Transport van afval. De EVOA op hoofdlijnen 1

Transcriptie

1 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 Transport van afval Mr. R.G.J. Laan, advocaat bij Van Diepen Van der Kroeff Advocaten De EVOA op hoofdlijnen 1 1. Inleiding 1 De Europese Verordening betreffende de overbrenging van afvalstoffen (EVOA) 2 neemt in het internationaal afvaltransport een centrale plaats in. Deze bijdrage betreft een beknopt overzichtsartikel van de EVOA, vooral beschreven vanuit het oogpunt van marktdeelnemers. De EVOA is voor veel partijen van belang, maar zal niet vanuit alle invalshoeken worden belicht. Aangezien Nederland een lidstaat van de Europese Unie (EU) is, werkt deze Europese Verordening rechtstreeks door in de nationale rechtsorde. Dit betekent dat de bepalingen uit de EVOA rechtstreeks van toepassing zijn in Nederland (zonder te hoeven worden omgezet in nationale regelgeving) en direct dienen te worden nageleefd door de betrokken partijen. 2. Systeem van de EVOA Het belangrijkste doel van de EVOA is de bescherming van het milieu en als bijkomend belang worden de effecten van de EVOA op de internationale handel genoemd. 3 Ten behoeve van dat doel dient iedere lidstaat toezicht en controle op de overbrenging van afvalstoffen te organiseren en te reguleren waarbij overheden op de hoogte worden gesteld van een voorgenomen overbrenging van afvalstoffen en de autoriteiten van verzending, doorvoer en bestemming in de gelegenheid worden gesteld gemotiveerde bezwaren daartegen te maken. 4 Voor het van toepassing zijn van de EVOA is allereerst van belang of de (voorgenomen) overbrenging daadwerkelijk afvalstoffen (in de zin van de Kaderrichtlijn afvalstoffen) betreft 5 en vervolgens of de overbrenging een grens van een lidstaat passeert (dus of wordt overgebracht vanuit een lidstaat, wordt overgebracht naar een lidstaat of wordt overgebracht door een lidstaat). Indien de overbrenging geen landsgrenzen passeert, dus geen internationaal transport betreft, valt het transport niet onder de EVOA. 6 Verder is een aantal situaties uitgesloten van de toepassing van de EVOA, zoals afvalstoffen die zijn ontstaan aan boord van voer- en vaartuigen. 7 De EVOA kent meerdere normadressaten (personen en/of rechtspersonen voor wie de bepaling geldt), maar de belangrijkste zijn misschien wel de marktdeelnemers. Het kan hierbij gaan om natuurlijke personen, maar in de praktijk vooral om rechtspersonen. De kennisgever heeft bepaalde verplichtingen 8, maar ook de vervoerder 9, ontvanger 10 en de verwerker 11 hebben verplichtingen. 3. Instrumenten van de EVOA De EVOA bevat een aantal instrumenten waarvan kennisgeving wel de belangrijkste is. De EVOA hanteert het begrip kennisgever. Het betreft hier elke natuurlijke of rechtspersoon die het voornemen heeft om afvalstoffen over te brengen of te laten overbrengen en verplicht is om kennisgeving te doen. 12 De procedure van kennisgeving is van toepassing wanneer de overbrenging van afvalstoffen onder artikel 3 lid 1, onder a of b, van de EVOA valt. Dat wil zeggen: voor alle afvalstoffen die bestemd zijn voor verwijdering (artikel 3 lid 1 onder a) en voor bepaalde afvalstoffen die bestemd zijn voor nuttige toepassing (artikel 3 lid 1 onder b). Kennisgeving houdt in dat de kennisgever het kennisgevingsdocument uit bijlage IA van de EVOA invult en zo nodig het vervoersdocument uit bijlage IB. 13 Deze documenten worden door de bevoegde autoriteit van verzending verstrekt. In Nederland is dit de Minister van Infrastructuur en Milieu (Minister I&M). De kennisgever dient de documenten naar waarheid in te vullen. Vervolgens sluit de kennisgever met de ontvanger van de afvalstoffen een contract. 14 Tevens dient een waarborgsom gestort te worden of een gelijkwaardige verzekering te worden afgesloten ter dekking van bepaalde kosten. 