Internationale betrekkingen en internationale organisatie. Faculteit der Letteren, Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 Internationale betrekkingen en internationale organisatie Faculteit der Letteren, Rijksuniversiteit Groningen

2 Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht The Netherlands Telefoon: Fax: Internet: Projectnummer: Q QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

3 INHOUD Rapport over de bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie en de masteropleiding Internationale betrekkingen van de Rijksuniversiteit Groningen...5 Administratieve gegevens van de opleidingen...5 Administratieve gegevens van de instelling...5 Kwantitatieve gegevens over de opleidingen...6 Samenstelling van de commissie...6 Werkwijze van de commissie...7 Bijzonderheden van het bezoek aan de Rijksuniversiteit Groningen...8 Samenvattend oordeel van de commissie...10 Behandeling van de standaarden uit het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling...15 Bijlagen Bijlage 1: Curricula Vitae van de leden van de visitatiecommissie...33 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader...37 Bijlage 3: Beoogde eindkwalificaties...43 Bijlage 4: Overzicht van de programma s...47 Bijlage 5: Kwantitatieve gegevens over de opleidingen...51 Bijlage 6: Bezoekprogramma...55 Bijlage 7: Bestudeerde afstudeerscripties en documenten...59 Bijlage 8: Onafhankelijkheidsverklaringen...61 Dit rapport is vastgesteld op 11 december QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 3

4 4 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

5 Rapport over de bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie en de masteropleiding Internationale betrekkingen van de Rijksuniversiteit Groningen Dit rapport volgt het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO. Administratieve gegevens van de opleidingen Bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie Naam van de opleiding: Internationale betrekkingen en internationale organisatie CROHO-nummer: Niveau van de opleiding: bachelor Oriëntatie van de opleiding: wetenschappelijk (wo) Aantal studiepunten: 180 EC Afstudeerrichtingen: n.v.t. Locatie(s): Groningen Variant(en): voltijd Vervaldatum accreditatie: Masteropleiding Internationale betrekkingen Naam van de opleiding: Internationale betrekkingen CROHO-nummer: Niveau van de opleiding: master Oriëntatie van de opleiding: wetenschappelijk (wo) Aantal studiepunten: 60 EC Afstudeerrichtingen: 1) International Security 2) International Political Economy 3) European Integration 4) Global Governance 5) International Relations and International Organization Locatie(s): Groningen Variant(en): voltijd Vervaldatum accreditatie: Het bezoek van de visitatiecommissie Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen vond plaats op 25 en 26 maart Administratieve gegevens van de instelling Naam van de instelling: Status van de instelling: Resultaat instellingstoets: Rijksuniversiteit Groningen bekostigde instelling voorwaardelijk positief QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 5

6 Kwantitatieve gegevens over de opleidingen De vereiste kwantitatieve gegevens over de opleidingen zijn opgenomen in Bijlage 5. Samenstelling van de commissie De commissie voor de clusterbeoordeling Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies is samengesteld uit totaal acht commissieleden: Prof. dr. Marjan Schwegman (voorzitter), hoogleraar Politiek en Cultuur in de lange twintigste eeuw, Universiteit Utrecht en directeur NIOD; Harmen Breedeveld MSc., student bacheloropleiding Geschiedenis, Universiteit Leiden; Prof. dr. Luc François, hoogleraar Contemporaine Geschiedenis en oud-directeur Onderwijsaangelegenheden, Universiteit Gent; Dr. Amanda Kluveld, universitair hoofddocent en opleidingsdirecteur bachelor Cultuurwetenschappen / Arts & Culture, Universiteit Maastricht; Prof. dr. Jan Orbie, universitair hoofddocent EU External Relations, Universiteit Gent; Anne Stikkers, student bacheloropleiding Internationale Betrekkingen, Rijksuniversiteit Groningen; Dr. Ulrich Tiedau, senior lecturer in modern Low Countries history and society, University College London; Prof. Ingeborg Tömmel, emeritus hoogleraar International and European Politics, Universiteit van Osnabrück. Prof. dr. Jan van Herwaarden, emeritus hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis van Erasmus Universiteit Rotterdam, trad op als referent van de commissie voor de vroegmoderne Geschiedenis. Hij heeft inhoudelijke bijdragen geleverd ter voorbereiding op de visitatiebezoeken van de opleidingen Geschiedenis van de Universiteit Leiden, de Radboud Universiteit Nijmegen, de Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit. Hij is niet betrokken geweest bij de oordeelsvorming van de commissie en de totstandkoming van de rapportages. Voor ieder bezoek werd op basis van expertise en beschikbaarheid, en het voorkomen van eventuele belangenconflicten, een (sub)commissie samengesteld, bestaande uit zes commissieleden. Amanda Kluveld werd voor de bezoeken aan de Universiteit Maastricht en de Universiteit van Amsterdam vervangen door Ingeborg Tömmel. In plaats van Anne Stikkers nam Harmen Breedeveld deel aan het bezoek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Coördinator van de clustervisitatie Geschiedenis, IB en Europese Studies was drs. Trees Graas, medewerker van QANU. Zij trad eveneens op als secretaris tijdens het bezoek van de commissie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Muriel Jansen trad op als secretaris van de commissie tijdens de bezoeken aan Universiteit Leiden, de Radboud Universiteit Nijmegen, de Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Maastricht en Universiteit Utrecht. Bij de bezoeken aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit trad dr. ir. Hugo Verheul op als secretaris. De curricula vitae van de leden van de commissie zijn opgenomen in Bijlage 1. 6 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

