dit onderzoek de term Arbeidsinspectie worden gebruikt wanneer de Inspectie SZW wordt bedoeld. Het is gebruikelijk dat inspecties van de overheid worden ingesteld. Bijvoorbeeld in artikel 1 lid 1 Instellingsbesluit Inspectie Leefomgeving en Transport wordt de Inspectie Leefomgeving en Transport ingesteld. Bij de Arbeidsinspectie ontbreekt echter een bepaling in een instellingsbesluit dat de Arbeidsinspectie instelt. De reden hiervoor is dat iedere wijziging in organisatie, structuur en/of benaming binnen de ambtelijke organisatie van het ministerie kan plaatsvinden, zonder dat er een formele wetswijziging aan te pas hoeft te komen Volgens artikel 1 van het ILO-Verdrag nr. 81 moet er een Arbeidsinspectie zijn. Of Nederland aan deze bepaling voldoet is maar de vraag. Formeel is namelijk geen Arbeidsinspectie ingesteld. 33 Echter bestaat er materieel wel een Arbeidsinspectie. 34 Op grond van artikel 4 van het ILO-Verdrag nr. 81 moet de Arbeidsinspectie onder toezicht en controle staan van een centrale autoriteit. De bedoeling van dit artikel is dat de Arbeidsinspectie in overeenstemming met uniforme beginselen en procedures handelt en dat alle ondernemingen en particulieren onder toezicht staan (zie 2.2). In de Arbeidswet 1889 is het toezicht op de wet toebedeeld aan de inspecteurs van de arbeid. 35 Ruim 20 jaar later werd een centrale dienst van de Arbeidsinspectie ingesteld onder de Directeur-generaal van de arbeid. Met de verandering viel de Arbeidsinspectie onder een centrale autoriteit. 36 De Arbeidsinspectie van nu is zoals hierboven beschreven geplaatst onder de Inspecteur-generaal SZW, hiermee voldoet Nederland nog steeds aan de verdragsverplichting van artikel 4 namelijk dat de Arbeidsinspectie onder toezicht en controle moet staan van een centrale autoriteit. 31 Van Drongelen 2010, p Kamerstukken II 1993/94, , nr. 3, p Van Drongelen 2010, p Art. 2 Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit inspecteur-generaal SZW Jacobs-bundel, p Van Drongelen 1991, p

27 De verdragsverplichting van artikel 4 en de uitleg ervan door de Comité van Deskundigen geeft aan dat er een uniforme wijze van inspecteren en de te volgen procedures moet worden gevolgd. 37 Dit betekent dat door het inspecteren door verschillende overheidsdiensten de uniformiteit verdwijnt. Hieronder worden de drie directies behandeld die betrekking hebben op de Arbeidsinspectie. Met deze structuur en invulling kan volgens mij wel de schijn worden opgehouden dat Nederland een Arbeidsinspectie heeft, omdat de taken en bevoegdheden van de Arbeidsinspectie worden verdeeld over de drie directies. De directie Arbeidsomstandigheden 38 houdt toezicht op de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet, de Arbeidstijdenwet en de Kernenergiewet ter bevordering van veilige en gezonde werkomstandigheden en werk- en rusttijden voor werknemers. Daarnaast houdt de directie Arbeidsomstandigheden ook toezicht op de veiligheid van producten voor professioneel gebruik en certificerings- en keuringsinstelling die door de minister van SZW zijn aangewezen. De directie Major Hazard Control 39 houdt toezicht op de naleving van het Besluit risico's zware ongevallen 1999 (Brzo) en de Aanvullende risicoinventarisatie en -evaluatie (ARIE). Het doel hiervan is het beperken van de risico's voor werknemers en de omgeving van bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken. De directie Arbeidsmarktfraude 40 houdt toezicht op de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Dit houdt in dat aan de werkgever die een vreemdeling arbeid laat verrichten zonder voor hem in het bezit te zijn van een tewerkstellingsvergunning een boete kan worden opgelegd. Het gaat hier vaak om illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen. Verder houdt de directie Arbeidsmarktfraude toezicht op de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML) en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) ter bestrijding van ontduiking van het minimumloon, arbeidsuitbuiting, malafide arbeidsbemiddeling en andere vormen van arbeidsmarktfraude. De activiteiten van deze directie voldoen echter slechts ten dele aan de definitie van het werkveld van de Arbeidsinspectie zoals vermeld in artikel 3 van het ILO-Verdrag nr. 81 (wel handhaving minimumloon, maar niet het toezicht op tewerkstelling in strijd met de Wet arbeid vreemdelingen) Jacobs-bundel, p Art. 7 Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit inspecteur-generaal SZW Art. 9 Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit inspecteur-generaal SZW Art. 6 Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit inspecteur-generaal SZW Popma