15 De kennisgeving bestrijkt de 1 Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met va Tannehil, paralegal bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten. 2 Verordening ( G) nr. 1013/2006, Pb U 2006, L 190/1. 3 Zie onder nr. 1 van de preambule bij de VOA. 4 Zie onder nrs van de preambule bij de VOA. 5 Over het begrip afvalstof bestaat veel discussie. Dit is te zien aan de vele jurisprudentie omtrent dit begrip. Het gaat dit artikel te buiten daar op in te gaan. 6 Wel geldt op grond van artikel 1 lid 5 jo. 33 VOA dat lidstaten een passend stelsel dienen in te voeren voor toezicht en controle op de overbrengingen van afvalstoffen uitsluitend binnen hun rechtsgebied. 7 Artikel 1 VOA. 8 Bijvoorbeeld in artikel 16 en 49 VOA. 9 Bijvoorbeeld in artikel 16 VOA. 10 Bijvoorbeeld in artikel 5 en 16 VOA. 11 Bijvoorbeeld in artikel 12 lid 1, onder k, VOA, waaruit impliciet een verplichting voor verwerkers is af te leiden. 12 Artikel 2 lid 15 VOA. 13 Artikel 4 lid 1 VOA. 14 Artikel 4 lid 4 jo. artikel 5 VOA. 15 Artikel 4 lid 5 jo. artikel 6 VOA. 10

2 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 overbrenging van de afvalstoffen vanaf de oorspronkelijke plaats van verzending en omvat de voorlopige en niet-voorlopige nuttige toepassing of verwijdering. 16 Vervolgens kunnen de bevoegde autoriteiten van verzending, doorvoer en bestemming binnen 30 dagen schriftelijk bezwaar maken of toestemming verlenen, eventueel onder voorwaarden. 17 Een ander instrument betreft de overbrenging van afvalstoffen onder de EVOA voorzien van bepaalde informatie. Indien de afvalstoffen zonder kennisgeving, maar wel vergezeld van bepaalde informatie, overgebracht kunnen worden, zorgt de opdrachtgever van het land van verzending ervoor dat de afvalstoffen daadwerkelijk vergezeld van deze informatie worden overgebracht. 18 Het gaat hier om afvalstoffen als bedoeld in artikel 3 lid 2 en 4 EVOA. In bijlage VII van de EVOA is het formulier te vinden dat dient te worden ingevuld. Tevens moet daarbij een contract worden gesloten dat de terugnameverplichting regelt voor als de overbrenging niet goed verloopt. 4. Overbrengingen van afvalstoffen onder de EVOA Afvalstoffen onder de EVOA kunnen op verschillende wijzen worden overgebracht. Op welke wijze de afvalstoffen dienen te worden overgebracht hangt van een aantal factoren af. Voor de EVOA is het van belang om te kijken of de overbrenging van afvalstoffen bestemd is voor verwijdering of voor nuttige toepassing, maar ook of de afvalstoffen voor nuttige toepassing op de zogenaamde groene lijst 19 of oranje lijst 20 van de EVOA staan. De uitvoer van afvalstoffen bestemd voor verwijdering vanuit de EU naar derde landen is in beginsel verboden. 21 Uitvoer naar landen die partij zijn bij het Verdrag van Bazel is niet verboden, tenzij dit land het verbiedt of de bevoegde autoriteit van verzending redenen heeft om aan te nemen dat de afvalstoffen in het land van bestemming niet op ecologisch verantwoorde wijze zullen worden beheerd. Ook op de invoer van afvalstoffen voor verwijdering in de EU geldt in beginsel een verbod. Hierop bestaat echter een aanzienlijk aantal uitzonderingen. 22 Lidstaten kunnen bijvoorbeeld bilaterale en multilaterale overeenkomsten met derde landen sluiten. Afvalstoffen bestemd voor verwijdering waarbij overbrenging is toegestaan dienen altijd via de procedure van de kennisgeving te worden overgebracht. 23 Voor uitvoer uit de EU naar niet-oeso-landen zijn in de zogenaamde 'Derde landen verordening' 24 de standpunten verwerkt van niet-oeso-landen over de procedures die gelden voor de overbrenging van groene-lijst afvalstoffen. In deze Verordening is per niet-oeso-land bepaald of, en zo ja onder welke procedure, de verschillende niet-oeso-landen deze afvalstoffen wensen te ontvangen. Voor afvalstoffen voor nuttige toepassing van de oranje lijst geldt de hoofdregel dat uitvoer naar derde landen in principe verboden is. 25 Alleen uitvoer naar zogenaamde EVA-landen 26 die lid zijn van het Verdrag van Bazel is toegestaan. 