7 Werkwijze van de commissie Voorbereiding Op 18 oktober 2012 hield de commissie haar formele startvergadering. Tijdens de startvergadering werd de commissie geïnstrueerd en werd het Domeinspecifieke Referentiekader Geschiedenis, IB en Europese Studies besproken. Het Domeinspecifieke Referentiekader is opgenomen in Bijlage 2. Bij ontvangst van de kritische reflecties werden deze door de coördinator gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid van informatie. Nadat de kritische reflecties in orde waren bevonden, zijn deze doorgestuurd aan de commissieleden. De commissieleden en de referent namen de kritische reflecties door en formuleerden vragen die aan de secretaris werden toegestuurd. De secretaris compileerde de vragen per onderwerp en/of gespreksgremium. Eventuele additionele vragen van de commissieleden werden aan de opleidingen toegestuurd met het verzoek om een reactie. Naast de kritische reflecties lazen de commissieleden en de referent gezamenlijk minimaal vijftien scripties per opleiding. Bezoek Tijdens de voorbereidende vergadering van ieder bezoek werd de visitatie concreet voorbereid en zijn afspraken gemaakt over de taakverdeling op grond van inhoudelijke expertise. De commissie wenst te benadrukken dat zij in haar geheel verantwoordelijk is voor de oordeelsvorming en het eindrapport. Voorafgaand aan ieder bezoek maakte de coördinator een conceptprogramma voor de (dag)indeling van het bezoek. Dit concept werd in samenspraak tussen de voorzitter, de coördinator en de contactpersoon van de betreffende universiteit aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding(en). Tijdens de bezoeken is gesproken met een (representatieve) vertegenwoordiging van het faculteitsbestuur, het opleidingsbestuur, de afgestudeerden, de opleidingscommissie, en de examencommissie. Daarnaast werd per opleiding gesproken met student- en docentvertegenwoordigers van de beoordeelde opleidingen. Op verzoek van de commissie heeft de opleiding gesprekspartners geselecteerd binnen de door de commissie aangegeven kaders. De commissie heeft met studenten uit alle studiejaren gesproken en met kerndocenten en begeleiders uit de diverse disciplines binnen de te visiteren opleiding(en). Voorafgaand aan het bezoek heeft de commissie een overzicht ontvangen van de gesprekspartners en ingestemd met de door de opleiding gemaakte selectie. Een overzicht van het programma met alle gesprekspartners is opgenomen als Bijlage 6. Tijdens ieder bezoek bestudeerde de commissie het ter inzage gevraagde materiaal en gaf zij gelegenheid tot een spreekuur ten behoeve van studenten en docenten die zich voorafgaand aan het bezoek hadden aangemeld. De commissie heeft het laatste deel van het bezoek gebruikt voor een discussie over de beoordeling van de opleidingen en de voorbereiding op de mondelinge rapportage. Aan het einde van elk bezoek heeft de voorzitter in een mondelinge rapportage de eerste bevindingen van de commissie gepresenteerd. Daarbij ging het steeds om een aantal algemene waarnemingen en eerste indrukken per opleiding. De coördinator was aanwezig bij de eindvergadering van de bezoeken, enerzijds om de bevindingen van de voorgaande bezoeken in te brengen, en anderzijds om de commissie te attenderen op haar wijze van oordelen. Er heeft regelmatig overleg plaatsgevonden tussen de coördinator en de secretarissen om de beoordelingen op elkaar af te stemmen. QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 7

8 Rapportage De secretaris heeft op basis van de bevindingen van de commissie, per instelling, een conceptrapport opgesteld. Het conceptrapport is voorgelegd aan de commissieleden die bij het bezoek aanwezig waren. Na vaststelling van het conceptrapport is dit aan de betrokken faculteit voorgelegd ter toetsing van feitelijke onjuistheden. Het commentaar van de opleidingen is met de voorzitter en, indien nodig, met de overige commissieleden besproken. Vervolgens is het rapport definitief vastgesteld. Beslisregels In overeenstemming met het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (d.d. 22 november 2011) heeft de commissie de volgende definities voor de beoordeling van de afzonderlijke standaarden en de opleiding als geheel gehanteerd: Basiskwaliteit De kwaliteit die in internationaal perspectief redelijkerwijs verwacht mag worden van een bachelor- of masteropleiding binnen het hoger onderwijs. Onvoldoende De opleiding voldoet niet aan de gangbare basiskwaliteit en vertoont op meerdere vlakken ernstige tekortkomingen. Voldoende De opleiding voldoet aan de gangbare basiskwaliteit en vertoont over de volle breedte een acceptabel niveau. Goed De opleiding steekt systematisch en over de volle breedte uit boven de gangbare basiskwaliteit. Excellent De opleiding steekt systematisch en over de volle breedte ver uit boven de gangbare basiskwaliteit en geldt als een (inter)nationaal voorbeeld. Bijzonderheden van het bezoek aan de Rijksuniversiteit Groningen De commissie die de bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie en de masteropleiding Internationale betrekkingen van de Rijksuniversiteit Groningen beoordeelde bestond uit: Prof. dr. Marjan Schwegman (voorzitter), hoogleraar Politiek en Cultuur in de lange twintigste eeuw, Universiteit Utrecht en directeur NIOD; Harmen Breedeveld MSc., student bacheloropleiding Geschiedenis, Universiteit Leiden; Prof. dr. Luc François, hoogleraar Contemporaine Geschiedenis en oud-directeur Onderwijsaangelegenheden, Universiteit Gent; Dr. Amanda Kluveld, universitair hoofddocent en opleidingsdirecteur bachelor Cultuurwetenschappen / Arts & Culture, Universiteit Maastricht; Prof. dr. Jan Orbie, universitair hoofddocent EU External Relations, Universiteit Gent; Dr. Ulrich Tiedau, senior lecturer in modern Low Countries history and society, University College London. 8 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

