THEOLOGIE LEIDERSCHAP EEN NIEUWTESTAMENTISCHE KIJK OP LEIDERSCHAP JOHN & KATHRYN BAAK, BRAM BARGEMAN, RAMON PLAKKE

Transcriptie

1 THEOLOGIE LEIDERSCHAP EEN NIEUWTESTAMENTISCHE KIJK OP LEIDERSCHAP JOHN & KATHRYN BAAK, BRAM BARGEMAN, RAMON PLAKKE

2 Inhoudsopgave 1 De theologie: de nieuwtestamentische kijk op leiderschap Een overzicht: drie vormen van dienend leiderschap De roeping van de gemeente De bediening van Jezus De bediening van de gemeente Bedieningen: toerustend, missionair leiderschap De weg die past bij uw roeping De eenheid bewaren Iedere gelovige ontvangt een gave Gaven en bedieningen Christus geeft de bedieningen Bedieningen: toerustend, missionair leiderschap Bestaan de bedieningen nog? Apostelen Profeten Evangelisten Herders Leraars Bedieningen, oudsten en diakenen Het functioneren van bedieningen Diakenen Oudsten De verhouding tussen bedieningen en oudsten Lokaal en interlokaal Soeverein en onderling afhankelijk Individueel of teamverband Conclusie 18 2 Literatuurlijst 19 JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 2/19

3 1 De theologie: de nieuwtestamentische kijk op leiderschap WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID Om een leiderschapsmodel te kunnen ontwerpen is het belangrijk te weten wat het bijbelse fundament is waarop we kunnen bouwen. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de hoofdlijnen en belangrijke principes die het Woord ons aanreikt. Het is een neerslag van een studie die we als werkgroep hebben gedaan. In een aantal rondes is de studie gedeeld met verschillende groepen mensen in de gemeente: in eerste plaats de oudstenraad, vervolgens een groep van twaalf meelezers, toen het kader en tenslotte de gehele gemeente tijdens de gemeenteavond. Reacties en opmerkingen die zijn gemaakt zijn, voor zover relevant, verwerkt in de studie. Deze, uiteindelijk vrij omvangrijke studie, is ontstaan vanuit het verlangen om het nieuwe leiderschapsmodel op een bijbelgetrouwe manier in te richten, omdat we geloven dat dit essentieel is voor een compleet en evenwichtig leiderschapsmodel. De relevante principes, die uit onderstaande studie voortkomen, worden als uitgangspunten en onderbouwing gebruikt voor het ontwerp van het leiderschapsmodel. 1.1 Een overzicht: drie vormen van dienend leiderschap Deze paragraaf geeft een overzicht van de verschillende vormen van leiderschap die in het nieuwe testament voorkomen. In het verdere verloop wordt dit nader uitgewerkt. Om de hoofdlijnen van de studie te begrijpen kan worden volstaan met het lezen van deze paragraaf en de conclusie in paragraaf 1.5. Het uitgangspunt van Bijbels leiderschap wordt duidelijk in Marcus 10:42-45, waar Jezus verwijst naar heersers en leiders die hun macht misbruiken en hun eigen volk onderdrukken. Jezus zegt heel stellig: Zo mag het bij jullie niet gaan! Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, zal de anderen moeten dienen, en wie van jullie de eerste wil zijn, zal ieders dienaar moeten zijn. Zo was Jezus zelf ook. Jezus kwam niet om gediend te worden, maar om te dienen. Deze woorden van Jezus ademen door alles heen wat met leiderschap te maken heeft. Bijbels leiderschap is dienen! Bij leiderschap wordt al gauw aan management en hiërarchie gedacht. Maar leiderschap is meer dan dat. In essentie is leiderschap een mate van invloed die iemand heeft op het gedrag van anderen. Een manager kan inderdaad invloed hebben op iemand, maar net zo goed kan een opiniemaker, die een goed boek schrijft, of een lerares, die kinderen leert lezen, een leider genoemd worden, omdat ze invloed hebben op anderen. In Handelingen wordt verslag gedaan van het functioneren van de eerste gemeenten. Hierin komen mensen voorbij die een mate van invloed hebben binnen die eerste gemeenten. Zo start de gemeente bij de apostelen (2:41-42), worden er diakenen aangesteld (6:1-6), zijn er profeten en leraren (13:1-2; 21:10), oudsten (11:27-30) en een evangelist (21:8). In de verschillende brieven komt meer informatie over deze verschillende leiders naar voren. In het onderstaande schema wordt een samenvattend overzicht gegeven van de vormen van leiderschap die we in het Nieuwe Testament tegenkomen. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 3/19

4 Apostel Profeet Evangelist Herder Leraar Bedieningen Oudsten Diakenen Toerustend missionair leiderschap Herder Onderwijzer/prediker Opziener Voorganger/leider Pastoraal toezichthoudend leiderschap Dienaar Helper Praktisch materieel leiderschap Het Nieuwe Testament kent bedieningen, oudsten en diakenen. In de volgende paragrafen wordt dit verder uitgewerkt. Er zal worden afgeleid dat bedieningen gekenmerkt kunnen worden als toerustend, missionair leiderschap, dat het leiderschap van oudsten als pastoraal (herderlijk), toezichthoudend gekenmerkt kan worden en diakenen een rol vervullen in praktisch, materieel leiderschap. Ook wordt duidelijk dat de apostel, profeet, evangelist, herder en leraar de verschillende bedieningen zijn, dat een oudste als herder, onderwijzer, opziener en voorganger wordt gekenmerkt en dat diaken betekent dienaar en helper. De nadruk in de studie ligt op de bedieningen, omdat dit voor de EDR Zuid een nieuw element is. Er zijn mensen met een bediening die door Christus aan de gemeente worden gegeven om de gemeente toe te rusten. Dit toerusten is nodig voor de missie die de gemeente heeft. De missie van de gemeente is de missie van Jezus, die het hoofd van de gemeente is. In deze missie herkennen we dezelfde vijfvoudige bediening: Jezus bediening kan namelijk ook gekenmerkt worden als die van een apostel, profeet, evangelist, herder en leraar. Op dezelfde manier is de gemeente geroepen invulling te geven aan deze bediening van Jezus. En iedere gelovige heeft gaven ontvangen om naar vermogen daaraan bij te dragen. In de volgende paragraaf 1.2 wordt de uitwerking gestart bij de roeping van de gemeente. In paragraaf 1.3 wordt er ingezoomd op de vijf bedieningen in Efeze 4. Vervolgens wordt in paragraaf 1.4 ingegaan op de bedieningen, oudsten en diakenen en de verhoudingen daartussen. In paragraaf 1.5 worden het hoofdstuk afgesloten met een conclusie. 1.2 De roeping van de gemeente Leiderschap dient een doel. Als we nadenken over leiderschap is het goed om te starten bij de roeping van de gemeente. De organisatie en het leiderschap van de gemeente dient immers deze roeping, opdracht, of bediening van de gemeente te ondersteunen. Jezus centraal in al onze kleurrijke relaties. Daar staat Regenboog Zuid voor. Voor de roeping van de gemeente is het zinvol om allereerst naar de bediening van Jezus zelf te kijken. Hij is immers het hoofd van zijn lichaam, de gemeente. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 4/19