27 Voor de uitvoer van groene lijst-afvalstoffen naar OESO-landen behoeft in beginsel geen voorafgaande kennisgeving te worden gedaan. 28 Hiervoor geldt dat deze moet zijn vergezeld van bepaalde informatie. 29 Alleen als de afvalstoffen mengsels betreffen of onder onderdeel B van bijlage III staan 30 is alsnog de procedure van kennisgeving vereist. 31 Voor de uitvoer van oranje lijst-afvalstoffen naar OESO-landen geldt de kennisgevingsprocedure. Invoer van afvalstoffen van de oranje lijst is alleen toegestaan vanuit OESO-landen en landen die partij zijn bij het Verdrag van Bazel of waarmee de EU en/of haar lidstaten overeenkomsten hebben gesloten. 32 Invoer van groene lijst-afvalstoffen vanuit OESO-landen dient vergezeld te gaan van bepaalde informatie en voor invoer van oranje lijst-afvalstoffen vanuit OESO-landen geldt de kennisgevingsprocedure. Voor afvalstoffen die op de groene lijst staan is in principe geen kennisgeving vereist, wel dienen deze vergezeld te gaan van bepaalde informatie. 33 Groene lijst-afvalstoffen worden over het algemeen als minder risicovol gezien vanuit milieuoogpunt dan oranje lijst-afvalstoffen. Voor afvalstoffen die op de oranje lijst staan geldt een systeem waarin de 16 Artikel 4 lid 6 VOA. 17 Artikel 9-12 VOA. Indien de bevoegde autoriteit van doorvoer niet binnen 30 dagen bezwaar heeft gemaakt, mag zij worden geacht stilzwijgende toestemming te hebben verleend (artikel 9 lid 1, laatste alinea). 18 Zie artikel 18 VOA. 19 Bijlage III van de VOA. 20 Bijlage IV van de VOA. 21 Artikel 34 VOA. 22 Artikel 41 VOA. 23 Zie artikel 3 lid 1 onder a VOA. 24 Verordening (EG) nr. 1418/2007 van 29 november 2007, PbEU 2007, L 316/6 (Derde landen verordening). 25 Artikel 36 VOA. 26 Landen die behoren tot de uropese Vrijhandelsassociatie. Deze vrijhandelsorganisatie is in 1960 opgericht en bestaat op dit moment uit IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland. 27 Artikel 34 lid 2 VOA. 28 Artikel 38 VOA. 29 Artikel 18 VOA. 30 Bijlage III B van de VOA bepaalt echter dat mengsels toch nog onder de groene lijst-procedure kunnen worden overgebracht in afwachting van een besluit tot opneming in de desbetreffende bijlagen van het Verdrag van Bazel of het O SO-besluit (artikel 58 lid 1, sub b, VOA). Vooralsnog zijn hier slechts een paar mengsels ondergebracht. 31 Artikel 38 lid 2 VOA. 32 Artikel 43 VOA. 33 Artikel 18 jo. bijlage VII van de VOA. In bijlage VII van de VOA staan de groene lijst-afvalstoffen. Indien een afvalstof van deze lijst overgebracht wordt, dient deze overbrenging van bepaalde begeleidende informatie voorzien te zijn (art. 18 VOA). Artikel 4 jo. 11 en 12 jo. 13 VOA. 11

3 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 overbrenging alleen is toegestaan wanneer de bevoegde autoriteiten daartegen niet binnen de daarvoor gestelde termijn bezwaar maken en schriftelijke toestemming verlenen na het doen van een kennisgeving van de kennisgever aan de betrokken autoriteiten. 34 De procedure van overbrenging (door middel van kennisgeving of vergezeld van begeleidende informatie) is afhankelijk vanuit welk land (lidstaat, EVA-land of derde land) betrokken is bij de in- of uitvoer. Schematische weergave EVOA 35 Afvalstof Verbod Uitgezonderde afvalstof EVOA niet van toepassing Nationaal overbrengen Nuttige toepassing (recycling) Verwijdering Uitvoer Invoer EVA-landen I Invoer EU Groene lijst -afvalstoffen I of III Uitvoer EU Groene lijst -afvalstoffen I Doorvoer Groene lijst -afvalstoffen Overbrenging tussen lidstaten Groene lijst -afvalstoffen I 34 Artikel 4 jo. 11 en 12 jo. 13 VOA. 35 Afkomstig van de website van de Douane: < laatstelijk geraadpleegd op 29 juni

