E N G E L S M A N P L A A T

Transcriptie

1 ENGELSMANPLAAT 2011

2 Inhoudsopgave Inleiding Vogels Algemene ontwikkelingen geomorfologie Flora Monitoring menselijke activiteiten Dagverslag (in cursief) Colofon Engelsmanplaat 2011 Verslag tellingen en bevindingen Inhoudelijke bijdragen van Ron Mes, Jeroen van Wetten Rob Strietman en de telgroep Engelsmanplaat Eindredactie: Niko Hoebe Vormgeving en Opmaak: Niko Hoebe en Dex Weel Foto s: Telgroep Engelsmanplaat

3 Wadwachters Edwin Post, Rob Strietman Frank Koster, Miriam Veeken Arie Baas, Yet Baas, Bob Giskes Jeroen van Wetten, Karl Philips Niko Hoebe, Anneke Looijesteijn Piet Veel, Marianne Narold Fred Koster, Andries Veenstra Marijke Schrier, Nico Jonker Wout Bakker, Rinske Koster, Jesse de Wit Theo Bakker, Mar Neeft Anneke Bouman, Dries Olsthoorn Ron Mes, Ellen Pont Sara Licher, Klaas Koelemaij, Hennie van Amstel

4 Inleiding De dagelijkse monitoring door de wadwachten/vogelwachters in 2011 vond plaats in de periode 18 mei tot 6 september. De wadwachten/vogelwachters hebben zich ook dit seizoen bezig gehouden met; Bescherming van broedvogels waarvoor Nederland een internationale verplichting kent, te weten: de Dwergstern, Noordse stern en Visdief. (Vogelrichtlijn). Het tellen en rapporteren over de stand van vogels (en facultatief de zeehonden) waarvoor Nederland internationale verplichtingen is aangegaan (Vogel- en Habitatrichtlijn). Het gevraagd en ongevraagd voorlichting geven over de natuurwaarden en de (spel)regels van verblijf op het Wad, aan de in ons werkgebied aanwezige waterrecreanten (o.a. boten, wadlopers, kajakkers en surfers) die het verblijf van de vele soorten vogels kunnen verstoren waardoor de staat van instandhouding zou kunnen verslechteren. Sinds 1973 is vrijwel ieder jaar een verslag gemaakt door de vogelwachters. In die verslagen werden natuurwaarnemingen beschreven maar ook waarnemingen aan recreatievaart, vissers en alles wat er verder gebeurde. In 2006 zijn de menselijke activiteiten rond de Engelsmanplaat voor het eerst kwantitatief beschreven en in kaart gebracht (zie verslag 2006). Dit overzicht van 2006 is uniek voor Engelsmanplaat. Het vormt de basis voor de monitoring in de periodes daarna. Dit principe is dan ook in 2009, 2010 en nu ook in 2011 weer toegepast. Staatsbosbeheer stelde in 2010 hiervoor een laptop beschikbaar en plaatste zonnepanelen op het huisje voor de benodigde elektriciteit. Dat scheelt veel werk in de nabewerking van verslagen. Hoewel het gebruik van de computer de algehele kwaliteit van verslaglegging heeft verbeterd, betekent het echter wel meer werk voor de vogelwachter ter plaatse. De tabel voor de Engelsmanplaat wordt tevens gebruikt als basis voor de webregistratie van het convenant vaarrecreatie (zomer 2011). De wadwachten maken ook een dagverslag waarin bovengemelde waarnemingen op een meer persoonlijke wijze worden beschreven. Onderdelen uit dit verslag zijn toegevoegd.

5 Broedvogels Engelsmanplaat 2011 Basis gegevens: 25 mei scholekster 3 paar territoriaal locatie? 25 mei noorse stern 2-5 paar licht alarmerend Rif 30 mei visdief 14 noordoostelijk Rif 1 nest 2 ei alarmerend 30 mei dwergstern 4 NO-Rif 30 mei strandplevier 1 NO-Rif 2 juni dwergstern 20 paar oost-rif, broedend? 2 juni visdief 60 paar Oost-Rif broedend (opm.: correcte determinatie?) 15 juni Dwergstern 23 nesten met eieren Oost-Rif 15 juni Noordse stern 23 nesten Oost-Rif 15 juni Visdief 23 nesten Oost-Rif 15 juni Scholekster 3 nesten met eieren Oost-Rif 27 juni Visdief /Noordse stern 80 alarmerend en 25 nesten gevonden 27 juni Dwergstern 8 alarmerend en 3 nesten gevonden De vetgedrukte cijfers zijn doorgegeven aan SOVON (Bron: Harry Smit), zie onderstaande tabel Vermoedelijk betreft het hier hervestiging van broedvogels die een eerste legsel elders hebben gehad. Opvallend is 1 waarneming van een strandplevier. Deze is niet opgegeven als broedvogel. Samenvattend: Broedvogels EMP Rif totaal bijzonderheden 2011 Scholekster juni 2011, hervesaging? Visdief juni 2011, hervesaging? Noordse stern 0 ±23 ±23 15 juni 2011, hervesaging? Dwergstern 0 ±23 ±23 15 juni 2011, hervesaging?

