Periode 8 oktober april 2008

Transcriptie

1 4 e tussenrapportage SHO-actie Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India) Periode 8 oktober april 2008 Samenwerkende Hulporganisaties: ICCO & Kerk in Actie Mensen in Nood/Cordaid Nederlandse Rode Kruis Oxfam Novib Stichting Vluchteling Tear Terre des Hommes Unicef Nederland SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 1

2 Inhoudsopgave Korte terugblik 2 1. Inleiding 3 2. Hulp algemeen 4 3. Realisering van doelen 5 4. Knelpunten en oplossingen 8 5. Hoe wordt uw gift besteed? Geleerde lessen en aanbevelingen 15 Kanttekeningen 16 Adressen en contactpersonen 17 Korte terugblik De aardbeving in Pakistan en India in de vroege ochtend van 8 oktober 2005 was de ergste natuurramp in het gebied in 100 jaar tijd. De beving had een kracht van 7.6 op de schaal van Richter en de energie die vrijkwam was vergelijkbaar met atoombommen. Binnen 24 uur werden nog eens 105 naschokken geregistreerd. Ze veroorzaakten grote paniek onder de bevolking. De ramp drong langzaam tot de wereld door. Na de tsunami en de orkaan Katrina in de Verenigde Staten leek het of de wereld een beetje rampenmoe was. Of was de reactie laat omdat er geen westerse toeristen bij de ramp om het leven kwamen, zoals de president van Pakistan beweerde. De SHO startten een dag na de ramp de Nationale Actie: Help de slachtoffers van de aardbeving in Pakistan, India en Afghanistan. Giro werd geopend. De gevolgen in Afghanistan vielen mee en extra noodhulp was daar niet nodig. De meeste aandacht in de hulpverlening ging uit naar Pakistan. Op giro is meer dan 42 miljoen binnengekomen, inclusief een bijdrage van 2 miljoen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Particulieren, bedrijven, gemeenten en provincies droegen bij aan deze hoge opbrengst. 2 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

3 1. Inleiding In deze vierde tussenrapportage leggen de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) verantwoording af over de bestedingen die zij tussen 8 oktober 2005 en 10 april 2008 gedaan hebben ten behoeve van de actie Help slachtoffers aardbeving in Pakistan en India. Een eerste rapportage werd geschreven over de noodhulpfase (t/m 31 maart 2006), de tweede rapportage besloeg de periode tot en met 31 juli 2006 en de derde rapportage betrof de periode tot en met 31 juli Dit rapport is gebaseerd op deelrapportages van acht Nederlandse organisaties, die rechtstreeks geld hebben ontvangen van giro voor de hulpverlening aan de slachtoffers van deze aardbeving. In de deelrapportages is op voorgeschreven wijze kwantitatieve en kwalitatieve informatie geleverd over de bestedingen, de doelgroepen, de sectoren en de landen. Dit rapport is een samengevat verslag van de deelrapportages. Voor deze rapportage maken de SHO-lidorganisaties gebruik van de rapportages die zij uit het veld van hun partnerorganisaties ontvingen. De uitvoerende organisaties leggen periodiek verantwoording af over het verloop van de projecten. Iedere organisatie heeft eigen afspraken gemaakt over de rapportageverplichtingen die zij stelt aan haar partners. Deze werkwijze heeft tot gevolg dat de resultaten van iedere organisatie een verschillende periode kunnen beslaan en dat niet van alle lopende en soms al uitgevoerde projecten de rapportages binnen zijn. Bij elke volgende tussentijdse rapportage van de SHO kunnen meer resultaten worden gemeld. De Samenwerkende Hulporganisaties In Nederland werken acht organisaties samen als de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) om landelijk fondsen te werven ten behoeve van getroffenen van grote rampen. De door de SHO bijeengebrachte middelen worden aan de individuele SHO-leden toebedeeld op basis van een verdeelsleutel. Deze sleutel wordt bepaald aan de hand van de omvang van de reguliere noodhulpprogramma s van de leden en het draagvlak van de lidorganisaties in Nederland. Elektricien in opleiding. Jonge mannen krijgen van een partner van Oxfam Novib een opleiding om weer in hun inkomen te voorzien. SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 3