5 1.2.1 De bediening van Jezus WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID Jezus bediening start na zijn doop, waar de Heilige Geest op Hem neergedaald is, en de verzoeking in de woestijn. Jezus begint met het verkondigen van het Koninkrijk der hemelen (Matt. 4:17, 23). In de gelijkenis van het verloren schaap laat Jezus zijn hart zien voor het verlorene. Hij laat 99 schapen achter om het ene verloren schaap te zoeken tot Hij het vindt (Matt. 12:12-14). We herkennen in deze elementen van Jezus bediening die van een evangelist. Ook start Jezus direct met het geven van onderwijs in de synagoge (Matt. 4:23). De Bergrede (Matt. 5) is een goed voorbeeld van Jezus onderwijs. De wonderen en tekenen die ervoor en erna (Matt. 8) worden beschreven is het onderwijs van Jezus in de praktijk. Al gauw stuurt Hij ook de discipelen erop uit om in de praktijk te brengen wat ze Jezus zien doen (Matt. 10). Jezus wordt herhaaldelijk Rabbi (leraar) genoemd, waaruit blijkt dat Jezus werd erkend in zijn bediening als leraar. Jezus is met ontferming bewogen als hij ziet dat de mensen zijn als schapen zonder herder (Matt. 9:36). Hiermee laat Jezus zijn herderlijke hart zien. Door de vele ontmoetingen die in de evangeliën staan beschreven wordt duidelijk dat Jezus bewogen is met het individu. Jezus trekt 'intiem' op met de twaalf discipelen en een nog wat grotere groep daar omheen. Hij maakt tijd voor de samaritaanse vrouw en voor Nicodemus. Jezus openbaart zichzelf als de goede herder die zijn leven geeft voor zijn schapen (Joh. 10:11-15). De bediening van Jezus kan dus gekenmerkt worden als die van een herder. Jezus zonderde zichzelf regelmatig af om te bidden tot zijn Vader (bijv. Matt. 14:23). In Lucas 6:12-13 kiest Jezus zijn twaalf apostelen uit na een hele nacht bidden tot God. Jezus brengt tijd door met de Vader, hij kent het hart van de Vader, en maakt het hart van de Vader bekend (Matt. 11:27, Luc. 10:22-23). In Lucas 10:23 spreekt Jezus ervan dat zijn discipelen zien wat de profeten niet te zien kregen. Jezus openbaart aan de discipelen wat Hem is toevertrouwt op zo n manier dat ze gaan zien en horen. Jezus confronteert de Farizeeën en Schriftgeleerden met de waarheid en voorzegt zijn eigen kruisdood. Jezus laat zien dat Hij de toekomst kent als Hij de rede over de laatste dingen uitspreekt (Matt. 24). Doordat Jezus in zijn eigen stad als profeet miskend (Marc. 6:4) wordt, blijkt dat Jezus zichzelf als een profeet beschouwde. Jezus bediening is dus ook die van een profeet. Als Jezus zegt: Vandaag hebben jullie deze schrifttekst in vervulling horen gaan, dan profeteert hij over zichzelf de woorden van Jesaja: 'De Geest van de Heer rust op mij, want hij heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden het herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven, om een genadejaar van de Heer uit te roepen. (Lucas 4:18-21). Jezus is het Woord dat mens geworden is en onder ons gewoond heeft. Hij was de enige Zoon van God, Hij is God, en Hij heeft ons de Vader doen kennen (Joh. 1:14, 18). Jezus is de gezondene (apostello) die kwam om de wil van God te doen (Joh. 4:34; 5:30; 6:38-39) en Hem te doen kennen. Wie Jezus ziet, ziet de Vader die Hem gezonden heeft (Joh. 12:45). In Hebr. 3:1 wordt Jezus apostel genoemd. Apostel betekent gezondene. Jezus bediening is dus ook de bediening van een apostel. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 5/19

6 1.2.2 De bediening van de gemeente WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID Zoals Jezus gezonden was door de Vader, zo zendt Hij ook zijn discipelen, zijn gemeente (Joh. 20:21). Jezus verzekert ons dat wie op Hem vertrouwt, hetzelfde zal doen als Hij, en zelfs meer dan dat (Joh. 14:12). De gemeente is dus in de kern een gezonden gemeente, of in andere woorden een apostolische of missionaire 1 gemeente, die doet wat Jezus deed. De genoemde aspecten van Jezus bediening van apostel, profeet, evangelist, herder en leraar zijn fundamenteel voor de bediening van de gemeente. Het is de grote opdracht van de gemeente om de bediening van Jezus voort te zetten, totdat de kennis van de Heer de aarde vervult, zoals het water de bodem van de zee bedekt (Jesaja 11:9b). Jezus gaf zijn opdracht met de volgende woorden: Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.' (Matt. 28:18b-20). De gemeente wordt het lichaam van Christus genoemd, waarvan Jezus het hoofd is. De gemeente is geroepen om alle dimensies van Jezus bediening te weerspiegelen. In de Efezebrief, die veel spreekt over de gemeente, beschrijft Paulus de zogenaamde vijfvoudige bediening. In deze vijf bedieningen herkennen we de bediening van Jezus, namelijk die van apostel, profeet, evangelist, herder en leraar (Ef. 4:11). Deze vijfvoudige bediening is de bediening van Christus die wordt voortgezet in en door het lichaam van Christus. Door de vijfvoudige bediening krijgt de bediening van Jezus door de Heilige Geest vandaag de dag gestalte (Ouweneel 2010:352). De gemeente is geroepen apostolisch, profetisch, verkondigend (evangelistisch), herderlijk (pastoraal) en onderwijzend te zijn. In feite herkennen we de vijf bedieningen al in de persoonlijke verantwoordelijkheid van elke gelovige. Iedere christen is gezonden (apostel) om het goede nieuws te verkondigen (evangelist), om zorg te dragen voor zijn/haar broeder/zuster (herder), om zichzelf te verdiepen in Gods Woord (leraar), en om Gods stem te verstaan (profeet). De vijfvoudige bediening kan in onderstaand schematisch overzicht conceptueel weergegeven worden. 1 Missio is het Latijnse woord, en apostello het Griekse woord voor zenden JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 6/19

