zondag 3 april 2011 Middelharnis 9.30, themapreek 4 ps.67:1,2 ps.139:1,2,3 ps.89:13,14,18 ps.89:12 ps.22:12,13

Transcriptie

1 1 zondag 3 april 2011 Middelharnis 9.30, themapreek 4 ps.67:1,2 ps.139:1,2,3 ps.89:13,14,18 ps.89:12 ps.22:12,13 lezen: Handelingen 15:1-31 tekst: Handelingen 15:19-21 Broeders en zusters. We wandelen met deze vierde themapreek een zeer actuele thematiek binnen: wat mag je in de gemeenten van Jezus Christus van elkaar verlangen? Wat van elkaar verwachten? Elkaar opleggen? Als jij als volwaardig lid van deze gemeente, van deze kerken, wilt worden beschouwd en behandeld, dan dien je te voldoen aan de volgende vereisten:.. Ik noem dit een zeer actuele thematiek omdat de vergadering van onze gezamenlijke kerken, de GS, in deze periode in Harderwijk vergadert, en een belangrijk agendapunt is: Hoe komt onze nieuwe KO er uit te zien? Hoe komen de verhoudingen, de gezagsverhoudingen, te liggen? Op welke punten kan en mag een GS verplichtingen opleggen aan een plaatselijke gemeente, en op welke niet? Neem bijvoorbeeld de al vele tientallen jaren spelende problematiek rond in de kerkdiensten te zingen liederen. Welke wel en welke niet? Moeten we dat collectief - per lied - blijven afspreken? Geldt dan ook afspraak is afspraak, of werkt dat zo niet meer? Een oer-gereformeerd uitgangspunt is: geen hiërarchie! Geen kerk mag over een andere kerk heersen. Geen ambtsdrager over een andere ambtsdrager (het huidige art.83 KO). Geen gemeentelid over En ook geen GS over een plaatselijke kerk. We hebben de zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente van Christus hoog in het vaandel! Omdat ze een gemeente van Christus is en zal zijn, en niet een filiaal van een kerkelijk-bestuurlijke organisatie. En we hebben (vrijwel) allemaal wel eens uitgelegd gekregen dat de term meerdere vergadering in onze KO niet betekent dat een classis en synode belangrijker, gezaghebbender zijn dan de plaatselijke kerk en kerkenraad, maar dat meerder hier betekent: daar zijn meerdere kerken bij elkaar. Bij elkaar om samen in eensgezindheid zaken te bespreken en besluiten waarmee de plaatstelijke kerken gediend zijn.

2 2 Daarom ook deze bepaling (huidig art.84 KO): Wanneer dit in het belang van de kerken is, behoren ze (= deze artikelen) gewijzigd, aangevuld of verminderd te worden. Maar het is wel alleen een GS die dat kan doen. Geen kerk op eigen houtje. En de kerken zullen zich erop toeleggen de bepalingen van de bestaande kerkorde na te leven. Maar als je nu als plaatstelijke kerk merkt: met dit besluit zijn wíj niet gediend? Terwijl we niet willen stellen dat dat besluit op zich in strijd is met Gods Woord of de KO? Welke ruimte is er dan? Of is die er gewoon niet? Hoe gaan we daar mee om? Vroeger lagen allerlei zaken gewoon vast. Zo doen we dat. En niemand had behoefte daar vragen bij te stellen. En had je die wel dan deed je net of je die niet had. Of vertrok. Of werd geacht te vertrekken. Ander - hiermee samenhangend - punt: hoeveel ruimte geven wij mensen die totaal niet groot geworden zijn met het christelijk geloof, laat staan met onze gereformeerde gewoonten? Denk concreet aan de zich vormende gemeente in de Beverwaard. Hoe komt het dat er zo wijd verbreid het idee bestaat dat christen-zijn in ieder geval inhoudt: beperkt worden in je bewegingsvrijheid? Wat ik op christenen tegen heb? Dat ze op zoveel dingen tegen zijn. Ik denk dat we veel kunnen leren van de manier waarop destijds de apostelen en oudsten in Jeruzalem reageerden op heftige onenigheid tussen christenen, juist ook op dit punt: waar hebben we ons met elkaar aan te houden? Dit is het thema geworden: Christenen zijn samen met Gods genade zó blij, dat zij één ding moeten: breken met alle afgoderij! Dus hoeft een christen geen jood te worden. Dus zal een christen geen heiden blijven. Een item waarover je als gereformeerde christenen stevige onenigheid kon/kunt krijgen, is: het kijken naar en waarderen van films. Ook gekoppeld aan bioscoopbezoek. Wie beschikt over digitale TV en een surroundset hoeft feitelijk de deur niet meer uit: de thuisbios is nagenoeg realiteit. Daar nu niet verder over. Ik kom op het kijken naar een film, omdat ik u en jullie graag een film wil aanbevelen. Het kijken naar een film die als voorbeeld dient bij deze preek. De boodschap tastbaar maakt. Een film die aanbevolen staat in de bijlage bij het ND van eergisteren: Het feest van Babette. Gaat over een kleine kerkgemeenschap waarbinnen de vrede en de verbondenheid aan het verdwijnen zijn door onenigheid en intolerantie. Door een zeer bijzondere maaltijd - met gerechten waarvan ze het bestaan niet wisten - verandert de gezindheid. Ik citeer:

3 3 De film laat zien dat een kerkelijke gemeenschap zich in haar godsdienstigheid gemakkelijk kan vervreemden van het evangelie. Het verhaal toont aan dat als genade gereduceerd wordt tot theologische en dogmatische woorden, de liefde verkilt en de gemeenschap verzuurt. Tot zover dit huiswerk als voorbeeld. Nu naar Jeruzalem. Wat is daar aan de hand? Je zou kunnen zeggen: een vervolg op dat waar het in de derde themapreek over ging: God maakt geen onderscheid, Hij is onpartijdig. En daarom is Jezus Christus Heer over allen. Die droom van Petrus in Joppe. Zijn bezoek aan Cornelius in Caesarea. Zijn op het matje geroepen worden in Jeruzalem: Petrus, wat heb je nou toch gedaan: je bent te ver gegaan: bij heidenen naar binnen én met ze gegeten! Maar Petrus meldt precies hoe het allemaal gegaan is; hoezeer het aanvankelijk ook hemzelf tegen de borst stuitte om tegen zijn overtuiging en geweten in te gaan. Maar: het is God zelf die overduidelijk maakte: zo wil Ik het! Toe maar, Petrus! En dan ziet, dan constateert Petrus dat God aan de heiden Cornelius - en zijn vele huisgenoten - net zo de Heilige Geest geeft zoals eerder in Jeruzalem op de Pinksterdag hun kleine clubje volgelingen van Jezus uit de joden. En hij stelt dan zijn - begrijpelijk zeer kritische - broeders in Jeruzalem deze retorische vraag (11,18): Hoe had ik Hem - onze God - daarvan kunnen weerhouden? En dan staat daar te lezen dat ze gerustgesteld waren en God gaan loven omdat Hij ook de heidenen het nieuwe leven schenkt. God maakt geen onderscheid! Dat was nu dus helder geworden. Bijzonder! Maar hoe zie je dat nu praktisch voor je: samenleven van christenen uit de joden en uit de heidenen? Zo n enorm verschillende achtergrond, zulke uiteenlopende gewoontes. Ga er maar aan staan. Ja, lastig om elkaar ruimte te geven en met elkaar rekening te houden. En helemaal als de ene groep in de gemeente tegen de andere gaat zeggen: zeker, het gaat om het geloof in Jezus Christus, maar let goed op: bij dat geloof in Hem hoort wel dat je je laat besnijden naar de wet van Mozes. Zonder dat geen behoud, geen redding! En zo was het dus gegaan. Een groepje mannen uit Jeruzalem was dat komen beweren in Antiochië. En toen was de boot aan. Een enorme aanvaring met Paulus en Barnabas was het gevolg. De vonken vlogen af van de argumenten over en weer. Ze komen er daar samen niet uit. En besloten wordt dit in Jeruzalem voor te leggen aan de kring van apostelen en oudsten. Die vormen samen de leiding van kerk van Christus: allemaal mannen die zelf jood zijn én intens het leven van Jezus op aarde hebben meegemaakt. Dus diep geworteld in Israël én de oudste volgelingen van Jezus. Dit maakt ze zeer geschikt om over het gerezen probleem een uitspraak te doen.