6 HVP tellingen 19/05/ /05/ /05/ /06/ /11/ /06/ /06/ /06/ /07/ /07/2011 fuut aalscholver knobbelzwaan canadese gans (gr) brandgans rotgans bergeend smient wintertaling wilde eend eidereend zwarte zeeëend middelste zaagbek slechtvalk scholekster kluut bontbekplevier 3 zilverplevier kanoet drieteenstrandloper kleine strandloper krombekstrandloper bonte strandloper BOKA * (bontje kanoet ongedetermineerd) rosse grutto regenwulp 1 2 wulp zwarte ruiter tureluur groenpootruiter steenloper dwergmeeuw kokmeeuw stormmeeuw kleine mantelmeeuw zilvermeeuw grote mantelmeeuw meeuw speciaal reuzenstern grote stern visdief 3 noordse stern 48 visdief /noordse ster dwergstern zwarte stern 8 lepelaar 1 zeehond (met hoog water) 16/07/ /07/ /07/ /07/ /07/ /08/ /08/ /08/ /08/ /08/ /08/ /08/ /08/2011

7 Vogels, losse waarnemingen soort aantal locatie datum bijzonderheden Bergeend 1 Rif 19/May dood Bergeend 37 EMP trek oost 27/Jun Bergeend 155 EMP trek oost 3/Jul Bergeend 100 EMP 6/Jul Bergeend 78 EMP trek oost 28/Jun Blauwe Reiger 8 EMP trek west 15/Jun Blauwe Reiger 2 EMP trek oost 3/Jul Boerenzwaluw 13 EMP trek oost 18/May Boerenzwaluw 10 EMP trek oost 20/May Boerenzwaluw 10 EMP trek oost 26/May Boerenzwaluw 5 EMP trek oost 28/May Boerenzwaluw 4 EMP 29/May Boerenzwaluw 2 EMP 30/May Boerenzwaluw 1 EMP 5/Aug Bontbekplevier 2 Rif Brandgans 4 EMP trek oost 21/May Bruine Kiekendief 1 EMP 24/Aug Bruine Kiekendief 1 EMP 27/Aug Buizerd 1 EMP trek oost 3/Aug Canadagans Groot 1 EMP 14/Aug Drieteenstrandlopers 2 Hiezel 25/Jun Drieteenmeeuw 1 EMP 9/Aug Dwergstern 40 Rif 2/Jun in kolonie Dwergstern 23 Rif 15/Jun nesten met eieren in gesloten gebied Dwergstern 8 Rif 27/Jun alarmerend Dwergstern 50 EMP 7/Jul nesten met eieren in gesloten gebied Dwergstern 20 Rif 2/Jun nesten met eieren in gesloten gebied Dwergstern 4 Rif 30/May Eidereend 7 Hiezel dood Eidereend 12 OSG 19/May Pullen 10 stuks Eidereend 1 Rif 19/May dood Eidereend 8 OSG 28/May pullen Fitis 1 EMP trek zuid Fitis 1 EMP 20/Aug Fuut 1 SG Fuut 1 SG Geelpootzilvermeeuw 1 EMP 10/Aug Gierzwaluw 124 EMP trek ZO 27/Jun Gierzwaluw 4 EMP trek west 28/Jun Gierzwaluw 2 EMP trek ZO 28/Jun Gierzwaluw 3 EMP trek oost 5/Jul Gierzwaluw 2 EMP trek oost 7/Jul Gierzwaluw 1 EMP trek ZO 17/Jul Gierzwaluwen 10 EMP trek west 26/Aug Graspieper 2 Grauwe Gans 13 EMP 1 met groene kleurring + halsring; aflezen mislukt Grauwe Gans 4 EMP 19/Jul 2 juveniel Grauwe Gans 7 EMP trek oost 25/May 4 op HVP Groenpootruiter 76 EMP 27/Jun

8 Vogels soort aantal locatie datum bijzonderheden Grauwe Gans 7 EMP trek oost 25/May 4 op HVP Groenpootruiter 76 EMP 27/Jun Grote Stern 2 Grote Stern 1 EMP trek west Grote Stern 8 EMP trek NO 5/Jun Grote Stern 40 EMP 7/Jul Grote Stern 700 EMP juli grote groep adulten en jongen die lawaaierig rond zwerven. Na stormen van 13-7 verdwenen. Grote Zilverreiger 1 EMP trek oost 16/Jul Huiszwaluw 5 EMP trek oost op huisje Huiszwaluw 2 EMP trek oost Huiszwaluw 1 Huiszwaluw 1 EMP trek NW Huiszwaluw 10-tallen EMP trek oost 26/May Kanoetstrandloper 9 EMP 11/Jun Kemphaan 30 EMP 13/Jun vrouwtjes Kleine Zilverreiger 2 OSG trek west 27/Aug onafhankelijk van elkaar Kluut 1 EMP trek west 31/Jul Knobbelzwaan 4 EMP 10/Jul Lepelaar 2 EMP 4/Jun bij mosselbanken Lepelaar 4 EMP 11/Jun bij mosselbanken Lepelaar 2 EMP trek west 13/Jul bij Wierummerwad Lepelaar 1 Wierummerwad 15/Jul Lepelaars 3 EMP 26/Aug Meeuw Speciaal 2 Hiezel dood Middelste Zaagbek 1 SG 9/Jun verzwakt bij Smeriggat, later dood bij huisje Middelste Zaagbek 1 EMP 9/Aug Noordse Stern 4 Rif 23/May Noordse Stern 1 Rif Noordse Stern 2 Rif licht alarmerend Noordse Stern /Visdief 46 Rif 15/Jun nesten met eieren op Oost-Rif in gesloten gebied 50%-50% Noordse Stern /Visdief 80 Rif 27/Jun 80 alarmerend en 25 nesten gevonden Pijlstaart 1 West-Rif Pijlstaart 1 Rif 30/May Postduif 1 EMP 11/Jun op huisje Postduif 2 EMP 28/Jun Postduif 1 EMP 27/Jun op huisje, met ring Regenwulp 2 Regenwulp 10-tallen EMP trek west 10/Aug Regenwulp 1 EMP 16/Aug Regenwulp 1 EMP trek oost Reuzenstern 1 EMP trek west 28/Jun Reuzenstern 1 EMP 31/Jul langs huisje vliegend Reuzenstern 2 Moker 6/Aug Reuzenstern 5 Moker 7/Aug Roodpootvalk 1 EMP trek zuid 22/May eerst in boompje bij huisje Rosse Grutto 18 EMP 28/Jun Rotgans 8 EMP trek oost 26/May ook op Hiezel Rotgans 364 EMP

