AFSCHEIDSRITUEEL CREMATORIUM DE NIEUWE OOSTER AMSTERDAM

Transcriptie

1 AFSCHEIDSRITUEEL CREMATORIUM DE NIEUWE OOSTER AMSTERDAM BiermanHenketinterieur 25 september 2015

2 schilderingen A. Muis 1952

3 Afscheidsritueel Crematorium - Begraafplaats en Crematorium De Nieuwe Ooster, Amsterdam Opdrachtgever: Begraafplaats en Crematorium De Nieuwe Ooster Stadsdeel Oost, gemeente Amsterdam Architect: Bierman Henket architecten Interieur : Bierman Henket interieur Bouwbedrijf: Aannemingsbedrijf F.W. Onrust Interieurbouwer: Lift: Lödige Meubelmakerij Van den Hoek Adviseurs: ABT adviesbureau voor bouwtechniek bv Huisman & van Muijen bv Bremen bouwadviseurs Adviplan Overige partijen: Oplevering: november 2014 Karres en Brands landschapsarchitecten Herinrichting entreegebied De Nieuwe Ooster: detail in het groter geheel De Ooster Begraafplaats in Amsterdam werd in 1889 als landschappelijk park ontworpen door landschapsarchitect Springer. Het entreegebied werd ingevuld met een ensemble van gebouwen in neorenaissancestijl. In 1939 werd in de centrale as tussen entree en begraafplaats een aula in traditionalistische stijl gebouwd naar ontwerp van stadsarchitect Leupen. Bij de recente herinrichting van het entreegebied door Bierman Henket architecten, is de oorspronkelijke openheid en geometrische compositie hersteld. De aula van Leupen - inmiddels Rijksmonument - is uitgebreid met een crematorium in een symmetrisch volume op de eerste verdieping. Aan weerszijden van de aula zijn de ontvangstruimten vernieuwd en zijn omsloten buitenruimten toegevoegd. In de centrale as die door de aula naar de begraafplaats loopt, is een rond hefplateau gemaakt dat wegvalt in de vloer. De kist staat tijdens de afscheidsceremonie op een speciaal ontworpen meubel uit kunststeen, een katafalk. Bij crematies wordt aan het eind van de ceremonie de katafalk op het hefplateau gereden en omhoog geheven. Op de verdieping kunnen nabestaanden bij de oven afscheid nemen. Heffer en katafalk: vormgeven aan een nieuw ritueel Een belangrijk uitgangspunt bij de renovatie van de aula was het herstel van de eenvoud en symmetrie uit het ontwerp van Leupen. De monumentale aula is ontworpen als afscheidsruimte voor begrafenissen. De plattegrond is symmetrisch opgezet en volgt de logistiek van de begrafenis ceremonie. In de opgave om een crematorium toe te voegen aan de aula, was het behoud van de bestaande logistiek een belangrijk uitgangspunt. De centrale as is in stand gehouden door het crematorium op de eerste verdieping te realiseren. Zowel bij begrafenissen als crematies staat de kist centraal in de ruimte. Bij een begrafenis gaat na de dienst de achterliggende deur open. De nabestaanden lopen achter de kist over de lange centrale laan naar het graf. Na de ter aarde stelling komt het gezelschap samen in de koffiekamer. Bij een crematie blijft de kist in de aula. Het achterlaten van de kist in de aula wordt door velen als onprettig ervaren. Er was behoefte aan een gebaar, een werkelijk afscheidsritueel, waarbij je de kist niet achterlaat zonder te weten wat er mee gebeurd. Voor crematies is een nieuw afscheidsritueel ontworpen. De kist met overledene staat centraal in de aula op een speciaal ontworpen meubel een katafalk. De kist wordt aan het eind van de ceremonie op een rond hefplateau gereden. Vervolgens verlaat de kist langzaam, maar zichtbaar voor de aanwezigen, de aula: boven de kist opent een rond luik, als een gat in het wolkendek, en valt er daglicht op de kist. De kist op de heffer wordt langzaam omhoog geheven. Naar het nieuwe crematorium op de eerste verdieping. Of naar de hemel, de lucht, het hiernamaals. In alle gevallen een troostrijk gebaar. Vervolgens sluiten de oorspronkelijke deuren zich. aula architect J. Leupen 1939 De kist komt boven in het crematorium aan. De aanwezigen kunnen nu de aula verlaten met het gevoel dat de overledene een nieuwe plek gevonden heeft. De directe nabestaanden kunnen naar de eerste verdieping gaan om voor het laatst afscheid te nemen en desgewenst de kist mee de oven in te schuiven.