28 3.3 Taken van de Arbeidsinspectie In voorgaande paragraaf zijn de verschillende directies binnen de Inspectie SZW toegelicht en is globaal ingegaan op de bijbehorende werkzaamheden. De werkzaamheden van de Arbeidsinspectie richten zich op het uitvoeren van de volgende kerntaken 42 : toezicht houden op de naleving van de wet- en regelgeving op het terrein van de bescherming van arbeidsomstandigheden van werknemers en hun gezondheid; toezicht houden op de naleving van de wet- en regelgeving ter beperking van de risico's voor werknemers en de omgeving van bedrijven die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen; signaleren van risico's en relevante ontwikkelingen op het werkveld van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en deze melden aan belanghebbende partijen. Naast deze kerntaken van de Arbeidsinspectie heeft de Inspectie SZW ook andere taken zoals: opsporing van fraude, uitbuiting en georganiseerde criminaliteit op het gebied van werk en inkomen; onderzoek doen naar de recht- en doelmatigheid van de uitvoering van sociale zekerheidswetten door het UWV, de SVB en gemeenten en ook gegevens verzamelen die voor de Inspectie SZW van belang zijn. Volgens artikel 3 lid 1 van het ILO-Verdrag nr. 81 is de primaire taak van de Arbeidsinspectie naleving van de wettelijke bepalingen op het gebied van de bescherming van arbeidsomstandigheden van werknemers en hun gezondheid op het werk, het geven van technische inlichtingen en adviezen aan werkgevers en werknemers en ook het onder de aandacht brengen van tekortkomingen van de wettelijke voorschriften. Dit komt overeen met de kerntaken van de Arbeidsinspectie. Er kunnen ook extra taken aan de Arbeidsinspectie wordt toebedeeld (artikel 3 lid 2 ILO-Verdrag). In bovenstaande opsomming is te concluderen dat dit door de reorganisatie ook wordt gedaan. Het betreft dan de twee opgesomde taken van de Inspectie SZW. Dit mag echter niet in strijd zijn met de primaire taak uit artikel 3 lid 1 van het ILO-Verdrag. 42 Van den Bos 2011, bijlage 2. 28

29 De Arbeidsinspectie controleert of werkgevers en werknemers zich houden aan verschillende wetten, besluiten en regelingen op het gebied van arbeid. Het wettelijke kader waarbinnen de Arbeidsinspectie handelt, wordt onder andere gevormd door 43 : Arbeidsomstandighedenwet: In deze wet staan regels voor werkgevers en werknemers om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers en zelfstandige ondernemers te bevorderen. Arbeidsomstandighedenbesluit: In dit besluit staan regels waar werkgever en werknemer zich aan moet houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. Regels over bijvoorbeeld arbozorg, organisatie van het werk, inrichting van arbeidsplaatsen, gevaarlijke stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Arbeidsomstandighedenregeling: In de regeling staat de uitwerking van sommige onderdelen uit het Arbeidsomstandighedenbesluit. Dit zijn dan specifieke bepalingen zoals de keuring van hijskranen. Besluit risico's zware ongevallen. Arbeidstijdenwet: In de Arbeidstijdenwet staat hoe lang een werknemer per dag en per periode mag werken en wanneer hij/zij recht heeft op pauze of rusttijd. De regels zijn er met het oog op de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers. Daarnaast zijn de regels ontstaan om werk op een goede manier te kunnen combineren met bijvoorbeeld vrije tijd, sociale contacten en hobby's. Arbeidstijdenbesluit: In de Arbeidstijdenbesluit staan uitzonderingen en aanvullingen op de Arbeidstijdenwet, met uitzondering van de vervoerssectoren. Arbeidstijdenbesluit vervoer. Wet arbeid vreemdelingen: Deze wet regelt de voorwaarden waaronder de werkgever buitenlandse werknemers buiten de EU kan inzetten en de rechten van de buitenlandse werknemer die in Nederland werkzaam is. Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag. Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs. 43 Art. 1.1, art. 1.2 en art. 1.3 Aanwijzingsregeling toezichthoudende ambtenaren en ambtenaren met specifieke uitvoeringstaken op grond van SZW wetgeving. 29