9 Prof. dr. Jan van Herwaarden, emeritus hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis van Erasmus Universiteit Rotterdam, trad op als referent van de commissie voor de vroegmoderne Geschiedenis. Anne Stikkers was aanwezig als toehoorder en observator bij het bezoek in Groningen. Zij heeft niet deelgenomen aan discussie en/of besluitvorming. De commissie werd ondersteund door Muriel Jansen. Het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen en de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) hebben ingestemd met de samenstelling van de commissie voor de beoordeling van de twee genoemde opleidingen. Om het gerealiseerde eindniveau van opleidingen te bepalen hebben de coördinator en voorzitter van de visitatiecommissie 15 bachelorscripties en 15 masterscripties geselecteerd. De commissie heeft deze voorafgaand en tijdens de visitatie beoordeeld. De scripties werden gekozen uit een lijst van afgestudeerden van de laatste twee voltooide studiejaren. Hierbij is rekening gehouden met een spreiding in cijfers en afstudeerrichtingen (zie Bijlage 7). QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 9

10 Samenvattend oordeel van de commissie Dit rapport geeft de bevindingen en overwegingen weer van de commissie Geschiedenis en Europese Studies over de bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie en masteropleiding Internationale Betrekkingen van de Rijksuniversiteit Groningen. De commissie baseert haar oordeel op informatie uit de zelfstudie, aanvullende informatie naar aanleiding van vooraf geformuleerde vragen van de commissie, informatie uit de gesprekken tijdens het bezoek, de geselecteerde scripties, en de documenten die tijdens het bezoek ter inzage beschikbaar waren. De commissie heeft voor beide opleidingen zowel positieve aspecten opgemerkt als verbeterpunten gesignaleerd. Na deze tegen elkaar te hebben afgewogen, concludeert de commissie dat de bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie niet voldoet aan de eisen voor basiskwaliteit die een voorwaarde zijn voor heraccreditatie. De masteropleiding Internationale Betrekkingen voldoet wel aan de eisen voor basiskwaliteit die een voorwaarde zijn voor heraccreditatie. Bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties De bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie beoogt afgestudeerden voor te bereiden op de master Internationale Betrekkingen of andere vergelijkbare opleidingen. Eveneens wordt beoogd dat studenten in staat zijn tot het uitoefenen van een beroep waarvoor academische kennis en vaardigheden op bachelorniveau vereist dan wel wenselijk zijn, zoals internationaal of internationaal georiënteerde beleids- of bestuurs-medewerker, zoals lobbyist, voorlichter, journalist of onderzoeker bij internationale organisaties, overheid (ambassade, ministerie, gemeente) of in het internationale bedrijfsleven. Het doel van de opleiding is studenten te voorzien van een multidisciplinair begrip van en een analytische kijk op de betrekkingen tussen en binnen statelijke en niet-statelijke actoren en de onderling verbonden structuren en processen op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding een doordacht profiel heeft dat zichtbaar vertaald is in de eindkwalificaties. Het multidisciplinaire perspectief van de opleiding op het veld van de internationale betrekkingen is herkenbaar voor studenten en de arbeidsmarkt. De commissie heeft waardering voor de wijze waarop de opleiding in overleg is met andere universiteiten en de arbeidsmarkt over het profiel en de eindtermen. De eindkwalificaties zijn van voldoende niveau en hebben een duidelijke academische oriëntatie. De commissie is wel tot de conclusie gekomen dat de beoogde professionele competenties beter kunnen worden gearticuleerd in de eindtermen. Standaard 2: Onderwijsleeromgeving De bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie is een driejarig programma van 180 EC. Het programma kent verschillende leerlijnen: politieke wetenschappen, economie, recht, vaardigheden en methodologie, internationale betrekkingen, en een moderne vreemde taal. Het eerste jaar bestaat uit disciplinaire inleidingen op de vakgebieden politicologie, economie en recht. Daarnaast worden in de vakken IRIO Skills I en II de onderzoeksvaardigheden ontwikkeld. Het tweede jaar bestaat uit enkele verdiepende vakken op het gebied van recht, economie en politiek, alsmede een integrerende module over theoretische perspectieven op internationale betrekkingen. Aan het einde van het eerste jaar en gedurende het tweede jaar volgen studenten een moderne vreemde taal (30 EC) uit het aanbod van talen van de Faculteit der Letteren. In de bachelorscriptie en de Core Module uit 10 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