4 2. Hulp algemeen De noodhulpfase in zowel Pakistan als India is volledig afgerond. Wel wordt door vrijwel alle organisaties kortstondige hulp verleend aan mensen in het aardbevingsgebied die door hevige sneeuwval, landverschuivingen of overstromingen opnieuw in acute nood verkeren. Deze hulp bestaat uit het distribueren van goederen zoals tenten, dekens en voedselpakketten of opvang van de getroffenen in tijdelijke kampen. Hoewel in deze noodhulp ook tijd en middelen worden geïnvesteerd, werken de deelnemende organisaties en hun uitvoerende partners vooral hard mee aan de duurzame wederopbouw van het gebied. Na een overgangsperiode waarin in samenwerking met de getroffenen geïnventariseerd werd op welke sectoren de hulp gericht moest worden (plus het selecteren van lokale partners, planning en capaciteitsopbouw), is voor de meeste organisaties de rehabilitatiefase halverwege 2006 ingegaan. Voor een aantal SHO-leden zijn alle activiteiten in deze wederopbouwfase al afgesloten. Voor een aantal andere lopen specifieke deelprojecten vanwege verschillende redenen nog door. De SHO-organisaties werken vrijwel uitsluitend met lokale partners die reeds Slechte vrouw Shamim Bibi woont in het dorpje Moorat Mera UC Perhina, in Mansehra. Haar man werkt als arbeider in Karachi. Van zijn inkomen kunnen ze nauwelijks rondkomen. Om wat extra geld te verdienen, verricht ze naaiwerk. Omdat haar man niet aanwezig is, moet ze als alleenstaande ouder naast het huishouden ook dagelijkse taken als boodschappen buitenshuis doen. Dit is in de lokale cultuur volgens de conservatieve normen voor vrouwen ongebruikelijk is. Tot verdriet van Shamim Bibi werd in het dorp over haar geroddeld en gezegd dat zij een slechte vrouw was. Naar aanleiding van Shamim Bibi s verhaal, organiseerde Sungi, partner van Oxfam Novib, een workshop waarin vrouwen van het dorp bewuster van hun rechten werden gemaakt. De resultaten werden al gauw duidelijk zichtbaar. Sommige vrouwen begonnen Shamim Bibi te helpen door het huishouden te delen en op haar kinderen te passen wanneer zij van huis moest zijn. De mannen van het dorp zijn ook opgehouden met roddelen. Shamim Bibi kan nu zonder veel zorgen haar boodschappen doen en de stoffen kopen voor haar naaiwerkzaamheden. werkzaam waren in het aardbevingsgebied of zich elders in de regio met noodhulp bezighielden. Deze partners hebben expertise en ervaring, zijn bekend met de omgeving en cultuur en hebben inzicht in de behoeften van de bevolking. Zij worden door de SHO-organisaties ondersteund met financiële middelen, maar vaak ook met capaciteitsontwikkeling van hun staf of organisatie als geheel. Soms werden ook Nederlandse deskundigen uitgezonden ter ondersteuning van de lokale partners. Tijdens de eerste maanden na de ramp lag het zwaartepunt bij het zo snel en goed mogelijk voorzien in de basisbehoeften van de getroffen bevolking: voedsel, water en sanitaire voorzieningen, onderdak en medische zorg. Ook de opvang van getraumatiseerde mensen had prioriteit. In de huidige wederopbouw- of rehabilitatiefase gaat het om duurzame wederopbouw van het gebied. Daarbij richten de organisaties zich vooral op de wederopbouw van de infrastructuur (waaronder de herbouw van huizen, scholen, ziekenhuizen en watervoorzieningen), het bevorderen van toegang en kwaliteit van de gezondheidszorg en het onderwijs, het herstellen of versterken van levensonderhoud en capaciteitsopbouw bij de overheid die uiteindelijk het roer weer volledig zal gaan overnemen. Extra aandacht wordt hierbij gegeven aan kwetsbare groepen, zoals mensen in hooggelegen en geïsoleerde plattelandsgebieden, vrouwen, kinderen, ouderen en minder validen. Ook wordt voorlichting gegeven aan de bevolking over zaken als gezondheid, hygiëne en omgaan met natuurrampen. Een andere belangrijke activiteit in deze fase is capaciteitsopbouw van de uitvoerende partnerorganisaties. Veel partnerorganisaties zijn plotseling op veel grotere schaal gaan werken. Door partners te helpen bij het ontwikkelen van hun organisatie wordt er voor gezorgd dat zij hun werk efficiënt en adequaat kunnen blijven uitvoeren. Daarnaast worden veel programma s uitgebreid geëvalueerd. 4 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

5 3. Realisering van de doelen In de derde tussenrapportage werd al gemeld dat de doelstellingen in de noodhulpfase waren gerealiseerd. Hoewel de wederopbouwprogramma s nog lopen, kan men stellen dat de realisering van de gestelde doelen in zicht komt, ondanks de opgelopen vertraging vanwege de politieke instabiliteit. Uit de deelrapportages blijkt dat door alle organisaties aanzienlijke resultaten zijn geboekt op de verschillende sectoren: Gezondheidszorg In de gezondheidszorg hebben, mede dankzij de SHO-fondsen, nu veel inwoners van het getroffen gebied toegang tot basisgezondheidszorg. De medische diensten, inclusief gezondheidsvoorlichting en gezinsplanning, worden geleverd door mobiele klinieken, noodhulpposten, ziekenhuizen, klinieken en veldhospitalen en zijn vooral in de rurale, afgelegen gebieden beter dan voor de aardbeving. Door training van medische personeel en mensen in de gemeenschap is het stigma op psychische klachten kleiner geworden en zijn de hulpverlening en het doorverwijzingsysteem beter. Veel mannen, vrouwen en kinderen zijn daardoor geholpen met het verwerken van hun trauma s. Er zijn drie veldhospitalen en twee mobiele klinieken opgezet, voorzien van personeel. Ook is vanuit Snackbar Etesham Gul is 20 jaar. Hij runde de lokale snackbar in Bakalot. Na de aardbeving was daar niets meer van over. Nog erger was dat Etesham zijn ouders en zus verloor door de ramp. Gul: Ik was er psychisch slecht aan toe. De vriendelijke benadering en de counseling van Aman waren een grote steun voor mij. Etesham nam deel aan de Basic Business Development Training. Inmiddels heeft hij weer een klein winkeltje op de markt met voedingswaar. Het voeren van een winstgevend bedrijf heeft mijn eigenwaarde erg versterkt. Daar ben ik Aman zeer dankbaar voor. Nederland een chirurgisch team afgereisd om het ziekenhuis in Mansehra bij te staan. Water en sanitaire voorzieningen Veel gemeenschappen kunnen weer gebruik maken van schoon en veilig water, doordat de kapotte watervoorzieningen zijn gerepareerd of vervangen. Sanitaire voorzieningen zijn geïnstalleerd in dorpen en opvangkampen en bij scholen en ziekenhuizen. Ook is de gezondheid van veel inwoners, ook vrouwen en kinderen, vooruit Huizen worden weer opgebouwd. SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 5