4 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 Kennisgevingsprocedure (artikel 3 EVOA). I Procedure waarbij begeleidende informatie is verplicht (artikel 18 EVOA). II Niet-OESO-landen kunnen kenbaar maken welke groenelijst-afvalstoffen ze onder welke voorwaarden willen ontvangen (artikel 37 EVOA). Er kan een verbod gelden, een kennisgevingsprocedure noodzakelijk zijn of de overbrenging dient vergezeld te gaan van begeleidende informatie. Zodra de afvalstoffen niet volgens de voorschriften van de EVOA worden overgebracht, is sprake van een illegale overbrenging. 36 Er is sprake van een illegale overbrenging indien de afvalstoffen worden overgebracht zonder de vereiste kennisgeving, zonder de vereiste toestemming van de betrokken bevoegde autoriteiten of met een door vervalsing, verkeerde voorstelling van zaken of fraude verkregen toestemming van de betrokken autoriteiten. Verder is sprake van een illegale overbrenging indien de overbrenging niet feitelijk overeenstemt met de kennisgeving of de vervoersdocumenten, de overbrenging resulteert in verwijdering of nuttige toepassing die in strijd is met Europese of internationale regelgeving, de overbrenging in strijd is met artikel 34, 36, 39, 40, 41 en 43 EVOA of waarbij de overbrenging als bedoeld in artikel 3 lid 2 en 4 niet voldoet aan de voorwaarden gesteld in artikel 2 lid 35, sub g onder I, II of III, van de EVOA Handhaving van de EVOA In de EVOA zijn sanctievoorschriften terug te vinden in titel VII. Verder bevat de EVOA ook voorschriften die handhaving door de lidstaten ondersteunen, namelijk een regeling voor een borgsom 38 en een terugnameplicht 39. Handhaving van de bepalingen uit de EVOA in Nederland wordt vaak voorafgegaan door toezicht en/of opsporing. Vervolgens kunnen overtredingen van de EVOA bestuursrechtelijk of strafrechtelijk gehandhaafd worden. Bestuursrechtelijke handhaving van de EVOA kent verschillende vormen. Allereerst bestaat de mogelijkheid tot het opleggen van een last onder bestuursdwang. 40 Tevens bestaat de mogelijkheid om een last onder dwangsom op te leggen. 41 Strafrechtelijke handhaving van de EVOA in Nederland vindt vooral plaats door middel van de Wet op de economische delicten (Wed). 42 Het kan hier gaan om een boete, maar ook om bijvoorbeeld gevangenisstraf. Naast de strafbaarstellingen uit de Wed kan ook een aantal commune delicten van het Wetboek van Strafrecht van belang zijn voor handhaving van de EVOA. Het gaat hier met name om valsheid in geschrift 43, oplichting 44, deelneming aan een criminele organisatie 45 en de opzettelijke verontreiniging van bodem, water en/of lucht 46. Natuurlijke personen van een rechtspersoon kunnen, soms naast de rechtspersoon, strafrechtelijk aansprakelijk zijn (eventueel als opdrachtgever of feitelijk leidinggevende) en worden veroordeeld. 47 Tenslotte kan een transactie worden aangeboden door de Officier van Justitie en kunnen EVOA-delicten ook middels zo n transactie worden afgedaan. 48 Het betreft een transactie om strafrechtelijke vervolging te voorkomen. 49 Door voldoening aan de transactievoorwaarden door de verdachte vervalt namelijk het recht tot strafvordering door de Officier van Justitie. 6. Rechtsbescherming In een bestuursrechtelijke procedure kan een kennisgever tegen het besluit van de Minister van I&M bezwaar maken indien de Minister bezwaar had tegen de overbrenging. 50 Vervolgens kan een belanghebbende, dus de kennisgever, beroep instellen bij de rechtbank. 51 Tenslotte kan hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS). 