De behandeling van spataderen

Transcriptie

1 Dermatologie Patiënteninformatie De behandeling van spataderen U ontvangt deze informatie, omdat u spataderen heeft. Hierin kunt u lezen wat spataderen precies zijn en wat de verschijnselen hiervan zijn. Ook staat het onderzoek en de verschillende behandelingen beschreven. Als u vragen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Onderaan deze informatie staan onze contactgegevens vermeld. Wat zijn spataderen? Spataderen (varices) zijn aderafwijkingen die vaak voorkomen. Ze komen meer bij vrouwen voor dan bij mannen. Spataderen behoren tot de top tien van klachten waarmee mensen hun huisarts bezoeken. Slechts een deel van de mensen met spataderen bezoekt daarvoor de huisarts. Men kan met recht spreken van een volksziekte. In het algemeen spreken we pas over spataderen wanneer aan de benen duidelijk zichtbare, blauwe en verdikte of voelbare, wat kronkelig verlopende aderen aanwezig zijn. De anatomie van aderen Het aderstelsel van de benen bestaat uit het oppervlakkige en het diepe systeem. Het oppervlakkige systeem bestaat uit zeer veel kleine aderen, die het been als een net omhullen. Ongeveer 10 tot 20 procent van het bloed uit de oppervlakkige aderen verzamelt zich in de grote stamaderen: de zogeheten vena saphena magna (VSM) en de vena saphena parva (VSP). Deze twee stamaderen monden uit in het diepe systeem, respectievelijk ter hoogte van de lies en ter hoogte van de knieholte. Het bloed wordt ook via verbindingsaderen (perforerende aderen) van het oppervlakkige naar het dieper liggende systeem vervoerd. Dit diepe systeem verzorgt het grootste deel (90 procent) van de afvoer van het bloed vanuit de benen en is onzichtbaar ingebed in de beenspieren. De functie van aderen Aderen zijn bloedvaten die zorgen voor de terugstroom van het bloed naar het hart. Bij het aanspannen van de spieren, bijvoorbeeld tijdens het lopen, wordt het bloed in de diepe aderen, die in de spieren liggen, omhoog gestuwd in de richting van het hart. We noemen dit de spierpomp. De spierpompen in het been vormen het belangrijkste mechanisme om het bloed vanuit de voet (tegen de zwaartekracht in) via de aderen weer terug naar het hart te vervoeren. De kuitspierpomp is de belangrijkste spierpomp. Deze kan ook functioneren door het op-en-neer bewegen van uw voeten terwijl u zit. U voelt dat de kuitspier zich aan- en ontspant. Dit bevordert dat het bloed in de richting van uw hart stroomt. In de aderen zitten kleppen die voorkomen dat het bloed terugstroomt. Het ontstaan van spataderen Aderen kunnen verwijd raken, waardoor de kleppen niet meer goed sluiten. Ook kunnen de kleppen kapot gaan door bijvoorbeeld trombose. Als de kleppen niet meer goed werken, ontstaat er Pagina 1/7

