Is hier de overkant? 1

Transcriptie

1 Is hier de overkant? 1

2 2 Marcel van der Pol Is hier de overkant?

3 Is hier de overkant? 3 Colofon Deze uitgave van Is hier de overkant? door Marcel van der Pol is een gezamenlijk project van Ianosj, Stichting voor Creatief Verteltheater en Keridwen, training, voorstelling & mediation, ter gelegenheid van het 31 jarig bestaan van Ianosj (sinds 1995 een stichting) en het 13 jarig bestaan van Keridwen in Meer informatie over deze en andere publicaties van Marcel van der Pol kunt u verkrijgen bij: Keridwen, Parkweg 104-A, 9725 EM Groningen, , keridwen@keridwen.nl, Stichting Ianosj, Postbus 765, 9700 AT Groningen, , ianosj@ianosj.nl, Copyright Marcel van der Pol, Groningen, Alle rechten voor zowel boek als voorstelling zijn voorbehouden. All rights reserved. ISBN Omslagontwerp: Arnold Postma Keridwen-huisstijl: Nynke Kuipers ( Opmaak: Ianosj Foto Marcel van der Pol (omslag): Henk Eggens Het boek is te bestellen bij Keridwen, Ianosj, Kirja en de boekhandel.

4 4 Marcel van der Pol

5 Is hier de overkant? 5 Marcel van der Pol Is hier de overkant? Boek en voorstelling ter gelegenheid van 31 jaar Ianosj, Stichting voor Creatief Verteltheater 13 jaar Keridwen, training, voorstelling & mediation Voorjaar 2010

6 6 Marcel van der Pol Voorwoord Is hier de overkant? is zowel een novelle als een voorstelling. Hoewel de voorstelling op de novelle is gebaseerd, wijkt deze toch op verschillende punten af van de novelle. De novelle is geschreven vanuit mijn passie om verhalen te maken, om te fantaseren en te associëren, om altijd weer te onderzoeken wat er ook had kunnen gebeuren. De voorstelling is in de eerste instantie gemaakt om u als klant, relatie, of vriend te bedanken dat u het mede mogelijk blijft maken dat Ianosj na 31 jaar en Keridwen na 13 jaar nog steeds mooie dingen kunnen doen, ontwikkelen en teweegbrengen. De voorstelling is zeker ook een uiting van mijn passie om theater te maken. Dat kan op het toneel, maar dat kan zeker ook bij u in uw organisatie. Is hier de overkant? heeft genoeg in zich om vermaken en tot nadenken aan te zetten. Veel leesplezier en kijkplezier Marcel van der Pol Groningen, 18 juni 2010

7 Is hier de overkant? 7 Hoofdstuk 1 Recht boven mij hangt een vogel, een vage kleurige vlek tegen een stralend blauwe lucht. Ik verbeeld mij dat de snel slaande vleugels de hete zon boven hem op afstand houden. Roerloos wijst de spitse snavel in mijn richting. Ben ik soms een prooi, een smakelijke vis in het heldere water? Op het moment dat de vleugels zich sluiten en de jager pijlsnel op mij af duikt, sluit ik mijn ogen in een reflex en weet ik weer dat ik droom. Een kleine jongen komt de trap af. Zijn ouders zitten reeds rond de ontbijttafel en kijken stralend en trots naar hem op. De tafel is feestelijk gedekt: vlaggetjes, kaarsen, versierde eieren en een paar goed ingepakte cadeaus. De moeder begint te zingen. De vader volgt aarzelend, brommend en uit de toon. Het jongetje blijft staan

8 8 Marcel van der Pol op de onderste trede en kijk toe. Hij is jarig vandaag, weet ik. Hij is zes en hij is géén kind meer! Het lied van zijn ouders eindigt abrupt en valt weg in een woordeloze vraag. Hoewel in een droom alles kan, dan nog snap ik niet, waarom dat joch kalm de laatste trede af zou moeten stappen, op zijn ouders toelopen en met een stem, die geen tegenspraak duldt, hen mededelen dat met ingang van heden hij geen zoon meer is, maar wel een kalkóen. Waarom in vredesnaam een kalkoen? Dat hij iets anders is, dan ik... akkoord, dat begrijp ik. Maar een loopvogel en dan ook nog een kalkoen...? Kan hij niet iets beters verzinnen? Had mijn onderbewuste vanuit de diepst weggestopte kronkelen van mijn geest niets iets creatievers, iets sprankelends, iets heroïsch naar boven kunnen halen? Een zesjarig jongetje wil toch altijd een draak zijn, of juist de drakendoder, held, koning, brandweerman, rijkbedeelde bankier, dropverkoper of machtige tovenaar? Ikzèlf zou een machtige adelaar willen zijn, een merel, een ijsvogeltje of anders diens kleermaker, een wijze leermeester of mijn eigen vader. Nee, het verst weggedrongen identiteitsverlangen bleek zich te manifesteren in een kalkoen! Tergend langzaam, als is het een heilig ritueel, scheurt hij zich de kleren van het lijf en gooit ze op de grond: kalkoenen dragen geen kleren! Hij spreidt de armen en kromt de ellebogen tot zijn handen bijna zijn heupen raken: kalkoenen hebben geen armen! Hij buigt zich iets voorover, beweegt zijn vleugels woest op en neer en schreeuwt tèèèmpééééé, zoals kalkoenen in dromen altijd roepen. Daarna draait hij zijn hoofd zó scheef, dat hij van onder een hoek naar zijn ouders kan kijken. Zij zijn nog niet overtuigd. Hij doet een paar parmantige passen dichterbij en schuift met een grote zwaai van zijn neus zoveel mogelijk eten van tafel. Kopjes, bekers, borden, schalen, bestek... alles klettert op de grond. Een plas witte melk, rode siroop en gele pap breiden zich snel uit over de vloer.

9 Is hier de overkant? 9 Brood, muesli, beleg, fruit en eieren drijven vrolijk rond. Hij neemt een duik en pikt met heftig knikkend hoofd de krenten uit de pap: zó eet een kalkoen! Ik droom deze droom vaak en elke keer ben ik mij er terdege van bewust dat ik droom. Ik ben zelfs meestal in staat na te denken en de beelden van commentaar te voorzien. Ik zie het joch de trap afdalen tot in de kamer, oppermachtig zoals alleen een klein kind zich kan voelen, en ik denk, wat zou ik graag een zesjarig kind willen zijn. Ik hoor het lied van de ouders rafelig afbreken, als hij zijn kleren uittrekt en verandert in een grote, lelijke kalkoen. Hoe reageer je als ouders op zo n gebeurtenis? Worden vaders altijd boos en moeders bezorgd? Hoeveel ouders zullen niet volgens dat vaste patroon reageren, alsof een biologisch bepaald en diep in de hersenen verankerd gedrag tot uitdrukking moet komen? Was het dàt wat ik verlangde, dat deze ouders anders zouden zijn? Dat ze niet direct voorgeprogrammeerd papa- en mamagedrag zouden vertonen? Dat ze even van perspectief zouden wisselen en zich even zouden afvragen, waaròm hun zoon van zes dergelijk gedrag zou vertonen? Voelt een jongetje van zes zich soms niet begrepen? De vader voelt zich geschokt tot in de fundamenten van zijn gezag en dondert dat hij potverdriedubbeltje normáál moet doen - en wel metéén! De moeder probeert de lieve vrede te bewaren en ook nog een stukje verjaardagsvreugde terug aan tafel te krijgen. Over de grond jaagt het kind verheerlijkt op kalkoenenvoer. Hij verliest alle gevoel voor zijn omgeving en zakt weg in een liederlijke wellust van dierlijke activiteiten: het bestaan verengt tot eten, drinken, poepen, piesen, slapen, zijn...