52 In de procedure bij de ABRvS kunnen prejudiciële vragen worden gesteld door de nationale rechter aan het Europese Hof wanneer de nationale rechter wordt geconfronteerd met Europeesrechtelijke vragen waarop geen duidelijk antwoord voorhanden is Artikel 2 lid 35 VOA. 37 Zie hiervoor artikel 2 lid 35, sub a t/m g, VOA. 38 Artikel 6 VOA. 39 Artikel 22 en 24 VOA. 40 Afd Awb. 41 Afd Awb. 42 Artikel Wm jo. artikel 1a Wed. 43 Artikel 225 Sr. 44 Artikel 326 Sr. 45 Artikel 140 Sr. 46 Artikel 173a en 173b Sr. Deze artikelen leveren in de praktijk echter nauwelijks resultaat op, zie bijvoorbeeld M.G. Faure, Het Nederlandse milieustrafrecht: dringend aan herziening toe!, RM Themis 1997/1, p Artikel 51 Sr. 48 Nummers M M 289 van de bijlage van Transactiebesluit milieudelicten. 49 Artikel 74 Sr. 50 Hoofdstuk 6 en 7 Awb. 51 Artikel 8:1 Awb e.v. 52 Artikel 46 Wet RvS e.v. 53 Artikel 267 Vw U. 13

5 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 Ook kan een strafrechtelijke procedure plaatsvinden indien de Officier van Justitie hiertoe besluit. Daarvoor bestaat in Nederland de eerste aanleg bij de rechtbank 54, vervolgens hoger beroep bij het gerechtshof 55 en tenslotte cassatie bij de Hoge Raad 56. Eventueel kan daarna nog bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) geprocedeerd worden. 7. Actuele ontwikkelingen Onlangs is de Richtlijn inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht 57 in werking getreden. In deze Richtlijn wordt de EVOA ook genoemd en dat betekent dat illegale overbrengingen onder de EVOA voortaan strafbaar dienen te worden gesteld in de nationale regelgeving van de lidstaten. Voor Nederland zal hoogstwaarschijnlijk weinig veranderen nu illegale overbrengingen onder de EVOA strafbaar zijn gesteld in Wed. Nederland lijkt dan ook al aan de Richtlijn te voldoen. 54 Aangebracht middels een dagvaarding van de OvJ, artikel 258 Sv. Zie vervolgens artikel 268 Sv e.v. 55 Artikel 404 Sv e.v. 56 Artikel 427 Sv e.v. 57 Richtlijn 2008/99/ G van 19 november 2008, PbEU 2008, L 328/28. 14

6 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 Transport van afval Illegale overbrenging/sluikhandel en de vervoerder Overbrenging van afvalstoffen wordt fysiek uitgevoerd door vervoerders. Zij krijgen te maken met controles, waarbij ook op de juiste begeleidingsdocumenten wordt gecontroleerd. Maar is de vervoerder wel verantwoordelijk en strafbaar voor het aanwezig zijn van en de juistheid van het Bijlage VII-formulier (afvalbegeleidingsbrief)? Mw. Mr. Drs. J.C. Ozinga, advocaat bij Houthoff Buruma Diverse partijen zijn betrokken bij het vervoer van afvalstoffen over de grens. De regels uit de EVOA zijn daarbij van groot belang. Genoemde partijen zijn bijvoorbeeld de kennisgever, degene die voornemens is afvalstoffen over te brengen, dat kan de oorspronkelijke afvalproducent zijn, maar ook de handelaar of makelaar, of de feitelijke houder van de afvalstoffen. Naast de kennisgever is te onderscheiden de vervoerder, de ontvanger, de uiteindelijke verwerker, de bevoegde overheden etc. In het verhelderende overzichtsartikel van mijn collega Mr. Ron Laan in deze uitgave van Weg&Wagen over de Europese Verordening inzake de grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen (EVOA) wordt een en ander duidelijk verder uitgewerkt. In dit artikel zal ik aandacht besteden aan illegale overbrenging, waarbij de vervoerder betrokken kan raken. 