2 een terugstroom van bloed. Dat heeft een verhoogde druk in de ader tot gevolg. Deze verhoogde druk veroorzaakt weer een verder uitzetten van de ader. Door deze uitzetting gaan de kleppen verderop niet goed meer dicht, waardoor het proces verder voortschrijdt. De verschillende factoren van het ontstaan van spataderen staan hierna beschreven. Aanleg De vorming van spataderen is vaak erfelijk bepaald. Door een aangeboren zwakte van het steunweefsel van de aderen kunnen spataderen ontstaan. Doordat de mens rechtop loopt, ontwikkelen spataderen zich onder invloed van de zwaartekracht in de onderbenen. Zwangerschap Zowel door hormonale invloeden als door een beperking van de terugstroom van het bloed in de aderen uit de benen naar het hart (door de druk van de groeiende baarmoeder), ontstaan spataderen gemakkelijker tijdens de zwangerschap. Hormonale factoren De invloed van de verschillende hormonen (onder andere aanwezig in de anticonceptiepil) op het ontstaan van spataderen is nog niet geheel duidelijk, maar lijkt wel aanwezig. Sommige vrouwelijke patiënten geven aan dat zij rond de menstruatie meer last hebben van hun benen. Overige oorzaken Spataderen ontstaan vaker bij mensen met een staand beroep (bijvoorbeeld kappers), zeker als u daarbij veel moet tillen (bijvoorbeeld machinebankwerkers). Spataderen kunnen ook een gevolg zijn van een ziekte zoals een trombosebeen. Bij een trombosebeen zijn meestal diepe aderen in het been verstopt geraakt door gestold bloed. Hierdoor raken andere aderen aan de buitenkant van het been overbelast. Na een aantal jaren zullen veel mensen die een trombosebeen hebben gehad hierdoor last van spataderen krijgen. Ook andere aandoeningen van het been, zoals operaties en ongevallen, kunnen aanleiding geven tot spataderen. Zwaarlijvigheid beschouwt men ook als een risicofactor voor spataderen. Bij sommige mensen zijn de kleppen in de aderen nooit aangelegd (aangeboren oorzaak). Klachten en verschijnselen van spataderen Als de spataderen klachten geven, is dat meestal in de vorm van een moe, loom en zwaar gevoel in uw benen. U kunt jeuk en tintelingen hebben, de benen niet goed stil kunnen houden in bed (rusteloze benen) of het gevoel hebben dat er iets over uw benen kruipt. In zeldzame gevallen is er sprake van pijn of van een bloeding uit een spatader. Daarnaast kan door het niet goed terugstromen van het bloed naar het hart (veneuze insufficiëntie) ook stuwing en als gevolg daarvan vochtophoping (oedeem) rond de enkels ontstaan. Deze klachten nemen toe in de loop van de dag, na lang staan en bij warm weer. Als vochtophoping lang bestaat, kunnen aan de Pagina 2/7

3 onderbenen verschijnselen ontstaan als pigmentvorming, eczeem, witte verlittekening, verharding van de huid en het onderhuidse vetweefsel en uiteindelijk een open been (ulcus cruris venosum). Spataderen veroorzaken vaak helemaal geen klachten. Veel mensen ervaren de aanwezigheid van spataderen als storend of lelijk. Spataderen nemen in de loop der jaren meestal geleidelijk in ernst toe. De diagnose stellen Wij onderzoeken u eerst in een ontspannen, staande houding. Daarbij letten wij op huidafwijkingen en op zichtbare verschijnselen van het niet goed functioneren van het adersysteem. Een aanvullend onderzoek is nodig om onder andere vast te stellen hoe de diepe aderen functioneren en of wij de spataderen kunnen of moeten behandelen. Zo kunnen wij beoordelen welke behandeling u het beste kunt krijgen. Spataderen moeten wij vanuit medisch oogpunt behandelen als er sprake is van één of meer van de hiervoor genoemde klachten. De onderzoeken Behandeling van spataderen is voor iedereen maatwerk. Om u de juiste behandeling te kunnen geven, onderzoeken wij uw spataderen. De belangrijkste aanvullende onderzoeken zijn: Het doppleronderzoek Dit is een pijnloos onderzoek, dat wij poliklinisch uitvoeren. Hierbij maken wij gebruik van ultrageluidsgolven, waarmee wij onder andere de stroomrichting van het bloed in de aderen hoorbaar kunnen maken. Zo kunnen wij bepalen of de eerder genoemde aderkleppen goed functioneren. Als oriënterend onderzoek (screening) is de doppler geschikt, hoewel het onderzoek met behulp van duplex (zie hierna) de voorkeur heeft. Het duplexonderzoek Het duplexonderzoek is een combinatie van het doppleronderzoek en echografie, waarbij ook de geluidsgolven zichtbaar zijn. Wij onderzoeken u in staande houding. Zo kunnen wij onder invloed van de zwaartekracht het terugstromen van het bloed (reflux) vaststellen. Met duplexonderzoek kunnen wij de ligging (anatomie), de mate waarin de kleppen al dan niet functioneren en een eventuele verstopping in uw aderen door een stolsel in kaart brengen. Een voordeel van het onderzoek met duplex is dat wij ook informatie over het diepe systeem kunnen verkrijgen. Informatie hierover is noodzakelijk voordat wij met de behandeling van spataderen kunnen starten. Een duplex is vaak nodig om te komen tot een op maat gesneden behandeling van spataderen. De behandeling van spataderen Spataderen kunt u op verschillende manieren laten behandelen. Samen met u kunnen wij kiezen voor alleen compressietherapie (verband of elastische kousen). Echter, meestal verwijderen wij operatief de spataderen, spuiten ze dicht (scleroseren) of schakelen ze uit met een endoveneuze Pagina 3/7