7 Hemel Apostel Profeet Gemeente Leraar Herder Evangelist Wereld In het kort zou de bediening van Jezus, de gelovige en de gemeente als volgt kunnen worden gekarakteriseerd (Hirsch 2012:8): Apostel de apostolische bediening geeft richting aan de missie van God in zijn volle breedte en waakt over de totale gezondheid en alle activiteiten van de gemeente. Het missionaire aspect betreft hier zowel de uitbreiding van de kerk als het tot zijn doel komen van de bestaande kerk. Profeet de profetische bediening is geroepen om de kerk dicht bij God en zijn Woord te houden, zodat Gods volk trouw blijft en in relatie met God. Evangelist de verkondigende bediening is geroepen om het evangelie bekend te maken, en mensen bij God te brengen. Herder de herderlijke bediening is gericht op het hart van de gelovigen en is geroepen om te zorgen voor de geestelijke ontwikkeling van mensen, zodat er gezonde onderlinge relaties zijn en er onderlinge liefde is. Leraar de onderwijzende bediening is gericht op het verstand van de gelovigen en geroepen om wijsheid en begrip te brengen. 1.3 Bedieningen: toerustend, missionair leiderschap De vijfvoudige bediening van Efeze 4:11 wordt herkend in de bediening van Jezus, de gemeente, en de individuele gelovige. In deze paragraaf wordt Efeze 4:1-16 nader bekeken. Efeze wordt in het algemeen gezien als een brief met veel ecclesiologische 2 motieven. Ook wordt Efeze als een algemene rondzendbrief beschouwd. De brief behandelt namelijk geen specifieke problemen (zoals bijvoorbeeld wel in de Korinthebrieven het geval is), en is neutraal van toon. De brief is gericht aan de gelovigen in Efeze, maar theologen geven aan 2 Ecclesiologie is gemeenteleer; ecclesia is het Griekse woord waarmee de gemeente wordt aangeduid JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 7/19

8 dat de brief waarschijnlijk ook in de wijde omgeving van Efeze is rondgestuurd tot opbouw van de gelovigen De weg die past bij uw roeping Efeze 4 begint met de oproep om de weg te gaan die past bij de roeping die u hebt ontvangen (Ef. 4:1). Paulus spreekt hier de gehele gemeente aan om datgene te doen waarvoor men geroepen is. Wat Paulus in het vervolg gaat zeggen staat dus in het licht van de roeping van de gemeente. Als we als gemeente met elkaar op weg zijn, past daarbij een houding van bescheidenheid, zachtmoedigheid, geduld en verdraagzaamheid uit liefde (Ef. 4:2) De eenheid bewaren Vanuit het hoofd, Jezus, krijgt het lichaam samenhang. In Efeze 4:3-4 worden we opgeroepen om door de samenbindende kracht van de vrede de eenheid te bewaren die de Geest ons geeft. Die eenheid is datgene wat ons bindt, en dat is het uitgangspunt voor de gemeente in het uitvoeren van haar roeping. Voordat er gesproken wordt over diversiteit, over verschillende mensen met verschillende gaven, is het belangrijk te beseffen wat ons bindt als gelovigen en wat het grote plaatje is waar we aan bijdragen. Paulus noemt zeven dingen die we als gelovigen gemeenschappelijk hebben. We zijn één lichaam (gemeente), we hebben allemaal een en dezelfde Geest, we hebben één hoop voor de toekomst, we kennen één Heer Jezus, we hebben één gemeenschappelijk geloof en één doop (in water en in de Geest), en we dienen één God, die Vader is van ons allen en boven allen, door allen en in allen is Iedere gelovige ontvangt een gave Binnen de eenheid die we hebben, geeft God diversiteit, verscheidenheid. In vers 7 zegt Paulus dat Christus aan ieder van ons een gift heeft gegeven naar de maat waarmee Christus geeft. Ieder van ons is alle gelovigen. En Christus heeft alle gelovigen een gave gegeven. Voor naar de maat wordt het Griekse woord metron gebruikt wat staat voor maat of afgepaste hoeveelheid. Iedere gelovige heeft dus een afgepaste hoeveelheid gaven ontvangen. We hebben allemaal geestelijke gaven, maar niet allemaal hetzelfde pakket. Iedere gelovige draagt dus naar vermogen bij aan de roeping van de gemeente (zie ook Ef. 4:16). Efeze 4:8-10 schetst, verwijzend naar Psalm 68:19, een beeld van een overwinnaar, die op zijn terugkerende triomftocht 3 de buitgemaakte rijkdommen verdeelt onder zijn mensen. Het doel van het uitdelen van deze gaven is om alles met zijn aanwezigheid te vullen. Dit verwijst weer naar de opdracht van Jezus aan de gemeente om alle volken tot zijn discipelen te maken. Het plaatje wat hier geschetst wordt maakt duidelijk dat Jezus zijn gaven verdeelt over de verschillende leden van zijn lichaam. We zijn van elkaar afhankelijk om aan de volledige breedte van Jezus bediening gestalte te geven. Dit is Gods geweldige wijsheid om onze eenheid te bewaren. We hebben immers elkaar nodig om de bediening van Jezus in al zijn dimensies te weerspiegelen. 3 Mogelijk verwijzen deze verzen ook naar de hemelvaart van Christus JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 8/19