10 10 Marcel van der Pol Hij schrikt wakker. Hij is niet meer alleen. Voor de deur staat een onbekend wezen. Dat is één van hen! Zachtjes tèmpé roepend kijkt hij toe, hoe het wezen dichterbij komt en op hem neerkijkt. Onwillekeurig duikt hij ineen. Nu gaat de klap komen! Het wezen maait met zijn poten en grote lappen vacht vallen van hem af. Hij kromt zijn poten en begint te slaan alsof het vleugels zijn. Hij buigt zich voorover, draait zijn hoofd iets scheef en kijkt het jongetje recht in een oog. Dan opent hij zijn bek en begin te schreeuwen: Tèèèmpééééé! Hoe is het mogelijk!? Het jongetje komt half overeind en vraag onzeker: Tèèmpé? Tèèèmpééééééé!!! reageert zijn nieuwe vriend beslist. Zijn kalkoenenkop, zijn hele lichaam barst bijna uit elkaar van intens geluk. Opeens beseft hij wat eenzaamheid was! Deze dag wordt de mooiste dag van zijn leven. Uitgeput maar voldaan valt hij op zijn vaste plekje onder de ontbijttafel in slaap met de warmte van vriendschap in zijn rug. Wat is waan en wat is werkelijkheid? Elke keer als ik droom, word ik wakker. Maar droom ik dan nog steeds? Ik herinner mij altijd de vorige versie en kan ik dus weten wat er gaat komen. Vaak blijkt het heden in een droom toch weer anders te zijn. Ben ik dan wakker? Of droom ik, dat ik wakker word? Hij is alleen. Waar is de vriendschap? Met een vleugel tast hij achter zich. Zijn vriend is verdwenen. Hij draait zich om en speurt voorzichtig de omgeving af. Niets lijkt er veranderd. Alles is zoals een echte kalkoen het hebben wil. Tèmpéééé! verzucht hij

11 Is hier de overkant? 11 tevreden. Dan valt met een klap een deur dicht. Hij springt van schrik overeind. Aan de andere zijde van de ruimte staat zijn vriend... en toch weer niet. Hier begint de droom steeds af te wijken van de vorige edities. De ene keer heeft zijn vriend zijn ware kalkoenenaard verborgen onder een lange broek, de andere keer heeft hij zijn vleugels bedekt met een bloes. Soms zit hij aan tafel als een mens, en eet met smaak een bordje pap mèt een lepel. Dan weer loopt hij de boel in de kamer op te ruimen. Wat de kleine jongen, en mij, het meeste schokt, is als hij begint te práten! Tèèmpé!? probeert de kleine kalkoen geschokt. Ook een goedemorgen, is het antwoord van de grote. Tèèmpé!!?, dringt de kleine aan. Dat kan: Tèèmpé!. Dat kun je zeker zeggen. Je kunt natuurlijk ook Goedemorgen zeggen. Kijk niet zo verbaasd. Dat kan best, hoor: Goedemorgen!. Dat is praten. Nee, niet schrikken. Het is mogelijk om als een mens te praten en toch kalkoen zijn! Een kalkoen met kleren aan, die eet met mes en vork, die recht op kan staan, die in een bed slaapt, dat kunnen wij, de kleine jongen en ik, allemaal nog wel bevatten, maar een kalkoen die spreekt met menselijke woorden, dat gaat er bij ons niet in. Tèèmpé!?! Een laatste wanhopige poging van onze kant. Goedemorgen, jongen. Het klinkt beslist en nog vriendelijk ook.

12 12 Marcel van der Pol Het einde is bijna altijd weer hetzelfde. De grote en de kleine, zij blijven vriendjes, maatjes, kalkoen en mens tegelijk. Ze hebben enorme lol. Het hele huis is van hen. Overdag vol energie en s avonds uitgeput hun nest opzoeken. Maar dan vindt de grote het opeens tijd worden deuren te openen om de buitenwereld binnen te laten. Hoe hard wij ook Tèèmpé! of zelfs in duidelijk verstaanbare mensentaal Goedemorgen! roepen, hij loopt onverstoorbaar naar een deur en draait het slot open. Ik ontwaak. De grote vriend schuift achteruit het nest uit. Ik weet gewoon wat er komen gaat. Tèèmpé! Luid en duidelijk. Hij reageert niet. Op de bedrand zittend trekt hij kleren aan. Ik probeer met alle macht hem als een kalkoen te blijven zien. De kop met parmantige kam en trillende lellen, de veren, de vleugels, de staart, de krachtige poten, alles verdwijnt onherroepelijk onder lagen stof. Het lukt noch mij, noch de kleine jongen om iets in mensentaal uit te brengen. Wij zien iemand opstaan, zich omdraaien en horen hem vriendelijke glimlachend Goedemorgen zeggen. Wie is hij? Ik weet het even niet meer. Hij wordt een vage vlek, die de kamer uitloopt. Met tegenzin dribbelen wij achter hem aan. Wij voelen ons opeens heel klein in een enorme ruimte, die als maar verder uitdijt. Heel in de hoogte zien wij een paar kleine raampjes, waardoor nauwelijks licht naar binnen stroomt. Het is hier donker. De raampjes worden ogen, mijn ogen die naar binnen kijken. Zoeklichten houden mij gevangen. Dan zie ik zijn hand, zijn rechterhand, groot, wit, zwaar en blauw dooraderd, bijna als een zelfstandig wezen naar de deur zweven. Ik wil hem vreselijk graag tegenhouden, die hand, en toch weer niet. Als de hand doet wat die gaat doen, dan komt de buitenwereld binnen en moet ik... Alsof de tijd uit stroop bestaat, zoekt en tast de hand een eeuwigheid tot hij met een lichte trilling de juiste positie boven de klink vindt. De

13 Is hier de overkant? 13 hand daalt. Het slot wordt omgedraaid. De deur zwaait open. Zo meteen... Verstijfd bleef ik liggen. Dit hoorde niet meer bij droom, toch!? Tot nu toe had er op dit moment nooit een knal geklonken. Was de deur soms met teveel kracht opengezwaaid en tegen de muur geklapt? Van schrik verkrampten spieren in mijn nek. Ik voelde een daverende hoofdpijn opkomen. Ik haalde diep adem en probeerde luisterend mijn omgeving te verkennen, de ogen nog gesloten. Vlakbij hoorde ik nu gegiechel en onderdrukt gelach en gefluister. Voorzichtig werd een deur dicht gedaan: schurend deurhout over de vloer, gepiep van roestige scharnieren, een droge klik en stilte, behalve dan die stemmen. Twee stemmen: eentje wat hoger, de ander wat lager. Vervolgens hoorde ik voetstappen, aarzelende voetstappen van twee mensen, elk een andere kant oplopend. Onderzoekende voetstappen. Ze riepen zachtjes elkaar hun bevindingen toe. Twee dreunende voetstappen (sprongen?) en de stemmen draaiden weer lachend en giechelend om elkaar heen. Vier voeten kwamen doelbewust dichterbij. Ik droomde niet meer. Bij mij in de kamer bevonden zich twee mensen, een man en een vrouw. Zij hadden duidelijk plezier. Ze hadden grote moeite om alle geluiden, die ze produceerden, binnen redelijke grenzen te houden. Het voelde alsof ze de hele wereld graag wilden toeschreeuwen, hoe gezellig ze het samen wel niet hadden... maar dat toch niet echt durfden? Waren ze bang dat de buitenwereld zou ontdekken dat ze hier waren? Mocht dit samenzijn niet... nog niet? Ze sisten, fluisterden, ritselden, giechelden, slopen, streken, streelden, hikten, likten en vielen voorover. Geluiden werden gesmoord in textiel. Zware veren kraakten. Toen was het weer stil. Ik ontspande mij. Onhoorbaar liet ik mijn adem ontsnappen en beeldde mij in, dat op mijn adem ik ook de laatste restjes van mijn