4 techniek (een ader van binnenuit behandelen). In dat laatste geval schuiven wij een sonde (katheter) in de ader. Voor kleine spataderen kunnen wij kiezen voor minder ingrijpende technieken. Meestal behandelen wij eerst de grote spataderen boven in uw been en daarna pas de kleinere. De compressietherapie Compressietherapie (drukbehandeling) is een behandeling waarbij wij door middel van uitwendige druk (bijvoorbeeld met verband of elastische kousen) de bloedcirculatie zo veel mogelijk bevorderen. Compressietherapie voor spataderen verdelen we onder naar het uitoefenen van druk door middel van: verband: elastisch en niet-elastisch (korte rek); therapeutische elastische kousen; er zijn aanwijzingen dat het dragen van therapeutische elastische kousen bij mensen met spataderen de doorbloeding op korte termijn verbetert en daarmee de klachten doet afnemen. De sclerocompressietherapie Bij scleroseren injecteren wij de spataderen met een vloeistof of schuim. Hierdoor ontstaat een ontstekingsreactie in de ader. Aansluitend geven wij voor enkele weken een compressieverband, waardoor de beschadigde vaatwanden op elkaar plakken, de spatader geleidelijk aan verschrompelt en uiteindelijk verdwijnt. Na deze behandeling nemen andere bloedvaten hun functie over. Een variant van de sclerocompressietherapie is de schuimsclerose. De in te spuiten vloeistof schuimen wij op en spuiten dit vervolgens in. Schuim is dikker en stroperiger en blijft daardoor beter in de ader zitten met een beter effect als gevolg. Met schuimsclerose kunnen wij, in tegenstelling tot de gewone sclerocompressietherapie, ook de stamaderen en andere wijde spataderen behandelen. Schuimsclerose kan een alternatief zijn voor de hierna genoemde strip en de endoveneuze technieken. Operatieve verwijdering Bij een operatie halen wij de spataderen weg of binden deze af. Vervolgens passen wij compressietherapie toe gedurende enkele weken. Zo gaan wij bloeduitstortingen en vochtophoping (oedeem) zo veel mogelijk tegen. Ambulante flebectomie Kleine en middelgrote spataderen kunnen wij onder plaatselijke verdoving verwijderen via kleine sneetjes (doorgaans 2 tot 3 millimeter) met behulp van een speciaal soort haaknaaldjes (flebectomie- of Muller-haken), gevolgd door compressietherapie. Ambulant wil zeggen dat wij deze behandeling poliklinisch uitvoeren. Pagina 4/7