4 4 Als Paulus en Barnabas in Jeruzalem aankomen worden ze door iedereen warm verwelkomd. Ook onderweg hadden ze al veel bemoediging ondervonden van medechristenen. Ze doen enthousiast hun verhaal over wat God tot nu toe door hen onder de heidenen heeft gedaan. En dan komt het hete hangijzer weer op het kleed: er blijken in de kerk in Jeruzalem gelovige Farizeeën die van overtuiging zijn dat christenen besneden moeten worden, ja zelfs dat ze de hele wet van Mozes moeten houden. De apostelen en oudsten komen bijeen, maar dat betekent niet dat het dan allemaal kalmpjes verloopt. Nee, opnieuw slaat de vlam in de pan. En dan staat Petrus op en neemt het woord. En herhaalt eigenlijk wat hij in c.11 heeft gezegd, maar werkt het nog dieper uit. Hij tekent zijn positie (u weet dat God mij al in het begin uit uw midden heeft gekozen om de boodschap van het evangelie onder de heidenen te verspreiden en hen tot geloof te brengen..) én vooral dat wat God zelf heeft laten zien: God heeft blijk gegeven van zijn vertrouwen in de heidenen door hun de Heilige Geest te schenken, zoals hij die ook aan ons geschonken heeft. Hij heeft geen enkel onderscheid gemaakt tussen ons en hen, want Hij heeft hen door het geloof innerlijk gereinigd. Let goed op wat Petrus hier dus zegt: niet alleen: God behandelt joden en heidenen gelijk, in de zin van: Hij biedt ze hetzelfde áán. Nee, God gaat verder: Hij werkt ook helemaal in ze uit wat Hij nodig vindt: Hij heeft hen door het geloof innerlijk gereinigd. Dus: zij, de heidenchristenen, hebben daarmee helemaal wat de oude wet van Mozes beoogde: innerlijke reinheid. Dat je zuiver voor God staat. Uiterlijke reingingen zijn voorgeschreven om de innerlijke te bereiken. De uiterlijke besnijdenis, het verwijderen van de voorhuid, staat voor de noodzaak van innerlijke besnijdenis: die van je hart: daar vallen de beslissingen! En God maakt dat nu door het geloof in Christus én bij jood én bij heiden waar! Dus: wat kan Mozes hieraan nog toevoegen? Vanwaar die behoefte broeders uit de heidenen de besnijdenis op te dringen, als zijnde noodzakelijk voor hun redding? Jullie trotseren God! Wat is de winst geweest van ons leven naar Mozes wet, én van dat van onze voorouders? Is het ons gelukt? Zijn we in de buurt gekomen van wat de wet bedoelt? Het is een juk gebleken dat we niet konden dragen. En dat zullen we nu alsnog aan de heidenen opleggen? En heerlijk zoals Petrus dan afsluit: Nee, we geloven dat we alleen door de genade van de Heer Jezus gered kunnen worden, op dezelfde wijze als zij. Hij keert de volgorde hier om: niet zij als wij, maar wij als zij! Niet: kom ga met ons en doe als wij!, maar: kom ga met hen en doe als zij! Laat je redden door de genade van onze Heer Jezus alleen! Dat is óns geloof! Petrus pleit dus vurig voor verootmoediging over het eigen verleden én over de opstelling door menigeen op dat moment, vanuit de vreugde over het nieuwe begin dat God nu maakt voor Griek én jood! En vindt gehoor.