9 Vogels soort aantal locatie datum bijzonderheden Rotgans 16 Rotgans 40 EMP trek ZO Scholekster 1 Rif 12/Jun 3 eieren, nest in pol Biestarwegras Scholekster 4 Hiezel territoriaal gedrag Scholekster 6 Hiezel 25/May territoriaal gedrag Scholekster 1 Hiezel 8/Jun 1 nest met ei Scholekster 3 Rif 15/Jun nesten met eieren Slechtvalk 1 Baken 20/Jun Slechtvalk 2 Rif 20/May Slechtvalk 1 Baken waarschijnlijk Slechtvalk 1 Baken 23/May Slechtvalk 2 Baken 24/May Slechtvalk 1 Baken 28/May Slechtvalk 1 Baken met prooi Slechtvalk 2 EMP 30/May met prooi Slechtvalk 1 Baken 31/May Slechtvalk 1 Baken 3/Jun Slechtvalk 1 EMP 14/Jun jagend Slechtvalk 1 Rif 14/Jun door zilvermeeuwen belaagd Slechtvalk 1 Hiezel 28/Jun adult mannetje Slechtvalk 1 EMP 28/Jun vliegend naar Rif juveniel vrouwtje Slechtvalk 1 Rif 5/Jul slaat Turkse Tortel Slechtvalk 1 Baken 8/Jul Slechtvalk 1 Baken 12/Jul Slechtvalk 1 Baken 16/Jul Slechtvalk 2 Baken 18/Jul Slechtvalk 2 Baken 1/Aug gehele week Slechtvalk 1 1 vrouwtje Slechtvalk 1 1 mannetje Spreeuw 1 EMP 13/Jul op het huisje, aan komen waaien Steenloper 14 Strandplevier 1 Rif 30/May Tjiftjaf 1 EMP trek west 26/May Tjiftjaf 1 EMP op huisje Tjiftjaf 1 EMP 25/Jul op huisje, zeer verzwakt Torenvalk 1 EMP trek oost 27/Jul Torenvalk 1 EMP trek oost 3/Aug Torenvalk 1 7/Aug Torenvalk 1 EMP 23/Aug Tureluur 3 Visdief 60 Rif in kolonie Visdief 14 Rif 30/May nest met 2 eieren, ouders erg alarmerend Winterkoninkje 1 EMP 4/Aug rond huisje Witte Kwikstaart 1 EMP trek west 26/May Witte Kwikstaart 1 EMP 14/Jun bij huisje Witte Kwikstaart 1 EMP trek ZO 21/Jul langs huisje Wulp 1 19/May Wulp 1 Rif 30/May

10 Vogels soort aantal locatie datum bijzonderheden Wulpen 12 EMP 29/May Zeekoet 2 Hiezel 19/Aug dood Zeekoet 3 Rif 14/Aug dood Zeekoet 1 Rif 17/Aug dood Zilvermeeuw 3 Rif 19/May dood Zwarte Stern 3 7/Jul Zwarte Stern 2 OSG 20/Jul Zwarte Stern 1 5/Aug Zwarte Zeëeend 1 EMP 9/Jun bij huisje Zwarte Zeëeend 10-tallen Rif 9/Aug richting zuiden

11 Flora soort aantal locatie datum bijzonderheden Biestarwegras 37 Rif 12/Jun west-oost traject over Rif, >10 exemplaren in bloei Biestarwegras >1000 Rif 14/Jun duizenden kiemende sprietjes uit zaad op oude vloedmerken zuidzijde midden-rif Biestarwegras 3 Rif 15/Jun in gesloten gebied Biestarwegras 2 EMP 29/Jun Biestarwegras 49 Rif 14/Aug Alle locaties ingemeten met gps Engels Slijkgras 3 EMP 14/Jun circa 0.5 m2; 500m ten ZW baken Engels Slijkgras 1 EMP Spartina 2 EMP 15/Aug Zeekraal 2 EMP 24/Jul Zeekraal 50 EMP 25/Jun zeekraal Zeekraal 25 EMP 15/Aug locatie globaal ingemeten Zeekraal 2 EMP 15/Aug Zeeraket 2 Hiezel 26/May Zeeraket 1 Hiezel 5/Jun kleintje Zeeraket 7 Rif 12/Jun voornamelijk Zeeraket Zeeraket >100 Rif 14/Jun op oude vloedmerken Zeeraket 10 Rif 14/Aug Alle locaties ingemeten met gps