14 14 Marcel van der Pol droom liet gaan. Ik stond mijzelf toe de ogen te openen. Ik keek naar het plafond boven mij. Ondanks het schemerduister kon ik nog de scheuren in het stucwerk zien. Hier en daar hingen zelfs stukken pleister naar beneden. Hun schaduwen schiepen vreemde, groteske vormen. Ik knipperde even met de ogen en zag achter elkaar de contouren van een fontein, een rokende fabriekstoren, een heks en een biddende vogel. Dit plafond, het smalle bed waarin ik lag, deze kamer, ze kwamen mij weer meer dan vertrouwd voor. Hoe vaak reeds hadden de slapeloze schaduwen in deze kamer mij niet geïnspireerd? Ik zuchtte diep en voelde mijn blaas wakker worden. Ik zag mij al in het koude toilet staan en keek toe hoe mijn lichaamsvocht met liters tegelijk klaterend in de wc wegstroomde. Er leek geen einde aan te kunnen komen. Als ik nu niet in beweging kwam... Voorzichtig kwam ik overeind. Het oude bed onder mij protesteerde. Direct verdiepte de stilte aan de andere kant van het gordijn zich. Wat nu? Wa s dat!? Geritsel van opzij geschoven lakens en gekraak van beddenveren onder een zich verplaatsend lichaam. Een lome gaap. Wat is er nou, Manuel? Kom terug. Ik krijg het koud. Ssst. Ik wil luisteren. D r is hier wat. Wat dan? Kom. We zijn alleen. Ik weet zeker dat ik wat hoorde! Als ze nou eens ontdekt hebben... Doe niet zo gek. Wie zou het moeten weten dan? Heb jij iemands iets verteld?... Nou dan! En tóch hoorde ik gekraak! Daar ergens achter dat gordijn.

15 Is hier de overkant? 15 Nee jó, daar is niemand. We zijn alleen! Dit is een oud pand. Er kraakt altijd wel iets of iemand. Weet je hoeveel mensen in dit gebouw wonen...? Het was niet ergens anders... Het was hìer, in deze kamer. Misschien is het wel die oude kerel...! Gaston? Nee hoor, dat kan niet. Die is er niet, die is aan het werk nu. Maar als hij er nu wèl is? Misschien is hij wel ziek. Ligt hij daar een beetje achter dat gordijn terwijl wij... Manuel! Stel je niet zo aan. Kom terug naar bed, ik krijg het koud. Ben je bang of zo...? Nee, natuurlijk niet. Maar het is toch niet normaal als jij en ik hier... eh... samen zijn, terwijl daar iemand daar achter alles kan... eh... meebeleven? Hij geniet niet mee, Manuel! Echt niet, dat beloof ik je. Makkelijk praten, als je wat anders wilt... Stel dat hij daar toch is...? Ik wil dat niet. Dan kan ik niet...! Ik wil dat hij weggaat! Weet je, ik ga er gewoon heen en zeg dat hij weg moet gaan. Nou is het genoeg! Laat dat gordijn met rust! Kom terug, Manuel! Je verpest ons hele middagje zo! Je gaat toch niet vrijen, als een vreemde kerel vlakbij ligt mee te genieten!? Wat!? Wie zegt dat we gaan vrijen? Een onverstaanbare klank, waarin grote verbluftheid doorklinkt, gevolgd door het geluid van krakende veren en langs elkaar schurende lakens.

16 16 Marcel van der Pol Daarvoor zijn we hier toch? Dat hoeft toch niet iedereen te weten? Net zei je nog, dat er hier niemand anders was...! Ik bedoelde, bij wijze van spreken. Dus toch...! Manuel! Ik huiverde zo geruisloos mogelijk. Aan de andere kant van het gordijn verdiepte de stilte zich. Toen was zijn verzet gebroken. Er zijn ook weinig mogelijkheden om je rug recht te blijven houden als je naam zo zacht en tegelijkertijd zo onverbiddelijk wordt uitgesproken. Elke scherp gearticuleerde letter resoneerde vrijwel zelfstandig na in de kamer. Jouw naam als de klap van een zweep en tegelijkertijd honingzoet van verleiding. Ik probeerde mijn zintuigen af te sluiten. Wat daar aan de andere kant van het gordijn gebeurde, was niet van mij. Ik was slechts een onvrijwillige getuige. Ver weg in mij moest ik een diepe klank oproepen, waarmee ik mijn hele wezen kon vullen en elke impuls van buitenaf kon overstemmen. Waar haalde ik zo n klank vandaan, die buiten onhoorbaar was maar binnen elk orgaan op volle kracht kon laten zingen? Ik vond een eerste resonans achter mijn navel. Ik stelde mij de klank voor als een waterbron, die vrij opborrelde en naar alle kanten voor kleine stroompjes zorgde. De klank stroomde langs mijn ingewanden naar boven. Mijn maag, mijn longen, mijn hart, mijn hoofd, alles resoneerde in zijn eigen ritme mee. De klank overweldigde mijn ervaringen. Mijn gedachten verdronken. Zo doe je dat. Ik was bijna tevreden...

17 Is hier de overkant? 17 De resonans bereikte ook mijn blaas. Scherp zoog ik lucht in. Spieren spanden acuut aan, zonder dat ik opdracht behoefde geven. Net op tijd! Ik had bijna... Ik floot van opluchting. Toen was de kamer er weer, evenals de geluiden. Ik hoorde het gordijn, dat de kamer in tweeën deelde, zachtjes heen en weer bewegen. Achter dat gordijn... Ik hoorde vrouwelijk kreunen, zachtjes, laag en traag. Ik hoorde hoger gegiechel uit een mannenkeel. Het geluid van handen glijdend over een bezwete naakte huid. Ik hoorde hoe monden elkaar vonden, onderzochten en weer loslieten. Lichamen ontmoetten elkaar herhaaldelijk in een ritmisch cadans. Gekras van nagels over allerlei lichaamsdelen. Het was net alsof ik naast het bed stond en schaamteloos toekeek; of ik wilde of niet, er vormden zich allerlei beelden in mijn hoofd. Als eerste manifesteerde het grote notenhouten ledikant zich, dat het mijne was geweest. In alle details zag ik de rijk, met kunstig uitgesneden ornamenten versierde opstaande rand aan het hoofdeinde voor mij. Hoe vaak had ik niet, om de tijd te doden, elke uitsnede met zachte doek en een druppeltje olie opgewreven, in de hoop iets van oude glorie en het verhaal, dat de houtsneden uiteraard wilden vertellen, terug te halen? Het voeteneinde kende alleen maar een lage rand om opstandige matrassen in toom te houden, met op de hoeken twee doorgeschoten poten met bollen er bovenop zo groot als kleine pompoenen, uitermate geschikt om s nachts je kleding aan toe te vertrouwen. De oude versleten patchworkdeken, die normaliter keurig nachtelijke geheimen voor het daglicht verborgen hield, was achteloos terzijde geschoven en hing half op de grond. Het grauwe bovenlaken lag tot een grote prop verfrommeld naast het hoofdkussen. De man zag ik op de rug, zijn jonge onschuldige gezicht verborgen tussen haar borsten. Waarschijnlijk had hij zwarte, verwarrende krullen, maar misschien had hij ook wel van dat, voor sommige vrouwen zo vertederende rechttoe rechtaan kapsel dat niet in een acceptabel model was te