9 1.3.4 Gaven en bedieningen WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID Voor het begrip is het behulpzaam om het illustratieve intermezzo van vers 8-10 weg te laten. Op deze manier ontstaat er een vloeiende lijn van vers 7 naar vers Maar aan ieder van ons is de genade gegeven naar de maat van de gave van Christus. En Hij heeft sommigen gegeven als apostelen, anderen als profeten, weer anderen als evangelisten en nog weer anderen als herders en leraars, om de heiligen toe te rusten tot het werk van dienstbetoon, tot opbouw van het lichaam van Christus, Het woord sommigen in de HSV-vertaling van Efeze 4:11 staat er in het Grieks niet. Letterlijk zou Efeze 11:4 als volgt vertaald moeten worden 4 : En Hij heeft gegeven de apostelen, de profeten, de evangelisten, de herders en leraars. De lijn van vers 7 naar vers 11 maakt duidelijk dat de gaven uit vers 7 die allen hebben ontvangen is gekoppeld aan de vijf bedieningen die zijn gegeven om de heiligen toe te rusten. De heiligen worden toegerust om hun gaven in te zetten in hun dienst aan Christus Christus geeft de bedieningen Christus geeft de vijf bedieningen. Opvallend is dat dit vers niet spreekt van het geven van een bediening aan gelovigen, zoals hij in vers 7 een gift geeft aan iedereen. Hier geeft Christus de persoon met de bediening. Er wordt dus een onderscheid gemaakt tussen een gave die aan alle gelovigen gegeven wordt (vers 7) en persoon met een bediening die aan de gemeente gegeven worden. Ditzelfde onderscheid wordt ook gemaakt in 1 Kor. 12:4-6. Daar koppelt Paulus genadegaven (charismata) aan de Geest, en bedieningen (diakonia) aan Jezus (Here). In Handelingen 21:7-14 wordt dit onderscheid ook gemaakt in het spraakgebruik van Lucas als hij spreekt van de vier dochters van Filippus, die profeteerden, en van de profeet Agabus. Paulus maakt dus een onderscheid tussen gaven van de Geest gegeven aan de gelovige en bedieningen van Jezus gegeven aan de gemeente. Er wordt in meer gedeelten in het Nieuwe Testament gesproken over gaven (Rom. 12:6-8; 1 Cor. 12:8-11; 12:27-28). Als alle gelovigen gaven hebben ontvangen, en iedereen bijdraagt aan de missie van God naar vermogen, betekent het dus dat al deze gaven belangrijk zijn. Maar hoe verhouden gaven en bedieningen zich dan tot elkaar? Dit kan duidelijk worden gemaakt met een voorbeeld. Een timmerman gebruikt gereedschap, zoals een hamer, een zaag en een schroevendraaier. Een automonteur en een elektricien maken ook gebruik van diezelfde schroevendraaier. Hun werk, of bediening verschilt, maar ze gebruiken indien nodig hetzelfde gereedschap om hun werk te kunnen doen. Op deze manier kan de verhouding tussen bediening en gave ook worden begrepen. Een evangelist heeft bijvoorbeeld de gave van genezing nodig ter ondersteuning van zijn bediening. De herder, leraar, apostel of profeet kunnen diezelfde gave ook gebruiken in hun bediening. Jezus verkondiging werd ook ondersteund met het genezen van zieken, het uitdrijven van demonen en het doen van krachten en wonderen. Ook het werk van de apostelen in Handelingen ging vergezeld met 4 De English Standard Version vertaalt op deze manier en ook Word Biblical Commentary verdedigt deze vertaling JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 9/19

10 grote wonderen en tekenen. Je zou dus kunnen zeggen dat de geestelijke gaven het door de Geest gegeven gereedschap is voor de gelovige om de bediening van Jezus te kunnen uitoefenen Bedieningen: toerustend, missionair leiderschap Het doel van de vijf bedieningen is om de heiligen toe te rusten voor het werk in zijn dienst (Ef. 4:12). Bedieningen nodig zijn om de heiligen toe te rusten voor de bediening van de gemeente. Het Griekse woord voor toerusten (katartismos) wordt in het NT gebruikt in de betekenis van repareren (van netten door vissers), voorbereiden (prepare), toerusten (equip), herstellen (restore) en aanvullen/vervolmaken (bring to perfection). In vers wordt duidelijk dat deze toerusting moet leiden tot volwassenheid van de gelovigen. Volwassenheid blijkt uit onderlinge eenheid en liefde onder Christus het hoofd van het lichaam. Het werk in zijn dienst gaat over de roeping van de gemeente. De bedieningen zijn in hun toerustende taak altijd gericht op die roeping van de gemeente, namelijk het gezonden zijn door God. Het leiderschap van de vijf bedieningen kan dus gekarakteriseerd worden als toerustend, missionair leiderschap. Om invulling te geven aan de volledige breedte van de bediening van Jezus is het belangrijk dat alle bedieningen op een of andere manier binnen het leiderschap vertegenwoordigd zijn en dat de ontwikkeling daarvan in de breedte van de gemeente geborgd worden. Het is de bedoeling dat iedere gelovige wordt toegerust en opgebouwd tot volwassenheid. Iemand die volwassen is geeft vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid invulling aan zijn roeping, en kan zelfstandig functioneren in dienst van zijn Heer. Het is belangrijk om binnen de gemeente de ruimte te bieden voor iedereen om zijn bediening te ontwikkelen tot volwassenheid. Dat is werkelijk apostolisch, want een volwassen gelovige kan weer (uit)gezonden worden, en zo ontstaat er vermenigvuldiging. Hirsch (2007:116) spreekt in dit verband van het belang van een cultuur van releasing and empowerment (loslaten en bekrachtigen) in plaats van een cultuur van management and control (besturen en controleren) Bestaan de bedieningen nog? In de Rooms-Katholieke, Luthers, Orthodoxe en Gereformeerde traditie wordt vrij algemeen aangenomen dat de bediening van de apostelen en profeten enkel voor de eerste eeuw gegeven waren. Omdat deze bedieningen vandaag de dag niet meer bestaan, kunnen ze ook geen rol hebben in het hedendaagse leiderschap. Dit is de reden dat vandaag de dag bedieningen geen plaats hebben in de theorie en de praktijk van kerkelijk leiderschap. Vanaf de tweede helft van de vorige eeuw ontstaat er echter vernieuwde aandacht voor apostolisch leiderschap vanuit de pentecostale en missionaire kerk beweging (Bakker 2014:6,11). Het woord apostel (apostolos) betekent letterlijk gezondene of afgezant. Stott (2006:15) ziet drie manieren van gebruik van het woord apostel in het NT. Allereerst zijn alle gelovigen gezondenen van Christus. Ten tweede zijn er afgezanten van de gemeente die we tegenwoordig zendelingen zouden noemen. En ten derde zijn er speciale afgezanten van Christus, zoals de twaalven, Paulus en waarschijnlijk ook Jakobus die persoonlijk zijn uitgekozen door Christus, die ooggetuigen waren geweest van de historische Jezus en die bijzonder geïnspireerd waren door de Geest (om bijvoorbeeld het NT te kunnen schrijven). JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 10/19