12 Algemene ontwikkelingen geomorfologie Plantengroei en geomorfologie Biestarwegras, Zeekraal, Engels Slijkgras en Zeeraket De Plaat De plaat wordt onmiskenbaar hoger. Dit valt misschien wel het gemakkelijkst waar te nemen bij het huisje. De spoelkuil onder en naast het huisje is vrijwel verdwenen. Hierdoor is de loopbrug werkeloos geworden, stap je vanaf het zand direct de trap op en bereik je nu zonder allerlei capriolen het huisje. Het hoger worden van de Plaat wordt het ook merkbaar door het verschijnen van plantengroei. Inmiddels staat er op minstens vier plekken Engels Slijkgras dat zich langzaam uitbreidt. Voorts zijn er tientallen, misschien zelfs wel een kleine honderd plekken met Zeekraal. Het Rif Ook op het Rif neemt de plantengroei gestaag toe. We hebben vastgesteld dat er nu een vijftigtal groeiplekken zijn met vooral Biestarwegras. Voor het eerst wordt er in de verslagen melding gemaakt van bloeiend Zeeraket met in totaal vijf planten. Er zijn er ook een aantal waarnemingen gedaan die zouden wijzen op Zeekool, maar nadere analyse wijst eerder richting Zeeraket. In het licht hiervan een citaat uit het verslag van vorig jaar: Aan de zuidzijde van het Rif is op de slikoevers van het oude Smeriggat een redelijk groot gebied van circa 1500m (oost-west) waar verspreid en in lage dichtheden Zeekraal en Engels slijkgras tot ontwikkeling komt. Dit is het gebied waar in de nabije toekomst kweldervorming wordt verwacht.

13 Geomorfologie / Morfodynamiek Spectaculaire veranderingen in de geomorfologie hebben zich in 2011 niet voorgedaan. Het meest opvallend is de hierboven reeds genoemde langzame verhoging van het ten zuidwesten van de baak gelegen deel van de Plaat. Het oude Smeriggat lijkt niet verder dicht te slibben. De situatie is daar stabiel (zoals de stabiliteit werkt op het Wad), er zijn altijd kleine veranderingen. Het lijkt er op dat de sterke verzanding van het Rif en de Plaat van 2010 niet heeft doorgezet in Het Rif is en blijft een machtig hoge zandplaat die er, na een stormpje wat verzopen uit kan zien, maar waar zich na een paar droge, winderige dagen alweer het prachtige landschap van Sikkelduinen ontwikkelt. Hoogtekaart van het gebied rond de Plaat, het Rif en de wijde omgeving. Is het geen plaatje? Het stormachtige weer in juni zorgde ervoor dat de, op het Rif, gesignaleerde nesten weggespoeld werden.

14

15 Zeeraket Biestarwegras Engelsslijkgras Zeekraal Het huisje Fundament oudste kaap

16 Monitoring menselijke activiteiten Het aantal gemonitorde dagen was in 2011 lager ten opzichte van voorgaande jaren. Dit komt door de latere start (18 mei). Gedurende het zomerseizoen zijn er minimaal 361 recreatiejachten geankerd/drooggevallen. Per gemonitorde dag (totaal 106) leverde dit in 2011 gemiddelde op van ruim 3 recreatiejachten per dag. Het maximale aantal jachten op één dag was 19. De registratie is gebaseerd op onze ervaring met jachten en het gedrag van hun bemanningen. De wadwachten tellen de verschillende activiteiten per etmaal. Er wordt onderscheid gemaakt in verschillende categorieën en vervolgens zichtbaar gemaakt in de verschillende tabellen. Door die aantallen aan het einde van het seizoen op te tellen ontstaat een goed beeld van de intensiteit van de recreatievaart, loslopende honden, kajakkers, vliegtuigen, wadlopers, etcetera. De interactie tussen recreatie en natuur wordt op deze wijze niet beschreven. Dit kan wél enigszins afgeleid worden aan de hand van de incidentenregistraties. Er is ook een tabel gemaakt waarin de menselijke activiteiten in het zomerseizoen van 2011 worden vergeleken met die in de zomers van 2009 en Het gedrag van een recreatiejacht in getijdenwater rond Engelsmanplaat Hoewel het de bemanning van een jacht, vliegtuig of helicopter is die een gedrag vertoont spreken we meestal over het gedrag van een jacht, vliegtuig of helicopter. De meeste jachten rond de Engelsmanplaat gedragen zich min of meer standaard. Vanaf enkele uren na hoogwater tot vlak voor laagwater komen de schepen aanvaren, gaan voor anker en een deel valt droog. In het geval dat de bemanning van boord gaat, is dat meestal niet lang na het droogvallen, dit varieert en is mede afhankelijk van het weer en de periode van het jaar. Sommige mensen scharrelen wat rond de boot, poetsen wat op de waterlijn of gaan wat langer aan de wandel. Meestal wordt dan een doel gekozen; het vogelwachtershuisje, het (oude) baken of ze jutten wat langs de vloedlijn op de Hiezel of op het Rif. Vrij snel na laagwater trekt iedereen zich terug op zijn boot en wacht dan het opkomende water af. Verstoring van vogels betreft - als het optreedt meestal kleine aantallen vogels. Deze zijn zich op dat (getijden)moment dan al aan het verspreiden over het droogvallende wad. Wanneer de boot na 3 tot 6 uur weer drijft, dan vertrekt men meestal weer. Slechts een klein deel overnacht ankerend op het wad. Kieljachten blijven in dieper water en zijn vrijer in hun timing. Van boord gaan gaat in dat geval met een bijboot. Omdat hiermee minder beperkingen zijn voor de schippers kan er gemakkelijker een verstoring optreden. De delen van het wad, die bij hoogwater dan nog droog staan zijn meestal ook HVP s (hoogwatervluchtplaatsen).