11 het derde jaar wordt beoogd de leerlijnen samen te laten komen. Het laatste jaar biedt ook een vrije ruimte van 30 EC. De commissie heeft het curriculum van de opleiding bestudeerd en vastgesteld dat het een logische samenhang vertoont en in voldoende mate aansluit op de beoogde eindkwalificaties. De commissie heeft waardering voor de herkenbare leerlijnen en de wijze waarop de disciplinaire onderdelen in kwalitatief hoogstaande vakken worden samengebracht. Wel is de commissie van oordeel dat de relatie met de professionele praktijk meer aandacht verdient, in het bijzonder in het eerste en tweede jaar van de opleiding. Daarnaast beveelt de commissie aan om meer duidelijkheid te scheppen over de vereiste multidisciplinariteit van de bachelorscriptie en de samenhang tussen de scriptie en het derdejaars kernvak. De commissie heeft waardering voor de aandacht voor wetenschappelijk onderzoek in de opleiding, en heeft vastgesteld dat het onderwijs dicht op het onderzoek van de docenten ligt. Met name in de Core Modules komen thema s aan de orde die direct verband houden met het onderzoek van de betrokken stafleden. Het onderwijs wordt verzorgd door gemotiveerde en betrokken docenten. Wel vraagt de commissie aandacht voor de hoge werkdruk van de stafleden. Standaard 3: Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties De commissie heeft de kwaliteit van de toetsing geëvalueerd en heeft vastgesteld dat deze voldoende is. De toetsen in de opleiding zijn voldoende gevarieerd en sluiten aan op de leerdoelen van de cursussen. De toetsen laten een toenemende complexiteit zien. Studenten worden in het algemeen goed geïnformeerd over beoordelingscriteria en toetsprocedures. De commissie heeft vastgesteld dat het systeem van toetsing leidt tot een voldoende mate van transparantie en betrouwbaarheid. De opleiding maakt jaarlijks een toetsplan, dat na een adviesronde door de examencommissie wordt vastgesteld. In het toetsplan keren de volgende elementen terug: de (beoogde/gerealiseerde) eindkwalificaties van de opleiding; de curriculumonderdelen en leerdoelen van ieder curriculumonderdeel; de relatie tussen curriculumonderdelen en eindtermen; en de toegepaste toetsvorm en de toetsmomenten per onderdeel. Wel is de commissie tot de conclusie gekomen dat de examencommissie haar wettelijke rol als verantwoordelijk orgaan voor de kwaliteit van de toetsing nog niet naar behoren vervult. Zo had de examencommissie ten tijde van de visitatie nog geen evaluaties uitgevoerd van gehanteerde toetsen. De commissie beveelt daarom aan dat aanvullende maatregelen getroffen worden zodat de examencommissies zo spoedig mogelijk al hun wettelijke taken volledig uitoefenen. De commissie heeft volgens het vastgelegde protocol een selectie van afstudeerscripties van de opleiding beoordeeld, en op basis daarvan vastgesteld dat het gerealiseerde eindniveau onvoldoende is. Van de 25 door de commissie beoordeelde scripties waren er acht van onvoldoende niveau. Omdat het gerealiseerde eindniveau een doorslaggevende rol speelt, beoordeelt de commissie de opleiding op standaard 3 met een onvoldoende. De commissie beveelt aan dat de opleiding een herstelperiode van een jaar krijgt. Hierin moet het gerealiseerde eindniveau van de scripties verhoogd worden zodat het voldoet aan de beoogde eindtermen van de opleiding. Daarnaast moet in de herstelperiode de examencommissie haar wettelijke rol als verantwoordelijke voor de kwaliteit van de toetsing gaan vervullen. Hiervoor is naar het oordeel van de commissie aanvullende ondersteuning nodig. QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 11

12 Masteropleiding Internationale Betrekkingen Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Het doel van de opleiding is studenten te voorzien van een gespecialiseerd begrip van en een diepgaande analytische kijk op de betrekkingen tussen en binnen statelijke en niet-statelijke actoren (zoals individuen, niet-gouvernementele en bovenstatelijke organisaties), en tevens inzicht in de onderling verbonden structuren en processen op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De opleiding beoogt afgestudeerden af te leveren die in staat zijn tot het uitoefenen van een beroep waarvoor gevorderde academische kennis en vaardigheden op masterniveau vereist dan wel wenselijk zijn. De opleiding is erop gericht dat afgestudeerden werk kunnen vinden in seniorfuncties, zoals een internationaal of internationaal georiënteerde beleids- of bestuursmedewerker, lobbyist, diplomaat, voorlichter, journalist of onderzoeker bij internationale organisaties, overheid (ambassade, ministerie, gemeente), en in het internationale bedrijfsleven. Ook een wetenschappelijke carrière behoort tot de mogelijkheden. Hierbij verkrijgen studenten gespecialiseerde deskundigheid in één van de vijf masterprogramma s Europese Integratie, Internationale Politieke Economie, Global Governance, Internationale Veiligheid, en Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding een voldoende onderscheidend profiel heeft dat zichtbaar vertaald is in de eindkwalificaties. Het interdisciplinaire perspectief van de opleiding op het veld van de internationale betrekkingen is herkenbaar voor studenten en de arbeidsmarkt. De commissie heeft waardering voor de wijze waarop de opleiding in overleg is met andere universiteiten en de arbeidsmarkt over het profiel en de eindtermen. De eindkwalificaties zijn van voldoende niveau en hebben een duidelijke academische oriëntatie. De commissie is wel tot de conclusie gekomen dat de professionele competenties beter kunnen worden gearticuleerd in de eindtermen. Standaard 2: Onderwijsleeromgeving De masteropleiding Internationale Betrekkingen is een eenjarig programma van 60 EC en kent de programma s Europese Integratie, Internationale Politieke Economie, Global Governance, Internationale Veiligheid, en Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie. Het eerste semester bestaat uit de module Advanced Theory in International Relations (5 EC), dat door alle studenten gevolgd wordt, een Capita (5 EC) en twee research seminars van ieder 10 EC. In het daaropvolgende semester volgt de student een stage (10 EC) en schrijft hij de masterscriptie (20 EC). De commissie heeft het curriculum van de opleiding bestudeerd en vastgesteld dat het een logische samenhang vertoont en in voldoende mate aansluit op de beoogde eindkwalificaties. Het programma stelt studenten in staat om de eindkwalificaties van de opleiding te behalen. De commissie heeft waardering voor het academisch niveau en de relevantie van de aangeboden vakken. De commissie heeft waardering voor de aandacht voor wetenschappelijk onderzoek in de opleiding, en heeft vastgesteld dat het onderwijs dicht op het onderzoek van de docenten ligt. Het onderwijs wordt verzorgd door gemotiveerde en betrokken docenten. Wel vraagt de commissie aandacht voor de hoge werkdruk van de stafleden. 12 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