11 Stott is van mening dat er in de kerk van nu geen apostelen meer zijn met een vergelijkbaar gezag als die van het derde type. We kunnen daar niet omheen wat betreft het feit dat zij ooggetuigen zijn geweest van de historische Jezus en dat zij het leerstellig fundament voor de kerk hebben gelegd (de leer der apostelen, Hand. 2:42). Maar in het NT komen we ook nog andere apostelen tegen. Ouweneel (2010:296) onderscheidt deze mindere apostelen in drie hoofdgroepen: hen die een bediening 5 hadden, hen die gezonden waren voor een specifieke opdracht en hen die apostolische kenmerken laten zien. Er is geen reden te noemen waarom deze mindere apostelen na de eerste generatie uitgestorven zouden zijn. Net zo goed als er vandaag nog evangelisten, herders en leraren zijn, zullen ook de bedieningen van apostelen en profeten er nog moeten zijn. In Efeze 4:12-13 wordt duidelijk dat de vijfvoudige bedieningen nodig zijn zolang de heiligen nog volmaakt, geestelijk volwassen, moeten worden en het lichaam van Christus nog verder moet worden opgebouwd. Zolang de gelovigen nog niet gekomen zijn tot eenheid van het geloof en van de kennis van de Zoon van God kunnen we niet zonder deze gave van Christus voor de gemeente. Ouweneel (2010:88) trekt op basis daarvan dan ook de conclusie dat alle vijf bedieningen vandaag de dag in de kerk nog bestaan. Hij doet zelfs de volgende aanbeveling (Ouweneel 2010:304): Het wordt hoog tijd dat de Kerk weer vrijmoedig gaat spreken over de apostolische (én de profetische) bediening, en over de bedienaars die een dergelijke bediening uitoefenen. Het kan slechts tot haar schade zijn als zij niet weet wie degenen zijn die [ ] als apostelen dienen Apostelen Het woord apostel stamt van een Grieks begrip en betekent gezondene. Apostelen waren generaals van de Griekse koning die niet alleen land veroverden, maar het nieuwe gebied helemaal Grieks maakten. Zij brachten en implementeerden de Griekse cultuur. De Grieken zijn hier zeer goed in geslaagd. In de tijd van Jezus bestond het Griekse rijk niet meer. Het was veroverd door de Romeinen. Maar de Romeinen hadden de Griekse cultuur overgenomen. Ze aanbaden zelfs de Griekse goden. En de voertaal was in grote delen van het Romeinse rijk Grieks. De cultuur was Grieks, de wetenschap was Grieks, etc. Wie met een Griekse apostel te maken had, had te maken met een vertegenwoordiger van de koning. De bedoeling was dat zij zo de koning zouden vertegenwoordigen dat het zou lijken alsof je daadwerkelijk met de koning te maken had. Jezus kwam als gezondene van de Vader naar de wereld. In Hebr. 3:1 wordt Jezus apostel genoemd. Hij was de eerste en volmaakte apostel (Prince 2007:178). Hij kwam om de mensen terug te brengen bij God, om de Vader te openbaren (Joh. 14:9) en om het Koninkrijk van God op aarde te brengen. Je zou kunnen zeggen dat Jezus de cultuur van de hemel op aarde bracht (Matt. 6:10). Jezus deed alleen wat hij de Vader zag doen. Hij bracht continu het hart van de vader tot expressie. Toen hij bijvoorbeeld de overspelige vrouw niet veroordeelde en haar redde van de dood door steniging, was dat een expressie van het hart van de Vader die de relatie met Zijn dochter herstelde en haar wilde bevrijden. Apostelen zijn geroepen om net als Jezus het vaderhart van God en zijn Koninkrijk te openbaren. 5 Jakobus, Jozef, Simon, Judas, Barnabas, Andronikus, Junia, Silas, Timotheüs, Apollos. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 11/19

12 Zoals Jezus gezonden was door zijn Vader, zo zendt Hij ook ons (Joh. 20:21). In feite zijn alle heiligen gezondenen, of met andere woorden: apostolisch. Wij zijn geroepen om Jezus te vertegenwoordigen in de wereld en zijn werken te doen. Naast het feit dat elke gelovige gezonden is, geeft Jezus sommigen gegeven als apostelen om de heiligen toe te rusten tot het werk van dienstbetoon, tot opbouw van het lichaam van Christus (Ef. 4:11), zodat wij in alles zouden groeien naar Hem die het hoofd is, namelijk Christus (Ef. 4:15). De essentie van de apostolische bediening is uit te gaan. Een niet bewegende apostel is in tegenspraak met zichzelf. Als gezondene is het de opdracht om het koninkrijk van God te verbreiden. De apostel wordt niet gezonden door een gemeente of organisatie, maar door God zelf. De twee belangrijkste functies van een apostel is kerken grondvesten naar de orde van God, en orde brengen in kerken die al bestaan. Paulus vestigde gemeenten, maar schreef ook brieven aan gemeenten die hij niet gesticht had om richtlijnen en sturing te geven, zoals bijvoorbeeld de gemeente van Rome en Kolosse (Prince 2007:190). In de metafoor van de gemeente als gebouw worden in Efeze 2:20 apostelen en profeten aangeduid als het fundament. Ook Paulus zegt van zichzelf dat hij het fundament heeft gelegd (1 Kor 3:10). Het leggen van fundamenten is onderdeel van de door Christus gegeven bediening van apostelen en profeten. Het apostolische brengt het vaderhart van God tot expressie in zijn gemeente en daarbuiten. De kern van het apostolische is dat het cultuur verandert en vernieuwt, zoals Jezus dat ook deed. Het apostolische brengt de cultuur van de hemel in concreto op aarde; het geeft handen en voeten aan wat Jezus doet en belichaamt de missie van het Koninkrijk. Apostolisch leiderschap is per definitie dienend. Jezus zei dat als je de eerste wilt zijn, dat je dan het hart van een dienaar moet hebben. Het apostolische is niet dictatoriaal, maar wel richting gevend. Het is niet dwingend, maar inspirerend en motiverend Profeten Om een goed begrip te hebben van het ambt van profeet is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de gave van profetie (1 Kor 12) en de bediening van profeet (Efeze 4). De gave van profetie is beschikbaar voor iedereen die de Heilige Geest heeft. De bijbel stimuleert ons zelfs om ons uit te strekken naar deze gave. 1 Kor 14:2 zegt: Streeft naar de gaven des Geestes, doch vooral naar het profeteren. De bediening van profeet is echter niet iets wat we zelf kunnen ontwikkelen. God roept mensen in deze bediening en stelt hen aan in de gemeente. 1 Kor 12:28 zegt: En God heeft sommigen aangesteld in de gemeente, ten eerste apostelen, ten tweede profeten en ten derde leraren, verder krachten, etc. Er is blijkbaar een van God gegeven ordening binnen deze bedieningen. De gave van profetie is bedoeld ter opbouw, bemoediging en vertroosting (1 Kor 14:3). Dat zijn de duidelijke grenzen die God aangeeft voor het inzetten van deze gave. Iedereen mag in deze gave uitstappen en groeien binnen deze grenzen. De bediening van profetie is gegeven om de heiligen toe te rusten voor het werk in Zijn dienst, tot opbouw van het lichaam, zodat het tot volle groei en eenheid komt (Efeze 4). De bediening van profeet betreft dus een aanstelling en roeping. Net als bij de apostelen zullen JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 12/19