6 gegaan door de intensieve voorlichting over een hygiënische levensstijl. Ruim 1 miljoen mensen zijn geholpen (direct of in samenwerkingsverbanden) met water en sanitaire voorzieningen. Zo is in Muzaffarabad een grote waterzuiveringsinstallatie gerepareerd en het stedelijk waterleidingennetwerk hersteld. Ook is er gedurende 9 maanden gezorgd voor afvalverwerking. Dit kwam de hygiënische omstandigheden zeer ten goede. Onderwijs In het onderwijs is bereikt dat veel kinderen weer snel na de aardbeving terug naar school konden, eerst in schooltenten en later in 7 min of meer tijdelijke gebouwen. In de opvangkampen hebben veel kinderen in de kampen voor het eerst kennis gemaakt met onderwijs. In de onderwijssector als geheel is vooruitgang geboekt doordat er veel is geïnvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs door het verstrekken van lesmateriaal, het aantrekken en trainen van (vrouwelijke) leraren en onderwijsambtenaren en het betrekken van ouders bij het onderwijs van hun kinderen. Unicef richtte 22 noodscholen op in kampen. In de dorpen zijn in totaal 520 scholen opgericht. Zo n kinderen en onderwijzers zijn bereikt in de noodhulpfase. Veel scholen zijn herbouwd. Ook is bouwmateriaal geleverd. Kwetsbare kinderen hebben een plaats gevonden in de Child Clubs. Door deze aanpak volgt een hoog percentage van kinderen die voor de aarbeving les kregen nu opnieuw onderwijs. Een klein deel, 1 procent van de SHO-fondsen, is besteed aan voedselveiligheid, vooral in de noodhulpfase en tijdens winters. Zowel in kampen als in de hooggelegen berggebieden is voedsel uitgedeeld mensen zijn voorzien van een voedselpakket, voldoende voor enkele weken. Hierdoor konden de getroffen inwoners de eerste tijd na de aardbeving en de strenge winter overleven. Levensonderhoud De inwoners van het getroffen gebied zijn in de noodfase voorzien van allerhande gebruiksvoorwerpen en andere goederen (b.v. kleding) die zij verloren hadden door het instorten van hun huis. Veel mensen waren bovendien hun bron van inkomsten kwijtgeraakt: landbouwgrond, vee of een winkel. Daarom zijn in de wederopbouwfase kwetsbare families gesteund door vakopleidingen of door het verstrekken van bijvoorbeeld vee of zaden. Landbouwgrond werd weer gebruiksklaar gemaakt door het ruimen van puin in een Cash voor werk -project. Hulp werd ook geboden bij het opzetten van bedrijfjes. Hierdoor is bereikt dat veel gezinnen nu hun eigen inkomen weer kunnen genereren. In totaal zijn zeker mensen op deze wijze geholpen. Onderdak In de sector onderdak werd verreweg het meeste geld besteed. Met dit geld zijn vele duizenden tenten gedistribueerd en is materiaal en gereedschap verstrekt om tijdelijke onderkomens mee op te zetten. In de rehabilitatiefase werden materiaal, gereedschap, training en arbeidskrachten geleverd om getroffenen die hun huizen wilden herbouwen bij te staan. Hierbij is veel aandacht besteed aan het aanleren van nieuwe aardbevingsbestendige bouwmethodes. Soms werd er puin geruimd zonder machines, wat erg zwaar en tijdrovend is, om sneller plaats te maken voor nieuwe gebouwen. De Pakistaanse regering wil dat mensen zelf hun huizen herbouwen met overheidssubsidie, maar in uitzonderingsgevallen hebben de organisaties ook zelf huizen kunnen herbouwen. In de noodhulpfase zijn ruim mensen geholpen met een wintervaste tent of materiaal en gereedschap om zelf een tijdelijk onderkomen mee te maken. Dankzij de SHO-fondsen hebben nu minimaal mensen weer een dak boven hun hoofd. Rampengebied Het getroffen gebied wordt geregeld getroffen door (kleinere) aardbevingen, landverschuivingen, overstromingen en heftige sneeuw- en regenval. Door de input van de organisaties in rampmanagement 6 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