13 Standaard 3: Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties De commissie heeft veel aandacht besteed aan de evaluatie van de kwaliteit van de toetsing en heeft vastgesteld dat het kwaliteitssysteem adequaat functioneert. De toetsen in beide opleidingen zijn voldoende gevarieerd en sluiten aan op de leerdoelen van de cursussen Studenten worden goed geïnformeerd over beoordelingscriteria en toetsprocedures. De commissie heeft vastgesteld dat het systeem van toetsing leidt tot een voldoende mate van transparantie en betrouwbaarheid. De opleiding maakt jaarlijks een toetsplan, dat na een adviesronde door de examencommissie wordt vastgesteld. In het toetsplan keren de volgende elementen terug: de (beoogde/gerealiseerde) eindkwalificaties van de opleiding; de curriculumonderdelen en leerdoelen van ieder curriculumonderdeel; de relatie tussen curriculumonderdelen en eindtermen; en de toegepaste toetsvorm en de toetsmomenten per onderdeel. Wel is de commissie tot de conclusie gekomen dat de examencommissie haar wettelijke rol als verantwoordelijk orgaan voor de kwaliteit van de toetsing nog niet naar behoren vervult. Zo had de examencommissie ten tijde van de visitatie nog geen evaluatie uitgevoerd van gehanteerde toetsen. De commissie beveelt daarom aan dat aanvullende maatregelen getroffen worden zodat de examencommissies zo spoedig mogelijk al hun wettelijke taken volledig uitoefenen. De commissie heeft volgens het vastgelegde protocol een selectie van afstudeerscripties van de opleiding beoordeeld, en op basis daarvan vastgesteld dat het gerealiseerde eindniveau van de masteropleiding voldoende is. De commissie kent deze opleiding dan ook het oordeel voldoende toe op standaard drie. De commissie beoordeelt de standaarden uit het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling als volgt: Bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie: Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Standaard 3: Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties Algemeen eindoordeel voldoende voldoende onvoldoende onvoldoende Masteropleiding Internationale betrekkingen: Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Standaard 3: Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties Algemeen eindoordeel voldoende voldoende voldoende voldoende QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 13

14 De voorzitter en de secretaris van de commissie verklaren hierbij dat alle leden van de commissie kennis hebben genomen van dit rapport en instemmen met de hierin vastgestelde oordelen. Zij verklaren ook dat de beoordeling in onafhankelijkheid heeft plaatsgevonden. Datum: 11 december 2013 Prof. dr. Marjan Schwegman voorzitter drs. M.M. Frederik secretaris 14 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

15 Behandeling van de standaarden uit het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling Inleiding De bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie (IBIO) en de masteropleiding Internationale Betrekkingen (IB) worden verzorgd door de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Met ruim studenten is de Faculteit der Letteren één van de grootste faculteiten van de universiteit. Met de invoering van de brede bacheloropleiding Europese Talen en Culturen in vindt een herziening plaats van het aanbod van bacheloropleidingen van de faculteit. De bacheloropleiding IBIO blijft echter als zelfstandig programma gehandhaafd. De opleiding kent een numerus fixus: jaarlijks worden maximaal 240 studenten toegelaten. De masteropleiding IB is met een jaarlijkse instroom van 200 studenten één van de grotere masteropleidingen van de RUG. Sinds 2012 kent de masteropleiding vijf programma s, te weten Europese Integratie, Internationale Politieke Economie, Global Governance, Internationale Veiligheid en Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie. De bachelor IBIO wordt in het Engels aangeboden, met de mogelijkheid om in het Nederlands werkgroepen te volgen en examenonderdelen af te leggen. De masteropleiding IB wordt in het Engels aangeboden, waarbij sommige onderdelen ook in het Nederlands kunnen worden gevolgd De opleidingen hebben de afgelopen jaren bewust buitenlandse studenten aangetrokken. Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn wat betreft inhoud, niveau en oriëntatie geconcretiseerd en voldoen aan internationale eisen. Toelichting: De beoogde eindkwalificaties passen wat betreft niveau en oriëntatie (bachelor of master; hbo of wo) binnen het Nederlandse kwalificatieraamwerk. Ze sluiten bovendien aan bij de actuele eisen die in internationaal perspectief vanuit het beroepenveld en het vakgebied worden gesteld aan de inhoud van de opleiding. Bevindingen Het Disciplineoverleg Letteren en Geschiedenis heeft een domeinspecifiek referentiekader vastgesteld voor de onderwijsvisitatie Geschiedenis, Europese Studies en Internationale Betrekkingen De bacheloropleiding IBIO wordt binnen dit kader gepositioneerd als een brede en generalistische opleiding met een stapsgewijze verdieping in historische, politieke, juridische en economische perspectieven op de internationale betrekkingen. Daarbij komen verschillende theoretische, methodische en methodologische aspecten aan bod. Ook vormt het aanleren van een moderne vreemde taal een onderdeel van de opleiding. De master IB onderscheidt zich door een focus op kwalitatief en vergelijkend onderzoek. De opleiding wordt gekenmerkt door een multidisciplinaire en historische verdieping in de theorievorming in de leer der internationale betrekkingen en een combinatie van een onderzoekoriëntatie en een professionele oriëntatie. Bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie De bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie beoogt afgestudeerden voor te bereiden op de master Internationale Betrekkingen of andere vergelijkbare opleidingen, en die tevens in staat zijn tot het uitoefenen van een beroep QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 15