18 18 Marcel van der Pol dwingen, in roestbruine of donkerblonde kleur. Ik wist het niet precies. Deze mannelijke gebruiker van mijn bed bleef wat onduidelijk op mijn netvlies. Zijn handen maakten strelende bewegingen. De spieren in zijn bovenarmen en zijn rug bewogen zich beheerst en soepel. Je kon zo wel zien, dat hij de ingehouden kracht had van getrainde sporter of iemand, die zijn brood verdiende met zwaar lichamelijke arbeid. Nee, als ik mij concentreerde op de klank van zijn stem, zoals ik die zostraks had gehoord, had hij meer de smalle bouw van een intellectueel. Niet de weke kippengestalte van het cliché van de te intelligente jongen. Als hij al een bril had, dan niet als gevolg van teveel lezen bij slecht licht. Zijn rug was waarschijnlijk slank, maar duidelijk gewend aan actie; zijn benen dun en pezig, de handen en armen onrustig en vol verlangen. Zijn billen bewogen in een enthousiast ritme op een neer. Hij was vast geen slechte jongen; dat was goed. De jonge vrouw lag onder hem. Haar handen kneden zijn billen, rug en hoofd, afgewisseld met de zwierige beweging van krassende nagels over zijn huid. Mijn innerlijk oog volgde de actieve handen, polsen, armen, schouders, hals... Háár gezicht, in volle actie, zag ik haarscherp, tot in iedere detail van bijna elke porie. Halflang donker haar plakte aan haar bezwete voorhoofd; vocht verkleurde sommige strengen tot diep donkerblond. Het hoofd had ze iets achterover, zodat alleen de kruin het kussen raakte. De ogen gesloten, de mond halfopen, tanden wit tussen de goed doorbloedde lippen. De neusgaten opengesperd in een duidelijk geproportioneerde neus. Op beide wangen een vurige, uitdijende blos. Ze toonde de wereld haar kin met in het midden een klein kuiltje. Beide slagaders in haar hals klopten luid en duidelijk. Ik verlegde mijn aandacht terug naar haar ogen; de wenkbrauwen in een uiterst geconcentreerde frons, de wimpers drijvend in zweet. Ik wist zeker dat haar ogen achter de geloken leden grijsblauw van kleur waren, niet van dat heldere lichte grijsblauw, maar donker, doordringend en ondoordringbaar. Als ze naar je

19 Is hier de overkant? 19 keek, dan wist je ook direct dat jij op dat moment in het centrum van haar aandacht bevond. Je kon haar niet negeren. Kleren maken en herstellen is ook voor een man een eerbaar beroep. Ik snap eigenlijk niet zo goed, waarom ik mij altijd gedwongen voel dat op te merken, voordat ik begin over mijn tijd als medewerker in het naaiatelier. Sommige culturen vinden het verwijfd als een man achter de naaimachine zit. Naaien is voor vrouwen, mannen zijn de baas. Zij lopen rond en dirigeren wat vrouwen moeten doen: mond houden, door werken, elke drie uur een kwartier pauze, praten mag als de handen maar foutloos op snelheid verder werken, niet zeuren en zeker niet tegenstribbelen als hij een ogenschijnlijk zinloze opdracht geeft. Zij werkt, hij bestiert. Wat is daar nou aan? Geeft macht zóveel voldoening, dat je bereid bent je te vervelen met nietsdoen? Ik heb ze meegemaakt, zulke naaibazen. Zelf kunnen ze geen naad recht krijgen. Voor geen meter! Netjes omzomen? Inkorten, knoopsgaten maken, ritsen vervangen? Ho maar! Maar ondertussen wel broeden over hoe het beter zou kunnen: dat wil zeggen, hoe jij nog harder, sneller, foutlozer en goedkoper kunt werken, opdat hij meer en hogere rekeningen kan uitschrijven. Ik ben niet helemaal eerlijk, dat weet ik ook wel. Ik heb mij misschien gewoon iets te vaak geërgerd aan al dat opgeblazen gedoe van bazen, chefs, leidinggevenden, managers, directeuren, of hoe ze zich ook maar wensen te noemen. Ik wil ze nog wel eens zien achter zo n naaimachine: de ongelooflijke regelmaat waarmee je de kostbare stof onder de elektrisch voortgedreven naald langs moet halen, om het stiksel op de juiste manier op de juiste plek te kunnen krijgen. Daarvoor heb je concentratie nodig, routine, een adequate aandachtverdeling over diverse taken, die tegelijkertijd moeten gebeuren, plus degelijk vakmanschap.

20 20 Marcel van der Pol Ze zijn er wel, de ateliers met vrouwelijke bazen (overigens soms net zo opgeblazen als hun mannelijke evenknieën) of met medemenselijke mannelijke chefs. Ze komen voor, echt! Ik kan het weten, ik heb vaak genoeg onder hen gewerkt. Als je niet onder een egogerichte macho manager werkt, is het nadeel wel dat ze belangstelling voor je gaan krijgen, voor jou als mens. Voor veel mensen zal dat alleen maar prettig en werkklimaat optimaliserend werken, voor mij is het gevaarlijk. Ik wil gewoon niet opvallen. Laat mij nou maar lekker in mijn hoekje zitten. Achter een grote naaimachine. Omgeven door grote rollen textiel. Geef mij vooral langdurende ingewikkelde opdrachten, zodat een chef geen verder omkijken naar mij heeft. Controle is slechts kwaliteitbedreigend in zo n geval. Laat mij dus vooral met rust; dan voel ik mij op mijn best. Als ze mij teveel op de nek zitten, ben ik weg. Er zijn genoeg naaiateliers in de wereld, waar ze een rustige en vakbekwame kleermaker op prijs stellen, vooral als hij sterk genoeg is om zelfstandig tegelijkertijd twee grote rollen kostbare kledingsstof uit het magazijn mee te nemen. In de loop van de jaren ben ik wel van mijn eigen waarde en waardigheid overtuigd geraakt. Ik ben een uitstekend vakman, zolang ze mij maar met rust laten. Toen voelde ik opeens twee ogen op mij gericht: groot, donker, grijsblauw, onmogelijk te negeren. Ik voelde ze dwars door de met dansend stof zwangere atmosfeer heen prikken. Ze schoven het eindeloze gekeuvel van alle andere ateliermedewerkers moeiteloos opzij. Zelfs de vertikale rollen textiel, die tactisch naast mij waren opgesteld (links okergeel, rechts blauwgroen, de twee dominante kleuren van deze tijd) bleken niet voldoende om mij af te schermen. Ik was op dat moment bezig een ingewikkeld patroon op de rugzijde van een exclusief mannenhemd aan de brengen, waarbij de geringste fout direct zichtbaar was en mij dus duur zou komen te staan, en maakte dankbaar gebruik van deze noodzaak