1. Illegale overbrenging/sluikhandel De vervoerder zal zelden kennisgever zijn, de vervoerder vervoert meestal in opdracht van de kennisgever of een ander die hem opdraagt de afvalstoffen van land A naar land B te vervoeren, en heeft in het algemeen geen zelfstandig voornemen afvalstoffen over te brengen. Overbrenging van afvalstoffen, die in strijd geschiedt met de EVOA, wordt als 'illegale overbrenging 1 " aangemerkt. De overbrenging vindt plaats in strijd met de wet, doordat toestemming of benodigde documenten ontbreken, er sprake van frauduleus handelen is, niet goed is gespecificeerd in de benodigde bijlagen, de lading feitelijk niet overstemt met hetgeen is opgegeven, etc. Onder de oude EVOA (de nieuwe verordening is in werking getreden in juli 2007) werd illegale overbrenging nog 'sluikhandel' genoemd. 2 Van sluikhandel was sprake bij 'elke overbrenging' in strijd met de regels. De redactie van artikel 2 onder 35 van de nieuwe EVOA is iets gewijzigd ten opzichte van het oude sluikhandel-artikel, maar komt op hetzelfde neer. In de hierna te bespreken arresten is sprake van illegale overbrenging in verband met overtreding van art. 18 EVOA. In de (nieuwe) EVOA is het verplicht om de benodigde formulieren in geval van het overbrengen van zogeheten 'groene lijst'-afvalstoffen voor nuttige toepassing aanwezig te hebben. In dat geval bestaat geen kennisgevingsplicht c.q. benodigde toestemmingen van de betrokken landen, maar is slechts het aanwezig hebben van bepaalde informatie verplicht gesteld. In de oude EVOA werd bepaald dat de afvalstoffen vergezeld dienden te gaan van een door de houder te ondertekenen informatie. Het nieuwe artikel 18 bepaalt expliciet dat de onder de rechtsmacht van het land van verzending vallende opdrachtgever voor de overbrenging ervoor zorgt draagt dat de afvalstoffen vergezeld gaan van de benodigde informatie (het Bijlage VII-formulier). Deze verplichting is met andere woorden specifieker aan een persoon toegewezen. Dat correspondeert ook met overweging 18 van de considerans van de EVOA, waarin wordt gesteld dat: "Aangezien afvalproducenten verantwoordelijk zijn voor een milieuhygiënisch afvalbeheer, moeten de kennisgevings- en vervoersdocumenten voor de overbrenging van afvalstoffen waar mogelijk door de afvalproducenten worden ingevuld". Met inwerkingtreding van de nieuwe EVOA is ook de Nederlandse wet gewijzigd die de verbodsbepalingen regelt. 3 De verbodsbepalingen zijn meer gespecificeerd en onderverdeeld in verschillende categorieën. Illegale overbrenging is verboden bij artikel lid 2 Wet milieubeheer en het niet aanwezig hebben (of foutief ingevuld etc.) van het Bijlage VII formulier is daarbij als een specifieke verbodsbepaling opgenomen in artikel lid 5, welk laatste verbod lager in rang is en lichter wordt bestraft. Blijkens de wetsgeschiedenis 4 is artikel Wet milieubeheer dusdanig aangepast, dat strafrechtelijke handhaving mogelijk isvan de in de EVOA opgenomen bepalingen. Artikel 1 Artikel 2, sub 35 VOA 2 G Verordening 259/93, artikel 26 3 Artikel e.v. Wet milieubeheer 4 TK 2006/ , nr. 3 15

7 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer fungeert als kapstok waaraan de strafrechtelijke handhaving kan worden opgehangen in de vorm van een verbod om de in de betreffende leden genoemde bepalingen uit de EVOA te overtreden. In art Wet milieubeheer is onderscheid gemaakt in strafzwaarte. Bijvoorbeeld is de straf voor illegale overbrenging in de Wet op de economische delicten gesteld van een hogere categorie. En bijvoorbeeld het ontbreken van het bijlage VII formulier wordt bestraft met een lagere categorie. Volgens de toelichting op de Wetswijziging zijn lichte sancties voornamelijk gesteld op overtreding van louter administratieve verplichtingen zoals een bewaarplicht. De zwaardere sancties zijn gesteld op overtredingen die de bescherming van het milieu tot doel hebben. Daarvan is bijvoorbeeld sprake in het geval van een illegale overbrenging van afvalstoffen. 