7 weten nu vele getroffenen, gemeenschapsleiders en staf van lokale organisaties hoe ze tijdens en na een eventueel volgende natuurramp moeten reageren. Ook is bereikt dat mensen weten hoe ze de impact van zo n ramp kunnen minimaliseren doordat ze bijvoorbeeld eerste hulp kunnen bieden aan de slachtoffers en weten hoe zij aardbevingsbestendig gebouwen op minder kwetsbare plaatsen kunnen bouwen. In verschillende districten zijn Village Reconstruction Committees opgericht. Honderden mensen zijn getraind in rampenmanagement. Hierdoor en door de preventiecurcussen zijn personen bereikt. Programmamanagement en ondersteuning Relatief veel aandacht en geld is ook uitgegaan naar programmamanagement en ondersteuning. Net als de Pakistaanse overheid, waren veel lokale implementerende organisaties niet voorbereid op een ramp van deze omvang. Ze hadden niet altijd voldoende capaciteit in huis om er adequaat op te reageren op korte en lange termijn. Zij werden daarom door de SHO-leden geholpen bij financieel en inhoudelijk management van de noodhulp- en wederopbouwprogramma s, vaak door middel van capaciteitsopbouw (onder andere door het aanbieden van trainingen voor staf of managers, hulp bij het opzetten van systemen en rapporteren) of het sturen van tijdelijke medewerkers uit Nederland. De implementerende partners zijn daardoor nog effectiever geworden in het bieden van de hulp. De resultaten per organisatie staan beschreven in de deelrapportages, te vinden op de websites van de verschillende SHO-leden. Boerderij verwoest Raj Kumar Raina is gehandicapt en woont samen met zijn vrouw en dochter in Rajarwani. Door de aardbeving is zijn boerderij verwoest. Dit was zijn enige vorm van inkomen. Van de overheid heeft hij wel een toezegging gekregen van IRS (ongeveer 769), maar hij wacht nog steeds op dit geld. CSSS, partner van Cordaid, heeft de familie een wintervaste tent gegeven met dekens, matrassen en keukenartikelen. Raj Raina is blij met de hulp: CSSS was de eerste NGO die ons heeft geholpen na de aardbeving. Ik wil graag dat ze ons nog verder helpen met het weer opbouwen van een huis want ik heb gemerkt dat je CSSS kunt vertrouwen. Weduwe Rakhim Jan is weduwe geworden door de aardbeving. Met haar 5 kinderen bleef ze achter. Haar huis was verwoest en daardoor verbleef het gezin in een tent. Dat ging redelijk tot de winter van Rakhim: Die winter was genadeloos. Ons dorp was geblokkeerd door landverschuivingen en sneeuwval. Met hulp van SRSP/ICCO hebben bewoners van de gemeenschap twaalf permanente onderkomens gebouwd. Rakhim Jan zegt eerlijk dat ze aanvankelijk niet blij was met de bouwmethodes van SRSP/ICCO: Wij maken huizen van modder en stenen, dit ging heel anders. Inmiddels is ze gelukkig met haar nieuwe onderkomen. Voor sommigen is dit gewoon een dak boven het hoofd, maar voor mij is het de hemel! SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 7

8 4. Knelpunten en oplossingen Mensen worden in de dorpjes in groepjes samengebracht om verantwoording te nemen voor de ontwikkeling van hun dorp en gemeenschappelijk oplossen van hun problemen Pakistan Veel van de knelpunten waar SHO-leden en hun partnerorganisaties tegenaan lopen, worden veroorzaakt door de omvang van de ramp en de ontoegankelijkheid van het gebied. Logistiek Door de aardbeving werd het nog moeilijker om de mensen in het toch al ontoegankelijke gebied te bereiken met hulp. Direct na de ramp, maar ook tijdens de wederopbouw werd de hulpverlening belemmerd door slechte wegen, sneeuw, regenval, en aardverschuivingen waardoor toegangswegen soms dagen of zelfs weken geblokkeerd werden. Hierdoor liepen veel projecten vertraging op. Er werd gebruik gemaakt van alle mogelijke vervoersmiddelen, waaronder (leger)helikopters, VN-vluchten, sneeuwscooters en lastdieren. Ook trok men te voet over de bergen. In de noodhulpfase werd prioriteit gegeven aan transport van voedsel, tenten en dekens en medische transporten. In de wederopbouwfase werd de implementatie gepland zodat deze niet in de winter of tijdens de moessonregens zou vallen. Ook werden veldkantoren geopend en werden de partnerorganisaties voorzien van goede logistieke ondersteuning. Staf Door de omvang van de ramp en de daaropvolgende hulpoperatie kwamen veel lokale partners in de problemen bij het zoeken naar medewerkers. Er heerst een groot tekort aan gekwalificeerde staf in het aardbevingsgebied. Vooral technische, medische, psychosociale medewerkers waren moeilijk te vinden. Door de onderlinge concurrentie onder de lokale en internationale hulporganisaties was het bovendien moeilijk om goede staf te behouden. Dit heeft uiteraard negatieve gevolgen voor de uitvoering van de projecten. Organisaties hebben hierop met verschillende tactieken geantwoord. Zo was het inzetten van vrijwilligers effectief tijdens de noodhulp. In latere fases werd veel aandacht besteed aan het trainen of bijscholen van de eigen staf en het betrekken van mensen uit de gemeenschappen. Ook 8 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