21 Is hier de overkant? 21 om niet op te kijken. Sorry ogen, ik zou misschien wel willen, maar ik kan geen aandacht aan jullie schenken, hoor! Het zweet in mijn hals en de nekharen die recht overeind komen zijn puur een bijeffect van mijn geconcentreerde bezigheden. Het zweet stond in mijn handen. Ik wilde dit helemaal niet. Wat moesten die ogen van mij. Het kon toch niet...? Zouden ze...? Hé, ik ben maar een gewone eenvoudig kleermakertje! Niks niet opvallend. Te onbelangrijk om aandacht aan te besteden. Absoluut te oninteressant om naar te kijken. Er komt echter een moment, dat het hemd, waaraan je werkt, af is. Dan moet je het wegleggen, een ander onbewerkt hemd pakken, de benodigde stukjes textiel van de rol snijden en alles klaar leggen onder de naald. Dan kun je nog steeds wel proberen te doen, alsof je helemaal alleen in de ruimte bent, maar er komt toch een moment dat je bijna per ongeluk even van je werktafel op kijkt, zomaar omdat je verkrampte schouderspieren protesteren: dan ben je dus direct verloren! De ateliermanager kon ik wel aan, probleemloos. Die zag mij toch nauwelijks staan. Voor hem was ik goed genoeg, zolang ik maar op tijd mijn opdrachten uitvoerde volgens de vastgestelde kwaliteitscriteria, liefst onzichtbaar. Hij superviseerde liever de jongere, niet zo ervaren, vrouwelijke medewerkers. Hij kon mij aanspreken, terwijl zijn aandacht volledig bij andere zaken lag; ik kon hem aankijken en hem niet zien. Zo hielden we elkaar keurig in balans. Op dit atelier hield ik het al behoorlijk lang uit en dat wilde ik graag zo houden. Zolang... tenminste... die ogen... Ik werd gered door de bel, die een pauze aankondigde. Dag, Gaston. Ik kon het met geen mogelijkheid nog langer ontkennen: haar volle aandacht was op mij gericht. Ik probeerde nog een halfslachtige poging grappig te zijn, door verlegen behulpzaam om mij heen te kijken op zoek naar iemand anders die Gaston zou heten en

22 22 Marcel van der Pol bereid was de ontmoeting aan te gaan. Ze liet niet blijken of ze het grappig vond. Ze liet zich zeker niet afleiden. Voor ik de kans kreeg op te staan en naar het toilet te gaan of naar de binnenplaats om een broodje te eten, ging ze op een laag tafeltje naast mij zitten. Ik vind het niet erg, als je eet, terwijl wij praten. Ik staarde haar aan en dook toen in mijn tas. Ze had gelijk, de pauzes waren te kort om niet optimaal te gebruiken. Hoewel ik weinig voedsel nodig had, bracht het ritmische malen van mijn kaken rust in mijn binnenste. Ik pakte een homp grijs brood en begon te kauwen. Jij woont toch achter de vroegere brandweerkazerne? Zomaar ineens, zonder enige aanleiding, een vraag over mijn privéomstandigheden. Ik staarde langs haar heen. Bijna alle andere medewerkers hadden de ruimte verlaten. Ook achter het tafeltje van de baas zat niemand. Aan de wand boven de plek waar normaliter, als hij niet met een van zijn rondes bezig was, zijn opgeheven en rond spiedend hoofd zichtbaar was, hing een zwaar wandkleed, met in het midden een dik geborduurde spreuk: Arbeid brengt vreugde. Arbeid zorgt voor inkomen. Arbeid maakt vrij. Elke keer als ik dat las overviel mij een grote moedeloosheid. Ik vermande mij en keek schuin opzij. Nu zag ik pas, dat mijn bezoekster zich zo achter de okergele textielrol had opgesteld, dat ze nauwelijks meer zichtbaar was voor anderen. Achterdebrink 3, 3de verdieping, kamer 3", zei ze. Ze knikte, alsof ze aan zichzelf wilde bevestigen dat dit een wetenschappelijk bewezen feit was. Ik zweeg. Het is een mooie kamer, ging ze verder. Met twee hoge ramen. Eén groot raam met uitzicht op de brink, waar je de zon s avonds achter de voormalige brandweerkazerne zo mooi onder kunt zien gaan.

23 Is hier de overkant? 23 Ik knikte en daarmee had ik mij verraden. Nu moest ik wel op zoek naar een nieuwe werkomgeving. Een nieuw atelier. Een nieuwe plek om te slapen. Nog verder weg de wereld in. Àls dat nog mogelijk was tenminste. Ze liet niet blijken dat ze mijn knikken had opgemerkt. Waarschijnlijk ging ze er toch al vanuit, dat ze heel goed wist waarover ze het had. Een tweede kleiner raam kijkt uit op de binnenplaats. Als je geluk hebt dan kun je s morgens het licht van de opkomende zon over de muur aan de overkant zien glijden zonder dat die in je ogen schijnt. Lekker ontspannen wakker worden, toch!? Ik knikte weer. Wat had ontkennen nu nog voor zin? Ik had mijn bed onder het kleinere op het zuiden gerichte raam geschoven met het hoofdeinde naar het oosten. De opkomende zon gleed langs het raam en verlichtte als eerste mijn voeteneind. Een mooie manier van wakker worden. Kamer 3, verdieping 3, huisnummer 3. Vind je niet dat dàt iets symbolisch heeft? Het was een kamer die ik toevallig had gevonden, waar ik blij mee was en die gemakkelijk in de adressering was te onthouden, ook al verwachtte ik niet ooit post te zullen ontvangen. Ik vond het een normaal adres. Míjn adres! En daar had ze af te blijven! Hoe wist ze eigenlijk hoe het er bij mij binnen uit zag? Ik wilde het niet weten! Gaston!, zei ze en keek mij aan. Vind je ook niet dat die kamer wat groot voor iemand alleen is? Helemaal nu er steeds meer mensen in de wijk komen wonen. Weet je wel dat hele gezinnen op kamertjes wonen die kleiner zijn dan de jouwe? Daar had ik niet veel tegen in te brengen. Maar dat betekende nog niet... Ik zette mijn bokkigste gezicht op en zweeg nors. Ik deed