16 waarvoor academische kennis en vaardigheden op bachelorniveau vereist dan wel wenselijk zijn, zoals een internationaal georiënteerde beleids- of bestuursmedewerker, lobbyist, voorlichter, journalist of onderzoeker. Afgestudeerden worden geacht werkzaam te kunnen zijn bij internationale organisaties, overheid (ambassade, ministerie, gemeente) of in het internationale bedrijfsleven. Het doel van de opleiding is volgens de Kritische Reflectie om studenten te voorzien van een multidisciplinair begrip van en een analytische kijk op de betrekkingen tussen en binnen statelijke en niet-statelijke actoren en de onderling verbonden structuren en processen op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De opleiding heeft vier zwaartepunten: internationale veiligheid, internationale politieke economie, Europese integratie en Global Governance. Masteropleiding Internationale Betrekkingen Het doel van de masteropleiding IB is studenten te voorzien van een gespecialiseerd begrip van en een diepgaand analytische kijk op de betrekkingen tussen en binnen statelijke en nietstatelijke actoren (zoals individuen, niet-gouvernementele en bovenstatelijke organisaties), en tevens inzicht in de onderling verbonden structuren en processen op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De opleiding beoogt afgestudeerden af te leveren die in staat zijn tot het uitoefenen van een beroep waarvoor gevorderde academische kennis en vaardigheden op masterniveau vereist dan wel wenselijk zijn. De opleiding beoogt dat afgestudeerden werk kunnen vinden in seniorfuncties, zoals internationaal of internationaal georiënteerde beleidsof bestuurs-medewerker, lobbyist, diplomaat, voorlichter, journalist of onderzoeker bij internationale organisaties, overheid (ambassade, ministerie, gemeente), en in het internationale bedrijfsleven. Afgestudeerden worden ook in staat geacht een wetenschappelijke carrière te starten. Hierbij verkrijgen studenten gespecialiseerde deskundigheid in één van de vijf masterprogramma s. De programma s worden in de Kritische Reflectie als volgt omschreven: 1. Het programma Europese Integratie is erop gericht om: (i) een diepgaand analytisch begrip te verschaffen van Europese samenwerking en integratie; (ii) het vermogen bij te brengen om te identificeren en problematiseren wat Europa en de Europese Unie betekenen voor hun burgers en voor de rest van de wereld; en (iii) een adequaat inzicht te verschaffen in de werking van het veelgelaagde bestuur van en de besluitvorming in de Europese Unie. 2. Het programma Internationale Politieke Economie is erop gericht om: (i) een diepgaand analytisch begrip te verschaffen van de complexiteit en werking van onderling verweven markten en de gevolgen hiervan voor staten en samenleving in termen van sturing en invloed; (ii) het belichten van de drie pijlers van het vakgebied markt, staat en samenleving - vanuit een institutionele invalshoek; en (iii) het vergroten van begrip voor processen van institutionele convergentie ten gevolge van voortgaande mondialisering. 3. Het programma Global Governance is erop gericht om: (i) inzicht te geven in ontwikkelingen binnen mondiaal openbaar en privaat bestuur en de studie daarvan; (ii) het vergroten van kennis van en inzicht in de toepassing van multilevel governance - benaderingen; en (iii) een herdefiniëring te geven van de op soevereiniteit gebaseerde analyses van de wereldpolitiek en wereldeconomie. 4. Het programma Internationale Veiligheid is erop gericht om: (i) inzicht te geven in de nieuwste ontwikkelingen binnen International Security Studies; (ii) theoretische en methodologische vaardigheden bij te brengen voor de sociaalwetenschappelijke analyse van politieke actoren in termen van onderlinge dreigingen en kwetsbaarheden; en (iii) methoden aan te leren voor de vertaling van sociaalwetenschappelijke veiligheidsanalyses in veiligheidsbeleid. 16 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

17 5. Het programma Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie is de algemene variant van de master en erop gericht om een diepgaand analytisch begrip te verschaffen van achtergrond en betekenis van een drietal wezenlijke ontwikkelingen: (i) mondiale veranderingen op verschillende gebieden, zoals op militair, bestuurlijk en politiekeconomisch gebied; (ii) de veranderende relatie tussen internationale, regionale en nationale politiek; en (iii) de veranderende rol van verschillende niet-statelijke actoren hierin. De kritische reflectie beschrijft dat voor de profilering en eindkwalificaties van beide opleidingen overleg is gepleegd met vergelijkbare opleidingen in Nederland en België, en dat een vergelijking is gemaakt met opleidingen in Engeland, de Verenigde Staten en Duitsland. Daarnaast zijn de eindtermen uitgewerkt op basis van het internationale referentiekader voor opleidingen in International Relations, zoals vastgelegd in het Tuning Sectoral Framework for the Social Sciences. De profielen en de beoogde eindkwalificaties zijn daarnaast besproken met de Raad van Advies van de opleiding. Hierin zijn naast studenten en stafleden ook alumni en vertegenwoordigers van het werkveld vertegenwoordigd. De commissie heeft de eindkwalificaties van beide opleidingen bestudeerd in het licht van het landelijke domeinspecifiek referentiekader en de andere genoemde kaders. De opleidingen hebben naar het oordeel van de commissie voldoende duidelijke keuzes gemaakt binnen het domein van de opleidingen voor internationale betrekkingen. Deze profilering komt volgens de commissie voldoende naar voren in de gekozen specialisaties. De commissie oordeelt dat de specialisaties de meest dominante thema s binnen het domein vertegenwoordigen. Zowel de bachelor- als de masteropleiding heeft een relatief breed profiel dat zich onderscheidt door de interdisciplinaire benadering. De visitatiecommissie vindt deze profilering voldoende helder, vooral omdat studenten deze blijken te herkennen en vanwege de goede arbeidsmarktperspectieven van afgestudeerden. De commissie heeft waardering voor de heldere wijze waarop het profiel van de opleidingen is vertaald in eindtermen die zijn opgezet conform de Dublin descriptoren. Op basis hiervan heeft de commissie geconstateerd dat het niveau van de eindkwalificaties voldoet aan de geldende standaarden voor bachelor- en masteropleiding. De eindkwalificaties van de masteropleiding zijn bovendien duidelijk van hoger niveau dan die van de bachelor voor wat betreft diepgang van de kennis, complexiteit van de vaardigheden en de mate van zelfstandigheid waarin onderzoek uitgevoerd dient te worden. De commissie heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleidingen in voldoende mate wetenschappelijk georiënteerd zijn. Theoretische kennis en het vermogen om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren zijn zodanig in de eindkwalificaties opgenomen dat zij een wetenschappelijke oriëntatie rechtvaardigen. De commissie heeft vastgesteld dat de professionele vaardigheden explicieter en uitgebreider kunnen worden geformuleerd in de beoogde eindkwalificaties van zowel de bachelor- als de masteropleiding. De huidige kwalificaties worden gedomineerd door academische kennis en vaardigheden, hetgeen niet in overeenstemming is met het relatief beroepsgerichte profiel van de opleidingen. Uit gesprekken met studenten en alumni blijkt ook dat zij behoefte hebben aan een concretisering van de beoogde professionele competenties. De commissie beveelt aan om met hulp van de Raad van Advies en de alumnivereniging deze professionele eindkwalificaties verder uit te werken. QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 17