4 uitbreiding aula met crematorium op eerste verdieping

5 Heffer en katafalk: techniek en detail De vormgeving van katafalk, heffer en afscheidsruimte is in een integraal ontwerpproces zorgvuldig afgewogen: ingetogen en helder. Alle aandacht gaat uit naar kist, bloemen en het daglicht dat na het openen van het luik op de kist valt. De katafalk heeft een abstracte, vloeiende vorm in gepolijst kunststeen. In dit schijnbaar monolithisch volume zit een ingenieus mechaniek om de katafalk met kist iets op te heffen en in een vloeiende beweging door de ruimte bewegen. De vormgeving van het hefplateau komt voort uit de techniek van de zelfdragende cilindrische heffer. De heffer mag niet duidelijk zichtbaar zijn tijdens de dienst. De vloer van de heffer is afgewerkt met dezelfde natuursteen en in hetzelfde patroon als de aulavloer. Als de heffer omhoog gaat wordt niet alleen de hydraulische poot, maar ook de rand van de heffer en het gat in de vloer zichtbaar. Om geen bijzondere aandacht naar deze bijzaken te laten gaan, zijn ze heel strak en sober vormgegeven in gepolijst rvs. De onderzijde van de heffer is een conisch gevormde rvs plaat, naadloos gedetailleerd. Het gebruik van een heffer op deze wijze is nieuw. Er is veel zorg besteed aan de techniek om een rustige vloeiende opgang te krijgen en te voorkomen dat het heffervlak trilt en de katafalk gaat schuiven. Het ontwerp voor de katafalk is heel ingetogen gehouden. De abstracte, vloeiende vorm is het resultaat van een zoektocht in maat, schaal en aansluitend bij het nieuwe gebaar. De katafalk verjongd aan de onderzijde. Daardoor staat deze niet plat en zwaar op de vloer. Iedere kist is afwijkend in materiaal en in vorm. Door de hoeken af te ronden is het bovenvlak geen hard kader maar een vrij vlak geworden. De monumentale aula is rijk aan kleur en decoratie. De aandacht is verder alleen voor de kist. Daarom is voor de katafalk gekozen voor een materiaal dat aansluit bij de vloer. De katafalk moet er ten alle tijden strak uitzien, zonder krassen of vervuiling De katafalk is naadloos uitgevoerd in kunststeen in de kleurnuance en structuur van de natuursteen vloer. In de katafalk is een heftafel ingebouwd. De heftafel draagt de kist en zorgt ervoor dat het meubel wendbaar is. Daarnaast is er een magnetisch systeem van rvs kogels in het bovenblad verwerkt. De kogels zorgen ervoor dat de kist op het bovenvlak geschoven, dan wel gerold, en vastgezet kan worden zodat de kist niet kan verschuiven tijdens de opgang. Cremeren in Amsterdam: ritueel, detail en maatschappij Afscheid nemen is een van de onvermijdelijke gebeurtenissen in het leven. Door hier ten tijde van individualisering en ontkerkelijking nieuwe vorm en betekenis aan te geven, krijgt De Nieuwe Ooster als gedenkpark een steeds waardevoller functie in de maatschappij. Amsterdam heeft bovendien een sterk multicultureel karakter, waardoor alle bevolkingsgroepen en iedere religie of levensbeschouwing bediend moet kunnen worden. Bierman Henket heeft het entreegebied zodanig heringericht dat iedere vorm van afscheidsceremonie mogelijk is. De aula s hebben verschillende afmetingen en zijn flexibel in te delen en aan te kleden. Door een nieuw ritueel te ontwerpen voor crematies, heeft het moment van afscheid een dramatische schoonheid gekregen: daglicht dat op de kist valt, de beweging omhoog. Door in de afscheidsruimte nabestaanden de mogelijkheid te geven zelf de kist in de oven te schuiven, krijgt het ritueel van cremeren, afscheid nemen en rouwen een extra lading. Zie ook: vloerpatroon J. Leupen 1938

6 katafalk in centrale hoofdas door aula onder crematorium locatie

7

8 katafalk op de heffer in aula begane grond

9 a plattegrond begane grond uitgang ingang ingang goederen b lift diensttrap 1600 x 2600 heffer opslag 23 m2 NVO schuifdeuren opslag trappenhuis gasten buitenruimte buitenruimte deuren op nieuwe locatie deuren op nieuwe locatie orionzaal aula hortensiazaal ingang