9 werd personeel uit andere gebieden van Pakistan aangetrokken. Sommige partners werden ondersteund bij het aanpassen van het personeelsbeleid waardoor het aantrekkelijker werd voor medewerkers om bij de organisatie te blijven werken. Materiaal Naast het tekort aan staf ontstond er ook een tekort aan hulpgoederen (met name wintertenten) en materiaal voor de wederopbouw van het gebied. In sommige gevallen moesten hulpgoederen daarom ingevoerd worden uit andere delen van de wereld, wat niet alleen vertraging maar ook extra kosten met zich meebracht. Ook werd gekozen voor alternatieve oplossingen, bijvoorbeeld zomertenten met extra dekens. Bij de reconstructie werd soms vertraging opgelopen. Vooral constructiematerialen voor het herstel van gebouwen en watervoorzieningen waren schaars. Vanwege het grote tekort schoten ook de prijzen de lucht in. Om de kosten te drukken, worden materialen zo groot mogelijk ingekocht en opgeslagen. Veiligheid De politieke instabiliteit in Pakistan belemmert de implementatie van de projecten. In de grotere steden zijn regelmatig protesten tegen de westerse invloed die de hulpverlening met zich mee zou brengen. Soms worden (vrouwelijke) medewerkers of specifieke organisaties bedreigd. Vooral ten tijde van de ontzetting van de Rode Moskee in Islamabad liepen de spanningen hoog op. In district Battagram werd een aantal kantoren van hulporganisaties tijdens een uit de hand gelopen demonstratie bekogeld, leeggeroofd en in brand gestoken. Dit resulteerde in de tijdelijke stopzetting van de werkzaamheden in district Battagram (met name in Allai) en delen van Mansehra. Om de situatie op te lossen werd intensief overleg gevoerd met gemeenschappen, sleutel-personen en religieuze en politieke leiders. In veel gevallen werd de staf verplaatst naar andere gebieden of werd de tijd gebruikt voor interne trainingen. In de NWFP is er in het gebied waar de partner AMAN werkt een effectief communicatiesysteem operationeel om lokale veiligheidswaarschuwingen te verspreiden. Dit systeem heeft bijgedragen aan de veiligheid van het team en de lokale gemeenschap. Vrouwelijke hulpverleners Acceptatie van vrouwelijke medewerkers in de gemeenschappen is een lastig punt, omdat dit wordt gezien als een aantasting van traditionele waarden en normen, waarbij vrouwen bij voorkeur niet aan het openbare leven deelnemen. Het inzetten van vrouwelijke hulpverleners is echter cruciaal, omdat lokale vrouwen vaak niet in contact mogen treden met mannen buiten hun familie. Lokale NGO s reageren hierop door een dialoog aan te gaan met mannelijke leden en leiders van de gemeenschap. Het betrekken van lokale vrouwelijke vrijwilligers wordt daarbij vaak als oplossing aangedragen. Indien geen oplossing kan worden gevonden in een specifieke gemeenschap, worden de vrouwelijk medewerkers soms herplaatst naar een ander gebied of wordt het veldwerk tijdelijk stopgezet. Vergunningen en beleid ERRA (Earthquake Rehabilitation and Reconstruction Authority), de instantie binnen de Pakistaanse overheid die zich bezighoudt met de aardbeving, coördineert de hulpverlening en geeft vergunningen af aan NGO s die projecten willen uitvoeren in het aardbevingsgebied. Veel organisaties geven aan dat het aanvraagproces voor deze vergunningen veel langer duurt dan verwacht, waardoor projecten vertraging hebben opgelopen. Ook bestond er lang onduidelijkheid over de plannen en definitieve richtlijnen van ERRA voor de reconstructie, waardoor bouwprojecten soms halverwege of zelfs na afronding nog aangepast moesten worden. Veel huizen- en scholenbouwprogramma s liepen hierdoor aanzienlijke vertraging op, maar ook de water- en sanitatiesector had eronder te lijden. Goede formele en informele relaties en intensief overleg met de betrokken departementen helpen om het proces te versnellen. SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 9

10 Gezondheidszorg Een groot probleem is dat het gezondheidszorgstelsel al voor de aardbeving erg zwak was. Er is een groot tekort aan faciliteiten en medische staf. Door de aardbeving kwam de gezondheidszorg nog verder onder druk te staan, vanwege het grote aantal patiënten en grote schade aan klinieken en ziekenhuizen. In veel gebieden leveren vooral NGO s medische diensten, maar zij willen dit zo spoedig mogelijk weer overdragen aan de Pakistaanse overheid. Er worden problemen verwacht bij deze overgang. Daarom wordt er gewerkt aan training van de verantwoordelijke overheidsinstanties en wordt medisch personeel getraind. Water en sanitaire voorzieningen In de sector water en sanitair speelt vaak waterpolitiek een rol. Belangrijke personen proberen te beïnvloeden wie er op de watervoorziening worden aangesloten. Ook zijn er problemen rond het landeigendom, waarbij bijvoorbeeld de landeigenaar van de waterbron of het gebied waarover de leidingen lopen compensatie eist of de gemeenschappen geen land ter beschikking willen stellen voor latrinevoorzieningen voor ontheemden. Daarnaast blijkt het door verzet tegen vrouwelijke gezondheidsvoorlichters moeilijk om vrouwen te bereiken terwijl zij juist normaal gesproken verantwoordelijk zijn voor de watervoorziening van de familie. Bij de aanleg van sanitaire voorzieningen bestaat er culturele weerstand tegen latrinevoorzieningen. Ook gaat het vaak om problemen rond de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en voor het schoonhouden van de faciliteiten. In beide gevallen ligt de oplossing in het onderhouden van goede relaties met de lokale bevolking, lokale autoriteiten en religieuze leiders en hun betrokkenheid bij het project. Soms bemiddelt een organisatie bij conflicten, maar gewoonlijk volstaat het om de werkwijze en selectiecriteria van de organisatie toe te lichten. De cultuur in Pakistan vereist dat vrouwen worden geholpen door vrouwelijk medisch personeel. Het is echter moeilijk om vrouwelijke gezondheidswerkers te vinden voor afgelegen gebieden. Personeel wordt daarom gerekruteerd uit andere gebieden in Pakistan. Er is echter ook regelmatig sprake van verzet tegen vrouwelijke gezondheidsvoorlichters. Besprekingen tussen NGO s, lokale autoriteiten en religieuze leiders, zorgen voor een verbetering van deze situatie. In het district Kohistan staat de overheid niet toe dat NGO s hun activiteiten hervatten op medisch gebied. De klinieken zijn open en er is wel lokaal verplegend personeel maar er zijn geen artsen. Er wordt aan de situatie gewerkt door goede contacten op te bouwen met de lokale overheid. Het aantal patiënten voor mobiele klinieken was groter dan aanvankelijk geschat door de voorspoedige terugkeer van ontheemden uit opvangkampen naar hun dorpen. Hiervoor moest extra staf worden ingezet. Onderwijs Het bleek soms lastig om geschikte, veilige lokaties voor tijdelijke scholen te vinden in het bergachtige landschap. De oplossing lag veelal in het betrekken van de verenigingen van ouders en leraren. Langdurige procedures voor de toewijzing van plek voor scholenbouw en het goedkeuren van het ontwerp van schoolgebouwen hebben gezorgd voor vertraging. Ook wordt er door politieke invloeden nog al eens teruggekomen op besluiten, waardoor een toegewezen stuk land van de ene op de andere dag wordt ingetrokken. Bij Cordaid is dat tot twee maal toe gebeurd. 10 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