30 3.4 Handhaving De Arbeidsinspectie houdt toezicht op de hiervoor genoemde wetten en controleert via diverse inspecties of men zich aan deze wetten houdt. Werkgevers worden via de arbeidsomstandighedenwet verplicht te zorgen dat werknemers geen schade aan gezondheid of veiligheid oplopen door hun werk. Veel werkgevers hechten echter geen hoge prioriteit aan veilig en gezond werken waardoor de naleving van de arbeidsomstandighedenwet vaak te wensen overlaat. Om die reden blijft handhaving van wetten en regels van cruciaal belang en ook hard nodig te zijn. Om inspecties goed te kunnen uitvoeren, hebben de inspecteurs van de Arbeidsinspectie bepaalde bevoegdheden. Zo hebben zij toegang tot alle plaatsen waar arbeid wordt verricht en zijn zij bevoegd om informatie te verzamelen bij iedereen op het werk. De inspecteurs kunnen bij inspecties ook inzage eisen in identiteitsdocumenten, administratieve gegevens, werktijdregistraties, loonadministraties en in andere documenten die van belang kunnen zijn. Daarnaast zijn zij bevoegd om gegevens en documenten te kopiëren en medewerking te eisen van de werkgever, bijvoorbeeld bij het vaststellen van de identiteit van de personen die bij hem aan het werk zijn. Tevens heeft de Arbeidsinspectie de bevoegdheid om voorwerpen en monsters mee te nemen, verpakkingen te openen en foto's te maken. Het kan gebeuren dat de Arbeidsinspectie langs komt en opmerkt dat de regels en/of wetten niet goed worden nageleefd. De Arbeidsinspectie zal daarbij maatregelen treffen om de overtreding tegen te gaan welke eventueel gecombineerd gaat met een sanctie. Afhankelijk van de ernst van de overtreding zal de Arbeidsinspectie bepalen wat er zal gebeuren. De Arbeidsinspectie heeft daarbij de volgende instrumenten tot haar beschikking: 1. Mondelinge afspraak Als de inspecteur er vertrouwen in heeft kan hij/zij een mondelinge afspraak met de werkgever maken als er geen sprake is van een overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet en/of de Arbeidstijdenwet. 2. Waarschuwing of eis De Arbeidsinspectie kan een schriftelijke waarschuwing geven of een eis tot naleving van de Arbowet en Atw. Hierin wordt een termijn gesteld waarbinnen de overtreding moet zijn opgeheven. Na die tijd kan de inspecteur nog een keer lang komen om te controleren of de regels zijn nageleefd. 30

31 3. Boeterapport De Arbeidsinspectie kan werkgevers een boete opleggen bij overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), de Arbeidstijdenwet, de Wet arbeid vreemdelingen, de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en de Warenwet. Werknemers kunnen ook een boete ontvangen als zij zich niet houden aan de regels in de Arbeidsomstandighedenwet. De inspecteur stelt een boeterapport op als er sprake is van een overtreding (bijvoorbeeld werknemers met machines laten werken terwijl ze niet vakbekwaam zijn 44 ) of als bij een controle blijkt dat een eerdere overtreding nog steeds niet is gestopt. 4. Stilleggen van het werk Op het moment dat er sprake is van een ernstig gevaar voor de veiligheid of gezondheid van personen zal de inspecteur het werk voor bepaalde tijd stilleggen (art. 28 Arbowet en art. 8:2 Atw). 5. Proces-verbaal Een proces-verbaal wordt opgemaakt indien er sprake is van een misdrijf of overtreding van verbodsbepalingen die uitdrukkelijk in de regelgeving worden genoemd. Daarnaast wordt het werk stil gelegd als er sprake is van ernstig gevaar voor personen. Dit zal het geval zijn bij kinderarbeid onder de 12 jaar of als werknemers met wettelijk verboden stoffen werken. 6. Last onder dwangsom De Arbeidsinspectie kan een dwangsom opleggen als een maatregel niet is uitgevoerd. Tabel: Afgeronde kerncijfers 45 Jaar Werkzame beroepsbevolking Aantal bedrijven Aantal arbeidsongevallen Totaal aantal inspecteurs fte (Arbo+MHC) Aantal inspecties ,4 miljoen ,4 miljoen ,4 miljoen 1,2 miljoen ,3 miljoen Uit bovenstaand tabel kan het volgende worden geconcludeerd. De cijfers geven aan dat het aantal arbeidsongevallen voor 2012 en na 2012 sterk verdubbeld zijn. Of dit daadwerkelijk te maken heeft met de reorganisatie in januari 2012 van de Arbeidsinspectie kan niet gezegd worden, maar opmerkelijk is het wel. Wellicht constateert de Arbeidsinspectie in de nieuwe vorm meer arbeidsongevallen dan de oude Arbeidsinspectie. 44 Beleidsregel boeteoplegging arbeidsomstandighedenwetgeving. 45 Zie < < Van den Bos 2011 en