2. Enkele uitspraken over illegale overbrenging Ik zal hierna kort enige uitspraken van de Hoge Raad en enkele lagere rechters behandelen die meer inzicht geven over hetgeen aan de orde is met betrekking tot dit onderwerp. In alle gevallen zijn vervoerders door het OM strafrechtelijk vervolgd ten aanzien van het verbod van sluikhandel/illegale overbrenging en/of het niet voeren van de juiste documentatie. Het arrest van de Hoge Raad is gewezen onder de oude EVOA, de uitspraken van de rechtbanken onder het nieuwe recht. Recentere uitspraken van lagere rechters geven een andere kijk op dit arrest, mede als gevolg van de nieuwe EVOA en de gewijzigde Nederlandse verbodsbepalingen. Bedacht moet worden het arrest van de Hoge Raad betrekking heeft op een overbrenging zonder verplichte kennisgeving, terwijl in de uitspraken van de rechtbanken een overbrenging aan de orde was van afvalstoffen zonder de benodigde begeleidende informatie (als dat al nodig was omdat in de eerstvolgende zaak helemaal geen sprake was van een afvalstof volgens de producent en de vervoerder). 2.2 Rechtbank Zutphen 23 februari 2009 (LJN: BH4296) Bij een transport van vliegas van Duitsland naar Nederland werd de vervoerder staande gehouden en later ten laste gelegd dat deze geen Bijlage VII formulier bij de lading aanwezig had. Deze overtreding van artikel 18 lid 1 onder a van de EVOA werd vervolgd en ten laste werd gelegd illegale overbrenging alsmede geen bijlage VII formulier 5. In deze zaak concentreerde het Openbaar Ministerie zich vervolgens geheel op overtreding van artikel vijfde lid onder a, het niet aanwezig hebben van het Bijlage VII formulier. De rechtbank oordeelde dat artikel 18 EVOA zich enkel en alleen richt tot de opdrachtgever van de van de overbrenging en niet tot de vervoerder en dat artikel vijfde lid hierbij aansluit. Vervoerder werd vrijgesproken. De reden dat juist vervoerders voor de (straf-)rechter komen is een praktische: afvalbewegingen over de grens worden gecontroleerd ten tijde van het vervoer, meestal bij grensovergangen. 2.1 HR 7 mei 2002 (LJN: AD8914) In deze zaak werd de vervoerder en importeur van afvalstoffen sluikhandel ten laste gelegd ex artikel 26 EVOA oud, aangezien de overbrenging zonder kennisgeving was geschied. De vervoerder stelde zich op het standpunt dat hij niet als normadressaat van het verbod van sluikhandel te gelden zou hebben, hij was immers geen kennisgever en kon geen sluikhandel bedrijven. De Hoge Raad overweegt dat het verbod van sluikhandel geldt voor een ieder en niet alleen voor de kennisgever. Zo rust ook op de vervoerder, aldus de Hoge Raad, ook wanneer deze niet kennisgever is, de verplichting om zich te onthouden van de overbrenging van afvalstoffen wanneer niet de juiste procedure is verricht. De vervoerder is volgens de Hoge Raad wel als normadressaat van de EVOA, althans van het verbod van sluikhandel te beschouwen. Overigens is ook aangevoerd dat de EVOA in het geheel niet van toepassing was omdat het ging om een transport van gecertificeerd vliegas, geen afvalstof maar een product voor toepassing in de betonindustrie. Gezien het feit dat reeds vrijspraak volgde op het voorgaande kwam de rechtbank hier niet meer aan toe. 2.3 Rechtbank Arnhem 1 september 2009 (LJN:BJ6498) Blijkens deze uitspraak werd verdachte verweten afvalstoffen over te brengen van Duitsland naar Nederland met een niet goed ingevuld Bijlage VII formulier, hetgeen als een handeling in strijd met artikel 2 onder 35 onder g iii van de EVOA en dus als 'illegale overbrenging' ten laste werd gelegd. De rechtbank heeft direct de vraag aan de orde gesteld of de vervoerder wel opdrachtgever ex artikel 18 EVOA was, blijkbaar om aan te geven dat aan artikel 2 onder 35 onder g iii moet worden voldaan via artikel 18. Geconcludeerd werd door de economische politierechter dat verdachte weliswaar vanuit Nederland opdracht heeft gegeven aan een Duitse afvalverwerker om via een derde 5 Deze overtreding van artikel 18 lid 1 onder a van de VOA is vervolgd op grond van strijd met artikel tweede lid (illegale overbrenging) alsmede op grond van vijfde lid Wet milieubeheer (geen bijlage VII formulier). Ter zitting werd tegen deze indeling door ondergetekende raadsvrouwe bezwaar gemaakt, immers het ging het OM blijkbaar om strijd met artikel 18 VOA (het niet aanwezig hebben van het Bijlage VII formulier) en dat verbod is gekoppeld aan artikel lid 5 onder a Wm. 16