18 Overwegingen De commissie heeft vastgesteld dat de opleidingen een voldoende onderscheidend profiel hebben dat zichtbaar vertaald is in de eindkwalificaties. Het interdisciplinaire perspectief van de opleidingen op het veld van de internationale betrekkingen is herkenbaar voor studenten en de arbeidsmarkt. De commissie heeft waardering voor de wijze waarop de opleidingen in overleg zijn met andere universiteiten en de arbeidsmarkt over het profiel en de eindtermen. De eindkwalificaties zijn van voldoende niveau en hebben een duidelijke academische oriëntatie. De commissie is wel tot de conclusie gekomen dat de professionele competenties beter kunnen worden gearticuleerd in de eindtermen. Conclusie Bacheloropleiding Internationale betrekkingen en internationale organisatie: de commissie beoordeelt Standaard 1 als voldoende. Masteropleiding Internationale betrekkingen: de commissie beoordeelt Standaard 1 als voldoende. 18 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

19 Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Het programma, het personeel en de opleidingsspecifieke voorzieningen maken het voor de instromende studenten mogelijk de beoogde eindkwalificaties te realiseren. Toelichting: De inhoud en vormgeving van het programma stelt de toegelaten studenten in staat de beoogde eindkwalificaties te bereiken. De kwaliteit van het personeel en van de opleidingsspecifieke voorzieningen is daarbij essentieel. Programma, personeel en voorzieningen vormen een voor studenten samenhangende onderwijsleeromgeving. Bevindingen De commissie heeft de onderwijsprogramma s van beide opleidingen bestudeerd, inzage gehad in cursusmateriaal en notulen van relevante commissies, resultaten van onderwijsevaluaties en in de digitale leeromgeving Blackboard. In deze standaard wordt eerst een korte beschrijving gegeven van de onderwijsprogramma s en de didactische uitgangspunten die aan de programma s ten grondslag liggen. Vervolgens worden de bevindingen van de commissie weergegeven met betrekking tot de inhoud en opbouw van de programma s, de vertaling van de eindkwalificaties in het onderwijs en het onderwijs in methodologie en wetenschappelijke vorming. Tot slot wordt kort aandacht besteed aan de staf, de opleidingsspecifieke kwaliteitszorg en studiebegeleiding. Didactische uitgangspunten De onderwijsvisie van de Faculteit der Letteren is voor beide opleidingen het didactische uitgangspunt. Deze visie gaat uit van een studentgerichte benadering van het onderwijs. Hierin hebben de opleidingen als voornaamste doel om studenten zo goed en zo efficiënt mogelijk voor te bereiden op een rol in de maatschappij die aansluit bij het niveau van de opleiding. Deze benadering veronderstelt daarnaast het gebruik van activerende werk- en toetsvormen, waarbij de student gaandeweg de opleiding meer verantwoordelijk wordt voor zijn zelfontplooiing. De commissie heeft het studiemateriaal van de opleidingen bestudeerd en het didactisch concept besproken met studenten en docenten. Op basis hiervan is de commissie tot de conclusie gekomen dat de facultaire onderwijsvisie aansluit op de ambitie van beide opleidingen om zich relatief sterk op de professionele praktijk te profileren. In de bacheloropleiding staat de grootschaligheid van het onderwijs op sommige punten op gespannen voet met de studentgerichte onderwijsvisie. Met name in het tweede en derde jaar, waar studenten toe moeten groeien naar een steeds grotere mate van zelfstandigheid, is het aandeel van grootschalige hoor- en werkcolleges die weinig gelegenheid bieden tot actieve inbreng te groot. De commissie heeft dan ook met instemming kennisgenomen van de voornemens om het onderwijs in het tweede bachelorjaar te intensiveren met meer contacturen en kleinschaliger werkvormen. De commissie verwacht dat dit zal resulteren in een betere aansluiting op de studentgerichte onderwijsvisie. In de masteropleiding is de studentgerichte onderwijsvisie naar het oordeel van de commissie in zijn algemeenheid voldoende te herkennen in de gehanteerde werk- en toetsvormen. Deze zijn activerend en gericht op het zelfstandig of in groepen uitvoeren van onderzoek door studenten. De groepspresentaties die in de capita European Integration van de masteropleiding IB worden georganiseerd vindt de commissie een goed voorbeeld van deze benadering. QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 19