13 profeten herkent en erkent worden door de gemeente. Je noemt jezelf geen profeet, maar wordt als dusdanig herkend en erkend. Profeten hebben evenals apostelen, leraars en evangelisten een bovenlokale bediening. Ze zullen in het lichaam van Christus in bredere zin herkend worden en functioneren. Het niveau van het profetische woord van een profeet is dieper en qua inhoud gedetailleerder dan dat van iemand met de gave van profetie. Het heeft meer gezag en is nauwkeuriger. Het betreft hier immers iemand die door God is aangesteld. Ook echter voor de woorden van iemand met de bediening van profeet geldt dat ze getoetst moeten worden. Het nieuwe testament is hier duidelijk over. Een oudtestamentische profeet was de enige in zijn/haar omgeving die de Heilige Geest had. De woorden van zo n profeet waren 100% accuraat. In de nieuwtestamentische situatie heeft iedereen de Geest en hebben de leden van het lichaam elkaar bovendien nodig (1 Kor 12). God openbaart zich binnen het lichaam door middel van teamwork. Volledige openbaring komt nooit door een mens alleen! De woorden van profeten moeten getoetst worden. Bij voorkeur door andere profeten. Ons profeteren wordt onvolkomen genoemd. Maar we strekken ons uit naar het volmaakte. Iemand met de bediening van profeet is getraind in deze materie. Er zijn zogenaamde profetenscholen. In de bijbel was hier ook reeds sprake van (bij Samuel in Rama en bij Elisa). Er is een verschil tussen valse profetie en onvolkomen profetie. Valse profetie komt voort uit het eigen hart van mensen (verzinsels) of wordt zelfs demonisch geïnspireerd. Als onze profetie niet uitkomt betekent dit echter niet dat die vals was! We mogen groeien in deze gave. En bij groeien hoort fouten maken, en dat mag! Het lijkt op het proces van leren lopen. Dat gaat gepaard met vallen en opstaan. Iemand met de bediening van profeet is echter iemand die de kunst van het profeteren goed verstaat en erin getraind en geoefend is. Over het algemeen zit zo iemand er niet vaak naast en betreft het dan bijvoorbeeld een verkeerde interpretatie van een beeld wat hij/zij zag. Wat hij/zij zag klopte dan wel, maar de uitleg niet volledig (zie voor uitgebreide informatie de boeken van Graham Cooke over dit onderwerp). Profetie is geen toekomst voorspellen. Het is een vertolking van het spreken van God. Soms gaat het wel over de toekomst, maar vaak ook niet. Profetie zet altijd iets in beweging. Het betreft namelijk het spreken van God. Als God zegt er zij licht, dan is er ook meteen licht. Het woord van iemand met de bediening van profeet zal altijd tegelijk iets in iemand losmaken met het doel dat het in het leven van die persoon ook tot uitvoering zal komen. Vaak gaat profetie over Gods plannen, dromen en roeping voor individuen en Zijn gemeente Evangelisten Een evangelist is iemand die de goede boodschap verkondigt, goed nieuws aan de mensen brengt. Een evangelist wordt gedreven door het verlangen om mensen te helpen, om fundamentele bijbelse boodschappen te begrijpen en er gehoor aan te geven. Zijn voornaamste zorg voor niet-christenen is om hen te helpen, redding en vergeving van zonden te vinden. De evangelist is een verkondiger van de fundamentele christelijke geloofsovertuigingen (Eberle 2000:15). JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 13/19

14 Herders WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID De herder heeft het hart van God om zijn volk te weiden. De herder brengt mensen bij elkaar, en zorgt voor het hart. De herder maakt dat mensen zich welkom voelen, ontspannen zijn en zich veilig voelen in het lichaam van Christus, zodat ze kunnen groeien in discipelschap Leraars De leraar helpt mensen Gods waarheden te begrijpen. De leraar heeft een hart voor mensen en wil niets liever dan dat zij Gods principes begrijpen en daardoor in vrijheid en tot eer van God kunnen leven. Een natuurlijk begaafd leraar kan in staat zijn om uit te leggen aan een persoon waarom hij zondigt en wat de bijbel erover te vertellen heeft. Een leraar die de geestelijke gave heeft, zet de kracht vrij in zijn onderwijs om de persoon te bevrijden. De Geest der Waarheid (Joh. 14:17), die mensen vrij maakt (Joh. 8:32), werkt door en met de door de Geest gezalfde leraar (Eberle 2000:14). 1.4 Bedieningen, oudsten en diakenen In de vorige paragraaf 1.3 is uitgebreid stilgestaan bij de roeping van de gemeente in relatie met de vijf bedieningen, die wat betreft leiderschap een toerustend, missionair karakter hebben. Naast bedieningen komen in het nieuwe testament ook oudsten en diakenen naar voren als leiders van de gemeente. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op deze drie vormen van leiderschap en hoe ze zich tot elkaar verhouden Het functioneren van bedieningen In Lucas 6:12-13 kiest Jezus twaalf apostelen uit een groep van zijn volgelingen. In Handelingen beginnen deze apostelen, na de uitstorting van de heilige Geest te functioneren in hun bediening als apostelen. Op de pinksterdag ontstaat de gemeente, waaraan direct 3000 discipelen worden toegevoegd na de toespraak van Petrus (Hand. 2:41-42). Van deze groep wordt gezegd dat zij trouw bleven aan het onderricht van de apostelen. Direct wordt het toerustende missionaire leiderschap van de apostelen zichtbaar. In handelingen komen we vier van de vijf bedieningen tegen. De naam van het boek Handelingen der Apostelen geeft al aan dat met name de apostelen veelvuldig in beeld zijn. In Hand. 13:1-2 worden profeten en leraren genoemd, die door de heilige Geest worden aangezet om Paulus en Barnabas als apostelen in te zegenen. Agabus wordt als profeet tweemaal bij naam genoemd (Hand. 11:28, 21:10). Filippus wordt als evangelist genoemd (Hand. 21:8) Diakenen In Hand. 6:1-4 komen de apostelen niet meer voldoende aan hun bediening toe, omdat het praktische werk zich opstapelt. Er ontstaan zelfs problemen in de praktische ondersteuning (diakonia). De oplossing hiervoor is dat er mannen worden aangesteld voor het praktische werk, zodat de twaalf apostelen zich konden richten op de verkondiging van Gods Woord. De mannen worden door de gemeenschap uitgekozen en vervolgens formeel ingezegend onder handoplegging door de apostelen. Diakenen worden in het Nieuwe Testament dienaren (diakonos) en helpers genoemd. Diakenen zijn van essentieel belang voor het praktisch functioneren van de gemeente, en onmisbaar ter ondersteuning van het geestelijk leiderschap. Handelingen 6:1-7 maakt JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 14/19