17 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif / / / /01-09 Gemonitorde etmalen Recreatieschepen verblijvend (alle typen) Droogvallende recreatie-schepen rond Engelsmanplaat / Rif (excl. kajak) Kajakkers of surfers? Personen die vanaf vaartuig Engelsmanplaat / Rif betreden De daarbij meegenomen honden Daarvan loslopend Keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komen (incl.hvp) Vliegtuigen, helikopters, straaljagers, overig Vliegtuigen, helikopters, straaljagers en overig passerend? Keren dat daarbij vogels worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht)? Keren dat daarbij zeehonden worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht)? Zeehonden Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen? Wadlopers Aangevoerd per boot? Lopend van de wal? Activiteiten van wadwachten zelf Gemaakte rondes over Engelsmanplaat lopend (laag water; excl. nabijheid huisje)? Gemaakte rondes (deel van) Rif (verkenning broedvogels)? Gemaakte rondes overig gebied? Gemaakte rondvaarten met rubberboot? Wadlopende wadwachten van/naar de wal? Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) Kokkelvissers (de schepen)? Overige?

18 Kajakkers en (kite)surfers Kajakkers en (kite)surfers vormen een bijzondere categorie. Kajakkers plannen hun tocht meestal zorgvuldig op de stroming. Ze zijn vaak zo snel dat ze soms relatief laat worden opgemerkt door de vogelwachters. Vooral bij wat ruwer weer is dit het geval. Ze staan dan plotseling, meestal met een groepje, op de Hiezel. (Kite)surfers komen incidenteel vanaf de surfzone bij Lauwersoog (of van jachten) naar de Engelsmanplaat. Zij zijn niet aan het getij gebonden maar alleen aan de wind. Uit het dagverslag Op het Rif treffen we drie kajakkers aan die daar de nacht willen doorbrengen. We vertellen ze dat het Rif tijdens hoogwater verboden gebied is. In de middag zoeft een windsurfer langs de plaat, geweldig gezicht, hij is niet te stuiten. Komend vanaf Schier gaat hij er daarna pijlsnel vandoor naar de Friese kust. Wat moet zo n jongen sterk zijn denk ik, hij verstoorde overigens niet. Met hoogwater komt er een Zwarte Zeëeend onder het huisje door langs zwemmen. Hij probeert weg te kruipen achter de palen van het huisje en hij heeft het duidelijk niet best. Even daarvoor zagen we ook al een zwakke Middelste Zaagbek, die later dood komt langsdrijven, Karel probeert er nog wat happen uit te nemen, maar geeft het al vrij snel op. Dan zien we een Zeehond pal onder het huisje. Hij heeft weinig oog voor ons en is duidelijk op jacht. Mooi gezicht om hem onder water heen en weer te zien zwemmen

19 Na een stevige maar erg late lunch om 18:00 uur tellen we nog de Zeehonden. Voor deze tijd van het jaar een record; ruim zeventig op het puntje van het West-Rif. De wind komt al de hele dag met nauwelijks kracht uit het noorden, dus hebben glasheldere luchten en is het verblijf in de luwte op het terras zeer aangenaam ; Topdag. De vloed komt al weer bij het huisje. Zo dadelijk bij bijna volle maan, na een borreltje, op tijd snurken. Een grijze ochtend met slecht zicht. We zien vijf wadlopers die naar het West-Rif gaan waar ze een getij zullen overblijven. Pas in de avond zien we ze weer vertrekken. Zij verblijven in de nabijheid van hun kleine sheltertjes en verstoren niet waarneembaar. De broedkolonie neemt in een razend tempo in aantal toe. We schatten het aantal Dwergsterns nu op twintig paar en de visdieven op zeventig paar.

20 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif 2011 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif (Het betreft hier totalen per etmaal, dus soms het totaal van twee laagwaterperioden) Recreatieschepen verblijvend (alle typen) Droogvallende recreatie-schepen rond Engelsmanplaat / Rif (excl. kajak) Kajakkers of surfers Personen die vanaf vaartuig Engelsmanplaat / Rif betreden De daarbij meegenomen honden 0 2 Daarvan loslopend 0 1 Keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komen (incl.hvp) 0 Vliegtuigen, helikopters, straaljagers, overig Vliegtuigen, helikopters, straaljagers en overig passerend 2 Keren dat daarbij vogels worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) 2 Keren dat daarbij zeehonden worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) 0 Zeehonden Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen 0 Wadlopers Aangevoerd per boot Lopend van de wal Activiteiten van wadwachten zelf Gemaakte rondes over Engelsmanplaat lopend (laag water; excl. nabijheid huisje) Gemaakte rondes (deel van) Rif (verkenning broedvogels) Gemaakte rondes overig gebied 2 2 Gemaakte rondvaarten met rubberboot Wadlopende wadwachten van/naar de wal 0 2 Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) Kokkelvissers (de schepen) Overige

21

22 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif 2011 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif (Het betreft hier totalen per etmaal, dus soms het totaal van twee laagwaterperioden) Recreatieschepen verblijvend (alle typen) Droogvallende recreatie-schepen rond Engelsmanplaat / Rif (excl. kajak) Kajakkers of surfers Personen die vanaf vaartuig Engelsmanplaat / Rif betreden De daarbij meegenomen honden Daarvan loslopend Keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komen (incl.hvp) Vliegtuigen, helikopters, straaljagers, overig Vliegtuigen, helikopters, straaljagers en overig passerend Keren dat daarbij vogels worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) Keren dat daarbij zeehonden worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) Zeehonden Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen Wadlopers Aangevoerd per boot Lopend van de wal Activiteiten van wadwachten zelf Gemaakte rondes over Engelsmanplaat lopend (laag water; excl. nabijheid huisje) Gemaakte rondes (deel van) Rif (verkenning broedvogels) Gemaakte rondes overig gebied Gemaakte rondvaarten met rubberboot Wadlopende wadwachten van/naar de wal Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) Kokkelvissers (de schepen) Overige