11 India Rol leger Net als in Pakistan heeft ook in India de overheid en vooral het leger een grote rol gespeeld in de noodhulpactiviteiten in Kashmir, een deelstaat die onder Indiaas bestuur valt maar betwist wordt door Pakistan en India. Vooral in de grensgebieden was het vrijwel onmogelijk om zonder het leger de slachtoffers te bereiken. Implementerende partners moesten besluiten hoe zij hiermee om zouden gaan. CSSS, een katholieke organisatie, koos ervoor om samen te werken met het leger, terwijl COVA (een neutrale organisatie met veel moslimstaf) zich afzijdig heeft gehouden en meer heeft ingezet op samenwerking met nationale en deelstaatoverheden. Religie In Kashmir, waar de bevolking voornamelijk uit moslim bestaat, werd ook samengewerkt met organisaties met een christelijke signatuur. Ze worden door de bevolking gezien als neutraal, maar door de politiek er wel eens van beschuldigd uit te zijn op evangelisatie. Door deel te nemen aan coördinatiefora is het gelukt om zich duidelijker te profileren als neutrale organisaties. Schone markt De markt van Sahotar, in het district Muzaffarabad, wordt dagelijks door ruim 3000 mensen bezocht. Inwoners van zo n 30 omliggende dorpen doen er hun boodschappen. De markt is door de aardbeving verwoest. De afvoer raakte verstopt en dat leidde tot onhygiënische situaties. In juli 2007 werden 400 mensen besmet met een cholera-bacterie, afkomstig van een besmette waterbron op de markt. IRC (partner van Stichting Vluchteling) zorgde samen met een speciaal marktcomité voor herstel en aanleg van een goed watersysteem en voor een afvalcontainer. Het comité draagt nu zorg voor het schoonhouden van de markt. Via een kleine financiële bijdrage dragen de marktkooplui zelf bij aan beheer en onderhoud. Wegherstelwerkzaamheden. SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 11

12 5. Hoe wordt uw gift besteed? Op giro is voor de campagne Help slachtoffers aardbeving Pakistan, India en Afghanistan meer dan 42 miljoen binnengekomen, inclusief een bijdrage van 2 miljoen van de Ministerie van Buitenlandse Zaken. Tabel A: Staat van baten en lasten Staat van baten en lasten per 31 maart 2008 Per 31 maart 2008 in Baten uit eigen fondswerving Publieksdonaties Af: Voorziening kosten fondsenwerving en administratie Beschikbaar uit fondsenwerving Subsidies Minister van Buitenlandse Zaken Interest Voor verdeling beschikbare middelen Verdeeld over deelnemers Nog te verdelen middelen Aan fondsenwerving en administratie is ten laste van de voorziening uitgegeven. Het restant ( ) blijft gereserveerd voor evaluaties en rapportages. Een eventueel ongebruikt saldo wordt weer toegevoegd aan de beschikbare middelen. Nog te verdelen middelen worden belegd. De daarop verdiende rente wordt toegevoegd aan die middelen. Tabel B: Saldo Het saldo van giro bedraagt per 31 maart Per 31 maart 2008 in Nog te verdelen middelen Restant voorziening kosten fondsenwerving en administratie Overige ontvangsten Totaal Tabel C: Verdeelsleutel De voor verdeling beschikbare middelen worden aan de deelnemers toegekend volgens een jaarlijks gezamenlijk vastgestelde verdeelsleutel. De basis van deze sleutel is de omvang van de fondsenwerving en van de humanitaire hulpverlening over de voorgaande drie jaren met een minimum per deelnemer. Voor de verdeling van de ministeriële subsidie wordt dezelfde verdeelsleutel gehanteerd. Niet alle deelnemers hebben geopteerd te delen in de subsidie. Verdeelsleutel 2007 % Kerk in Actie en ICCO 16,4 Het Nederlandse Rode Kruis 19,2 Mensen in Nood/Cordaid 16,3 Oxfam Novib 12,4 Stichting Vluchteling 8,1 Tear 5,2 Terre des Hommes Nederland 7,4 Unicef Nederland 15,0 Totaal 100,0 12 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