10 aankomst katafalk op de heffer in afscheidsruimte eerste verdieping

11 plattegrond verdieping 1 a standplaats kisten filter werkruimte 22 m2 NVO kleedruimte 4 m2 NVO voorruimte lift kist warmtewisselaar opslag as b opslag 26 m2 NVO oven lift 1600 x 2600 trappenhuis bezoekers werkruimte ovenist muziekruimte 5 m2 NVO toiletten 6 m2 NVO diensttrap sanitaire hoek

12 dwarsdoorsnede voorruimte aula orgel hal luiken uitgang begraafplaats heffer hoofdentree

13 langsdoorsnede ovenruimte voorruimte kleedruimte heffer

14 katafalk op heffer

15 werktekeningen katafalk meubelmakerij Van Den Hoek

16 techniek in katafalk rollagers in bovenblad kunststeen katafalk bedieningstechniek achterzijde - ingebouwd in de katafalk

17 werktekeningen katafalk meubelmakerij Van Den Hoek

18 werktekeningen heffer Lodige 2SJHYHQKRHYHHOUXLPWHHUEHQRGLJGLV RPHYHQWXHHOGHPDQFKHWWHWHNXQQHQYHUYDQJHQ % % F P ' VW P % 6WDWLVFKH+\GUDXOLVFKH $DQVOXLWLQJ % 6ODJ $ $ 6WDWLVFKH+\GUDXOLVFKHDDQVOXLWLQJ 2QWOXFKWLQJVQLSSHO $ $ 'UXNSODDWW PP 9HUJUHQGHOERXWGRRUHQGRRU 2QGHUVWH3DVEXV P %RXZNXQGLJSRVLWLRQHULQJ 2QWOXFKWLQJVQLSSHO 0 P Q +\GUDXOLVFKH6ODQJ 2QGHUIUDPH/HYHULQJ/ GLJH $DQVOXLWLQJRSFLOLQGHU 0RHWDOWLMGQRJEHUHLNEDDU]LMQHQLQKHW]LFKW 3ODWHDXEODG PP 6WHOVFKURHYHQ [URQGRP FD P %RYHQVWH3DVEXV %RRUEXLV 2SHQVWDDQGHSXQWHQ (LQGDDQVODJRQGHUVWHSRVLWLH,VHUHHQYRRU]LHQLQJLQGHFLOLQGHURSWHQHPHQ :HPRJHQJHHQ]LFKWEDUHEXIIHUVRSQHPHQ *UDDJRQGHUYDDUWYDQ i PPRSQHPHQ RYHUYDDUWGLHQWPLQLPDDO PPWH]LMQ *UDDJDDQWDOGHFLEHOVYDQKHWDJJUHJDDWRSJHYHQ]RGDWGHJHOXLGVWHFKQLFXVYDQLQIRUPDWLH YRRU]LHQNDQZRUGHQ :LM] 2PVFKULMYLQJ 'DWXP 1DDP %ODG YDQ 2S]HWFLOLQGHUPRQWDJHRSRQGHUIUDPH 'H]HWHNHQLQJLVHLJHQGRPYDQ/ GLJH%HQHOX[WH V+HUWRJHQERVFKHQPDJ]RQGHU VFKULIWHOLMNHWRHVWHPPLQJGHUHLJHQDUHVVHQLHWZRUGHQYHUPHQLJYXOGLJG QRFK YRRUGHUGHQZRUGHQJHEUXLNWRIDDQGHUGHQWHULQ]DJHZRUGHQYHUVWUHNW / GLJH%HQHOX[.DVWHOHLQHQNDPSZHJ $; V+HUWRJHQERVFK 7HO )D[ $DQWDO %ODGHQ *HWHN *HFRQWU.ODQW 'DWXP 1DDP - & - $ 'H1LHXZ2RVWHU &UHPDWRULXP 2UGHUQXPPHU 6FKDDO $DQWDO 0DWHULDDO %HKDQGHOLQJ.OHXU 2SSHUYODNWH *HZLFKW 7HNHQLQJQU 1 $ 1 $ $6, 6DPHQVWHOOLQJQU

19 werktekeningen heffer Lodige

20 BiermanHenketinterieur Hal 13a, den eikenhorst postbus CC Vught