23

24 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif 2011 Menselijke activiteiten op de Engelsmanplaat en het Rif totaal maximum per dag (Het betreft hier totalen per etmaal, dus soms het totaal van twee laagwaterperioden) Recreatieschepen verblijvend (alle typen) Droogvallende recreatie-schepen rond Engelsmanplaat / Rif (excl. kajak) Kajakkers of surfers Personen die vanaf vaartuig Engelsmanplaat / Rif betreden De daarbij meegenomen honden Daarvan loslopend Keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komen (incl.hvp) Vliegtuigen, helikopters, straaljagers, overig Vliegtuigen, helikopters, straaljagers en overig passerend Keren dat daarbij vogels worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) Keren dat daarbij zeehonden worden verstoord (naar interpretatie van wadwacht) Zeehonden Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen Wadlopers Aangevoerd per boot Lopend van de wal Activiteiten van wadwachten zelf Gemaakte rondes over Engelsmanplaat lopend (laag water; excl. nabijheid huisje) Gemaakte rondes (deel van) Rif (verkenning broedvogels) Gemaakte rondes overig gebied Gemaakte rondvaarten met rubberboot Wadlopende wadwachten van/naar de wal Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) Kokkelvissers (de schepen) Overige

25 Plaats van droogvallen / ankeren In naastgelegen kaartjes (ondergrond komt van Google Maps 2005) is weergegeven waar in 2006 en 2011 de recreatiejachten globaal droogvielen/ankerden. De grootte van de stippen is tussen beide jaren vergelijkbaar. In 2006 werd aan het einde van het seizoen de betonning van het oude Smeriggat (ten noorden van Engelsmanplaat, tussen de Plaat en het Rif) verwijderd. Het droogvallen heeft zich deels verlegd van oude Smeriggat naar Wierummerwad en omgeving. Het oude Smeriggat blijft in gebruik, maar is vrijwel geen doorgaande route meer De globale posities waar recreatiejachten droogvielen of ankerden. Stipgroottes zijn vergelijkbaar. 2011

26 In de naastgelegen figuren is data uit de tabellen grafisch weergegeven. Er zijn van vier seizoenen data beschikbaar, dus enige voorzichtigheid in de conclusies geboden. Er is een trend naar afnemende aantallen recreatiejachten en wadlopers te zien. De aantallen per dag variëren aanzienlijk. Het weer en de weekenden zijn daarbij bepalend. Het jaar 2011 had een slecht watersport-seizoen met veel regen. De hele zomer door zijn er regelmatig handkokkellaars actief rondom de Engelsmanplaat. Er zijn afspraken gemaakt met de sector en er mogen slechts twee kokkelaars tegelijk in een gebied aan het werk. Wie dat mag wordt bepaald middels loting. Dit betekent dat er rond de Plaat voortaan niet meer dan twee schepen mogen liggen. In de tabel hier onder kun je zien dat men zich goed houdt aan de afspraken.

27

28 Incidenten en verstoringen Het is opvallend dat er met bijna vierhonderd verblijvende recreatiejachten en ruim vijftienhonderd wadlopers zo weinig incidenten zijn geregistreerd. De aanwezigheid van de wadwachten op de Engelsmanplaat zal hierbij ongetwijfeld een preventieve rol spelen. De recreanten hebben dankzij jarenlange voorlichting en de invoering van de wadcode ook echte kennis van het Wad verworven. Dit jaar waren er slechts twee echte incidenten waarbij een intensieve verstoring werd veroorzaakt; een Duits sportvliegtuigje en de mensen van de catamaran Josephine (zie tabel). In 2006 was het oude Smeriggat (tussen Engelsmanplaat en Rif) dankzij prikken en de betonning nog beperkt te bevaren. Na 2006 zijn de tonnen volledig verwijderd en is de vaarroute verlegd naar het nieuwe Smeriggat. Uit het dagverslag Ondertussen komt de Heffesand met een groep pubers van een plaatselijke handbalvereniging. Zij wanen zich nog volop in de wedstrijd want joelend en springend verplaatsen zij zich over het serene, uitgestrekte Wad. Wanneer de vogels met vis in de snavel terug vliegen naar de kolonie schrikken ze van de mensen en gaan weer terug. De bordjes staan ook wat krap om de kolonie, wellicht moeten ze verzet worden?