8 WEG EN WAGEN Oktober 2011 argang 25 Nummer 64 transportbedrijf aan haar oud papier te leveren, dat zij daarmee weliswaar civielrechtelijk wellicht opdrachtgever was, maar geen opdrachtgever in de zin van de EVOA. In de EVOA is immers bepaald, dat onder de opdrachtgever wordt verstaan de onder de rechtsmacht van het land van verzending vallende opdrachtgever. Deze opdrachtgever dient ervoor zorg te dragen, dat de over te brengen afvalstoffen vergezeld gaan van de benodigde formulieren. In dit geval was de opdrachtgever het in Duitsland gevestigde bedrijf. Verdachte werd vrijgesproken. 2.4 Rechtbank Groningen 9 december 2010 (LJN:BO6853) In aanvulling op de bovenstaande uitspraken volgde de rechtbank Groningen met een soortgelijke uitspraak. Verdachte, een Nederlandse tussenhandelaar ten aanzien van enkele afvalstoffentransporten, schakelde derden in om oud papier over te brengen. Bij die transporten was ofwel een ondeugdelijke ofwel in het geheel geen Bijlage VII formulier aan de vervoerder gegeven. Verdachte voerde aan dat artikel 2, onder 35, g EVOA impliciet verwijst naar artikel 18 EVOA. De rechtbank is van oordeel dat het van belang is om vast te stellen tot wie de plicht zich richt inzake de Bijlage VII-formulieren. Volgens de rechtbank verwijst artikel 2, onder 35 onder g van de EVOA via artikel 3, lid 2 en 4 inderdaad naar artikel 18 EVOA. Vervolgens oordeelt de rechtbank overeenkomstig de eerdere uitspraken van de rechtbanken dat de onder de rechtsmacht van het land van verzending vallende opdrachtgever van de overbrenging zorgdraagt voor het juist invullen en de aanwezigheid van het Bijlage VII-document. 3. Conclusies In eerste instantie zijn deze uitspraken niet meer dan logisch, de nieuwe EVOA geeft immers expliciet aan dat de kennisgevings- en vervoersdocumenten waar mogelijk door de afvalstoffenproducenten moeten worden ingevuld. De vraag is echter door de lagere rechters onbeantwoord gelaten of de vervoerder, ook al is deze niet verantwoordelijk ten aanzien van de verplichtingen om documenten aanwezig te hebben, nog wel aangesproken kan worden op een illegale overbrenging, gelet op het arrest van de Hoge Raad. De Hoge Raad oordeelde immers dat de vervoerder zich moet onthouden van de overbrenging wanneer niet de juiste procedure is gevoerd. Impliciet hebben de rechtbanken wel een oordeel gegeven, immers de vrijspraak had ook betrekking op artikel lid 2 (illegale overbrenging). Het is de vraag hoe de Hoge Raad met het nieuwe recht omgaat. In het algemeen kan worden verwacht dat het openbaar ministerie meer moeite zal moeten doen om aan te tonen dat de vervoerder zich schuldig heeft gemaakt aan illegale overbrenging. Het louter afwezig zijn van de juiste formulieren, waarvan de afvalstoffen vergezeld hadden moeten gaan, is in ieder geval onvoldoende. Dat sluit aan, volgens de rechtbank, bij de toelichting 6 die de Minister VROM destijds gaf naar aanleiding van Kamervragen over de EVOA, dat de producent van de afvalstoffen verantwoordelijk blijft. Overigens had hierbij ook verwezen kunnen worden naar de EVOA zelf, die zoals gezegd in overweging 18 aangeeft dat afvalproducenten verantwoordelijk zijn voor de benodigde documenten. Verdachte werd vrijgesproken, ook van overtreding van artikel tweede lid Wm. 6 TK , nr oktober