De valstrik van het geluk

Transcriptie

1 De valstrik van het geluk

2 De valstrik van het geluk Hoejekuntstoppenmetworstelenenbeginnenmet leven Russ Harris Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009

3 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 777 Ontwerp omslag: Grafisch Ontwerp Bureau Hetty Creemers, Maastricht Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Vertaling: Lieke Berkhuizen i.s.m. Jacqueline A-Tjak Text Copyright Ó by Dr. Russ Harris. All Rights Reserved. Exisle Publishing Ltd. Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Voor mijn vader en moeder, als dank voor veertig jaar liefde, steun, inspiratie en aanmoediging. En voor mijn vrouw Carmel, wier liefde, wijsheid en gulheid mijn leven hebben verrijkt en mijn hart geopend op een manier die ik nooit voor mogelijk hield

5 Inhoud Woord vooraf bij de Nederlandse uitgave 1 1 Voorwoord 1 3 Inleiding 1 5 deel 1 hoe je zelf de valkuil van het geluk graaft 21 1 Sprookjes 23 2 Vicieuze cirkels 33 deel 2 je innerlijke wereld transformeren 45 3 De zes kernprincipes van ACT De fantastische verhalenverteller 50 5 Waarheidsverdriet 60 6 Problemen met defusie oplossen 69 7 Moet je horen wie het zegt 76 8 Angstaanjagende beelden 83 9 De demonen op de boot Hoe voel je je? 93

6 8 De valstrik van het geluk 11 De vechtstandschakelaar Hoe de vechtstandschakelaar is ontstaan De confrontatie met je demonen Problemen met expansie oplossen Surfen op je impulsen Terug naar de demonen De tijdmachine De smerige hond Een verwarrend woord Als je ademt, leef je Zeggen waar het op staat Het grote verhaal Je bent niet wie je denkt dat je bent 1 66 deel 3 een leven opbouwen dat de moeite waard is Volg je hart De grote vraag Problemen met waarden oplossen De reis van duizend mijl Vervulling vinden Een leven van overvloed 206

7 Inhoud 9 30 FEAR onder ogen zien Bereidheid Voorwaarts en niet versagen Een zinvol leven 232 Woord van dank 238 Tips voor tijden van crisis 240 Bronnen 242 Register 243 Over de auteur 245

8 Woord vooraf bij de Nederlandse uitgave Regelmatig verschijnen er nieuwe zelfhulpboeken. Sommige daarvan zijn gebaseerd op eigen ervaringen van mensen die grote problemen in hun leven te boven zijn gekomen en anderen van hun opgedane ervaringen willen laten meeprofiteren. Andere boeken zijn geschreven door hulpverleners die psychologische kennis over de aanpak van problemen onder de aandacht willen brengen. Mensen die graag iets meer willen weten over hoe wij als mens in elkaar zitten, of die hulp zoeken om problemen te overwinnen, kunnen van dergelijke boeken profiteren. Het boek van Russ Harris is gebaseerd op een relatief nieuwe therapiemethode die voortborduurt op kennis die binnen de gedragstherapie en de cognitieve therapie is ontdekt en ontwikkeld. Deze methode heet Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Deze therapievorm gaat ervan uit dat problemen hebben iets menselijks is. Alle mensen lopen vroeg of laat in hun leven tegen problemen aan en kunnen het daar knap moeilijk mee hebben. Russ Harris laat zien hoe het komt dat wij als mensen allemaal lijden, ook al leven we te midden van behoorlijke welvaart. Hij toont ons ook hoe we dat lijden zin kunnen geven en lichter kunnen maken, waardoor het dragelijker wordt. En hij geeft aanwijzingen hoe we een vitaal leven kunnen leiden, ook als het leven niet gemakkelijk is. Ik ben erg blij dat de uitgever besloten heeft dit boekje te vertalen voor Nederlandse en Vlaamse lezers. De valstrik van het geluk is helder geschreven, met veel eenvoudige oefeningen die de lezers zullen helpen om veranderingen tot stand te brengen in hun denken, hun voelen, hun doen en laten. Het materiaal van de website van The Happiness Trap dat bij dit boek hoort, staat de lezer in het Nederlands ter beschikking.