29 Een uur voor hoogwater loopt een visser met zijn rubberboot vlak onder de Hiezel tot aan het baken. Hij doet alles erg rustig en er is slechts een geringe verstoring. Toch informeren wij de Krukel over dit voorval Er is ook nog een andere droogvaller de WON3, die op de Paessensrede ligt. Verder is het buitengewoon rustig. Vanaf de Senta gaan een aantal mensen per rubberboot de Hiezel op waarbij ze ruim zevenhonderd Scholeksters opjagen. Ze hebben het absoluut niet door, maar om er nu naar toe gaan en er wat van te zeggen zou nog meer verstoring betekenen. Rond uur horen we opeens een doffe dreun. Dat lijkt ons een F-16 die door de geluidsbarrière heen gaat. Een half uur later zien we de (waarschijnlijke) boosdoeners over de Plaat heen suizen. De laatste twee - van het totale groepje van zeven laten de vogels op de Plaat toch een beetje schrikken, maar een echte verstoring kun je het niet noemen. We ontmoeten nog een paar lui, en maken een praatje. Een van hen is organisator van Wad-uitjes, hij kent het gebeuren hier wel, dus is het niet heel erg dat we de folders vergeten zijn. Er verschijnen vanaf uur aan alle kanten bootjes met mensen, veel mensen. We hebben de afgelopen dagen amper volk gezien en opeens zijn er hele hordes bij het huisje. Ook zijn er weer de jongeren van het Interkerkelijk Orgaan. Die hebben we een paar jaar geleden ook gehad. Het hele huisje en terras staat vol met prachtige jongens en meiden. Na het eten horen we een hoop lawaai van een helikopter. Er is een vlieg/reddingsoefening ten oosten van het Rif gaande, spectaculair om te zien, maar wel erg veel lawaai. Er komt nog een droogvaller, die op zo n 50 meter (!) voor het huisje gaat liggen. Ondertussen houden we de omstandigheden en vogels nauwgezet in de gaten.

30 Uit het dagverslag Terwijl wij onze spullen naar boven slepen zien we een beste verstoring van het KNRM-schip Dorus Rijkers. Ze testen een rubberboot (SBE31071) die is voorzien van drie wielen. De boot rijdt pardoes de Hiezel op met zeven personen aan boord. Met laag water hebben we een rondje Hiezel gedaan en de bandensporen bekeken. Het zijn net de sporen van W.E.S.P. op Petten, alleen wat kleiner van formaat. Rondom de Plaat liggen een stuk of negen schepen en op het Rif ligt een Jetski. De Jetski landde ver voor laagwater op het Rif en verstoorde slechts een vijftigtal vogels. Een man en een vrouw trokken het ding het strand op wat achteraf een foutje bleek - en gingen een paar uur in hun surfpakjes liggen zonnen en praten. Bij echt laagwater bleek dat de Jetski min of meer bovenop het Rif lag. De vrouw sjorde er nog wel even aan, maar het was onbegonnen werk. Na verloop van tijd kwam er een bootje dat de Jetski in het water trok. (Via de marifoon horen we van een bootjesman dat er assistentie was gevraagd). Het huisje trekt altijd de mensen van de bootjes aan, ook nu komen er diverse groepjes wadlopers vanaf de bootjes naar ons toe. Een man en een vrouw, die met een Kimkieler (met Wadvaardersvlag) tegen het West-Rif aanliggen komen met hun aangelijnde hondje, een Jack Russell van elf jaar, naar het huisje. Jammer genoeg verstoren zij daarbij honderdvijftig Eiders die opvliegen en na enige minuten verderop neerdalen bij een ander clubje soortgenoten op het West-Rif. Ze kregen het zelf te laat in de gaten, biechten ze ons op. Het is duidelijk dat het per ongeluk gebeurd was en dat er geen kwaad achter steekt. We vertellen ze het een en ander en geven een foldertje mee met het telefoonnummer van het huisje. Vrij kort na deze verstoring lopen drie andere wadlopers het West-Rif op en verstoren weer honderd Eiders. We hebben hen niet kunnen achterhalen door alle drukte rondom de andere wadlopers.

31 Vannacht en vanmorgen regen, het is grijs, mistig met veel wind. Dit zijn we niet meer gewend! Er komt water in de ton! Administratie-tijd dus. De mannen van de Coastal Explorer zetten op de Plaat - westelijk van het huisje - een registratiepaal neer. Het gebeurt nauwgezet, er wordt gekeken, gemeten en gepeild. De drie mannen met veiligheidshelmen op - zijn hier een aantal uren mee bezig maar precies op tijd klaar om nog net droog naar het schip te kunnen terugkeren. Rond zes uur wordt het druk bij het huisje als twee groepen wadlopers en nog vijftien mensen van een platbodem langskomen. Het blijken geïnteresseerde en enthousiaste mensen, en daar houden we van! Vanmiddag even na hoogwater komt er vanaf de HA9 een rubberboot de Plaat op varen. Hij zet ten zuiden van het huisje een staand wand uit. Na ongeveer een half uur haalt hij hem al weer in. Zo te zien heeft hij maar drie Harders gevangen en dat terwijl het net honderden meters lang is. Juist als we bij de kolonie aankomen zet de Boschwad een twintigtal mensen af op het Rif. De groep loopt recht op de kolonie af, wij staan juist aan de andere kant van de kolonie. Gelukkig zien ze de bordjes en verleggen ze hun koers. We waarschuwen ze later nog maar eens, dat er ook buiten de bebording ook nesten kunnen liggen. Laagwater om uur, erg buiig en winderig. We willen graag de Plaat op, maar de regen lokt niet erg. Om uur zien we echter 8 mensen vanaf een zeilboot, de Josephine (type catamaran) het Oost-Rif opstappen. We zien dat ze de bordjes negeren. Het is gelukkig net droog; ik pak het geweer en we gaan er op af. We zien dat de boot aan de noordoostkant van het rif - tussen de WG13A en de WG15 - droog ligt, dus met de geul tussen ons in. Te ver en te nat (ook ons kruit) dus onverrichter zake terug, inmiddels zeiknat geregend.