24 24 Marcel van der Pol alsof ik wilde opstaan en naar buiten wilde. Ze gaf geen duimbreed toe. Het getal 3' zegt het toch al beetje? Zou je zo nu en dan een tweetal mensen gelukkig willen maken? Ze hoeven niet bij je in te wonen. Ze willen alleen maar zo nu en dan even alleen zijn, met z n tweetjes. En ik dan!?, dacht ik. Je weet hoe weinig mogelijkheden tot privacy hier in de wijk zijn. En het wordt steeds erger, weet je, met al die mensen, die er steeds bij komen. Wanneer zullen ze vinden dat er niemand meer bij kan? Dat de hele wijk prop-en-propvol is? Je kunt over de hoofden kunt lopen als je een straat wilt oversteken! Gaston, ik weet dat ik je het eigenlijk niet kan vragen. Ik weet hoe je gesteld je bent op je eigen privé! Liefst ging je onzichtbaar door het leven, denk ik wel eens. Even wilde ik protesteren. Maar wat haalt dat uit? Onzichtbaar zijn, niet gezien worden, is dat ook nog leven? Ik wilde rust, met rust gelaten worden, mijn eigen leven leiden, zinvol zijn volgens mijn eigen maatstaven. Geen mensen om je heen, die constant komen zeggen, wat je wel of niet moet doen. Of erger nog, mensen die van jou verlangen, dat jij hen vertelt wat wel en niet goed is, hoe het leven in elkaar steekt. Die willen dat jij hen de weg wijst, van A tot Z... Wat weet zo n jonge meid als zij daar nu van? Jongelui leven van dag tot dag: vandaag een pleziertje hier, morgen een pretje daar, hier een leuk baantje, daar een lekkere kerel. Nu nog op zoek naar een plek om te vrijen en te slapen. Ik wist genoeg! Ik kende haar niet eens. Ik had haar nog nooit eerder in het atelier gezien. En nu moest ik ook nog vrijplaats bieden voor haar avonturen. Wat leverde dat op voor mij, eh!? Had ze wel een idee wat zouden de gevolgen zouden kunnen zijn!? Ammenooitniet, dus!

25 Is hier de overkant? 25 Ze boog zich naar mij over. Nu komt er iets vertrouwelijks, dacht ik nog. Ik heb sinds kort een vriendje, zei ze zacht. Manuel. Ik houd van hem. Ik wil graag zo nu en dan alleen met hem zijn... Nu het nog kan! Tja, zolang als dat nog mogelijk is. Ik voelde dat ik van binnen ietwat zachter begon te worden. Hij heeft mij nodig, Gaston. Manuel heeft mij nódig. Waarom kunnen mensen nooit op hun eigen benen staan, verzuchtte ik. Ditmaal sprak ik hardop. Mijn stem klonk in mijn eigen oren alsof ik hem heel lang niet meer had gebruikt. Ik geloof, dat Manuel is voorbestemd voor iets gróóts, Gaston. Ik wil graag voorkomen dat hij verdwaald raakt. Ik geloof niet in voorbestemming, antwoordde ik en keek haar nu voor het eerst recht in de ogen. Te vaak zijn er mensen die voor andere mensen beslissen wat hun doel is, of wat zij willen dat het zou moeten zijn. Ik voelde mij sterk. Aan zulke belachelijke plannen leende ik mijn dierbare schuilplek niet. Je hebt gelijk. Ik bedoelde, hij heeft de mogelijkheid in zich om iets groots te kunnen doen. Dat weet hij zelf ook, maar hij weet niet wat dat zal zijn. Ik haalde mijn schouders op. En jij? Waar ligt jouw grootsheid? In een flits zag ik springerig donkerrood haar boven vergelijkbare dwingende ogen voor mij.

26 26 Marcel van der Pol Hij doet lekker stoer ging ze onverstoorbaar verder. Tegelijkertijd is hij ook bang voor zijn eigen potentie, weet ik. Dus negeert hij zijn mogelijkheden. Ik wil hem graag helpen zoeken. Wat is een man zonder vrouw...? Een man alleen; niet meer en niet minder! Ik begon haar vervelend te vinden, ondanks haar ogen. Zij begreep dat ze haar zaak meer kwaad dan goed deed. Sorry, zei ze. Wil je er tenminste over nádenken? Ik vraag je er nog wel eens naar. Niet doen, dacht ik. Heeft geen enkele zin. Het antwoord is en blijft: nee! Bovendien ga ik toch verkassen, als ik de kans krijg... en onopgemerkt. Ik zal jou zeker niet aan je lieve neus hangen, dat mijn kamer binnenkort vrijkomt. Kom nou, eerst mij de stuipen op het lijf jagen en dan ook nog mijn mooie kamer inpikken...! Ze stond op en gaf mij een hand. De druk van haar vingers voelde vermoeid en teleurgesteld. Dag, en als je besloten hebt, dat je het wèl goed vindt, voordat ik ernaar vraag, kun je altijd een van de anderen hier naar mij vragen. Niet de baas! Ik kom hier vaak genoeg en anders weten de meesten wel hoe ze mij kunnen vinden. Vraag maar naar Fiori. Dat ben ik. Zo heet ik. Dag, Gaston! Somber keek ik haar na. Ze was misschien niet knap, zoals ze in de tv-reclames worden getoond, maar ik vond haar wel mooi. Er waren echter zoveel mooie vrouwen op de wereld. In een andere tijd, op een andere plek, in een ander leven, zou ik haar hebben begeerd. Ik zou verliefd zijn geworden. Vanwege haar ogen, om haar stem, de intensiteit die ze uitstraalde en mijn hele wezen vulde, het ritme waarmee ze haar lichaam bewoog nu ze van mij

27 Is hier de overkant? 27 wegliep. Ik staarde naar haar billen en kreeg honger. Ik zou het heerlijk hebben gevonden om samen mijn bed onder het raam op het zuiden te delen en te vrijen als de opkomende zon langs onze hete lichamen streek en nog steeds vrijend te genieten van de zon, die we door het grote raam bloedrood zagen ondergaan. Het was niet het verlangen, of de zoete pijn die het bij mij opriep, die mij haar deden naroepen. Het was haar naam. Ik prevelde de naam een aantal keren voor mij uit. Liet de klanken rondtollen door mijn mondholte. Proefde met lippen en tong. Fiori. Betekende dat niet Bloem in een of andere vreemde taal? Bloemen moet je de kans geven te bloeien, toch!? Ik slikte het verleden weg. Hé, Fiori!, riep ik haar terug. Ze bleef staan en draaide zich om. Ze deed geen stap dichterbij, voordat ze wist of ik ook echt iets te zeggen had. Ik keek om mij heen. We waren nog steeds de enigen in de ruimte. Dat zou niet lang meer duren. De pauze was bijna voorbij. Als ik iets wilde zeggen, moest ik het nú doen (en dan als de wiedeweerga nog even hier weg! - te laat terug op je werkplek zijn betekende inhouding van loon, inhouding van lunchtijd of ontslag - ik wilde geen van deze mogelijkheden riskeren). Je mag ook gewoon zeggen, dat je zin hebt in vrijen, zei ik zo zacht, dat alleen zij en ik het konden horen. Dat begrijp ik best. Er zijn niet zoveel plekjes om ongestoord te kunnen vrijen. Kom dus maar samen naar Achterdebrink 3, 3de verdieping, kamer 3. Je kent blijkbaar de weg. Ik stond op en haastte mij langs haar heen naar de wc. Mijn blaas stond op knappen.

28 28 Marcel van der Pol

29 Is hier de overkant? 29 Hoofdstuk 2 Achter het gordijn nam het geluid in volume toe. Als ik de kans wilde grijpen ongezien het toilet te halen, moest ik het nu doen. Mijn blaas stond aarzelen niet langer toe. Op dat moment eindigde alle ongeziene activiteit in een ingehouden crescendo en trad de stilte weer in. Te laat dus. Ik hield het niet meer. Waarom waren deze kamers niet van wastafels voorzien? Oh nee, dat zouden ze ook horen. Ik moest... Van de andere kant van het gordijn klonk het gelukzalig nahijgen van geliefden. Ik kwam overeind en liep voorzichtig naar de deur. Ik moest langs het gordijn naar hun deel van de kamer. Gelukkig maar een klein stukje. Ik had de kamer zo verdeeld, dat de ene zijde van het gordijn tot vlak naast de deur kwam. Op hoop van zegen...