20 Studenten herkennen de studentgerichte onderwijsvisie, maar geven wel aan dat het soms lastig is om afspraken te maken en tijdige feedback te ontvangen van docenten. Omdat dit een wezenlijk onderdeel is van de gehanteerde onderwijsvisie, adviseert de commissie om dit knelpunt nader te evalueren en indien nodig maatregelen te treffen. Opbouw en samenhang onderwijsprogramma s Bacheloropleiding Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie De bacheloropleiding IBIO heeft een driejarig programma van 180 EC. Het programma heeft verschillende leerlijnen, te weten politieke wetenschappen, economie, recht, vaardigheden en methodologie, internationale betrekkingen, en een moderne vreemde taal. In de Bachelorthesis en de Core Module uit het derde jaar wordt beoogd de leerlijnen samen te laten komen. Het eerste jaar van de opleiding bestaat uit de modules Political Science en International Politics, Introduction to International and European Law en Introduction in Economics. Deze modules geven vanuit de vakgebieden politicologie, recht en economie een inleiding en oriëntatie op de verschillende leerlijnen. Daarnaast wordt er vanuit historisch, politiek en organisatiekundig perspectief gekeken naar internationale betrekkingen en internationale organisatie in de modules History of International Relations I en II en International Organization I en II. De academische vaardigheden worden in het eerste jaar aangeboden in de modules IRIO Skills I en II. In het tweede en derde jaar komen het juridische, politieke en economische perspectief aan de orde in de vakken International Law en European Law, Politics, State and Society en Policy and Governance in the EU en International Monetary Relations. Het vak International Trade Theory and Policy combineert het politieke en economische perspectief. De vakken Theory of International Relations en International Negotiation hebben als doel om specifieke kennis en vaardigheden op het gebied van de internationale betrekkingen te ontwikkelen. De academische vaardigheden komen aan de orde in het vak Methodologies in International Relations. In het derde jaar kunnen studenten één van de aangeboden thematische Core Modules en een aantal vakken in de vrije ruimte (Electives) volgen. De studenten schrijven ter afsluiting van de bachelor een Bachelor Thesis. De onderzoeksvaardigheden en ontwikkeling van een academische oriëntatie komen op verschillende plaatsen in de opleiding aan de orde. De modules IRIO Skills I en II gaan respectievelijk in op het zoeken, vinden, categoriseren, annoteren en verantwoorden van relevante literatuur en andere geraadpleegde bronnen, en het schrijven en verdedigen van een wetenschappelijk verantwoord essay. In het tweedejaarsvak Theory of International Relations worden studenten geacht deze kennis toe te passen bij het schrijven van een paper. De Core Modules in het derde jaar zijn georganiseerd rond specifieke thema s als internationale conflictbeheersing of de ontwikkeling van Afrikaanse staten. De commissie heeft vastgesteld dat in de Core Modules verschillende disciplinaire inzichten rondom de thema s op adequate wijze worden samengebracht. Studenten rapporteren in de Core Modules bovendien door middel van essays, schriftelijke opdrachten en presentaties over eigen onderzoeksprojecten. In het tweede semester van het eerste jaar en het gehele tweede jaar volgt de student een verplichte talenminor (30 EC). De talenminor omvat een pakket van onderwijsmodules op het gebied van taalvaardigheid. Studenten kunnen vanaf jaar kiezen uit Engels, Frans, Spaans en Duits, Italiaans, Russisch en Zweeds. 20 QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen

21 Masteropleiding Internationale Betrekkingen De masteropleiding Internationale Betrekkingen is een eenjarig programma van 60 EC en kent de programma s Europese Integratie, Internationale Politieke Economie, Global Governance, Internationale Veiligheid, en Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie. Het eerste semester bestaat uit de module Advanced Theory in International Relations (ATIR, 5 EC), een Capita (5 EC) en twee research seminars van ieder 10 EC. In het daaropvolgende semester volgt de student een stage (10 EC) en schrijft de masterscriptie. Alle studenten volgen het onderdeel ATIR. Dit vak biedt een overzicht van de stand van zaken van de discipline, de belangrijkste debatten en de historische achtergronden. De Research Seminars en de Capita worden gevolgd binnen de eigen specialisatie. Het is mogelijk om, met toestemming van de examencommissie, een Research Seminar te vervangen door een combinatie van andere studieonderdelen. In het Research Seminar worden onderzoeksvaardigheden en kennis binnen een bepaald onderzoeksgebied verdiept. Het Capita-onderdeel is gericht op het geven van meer specifieke kennis van en inzicht in de stand van zaken en de debatten binnen de specifieke specialisatie. De onderzoeksvaardigheden van de studenten worden met name verder verdiept in de Research Seminars. De commissie heeft enkele Research Seminars nader onderzocht, en vastgesteld dat studenten hier inderdaad in staat worden gesteld om onderzoeksvaardigheden te ontwikkelen op een niveau dat van een masteropleiding verwacht mag worden. De thema s van de Research Seminars hebben duidelijke verbindingen met de onderzoeksprogramma s van de betrokken docenten, wat het niveau en de academische oriëntatie ten goede komt. De commissie is bovendien positief over de wijze waarop de onderzoeksvaardigheden worden gekoppeld aan algemene academische vaardigheden. Het Research Seminar Power&Rule in World Society gaat bijvoorbeeld in op het ontstaan van transnationale machtsnetwerken en de consequenties hiervan voor onderzoek. In het Research Seminar EU as Foreign & Security Actor wordt het uitvoeren van onderzoek gekoppeld aan de ontwikkeling van beleidsaanbevelingen. De commissie vindt dit een zinvolle aanpak. De commissie heeft de beschrijving in de kritische reflectie bestudeerd en een steekproef genomen van cursussen uit iedere leerlijn en uit ieder studiejaar. Van deze cursussen heeft zij tijdens het bezoek inzage gekregen in al het cursusmateriaal: studiehandleidingen, literatuurlijsten, werkgroepopdrachten, toetsen met beoordelingssleutels en evaluatieresultaten. Daarnaast had zij toegang tot de digitale leeromgeving Blackboard, waar zij inzage had in het cursusmateriaal van alle cursussen binnen de opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat voor zowel het bachelor- als het masterprogramma het curriculum de student in staat stelt om de eindkwalificaties van de opleidingen te behalen. De programma s zijn bovendien logisch en samenhangend opgebouwd. Voor de studenten is dit in de online studiegids inzichtelijk en voldoende uitgebreid beschreven. In de studiehandleidingen staat per cursus welke voorkennis vereist is. De commissie heeft vastgesteld dat voor iedere cursus leerdoelen zijn geformuleerd, en dat de toetsen gericht zijn op het behalen van de leerdoelen. Er wordt gebruik gemaakt van recente vakliteratuur en de werkvormen zijn voldoende gevarieerd. Zo heeft de commissie met waardering kennisgenomen van de behandelde onderwerpen en gebruikte literatuur in het tweedejaars bachelorvak Theory of International Relations. Ook de Capita European Integration en het onderzoekscollege Machtscentra en Internationale orde van de masteropleiding hebben een hoog academisch niveau. De commissie vindt het ook bijzonder positief dat in het laatste vak QANU /Geschiedenis, Internationale Betrekkingen en Europese Studies, Rijksuniversiteit Groningen 21