32 Uit het dagverslag Bij de vaargeul ter hoogte van de WW21 is een platbodem drooggevallen. Er lopen twee mensen van de boot op het wad met een loslopende hond. Ik was al van plan er bij de WW17 de vaargeul over te steken en het ligt dus min of meer op onze route. De vrouw komt ons al tegemoet; ik stel me voor als wadwacht en spreek haar aan over de loslopende hond. Het verweer is natuurlijk dat de hond niks verstoort omdat er geen vogels zijn. Als ik naar de naam van de boot vraag wil ze eerst niet antwoorden, maar na enig aandringen; ik kan ook zelf even gaan kijken zegt ze de naam: Pantarei. Ik zeg haar dat ik de verstoring wel zal noteren. De Pantarei blijkt vannacht weer te zijn blijven steken op het Wantij. Hij ligt nu een stukje verder naar het Oosten. Als ik om half elf kijk zie ik dat de hond weer losloopt op het Wad. Het gesprek van gisteren heeft dus niet geholpen. Om uur worden we gewekt door een twintigtal wadlopers die met een schip vanaf de Hiezel aangekomen zijn. We geven ze een korte uitleg, laten Zeehondjes zien door telescoop en weg zijn ze weer. Twee wandelaars op de plaat, een aan de westkant en een aan de oostkant. Met de telescoop zien we dat het geen toeristen zijn. Ze lopen stevig door en poeren af en toe in de grond. Die aan de oostkant loopt tussen het baken en het huisje in een rechte lijn naar het West-Rif, waar ook de ander arriveert. Ze horen bij elkaar, ze lopen door de geul naar het Rif en komen op een andere plek weer terug. Het is wonderlijk om te zien dat de mannen rondlopen zonder aandacht aan ons te schenken. Ze doen hun werk en daar horen wij niet bij.

33 De tweede groep wadlopers komt van de wal en is erg slecht voorbereid op pad gegaan. Het is een groep van verpleegkundigen, die gekomen is zonder regenkleding, zonder water en zonder eten. We laten ze even boven schuilen uit de wind en voorzien ze van een paar glazen water. We zien later, dat ze nog een flinke bui voor hun kiezen krijgen. Droogvallende jongelui klimmen het baken in en inspecteren de nestkast, we houden het in de gaten, maar het gaat goed. Op de terugweg missen we jammer genoeg net een school met ruim tachtig kinderen die vanaf de dijk komt lopen. We zijn nog wel op tijd terug om een groep (55) die van de Silverwind komt, te ontvangen. Over het Wierummerwad loopt nog een groep (52) lopers. Wat een drukte! Een straaljager vliegt om 10:45 uur van noord naar zuid, bijna recht over huisje, op zo n driehonderd meter hoogte. Er is daardoor een verstoring van groepen foeragerende vogels. Grappig, bij de bootwandelaars meen ik een bekende te zien, maar ik kan niet thuisbrengen waar ik haar van ken. Ik denk te weten dat ik haar zelfs èrg goed ken, maar durf niet te bekennen dat ik het even kwijt ben. Als ik dan toch maar de stoute schoenen aantrek en vraag waar we elkaar van kennen, komt ze uit de groep, heel dicht bij mij staan en fluistert in mijn oor: Van boer zoekt vrouw! Door een wadvaarder worden nog eens zestien mensen op de Plaat gezet. Het huisje is inmiddels verworden tot een uitkijkpost. Er staat er zeker twintig man tegelijk. Ik blijf dit toch riskant vinden, de balustrade wordt ieder jaar slechter.

34 Uit het dagverslag Rustig opgestaan. Het is schitterend warm weer, bijna windstil. Zo n vier uur voor laagwater stappen we door het oude Smeriggat en gaan direct door naar het Oost-Rif. Een naaktloper keert schielijk om en verlaat het gesloten gebied als hij ons aan ziet komen. We lopen niet naar hem toe omdat we van plan zijn om de Sterns te tellen. Helaas is Bert van de Krukel verhinderd. Dus met z n tweeën zoeken vier uur lang nauwkeurig het hele Oost-Rif af. Vooral de Dwergsterns liggen erg verspreid, ver en los uit elkaar. Behalve in het laagste deel van het Oost-Rif (grenzend aan het oude Smeriggat), daar kunnen we de nesten eigenlijk overal wel aantreffen. De beste indicatie zijn de spoortjes van deze vogeltjes in het zand. Je ziet dan namelijk vier of vijf lang gerekte spoortjes van een metertje of vijf allemaal naar een centraal punt leiden, dan moet je goed gaan zoeken rond dat centrale punt. Het nestje is een half handkommetje groot en diep. De eitjes zacht van kleur met oker, omberkleurig (maar heel licht), en wat romig wit ertussen. De Noordse sterns/visdiefjes zitten echt aan de oostkant van het Rif. De nesten zijn te vinden tussen de wat platte valleitjes tussen de duinrichels. De meeste nesten liggen daar op een oud vloedmerk. Ze liggen over het algemeen belachelijk laag ten opzichte van het oude Smeriggat. De enige bescherming van deze plek lijkt te liggen in het feit dat ze wat afgeschermd zouden zijn van directe golfslag over het Rif heen vanuit de Noordzee (noordwest,noord en noordoost). De Dwergsterns zijn voor deze golfslag veel kwetsbaarder. Hun nesten liggen gemiddeld wel een meter hoger ten opzichte van NAP. We komen op een totaal van zesenveertig nesten met eieren van de Noorse Sterns/Visdiefjers. Daarbij nog vijftien heel verse nestkuiltjes maar zonder ei. We schatten de verhouding Noordse stern en Visdiefje op 50/50. We tellen drieëntwintig dwergsternnesten met ei en zeven nesten zonder ei.

35