30 30 Marcel van der Pol Fiori! Een geest! Ssst! Niet bewegen. Hij kan je niet horen, wel zien. Als we doodstil blijven liggen, zal hij ons niet opmerken. Hoe weet je dat? Dat is Gaston. De eigenaar van de kamer. Dat had ik je toch verteld? Je had gezegd, dat hij nìet thuis zou zijn! Dat had ik ook verwacht! Ik dacht ècht dat hij aan het werk zou zijn. Nu heeft hij van alles mee kunnen genieten... Nee, helemaal niet! Ik zei toch dat hij ons niet kon horen. Hij is stokdoof! Je denkt toch niet, dat ik wil vrijen, als die gast in de kamer is? Dat is-t-ie niet. We hebben de kamer opgedeeld. Die is groot genoeg. Dat heb ik je gisteren toch helemaal uitgelegd!? Deze kant is van ons. Hij zit daar aan de andere kant van het gordijn. Maar het is wel één kamer! Dat zie je toch. Hij moet langs ons om naar de deur te komen. Hij is dó-óf! Stòkdoof, dat zei ik toch! Zolang we ons een beetje rustig houden, heeft hij niet eens door, dat we er zijn. Dat weet hij toch al lang! Jullie hebben toch samen de kamer opgesplitst. Dat is nou juist het mooie hiervan. Gaston weet dat wij er zijn, maar hij kan ons niet horen. Dus is het voor hem net, alsof wij er niet zijn!

31 Is hier de overkant? 31 Maar als-t-ie nou es stiekem gluurt... Dan kan ik niet... Manuel, maak je toch niet zo druk! Weet je en beter plekje soms? Is er ergens hier in de wijk één plekje waar we ongestoord samen kunnen zijn? Nee toch! Dit is echt een schitterende oplossing. Hij een plek, wij een plek. Hier in deze kamer doen we gewoon alsof de ander er niet is. Hij is hier toch niet vaak. En als hij er is, dan hoort hij ons niet. En dat gluren dan? Laat je nakijken, man. Hij is toch veel te oud om nog met seks bezig te zijn. Helemaal met zo n stelletje onbeholpen jonge mensen zoals wij. Wie is hier onbeholpen!? Op het toilet, tijdens de klaterwaterval, overdacht ik mijn positie. Ik vond het wel grappig om op bed te liggen en te luisteren naar de vrijgeluiden van de buren achter het gordijn. Het gaf wel een lekker gevoel in mijn onderbuik. Het wond mij echter niet genoeg op om er last van te hebben. Ik wist alleen niet of ik dit elke dag zou kunnen verdragen. Elke keer dezelfde symfonie kon knap saai worden. Het was trouwens ook helemaal mijn bedoeling niet geweest om nu thuis te zijn. Ik had kunnen weten, dat de tortelduifjes snel van de gelegenheid gebruik zouden komen maken. Ik had ook vermoed dat het meteen al vandaag zou zijn. Om die reden had ik ook een overwerkklus aangenomen. Konden de jongelui lekker aan de gang, zat ik lekker rustig achter mijn naaimachine. Waarom moest nu juist vandaag het atelier vroeger dichtgaan, overwerkafspraak of niet? De baas had geen woord uitleg willen geven. Met zijn armen mannelijk voor de borst gekruist had hij na de late middagpauze buiten voor de dichte deur gestaan. We zijn gesloten vandaag. Ga naar huis. Hoef je ook niet

32 32 Marcel van der Pol over te werken. Waarom? Geen antwoord. En morgen dan? Morgen is er weer een dag. Als morgen het atelier nog steeds gesloten was, dan zou ik keuzes moeten maken. Zonder werk kon ik niet blijven. Geen inkomen, betekende geen kamer, zeker niet met de toenemende overbevolking in deze wijk. Geen werk betekende ook dat ik meer thuis zou zijn of meer op straat. Het laatste was zeer onwenselijk, het eerste trok mij gezien mijn twee gasten evenmin aan. Mijn blaas was leeg. Terug naar de kamer? Als ik door de deur naar binnen kwam, kon ik moeilijk veinzen, dat ik ze niet zag liggen. Naar buiten dan maar of via een omweg naar binnen? Ik voelde mij moe en gevangen. Als dit niet snel verbeterde dan ging ik er vandoor, als dat nog mogelijk was tenminste. Ik wilde naar bed. In ieder geval nog een klein lichtpuntje: ik was blij dat ik de jongelui het kamergedeelte met het grote raam had gegund. Langs mijn eigen raam liep de brandtrap. Ik opende het raam in de gang naast de wc en wist met enige acrobatische bewegingen via de brandtrap bij mijn eigen raam te komen. Een tweede lichtpuntje: de sponning was zo verrot dat ik met behulp van mijn zakmes en uiterste voorzichtigheid vrijwel geluidloos naar binnen kon glijden en mij op bed kon laten vallen. Nou ja bed, eigenlijk niet meer dan een dunne matras op een lattenbodem, plus de reserve deken en lakens van mijn grote bed. Vrijwel meteen viel ik in een diepe droomloze slaap. De volgende morgen bleek de kamer aan de andere zijde van het gordijn reeds verlaten. Het beddengoed was keurig rechtgetrokken. Het voelde goed om het rijk weer alleen te hebben. Wanneer zouden ze weer komen? Als de hormonen een keer op hol sloegen... Zij moesten natuurlijk ook werken. Zij hadden zelf ook geld nodig. Fiori betaalde mij een klein bedragje voor het, zoals zij het noemde, nu-en-dan gebruik van een halve kamer met gordijn en gesloten oren. Het was weliswaar een symbolisch bedrag, maar

33 Is hier de overkant? 33 het was toch geld, dat ze steeds weer zou moeten betalen. Het was mij vanaf het begin duidelijk dat ik wel geld voor het nu-en-dan gebruik moest vragen; dat maakte de afspraken een stuk zakelijker. Ik vond wel dat ik met haar nu-en-dan -tijden moest afspreken, of een geheime code om aan te geven als de andere partij reeds in de kamer was. Ik waste mij en ging naar mijn werk. Het was doodstil in het huis, alsof iedereen was vergeten, op te staan om naar het werk te gaan. Plotseling bekroop mij een angstig gevoel. Dat had ik al tijden niet meer gehad. Er hing iets onheilspellends in de lucht. Buiten leek echter alles nog hetzelfde: de gebruikelijke ochtenddrukte. Mensen haastten zich naar hun werk, zonder aandacht te besteden aan anderen. Groeten werden nauwelijks gezien of beantwoord. Vragen werden niet gesteld en zeker niet beantwoord. De eerste echte zonnestralen verschenen boven de daken van de huizen. Het was eind mei. Later op de dag zou het warm worden. Een mooie dag om te reizen. Met een schok bleef ik staan. Dát was wat ik moest doen. Opeens wist ik het zeker, ik moest hier weg, de boel de boel laten. De jongelui mochten de complete kamer wel hebben. Ik moest weg. Vèr weg. Het was hier niet veilig meer. Ik voelde vertrouwde krampen in mijn maagstreek. Ik ging ervandoor, en wel direct! Ondanks mijzelf sloeg ik gewoontegetrouw linksaf, richting atelier. De deur was nog steeds dicht. Ik wierp een blik op de kerkklok. Ik was laat. De deuren hadden al lang open moeten zijn. Waar was de baas? Wat was hier aan de hand? Proberen of er beweging in de deur zat? Ik bleef tegen een gevel aan de overkant van de straat geleund staan. Na een paar minuten zag ik een collega aan komen lopen. Ik herkende haar meteen; die kwam vaker te laat. Als ze een ander was geweest, had ze waarschijnlijk haar baantje al lang verloren. Ze rende de stoep op en rukte aan de deurklink. Op slot dus. In verwarring bleef ze aan de klink rukken. Toen trok ze krachtig aan de bel. Zelfs waar ik stond, kon ik het luid en duidelijk horen. Van binnenuit werd de deur geopend. Van hier uit kon ik