5 5 Want de hele vergadering is stil. Petrus sloeg de spijker van ieders redding door Gods genade in Jezus alleen op zijn kop. En zo onstaat de ruimte waarin Gods genade volop schittert: Paulus en Barnabas kunnen nu ongestoord hun verhaal doen over Gods grote daden onder de heidenen. Aansluitend neemt Jakobus - broer van de Here Jezus - het woord. En hij spreekt zeer krachtig: Broeders: luister! Het is duidelijk uit het verhaal van Simeon dat God zelf het plan heeft opgevat om uit de heidenen een volk te vormen dat zijn naam vereert. Jakobus erkent dus helemaal het spreken en optreden van Petrus. En waar Petrus verhaalde van hoe God bezig is, en hoe Israël bezig was, uit eigen ervaring, daar komt nu Jakobus niet met ervaring, maar met Gods eigen Woord, met openbaring. Hij toont aan dat God dit zo al lang heeft laten weten: de God van Israël herbouwt de vervallen hut van David door zijn naam uit te roepen over joden én heidenen. Lees het in Amos 9. Dus: hier en nu gebeurt niet iets onverwachts. Iets waar wij nu eigen bedachte regels op moeten loslaten. Nee: we zien hier en nu één en dezelfde HEER bezig, de God van Israël, die nu zijn naam over alle volken uitroept! Zijn naam blijft beslissend. De wet heeft nooit gered. De Messias doet het nu wel. En wie de Messias van God aanvaardt, hoeft geen jood te worden om deel te krijgen aan de God van Israël. Vandaar Jakobus eerste zin in onze tekst: Daarom ben ik van mening dat we de heidenen die zich tot God bekeren geen al te zware lasten moeten opleggen. Een wat moeizame vertaling, want de indruk wordt zo toch wel gewekt dat er zware lasten zouden moeten worden opgelegd. Alleen niet al te zwaar. En dat is dus juist niet het geval! Ik heb daarom grote voorkeur voor de HSV: Daarom ben ik van oordeel dat men het hun die zich uit de heidenen tot God bekeren, niet lastig moet maken. Christenen die geen jood waren hoeven het ook echt niet te worden! Laat de christenjoden hun praktische vroomheid beleven en invullen zoals zíj wensen, volgens de gebruiken van Mozes, maar wel gered door Gods genade alleen in Jezus Christus. Voor opheffing of afschaffing van de joodse traditie hoeven zij helemaal niet bang te zijn. Paulus en Petrus tasten het joodse leven niet aan. Dat is de functie van de laatste opmerking in onze tekst: In haast elke stad wordt de wet van Mozes immers al sinds mensenheugenis verkondigd en op iedere sabbat in de synagogen voorgelezen. Het jood-zijn voor joden staat niet op de tocht. De vraag was immers niet hoe joden verder moeten leven, maar of heidenchristenen aan hun wet, die van Mozes, onderworpen moesten worden. Antwoord dus: nee, want christenen zijn samen met Gods genade zó blij, dat zij één ding moeten: breken met alle afgoderij! Dus hoeft een christen geen jood te worden. Dus zal een christen geen heiden blijven. In onze tekst klinkt het voorstel van Jakobus. Dat het ook besluit geworden is blijkt iets verderop, 21,28:

6 6 In overeenstemming met de heilige Geest hebben wij namelijk besloten u geen andere verplichtingen op te leggen dan wat strikt noodzakelijk is: De rol van de Heilige Geest is een heel duidelijke: Hij heeft krachtig, onontkoombaar aangetoond: Ik kies voor jood én heiden: ben onpartijdig. En schenk beiden wat ze nodig hebben: genade, geloof, vergeving, vernieuwing: complete redding dus! Dat heeft Hij in de Schrift gesproken en in de praktijk bewezen: zie de uitleg van Petrus en Jakobus. Wat valt er dan verder nog te regelen? Wat kan er dan overigens nog strikt noodzakelijk zijn? Wel: dat wat dus diezelfde Geest strikt noodzakelijk vindt: wees werkelijk christen, en breek dus met alle mogelijke vormen van afgoderij, van heidendom! En dát is dan ook de strekking van de regel die wordt vastgelegd: onthoud je van zaken waardoor je je met afgoden bezoedelt: de hoererij, het verstikte en in het algemeen het bloed. Het is voor ons lastig ons te verplaatsen in hun concrete religieuze situatie. Maar in de heidenwereld van die dagen waren dit zulke bekende en in wezen alledaagse zaken: zo zat hun leven in elkaar. Het nuttigen van bloed, gedronken of in het vlees, hoort net als sacramentele prostitutie tot een wereld die gericht is op het deelkrijgen aan goddelijke natuurkrachten. Het eten van rauw vlees hoorde bij de extatische verering van Dionysius, de god van de ongebonden natuurkracht. En heel deze belevingswereld staat haaks op je keren naar de ene ware God, de vader van Jezus Christus. Jij néémt, pákt geen levenskrachten meer, je ontvángt ze, van God. Dus: jullie hoeven echt geen joden te worden, maar wees dan wel - samen met ons - voluit christen! Breek radicaal met alles dat riekt naar het dienen van afgoden. Leef werkelijk van Gods genade alleen! Wat een schitterende oproep van de jodenchristenen! Want wat is in hun eigen geschiedenis - lees het hele OT, lees de rede van Stefanus in hd7 - telkens weer de valkuil: zich afkeren van JHWH, en zich keren tot de afgoden! Er is maar één oplossing, één verlossing: niet het jood-zijn, niet het heiden-wezen, maar Christus volgen! Wat mag je van elkaar verlangen en verwachten? Waar moet je aan voldoen? Samen met Gods genade zó blij, dat we willen breken met alle afgoderij. Als we dit nu eens maken tot het item van al onze bezinning. amen verwerking: Bekijk met elkaar de film Babette s feast (102 min), en spreek daarover samen door. Welke afgoden duiken er bij jou, bij ons, op? Hoe zetten wij Gods genade op het spel? Welke rol spelen hierbij regels en afspraken?