13 Tabel D: Overzicht van hulpverlening Met hun aandeel in de verdeling van de middelen financieren de deelnemers hulpprojecten in het rampgebied die door lokale uitvoerende organisaties zijn ingediend. Sommige deelnemers financieren projecten via een internationale koepel waarbij zij zijn aangesloten. Tussen de deelnemers en de meeste lokale uitvoerende organisaties en internationale koepels bestaat een langdurige samenwerking. Hulpverlening Per 31 maart 2008 in Verdeelde actieopbrengst Af: Voorziening voor kosten van voorbereiding en coördinatie Netto actieopbrengst Interest ontvangen door deelnemers Ter beschikking voor doelstelling De deelnemers hebben hulpprojecten gefinancierd ter waarde van (97% van de voor de doelstelling ter beschikking staande middelen). De committeringsruimte is de ruimte die de deelnemers nog hebben om nieuwe verplichtingen aan te gaan met uitvoerende organisaties en internationale koepels. Deze ruimte is en zal vrijwel geheel worden aangewend voor de verdere wederopbouw. Tabel E: Baten en lasten Baten en lasten Per 31 maart 2008 in Baten Publieke donaties Subsidie Interest Totaal Lasten Fondsenwerving Projectvoorbereiding en- coördinatie Uitgevoerde projecten Totaal Saldo Te verdelen Te committeren Nog over te maken Totaal SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 13

14 Tabel F: Beschikbaar voor hulpverlening Beschikbaar voor hulpverlening Per 31 maart 2008 in Ontvangsten Publieksdonaties Subsidie Interest Totaal Kosten Fondsenwerving Projectvoorbereiding en -coördinatie Beschikbaar voor hulpverlening Projecten Uitgevoerd In uitvoering Totaal Nog beschikbaar voor hulpverlening SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

15 6. Geleerde lessen en aanbevelingen De samenwerkende hulporganisaties en hun lokale partners hebben tijdens de implementatie van de noodhulp en wederopbouwprogramma s in Pakistan en India veel ervaring opgedaan en doen op basis daarvan de volgende aanbevelingen: Noodhulp Korte tijd na de acute noodhulpverlening zou goed onderzocht moeten worden of er alternatieve behuizing georganiseerd kan worden, in plaats van het blijven uitdelen van dure (soms geïmporteerde) tenten. Specifieke shelter -deskundigen zouden naar het gebied moeten worden gestuurd om dit zo snel mogelijk na de ramp in kaart te brengen. Er is wereldwijd onvoldoende voorraad en productiecapaciteit op het gebied van wintertenten en alternatieve, tijdelijke vormen van onderdak voor koud weer. Het Nederlandse Rode Kruis is bezig met een pilotproject in Pakistan in de vorm van kartonnen huizen. Planning Rehabilitatieprojecten kosten veel tijd. Vooral bouwprojecten vergen veel voorbereiding en coördinatie. Daar moet in de planning rekening mee worden gehouden. Na de inventarisatie moet gekozen worden voor haalbare projecten, waarbij gekeken wordt of er voldoende capaciteit bij partnerorganisaties aanwezig is om het project tot een goed einde te brengen. De veldrealiteit is na een ramp constant aan verandering onderhevig. Het is goed om op zeer regelmatige basis inventarisatieonderzoeken uit te voeren. Aanpassingen zijn nodig tijdens de implementatie, programmatisch maar ook met het oog op de veranderende veiligheidssituatie. Een afweging maken tussen werk en veiligheid blijkt niet altijd gemakkelijk. Behoefteanalyses moeten zo vroeg mogelijk na de eerste noodhulp plaatsvinden, daar waar mogelijk. Hierin moet meer aandacht komen voor het aanpakken van de kwetsbaarheid van de bevolking, in plaats van het invullen van de gaten die de lokale autoriteiten aangeven. In plaats daarvan zou gestreefd moeten worden naar een koppeling tussen gemeenschap en lokale autoriteit/erra, om de hulpverlening zoveel mogelijk op behoefte af te stemmen. Het zou verstandig zijn een capaciteitanalyse bij partners te doen voor elke grote programmafase. Het feit dat organisaties noodhulp kunnen verlenen, houdt niet altijd in dat zij grote wederopbouwprogramma s goed kunnen uitvoeren. De omzetting van noodhulp in wederopbouw vergt tijd. Verdere versterking van de samenwerking met de overheid en voorzetting van trainingen voor overheidspersoneel is hierbij essentieel. Participatie en samenwerking Participatie in internationale samenwerkingsverbanden is een vereiste om snel en effectief humanitaire programma s uit te kunnen voeren. De clusterbenadering is effectief, maar de volgende verbeterpunten zouden kunnen worden aangebracht: Intensiever contact tussen clusters op federaal en regionaal niveau Sneller uitwisselen van informatie t.b.v. efficiënte planning en besluitvorming Voorkomen dat personeel overbelast raakt door het aanvaarden van extra taken Meer afstemming met de overheidsinstanties. Vroege betrokkenheid van de doelgroep heeft een positieve invloed op de relevantie van de gekozen activiteiten. Een vertrouwensrelatie moet zijn opgebouwd met de lokale gemeenschap, inclusief leiders, voordat de interventie start, vooral wanneer het gaat om hulp aan vrouwen. Bij een aantal projecten is er een groot beroep gedaan op de zelfredzaamheid van begunstigden, maar dit is de technische kwaliteit niet ten goede gekomen. Vanwege die bevinding is Cordaid overgestapt op het betrekken van aannemers in de bouw van huizen. Vooral de meest kwetsbare gezinnen hebben behoefte aan aanvullende assistentie in de wederopbouw van hun woningen. Ervaring met partners wijst uit dat de terugkoppeling naar de begunstigden SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 15