34 34 Marcel van der Pol alleen een arm zien en een hand die mijn collega naar binnen trokken. Met een klap viel de deur in het slot. Ik meende zelfs dat ik een sleutel hoorde draaien. Dit was niet goed. Ik draaide mij om en liep zo rustig mogelijk de straat uit. Ik hoefde geen afscheid van mijn kamer te nemen. Fiori en Manuel mochten van mij alles hebben. Ik had genoeg aan mijzelf om verder te reizen. Ik hoopte dat het nog niet te laat was. Ik vervloekte mijzelf, omdat ik de laatste tijd zo laks was geweest. Deze wijk, dit baantje en deze kamer samen hadden zo n mooie combinatie geleken om onopgemerkt te blijven. Dat de laatste maanden steeds meer mensen de wijk in waren getrokken, had ik tot nu toe alleen maar als een voordeel gezien. Hoe meer zielen hoe minder ik opviel. Ik was zo stom geweest om te negeren, dat deze mensen lang niet allemaal vrijwillig hun huizen elders hadden verlaten. Zelfs bewoners van rijke, vrijstaande huizen kwamen nu in groten getale hier wonen; soms met zijn vijven, zessen opeengepakt op een kamer. Ik heb steeds gedacht, dat het mij niet aanging. Ik ben niet van hier. Ik ben een passant, een reiziger, een zwerver. Als het hier te druk wordt, of de grond te heet onder mijn voeten, ben ik weg. Zo doe ik dat toch al jaren? Gaston, je bent een idioot! Houd eens op met dromen, de werkelijkheid haalt je in! In een straf tempo liep ik naar het station in de ijdele hoop, dat ik op de eerste de beste trein met de noorderzon kon vertrekken. Het station lag er verlaten bij. Deuren en hekken waren afgesloten met zware hangkettingen. Geen trein te bekennen. Dan maar te voet. In mijn hoofd ging ik alle mogelijke vluchtwegen de wijk en de stad uit na. Het moest nog wel lukken. Ook al zou ik misschien mijn vuisten moeten gebruiken om een doorgang te forceren. Ik glimlachte wrang; weinigen zouden mij echt kunnen tegenhouden als ik werkelijk ergens doorheen wilde. Een paar uur later stond ik weer voor mijn eigen deur: Achterdebrink 3, 3de verdieping, kamer 3. De wijk was hermetisch

35 Is hier de overkant? 35 afgesloten. Wat bezielde die mensen buiten toch? Dachten ze nu echt, dat wij als makke schapen hier in deze wijk bleven rondhangen? Drijf teveel mensen op een hoop en voor je het weet, heb je gedonder. Mensen mogen dan kuddedieren zijn, het zijn wel kuddedieren met een grote fundamentele behoefte aan individuele bewegingsvrijheid. Als je dat afpakt, dan worden ze knettergek. Met alle gevolgen van dien. Probeer maar eens je individuele bewegingsvrijheid of je privacy te bewaren als je elk moment van de dag, dag in dag uit, misschien wel weken, maanden, jaren lang, dichtbij omgeven bent door anderen; ook al zijn dat je verwanten. Het kruitvat hadden ze dus zo al gecreëerd, nu de vonk nog. Als ik wilde, was ik in staat met veel machtsvertoon een doorgang voor mijzelf te forceren, dat had ik al vaak genoeg bewezen. Maar of dat nú verstandig was? Ik wilde onopvallend blijven. Ik besloot op mijn kamer rustig de gebeurtenissen en de mogelijkheden te overdenken. De kans was niet zo groot, dat Fiori en Manuel alweer gebruik kwamen maken van de nu-en-dan -regeling. Zou ik een klein bordje op mijn deur hangen? Eentje zonder tekst. Dat je om kon draaien. Beide kanten moesten bijna hetzelfde zijn. Alleen ingewijden moesten het verschil kunnen zien. Als de ene kant voor hing, was ik thuis. Bij de andere kant had ik bezoekers. Dan wisten wij alle drie waar we aan toe waren en hoe we de kamer moesten betreden. Goed plan! Maar als niemand thuis was, wat dan? Moest ik daar óók nog over nadenken! Waarom had ik met dat stompzinnige plan van haar ingestemd? Wat leverde het mij nog meer op, dan enkel ellende? Leerde ik het dan nooit? Met kracht zwaaide ik de deur open. Twee verschrikte mensjes op de rand van mijn bed. Ik was even te verbluft om adequaat te reageren. De man balde zijn vuisten alsof hij mij te lijf wilde gaan. De vrouw duwde de man opzij en zwaaide vriendelijk. Ze bewoog haar mond in allerlei vreemde standen alsof ze overdreven duidelijk wilde articuleren, zonder de woorden te verklanken.

36 36 Marcel van der Pol Tèèmpééé!, improviseerde ik met een hese keelklank en stak mijn handen op in een vredesgebaar. De man ontspande zich grinnikend. Met een weids gebaar wees hij mij de weg tussen de muur en het gordijn door naar mijn gedeelte van de kamer. Hij boog met de lichte spot die veel mensen hebben voor hun fysiek minder bedeelde medemens. Ik besloot hem niet te begrijpen. Tèèmpééé!, herhaalde ik met veel hees aplomb. Als hij dat niet begreep...! Ik begeleidde mijn toespraak door mijn bovenlichaam iets voorover te buigen, mijn beide armen te krommen bij de ellebogen en licht pompende bewegingen te maken. Hij ging zitten en keek onzeker naar de vrouw naast hem. Deze keek mij met een uiterst geconcentreerde blik aan. Toen knikte ze. Ze kwam van het bed af en antwoordde mij met een perfecte imitatie. Tèèmpééé!, riep ze schel. Hij is moe!, voegde zij voor haar vriend ter verduidelijking toe. Ik denk dat hij graag naar zijn eigen kamer wil en verder met rust gelaten wil worden. Ze drukte haar gevouwen handen tegen een wang. Ik knikte en kwam verder de kamer in. Zie je wel hoe eenvoudig het is? Wij begrijpen elkaar uitstekend. Blijf rustig zitten. Zo meteen is hij achter het gordijn en hebben wij weer vrij spel. Ze kwam snel op mij toe, sloeg beide armen om mij heen en kuste mij licht op de lippen. Tèmpé!?, probeerde de man aarzelend met duidelijk een ondertoon van jaloezie. Toen hij ook nog een halfslachtige poging deed met zijn armen vleugelslagbewegingen te maken, draaide ik mijn hoofd met een ruk naar hem toe en keek hem donker aan. Fiori begon te giechelen. Als je zijn taal wilt spreken, dan moet je het wel goed doen!