15 duidelijk dat de geestelijk leiders zich kunnen richten op hun geestelijke taak als ze de praktische zaken kunnen overlaten aan diakenen. In Filippenzen 1:1 spreekt Paulus de gehele lokale gemeente van Filippi aan. Hij groet naast de heiligen, twee groepen leiders: oudsten en diakenen. Ook in 1 Tim. 3:1-13 worden oudsten en diakenen naast elkaar genoemd. Dit maakt duidelijk dat diakenen door Paulus als aparte groep leiders worden onderscheiden. Diakenen komen in het Nieuwe Testament voor als leiders voor de lokale gemeente (Prince 2007:249) en zijn belast met de materiële zorg (Prince 2007:283). Het leiderschap van diakenen kan dus gekarakteriseerd worden als praktisch, materieel leiderschap Oudsten In Hand. 11:27-30 blijken er ineens oudsten te zijn in de gemeente van Jeruzalem. De term oudsten komt al eerder voor in Handelingen aanduiding voor de leiders van het volk (bijv. Hand. 4:5: de de leiders, de oudsten en de Schriftgeleerden ). Daarnaast kende het volk Israël al oudsten toen het nog in slavernij leefde in Egypte (Ex. 3:16). Oudste was dus een bekend concept in toenmalige cultuur. In Hand. 14:23 zien we dat Paulus en Barnabbas oudsten aanstellen als leiders in de gemeenten die ze gesticht hebben. Ook geeft Paulus opdracht aan Titus om oudsten aan te stellen (Titus 1:5). In Hand. 15 worden apostelen en oudsten als aparte groepen onderscheiden. Beide groepen zijn betrokken bij het oplossen van een conflict. Ze werken samen, maar worden wel als aparte groepen benoemd. Het Nieuwe Testament gebruikt de termen oudste/ouderling (presbyteros), opziener (episkopos), voorganger/leider (hegoumenos), wie leidinggeeft en herder om de geestelijke leiders aan te duiden. In 1 Tim. 3:1-13 en Titus 1:5-9 worden lijsten met kwalificaties genoemd voor oudsten. Oudsten zijn belast met de geestelijk zorg voor de gemeente (Prince 2007:283). Het beeld van oudsten dat in het NT naar voren komt is dat van een Herder (Hand. 20:28; 1 Petr. 5:2-4), om de gemeente te weiden, zoals een herder zijn schapen weidt. De herder leidt zijn schapen naar voedingsgrond, beschermt hen tegen vijanden/aanvallers, zorgt voor verwonde en zieke schapen, zoekt en redt verloren en beklemde schapen. In het algemeen heeft een goede herder zijn schapen lief en deelt zijn leven met hen. Onderwijzer/prediker (1 Tim. 5:17; Hebr. 13:7): het geven van onderwijs Opziener (Hand. 20:28): erop toezien dat wat er door anderen gedaan wordt op de juiste manier gebeurt Leiders/Leidinggeven (1 Tim. 5:17; Hebr. 13:7; 1 Petr. 5:3): het leiden van activiteiten (die met meerderen gedaan worden); voorganger in de zin van iemand die voorop gaat. Samenvattend kan het leiderschap van oudsten gekarakteriseerd worden als pastoraal, toezichthoudend leiderschap De verhouding tussen bedieningen en oudsten Het Griekse woord ecclesia dat wordt vertaald met gemeente wordt in het Nieuwe Testament gebruikt om zowel de universele wereldwijde gemeente van Christus aan de duiden, alsook de plaatselijke gemeente. De lokale gemeente is onderdeel van de totale gemeente. Toch zien we in het Nieuwe Testament geen centraal hoofdkwartier van een regio of wereldwijde kerk, zoals zich dat in de tweede helft van het eerste millennium ontwikkelde JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 15/19

16 voor de Westerse kerk vanuit Rome. Beter gezegd, de kerk wordt bestuurd vanuit een hemels hoofdkwartier, heeft één hoofd: Jezus, en wordt geleid door één Geest. Jezus is Heer over de kerk, en de Geest is Heer in de kerk. (Prince 2007:104). Jeruzalem speelde wel een bijzondere rol in de vroege kerk vanwege het apostolisch gezag van de apostelen (de twaalf), maar zij oefenden geen ambtelijk gezag uit als opzieners over een aantal gemeenten. Ook oefende geen enkele gemeente gezag uit over andere gemeenten. In Openb. 2 worden de zeven gemeenten zelf direct aangesproken op hun verantwoordelijkheden door Christus zelf. Elke lokale gemeente is persoonlijk verantwoordelijk aan het hoofd, Christus (Ouweneel 2010:264). De lokale gemeenten in het Nieuwe Testament staan echter wel in verbinding met elkaar als leden van het wereldwijde lichaam van Christus, de universele of globale gemeente. In het NT zien we dat apostelen en andere rondreizende bedieningen (1 Joh. 10) voor de connectie zorgen. We zien dat Paulus en Barnabas gemeenten stichten en na enige tijd daar oudsten aanstellen (Hand. 14:23). Ook Titus krijgt van Paulus de opdracht om oudsten aan te stellen op Kreta (Tit. 1:5). Paulus blijft (op afstand) bij de gemeenten betrokken in onderwijs en bemoediging, getuige zijn nieuwtestamentische brieven. Zijn apostolisch gezag wordt blijvend erkend door de gemeenten. Maar andersom spreekt Paulus in zijn brieven (de leiding van) de gemeente aan op de verantwoordelijkheid die ze hebben voor de lokale gemeente. Dus, ook al is de gemeente persoonlijk verantwoordelijk aan Christus, tegelijkertijd blijft zij afhankelijk van en openstaan voor onderwijs en leiding vanuit andere delen van het lichaam van Christus Lokaal en interlokaal In het Nieuwe Testament worden oudsten aangesteld en ingezegend voor de plaatselijke gemeente. Het oudsteschap is dus lokaal van karakter. Bedieningen hebben een meer interlokaal karakter. We zien de apostelen rondreizen, en ook de profeet Agabus en de evangelist Filippus komen we op verschillende plaatsen tegen. Bedieningen zijn niet gebonden aan de plaatselijke gemeente, omdat een bediening door Christus gegeven is aan de gemeente als geheel. Paulus en Barnabas werden juist door de leiders van Antiochië ingezegend om er als apostelen op uit te gaan Soeverein en onderling afhankelijk Beide leiderschapsvormen van oudsten en bedieningen zijn op hun eigen gebied soeverein en tegelijkertijd onderling afhankelijk. Lokale oudsten zijn afhankelijk van de interlokale bedieningen. Echter bedieningen kunnen het plaatselijk gezag van de oudsten nooit terzijde schuiven. Bedieningen zijn op hun beurt afhankelijk van de oudsten door wie zij zijn uitgezonden (Ouweneel 2010:302). Prince (2007:139) spreekt van apostolische teams (bedieningen) en oudsten, als van twee benen aan één lichaam. Beide vormen van geestelijk leiderschap zijn nodig, en beide vormen laten zich leiden door de Heilige Geest. Het Nieuwe Testament geeft een indruk van de mooie manier waarop oudsten en bedieningen met elkaar samenwerken. Op initiatief van de Heilige Geest worden apostolische team door het leiderschap van de gemeente uitgezonden. We lezen bijvoorbeeld dat Paulus en Barnabas door het leiderschap van Antiochië worden uitgezonden om een taak te volbrengen (Hand. 13:1-3; 14:26). Paulus is op zeer bijzondere wijze tot zijn bediening geroepen: door een hemels visioen (Hand. 22:17-21). Toch wordt hij in Handelingen pas apostel genoemd, nadat hij door handoplegging door de gemeente van Antiochië is JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 16/19