16 uit tijdgebrek of gebrek aan vaardigheden lang niet altijd logischerwijs plaatsvindt. Soms is het zo dat de doelgroep terecht komt in een soort ontvangerrol waarbij het zicht verloren wordt op eigen kracht en sterkte. Het blijft dus belangrijk in de toekomst meer nadruk te leggen op communicatie en betrokkenheid van de doelgroep, vanaf het inventariseren van de oorzaken van kwetsbaarheden, het gezamenlijk bepalen van de juiste interventies, de uitvoering met betrokkenheid van de gemeenschap tot het vragen van feedback aan de doelgroep. Gezondheidszorg Het tekort aan gezondheidspersoneel bij de overheid is iets wat internationale organisaties niet op korte termijn kunnen oplossen. Betrokkenheid van de lokale gemeenschappen moet daarom centraal staan binnen de gezondheidsinterventies. Evenals capaciteitsopbouw van medisch personeel en kwaliteitsverbetering van het gezondheidszorgsysteem. Gemeenschappen moeten worden getraind in het identificeren en behandelen van psychosociale problemen en het doorverwijzen van patiënten. Er moet behoedzaam worden omgegaan op het gebied van psychosociale hulpverlening en kinderbescherming, omdat in deze sector een duidelijke invloed van culturele en religieuze aspecten merkbaar is. Culturele gevoeligheden Gezien de heersende culturele normen en waarden is het essentieel om vrouwelijke hulpverleners in te zetten voor hulp aan vrouwelijke slachtoffers van de aardbeving. Speciale aandacht moet worden besteed aan opleiding en empowerment van vrouwen. In het aardbevingsgebied heeft de gemeenschap gedragscodes die niet zomaar genegeerd kunnen worden. In een noodsituatie verandert dit gedrag vaak uit noodzaak of om te overleven. Echter, in de aanloop van de rehabili-tatiefase gaan deze codes weer gelden. En daar waar hulpverlenende organisaties voorheen geen moeite hadden met de geldende culturele en religieuze aspecten, is er een risico op tegenwerking in een later stadium. Hiervoor moet worden gewaakt. Onderwijs Schooltenten zijn niet kosteneffectief, omdat ze elk half jaar vervangen moeten worden. Ze kunnen beter zo snel mogelijk vervangen worden door tijdelijke onderkomens. Algemeen Maak gebruik van lokale kennis en inventiviteit. Het is nodig om bewustwordingscampagnes op te zetten die gericht zijn op de overheidsinstelling en die van belang zijn voor de uitvoering van de interventies. Lokale partners Het is belangrijk om de lokale partners niet teveel hooi op hun vork te laten nemen. Ervaring wijst uit dat in sommige gevallen de omzet wordt verdriedubbeld na een ramp zoals deze aardbeving in Zuid-Azië. Dit levert een gevaar op voor de organisatie en transparantie van de noodhulp. Organisaties zijn vaak niet ingericht op het snel aantrekken van personeel en zorgen voor voldoende randvoorwaarden om een zodanige omzet aan te kunnen. Er zou geen tijdsdruk opgelegd moeten worden aan organisaties die werken in politiekinstabiele regio s. De complexiteit van opereren in de regio als Kashmir vereist goede veiligheidsmaatregelen, terwijl de tijdsdruk die donoren opleggen juist zorgt voor extra spanning, wat de veiligheid van de mensen niet ten goede komt. Kanttekeningen Bij de weergave van de bereikte resultaten in de hulpverlening in de getroffen landen dienen enkele kanttekeningen geplaatst te worden: Er zijn schattingen gemaakt van de bereikte doelgroep. Per activiteit kan betrekkelijk nauwkeurig geschat worden hoeveel mensen er bereikt zijn, maar met het optellen van de doelgroepen van verschillende activiteiten is het mogelijk dat eenzelfde persoon van verschillende vormen van hulp gebruik heeft gemaakt van één organisatie. Ook kan het voorkomen dat één persoon van verschillende SHO-lidorganisaties hulp ontvangt. De meeste organisaties werken vanuit een geheel omvattend hulpprogramma, dat uit verschillende bronnen gefinancierd wordt. De bijdrage van de actie vormt dan een onderdeel van een groter budget. Voor informatie over het gehele programma van de SHO-lidorganisaties en gastdeelnemers wordt verwezen naar de websites van de individuele organisaties. 16 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage

17 Adressen en Contactpersonen Adressen en contactpersonen Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Annemieke van der Horst (persvoorlichting SHO): (030) Voor informatie over de specifieke hulpactiviteiten per SHO-organisatie kunt u contact opnemen met: SHO-organisaties: Kerk in Actie/ICCO Henk van IJken (030) Oxfam Novib Jolanda van Santen (070) Cordaid/Mensen in Nood Valerie Kierkels (070) Nederlandse Rode Kruis Sebastien Kraaijeveld (070) Stichting Vluchteling Tirsa Hofstee (070) TEAR Suzanne Vermeulen (030) Terre des Hommes Esther Adam (070) Unicef Martin de Beer (070) Colofon Uitgave van de Samenwerkende Hulporganisaties. Utrecht, juni 2008 Layout: Ontwerpkamer, Utrecht Drukwerk: Drukkerij Libertas, Bunnik Teksten: Samenwerkende Hulporganisaties Fotografie: Stefanie Wierda (Oxfam Novib) en Kerk in Actie/ICCO Redactie: Marlies van den Wittenboer (Kerk inactie/ ICCO) en Polly Breur (PBid) Eindredactie: Polly Breur SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage 17

18 Samenwerkende Hulporganisaties 18 SHO: Help slachtoffers aardbeving (Pakistan en India), 4 e tussenrapportage