9 12 De valstrik van het geluk Ik ben ervan overtuigd dat ACT veel mensen kan helpen om hun leven rijker te maken. Het heeft mijn eigen leven verrijkt en dat van de cliënten die ik probeer te helpen. Ik wens u als lezer hetzelfde toe. Jacqueline A-Tjak Klinisch psychologe PsyQ, Zaandam

10 Voorwoord Er schuilt een enorme ironie in geluk. Het betekent aan de ene kant voorspoed buiten het eigen toedoen om, iets moois wat mensen overkomt, een gunstig toeval of blijde gebeurtenis, maar geluk geeft ook de aangename toestand weer waarin iemand verkeert die al zijn wensen vervuld ziet. De ironie zit hem erin dat mensen niet alleen streven naar geluk, maar ook proberen het vast te houden en vooral proberen te vermijden dat ze ongelukkig zijn. En die pogingen tot controle kunnen nu juist zwaar, gepland, afgesloten, rigide en gefixeerd worden. Geluk is niet alleen een kwestie van je goed voelen. Als dit wel zo was, waren drugsgebruikers de gelukkigste mensen op aarde. Je goed voelen kan dan ook een heel ongelukkig streven zijn. Het is geen toeval dat drugsgebruikers hun methode om zich goed te gaan voelen, een fix noemen: ze proberen op een chemische manier iets te fixeren, te houden waar het is. Maar net als een vlinder die wordt vastgespeld op een tafel, bezwijkt geluk als er niet op een lichte manier mee wordt omgesprongen. Drugsgebruikers zijn niet de enigen die hieraan voorbijgaan. Het overkomt de meesten van ons wel eens dat we in naam van het creëren van een emotioneel resultaat dat we geluk noemen, gedrag vertonen dat hier precies het tegenovergestelde van is; over het onvermijdelijke resultaat voelen we ons vervolgens afschuwelijk en dan vinden we dat we tekortschieten. Zolang we niet wijzer worden, proberen de meesten van ons een fix op geluk te regelen. Dit boek is gebaseerd op ACT (Acceptance and Commitment Therapy), een empirisch ondersteunde benadering waarin een nieuwe en onverwachte koers wordt gevaren bij het omgaan met de kwestie van geluk en tevredenheid met het leven. In plaats van nieuwe technieken aan te leren om gelukkig te worden, leren mensen door ACT minder te vechten tegen hun gevoelens en gedachten, vermijdingsgedrag te ondermijnen en meer contact te krijgen met het hier en nu. Russ Harris geeft van deze benadering een heel zorgvuldige, creatieve en toegan-

11 14 De valstrik van het geluk kelijke beschrijving. In drieëndertig korte en bondige hoofdstukken bespreekt hij systematisch hoe we in de val van het geluk terechtkomen en hoe mindfulness, acceptatie, cognitieve defusie en waarden ons uit die val kunnen bevrijden. De positieve boodschap van dit boek luidt dat er geen enkele reden is om nog langer te wachten tot het leven begint. De wachtstand kan worden opgeheven. En wel nu. Net als een leeuw die in een papieren kooi is gezet, zitten mensen over het algemeen het meest gevangen in de illusies van hun eigen geest. Maar hoewel het anders lijkt, is die kooi niet echt een barrière die de menselijke geest kan tegenhouden. Er is een andere weg vooruit mogelijk en met dit boek schijnt Dr. Harris een krachtig en liefdevol lichtsignaal de nacht in, dat die weg kan verlichten. Geniet van de reis. Je bent in uitstekende handen. Steven C. Hayes, PhD Oprichter van ACT Universiteit van Nevada