5 Crossectomie met strip Wanneer de stamaderen (VSM en VSP) niet goed functioneren kunnen wij deze uitschakelen met crossectomie (ook wel een hoge ligatie genoemd) en eventueel het strippen van de stamaderen. Bij crossectomie zoeken wij de crosse (dat is de inmonding van de VSM of de VSP in het diepe adersysteem) op via een sneetje in uw lies, respectievelijk uw knieholte. Daarna snijden wij de verbinding van de VSM of de VSP met de diepe ader door (crossectomie) en binden alle zijtakken af. Bij strippen voeren wij in de stamader een draad op. Via een snede ter hoogte van uw knie sporen wij deze draad op. Op de draad plaatsen wij vervolgens een soort dop. Door nu de draad weer naar boven terug te trekken, kunnen wij de ader in zijn geheel, binnenstebuiten, meetrekken en verwijderen (strippen) uit uw been. Bij een cryostrip gebeurt ongeveer hetzelfde: wij vriezen de ader aan de top van de draad vast en trekken deze vervolgens naar buiten. Deze techniek heeft als voordeel dat wij geen tweede snede hoeven te maken. De klassieke stripoperatie voeren wij meestal met een ruggenprik of onder algehele anesthesie (narcose) uit. Endoveneuze technieken De laatste jaren zijn meerdere zogeheten endoveneuze technieken ontwikkeld, zoals radiofrequente ablatie en endoveneuse lasertherapie. Endoveneus betekent letterlijk binnen de ader : de aderen behandelen wij als het ware van binnenuit door een katheter in het bloedvat te brengen. Om te kunnen zien waar in de ader de arts precies aan het werk is, maken wij tijdens de gehele ingreep gebruik van het duplexapparaat. Nadat de stamader met behulp van het duplexbeeld is aangeprikt, voeren wij de sonde (katheter) tot in de lies (bij VSM) en de knieholte (bij VSP) op. Vervolgens spuiten wij een verdovingsvloeistof in. Bij de radiofrequente ablatietechniek verhit het uiteinde van de katheter de aderwand tot circa 85 graden Celsius, waardoor de binnenwand van de ader verschrompelt en vervolgens verlittekent. Hetzelfde resultaat kunnen wij bereiken met een laser waarbij een veel hogere temperatuur optreedt. Deze procedure kan ook onder plaatselijke verdoving plaatsvinden (en is zelfs eenvoudiger dan bij de stripoperatie). Aansluitend moet u gedurende een week of soms langer, dag en nacht, een aangemeten, elastische kous dragen. Het voordeel van deze techniek is dat het geen bloeduitstortingen en nauwelijks wonden veroorzaakt, waardoor u vrijwel direct na de ingreep weer op de been bent. Een combinatie van operatie, andere technieken en scleroseren Vaak passen wij een combinatie van de diverse technieken toe om het beste resultaat te verkrijgen. Dit gebeurt in meerdere etappes. Wij beginnen met het aanpakken van de grotere spataderen door Pagina 5/7

6 middel van de beschreven operatieve en endoveneuze methodes en de schuimsclerose. Daarna kunnen wij de resterende spataderen met bijvoorbeeld sclerocompressietherapie behandelen. Mogelijke complicaties Een goed uitgevoerde behandeling van spataderen kent weinig risico's. In enkele gevallen kan een beperkte aderontsteking ontstaan. Na een operatie kan er bloed uit een geopereerde ader lekken, waardoor er een blauwe plek (bloeduitstorting) optreedt. Bij het inspuiten van spataderen kunnen bruine verkleuringen van uw huid en onderhuidse knobbeltjes optreden. Deze afwijkingen trekken soms pas na maanden weg. Wanneer de injectievloeistof naast het bloedvat terechtkomt, kan uw huid ter plaatse beschadigd raken. Bij een (te) strak verband kunnen blaren van de huid ontstaan. Zeldzaam is het optreden van trombose of longembolie na de behandeling van spataderen. Wat u zelf kunt doen Lopen en bewegen is nodig om een goed resultaat van de behandeling te krijgen. Het is verstandig een tot twee uur per dag te wandelen. Lang staan, stilzitten, zwaar tillen en warmte moet u vermijden. Bij langdurig zitten kan het verstandig zijn uw benen hoog te leggen. Wat zijn de vooruitzichten? Afhankelijk van de omvang en de oorzaak van uw spataderen zal een bepaalde behandeling meer of minder succesvol zijn. Bij de ene persoon komen de spataderen snel terug, bij de andere blijven ze een aantal jaren weg. Wat uw arts in feite doet, is uw spataderen opruimen; de neiging om elders in uw lichaam spataderen te ontwikkelen kunnen wij door de behandeling niet wegnemen. Meer informatie over spataderen kunt u opvragen via het adres info.vvvp@shhv.nl of downloaden op de website Heeft u vragen? Als u nog vragen heeft, kunt u deze stellen aan de assistent(e) of uw dermatoloog. Meer informatie en onze contactgegevens vindt u op onze website Bron: Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. Pagina 6/7

7 Versie: augustus 2015 Pagina 7/7