17 uitgezonden (Hand. 13:1-3, Ouweneel 2010:302). Vervolgens zijn het Paulus en Barnabas die op hun beurt oudsten aanstellen in de gemeenten die ze stichten (Hand. 14:23). Uiteindelijk doen ze verslag van de grote dingen die God heeft gedaan voor de gehele gemeente in Antiochië (Hand. 14:26). Ook interessant is de ontwikkeling van Timotheüs. Hij staat goed bekend in zijn lokale gemeente in Lystra en wordt vervolgens door Paulus opgenomen in zijn team (Hand. 16:1-3). Timotheüs is door profetische woorden hiertoe geroepen. Deze woorden zijn door de oudsten van zijn gemeente over hem uitgesproken (1 Tim. 1:18, 1 Tim. 4:14). Timotheüs leert van Paulus en wordt na verloop van tijd ook als apostel erkend (1 Thess. 1:1; 2:6-7). Uiteindelijk krijgt Timotheüs van Paulus de opdracht om op zijn beurt weer oudsten aan te stellen door handoplegging (1 Tim. 5:17-23). Dus oudsten zenden bedieningen uit, die op hun beurt weer oudsten aanstellen (Prince 2007:165). Hoe functioneren nu de interlokale bedieningen binnen de lokale gemeente in verhouding tot de oudsten? Want ook al zijn bedieningen interlokaal van karakter, desalniettemin zullen zij vaak functioneren vanuit een gemeente, of op zijn minst aangesloten zijn bij een plaatselijke gemeente. In 1 Petr. 5:1 wordt duidelijk dat Petrus zichzelf als mede-oudste van de gemeente van Jeruzalem beschouwt, terwijl hij tevens apostel is. Het nieuwe testament onderscheidt voor het geestelijke leiderschap binnen de lokale gemeente geen andere groep, of persoon, behalve oudsten. Iemand met een bediening, die functioneert binnen het leiderschap van een plaatselijke gemeente, heeft dus de positie van oudste Prince (2007:259). Daarbij is het natuurlijk zo dat niet iedereen met een bediening tevens oudste hoeft te zijn in zijn/haar lokale gemeente Individueel of teamverband Een gemeenschappelijk kenmerk van zowel bedieningen als oudsten is dat ze beiden over het algemeen in teamverband werken (Prince 2007:139). Het plaatselijke leiderschap van de lokale gemeente in het Nieuwe Testament is altijd meervoudig. Het komt niet één keer voor dat een lokale gemeente wordt geleid door één persoon die voorganger is (Prince 2007:252). Eventueel kan een oudste als primus interparis (de eerste onder gelijken) leidinggeven, maar deze heeft geen formeel gezag over andere oudsten (Ouweneel 2010:272). Ook apostelen functioneerden voornamelijk in teamverband. Tegelijkertijd laat de Bijbel zien dat God individuele mensen roept voor een specifieke bediening of taak. De twaalf en Paulus worden geroepen als apostelen, en ook Timotheüs wordt door een profetisch woord geroepen. Zij werden binnen de gemeente erkend en door handoplegging bevestigd en uitgezonden en hun werd een grote verantwoordelijkheid toevertrouwd. Geleid door de Geest, handelden zij zelfstandig, maakten beslissingen en spraken en schreven op eigen gezag. Maar ze bleven verbonden met de gemeenschap van waaruit ze uitgezonden werden en kwamen terug om daar verantwoording af te leggen. Paulus is hier een groot voorbeeld van. Hij rapporteerde regelmatig aan de gemeente in Antiochië en Jeruzalem. Leiders mogen het vertrouwen krijgen om zelfstandig te beslissen en te handelen. Het is daarbij belangrijk dat leiders zichzelf ook stellen onder leiderschap; dat zij bereid zijn verantwoording af te leggen en, indien nodig, bijgestuurd te worden. Wie niet zelf bereid is zich onder leiderschap te stellen kan geen leiderschap geven. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 17/19

18 1.5 Conclusie WERKGROEP LEIDERSCHAP EDR ZUID Leiderschap dient de roeping van de gemeente. De roeping van de gemeente heeft haar oorsprong in de bediening van Jezus. In de bediening van Jezus herkennen we de aspecten van de vijfvoudige bediening die in Efeze 4:11 wordt genoemd. Deze aspecten zijn fundamenteel in de bediening van Jezus, en daarmee ook in de bediening van de gemeente én de individuele gelovige. De gemeente is immers geroepen om de bediening van Christus in alle dimensies uit te leven. Alle gelovigen hebben gaven ontvangen en dragen naar vermogen bij aan de bediening van de gemeente. In Efeze 4:11 wordt duidelijk dat er mensen met een bediening zijn om de gelovigen toe te rusten tot dienstbetoon. Dit zijn apostelen, profeten, evangelisten, herders en leraren. Het leiderschap van de gemeente wordt gevormd door bedieningen, oudsten en diakenen. Elke groep heeft een eigen verantwoordelijkheid binnen het leiderschap. Bedieningen: toerustend, missionair leiderschap Oudsten: pastoraal toezichthoudend leiderschap Diakenen: praktisch, materieel leiderschap Bedieningen en oudsten zijn onderling afhankelijk van elkaar en hebben elkaar nodig. Bedieningen zijn interlokaal van karakter, en oudsten lokaal. Nieuwtestamentisch leiderschap functioneert in teamverband en is dienend van aard. Leiders, of dit nu bedieningen, oudsten of diakenen zijn, hebben het vertrouwen om zelfstandig te beslissen en te handelen, en zijn daarbij bereid altijd verantwoording af te leggen. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 18/19

19 2 Literatuurlijst Bakker, J.P.C Apostelen welkom?! Masterthesis. Kampen Theologische Universiteit. Eberle, Harold R Een andere wijnzak. Harderwijk: Bread of Life / Highway Media. Ouweneel, Willem J De kerk van God I. Ontwerp van een elementaire ecclesiologie. Heerenveen: Uitgeverij Medema. Hirsch, Alan & Catchim, Tim The Permanent Revolution. Apostolic Imagination and Practice for 21st Century Church. San Francisco: Jossey-Bass Prince, Derek Gods kerk herontdekt. Winterswijk: DPM Nederland. Stott, John Christelijk leiderschap. Bijbelse modellen voor kerk evangelie en bediening. Novapres. JEZUS CENTRAAL IN AL ONZE KLEURRIJKE RELATIES 19/19