Onze opdracht: u beschermen

Transcriptie

1 Onze opdracht: u beschermen Jaarverslag 2012 Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen

2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave NIRAS in een notendop in een oogopslag 4 Editoriaal 6 ORGANISEREN 8 Bestuurs- en adviesorganen 10 Een nieuwe uitdaging: een nieuwe organisatie 10 Het team 11 NIRAS voorziet zich van een nieuw symbool De gingko biloba is de oudste bestaande boomsoort ter wereld. Dit gewas, waarvan de bladeren de vorm van een tweelobbige waaier hebben, zou 300 miljoen jaar geleden verschenen zijn. Het gedicht dat Johann Wolfgang von Goethe er in 1815 aan wijdde, is één van de meest beroemde in de Duitse literatuur. De gingko biloba wordt gekenmerkt door zijn uitzonderlijk lange levensduur. Hij is ook bekend voor zijn extreme bestendigheid tegen klimaatverandering. Daarom heeft NIRAS deze boom gekozen als symbool voor de duurzaamheid van de oplossingen die ze uitvoert. ONTWIKKElEN - ONDERNEMEN 12 ONTWIKKElEN 14 Naar een duurzame oplossing voor het afval van de categorieën B en C 14 PRAClAY, een beslissend ondergronds experiment 16 Internationale samenwerking hoog in het vaandel 18 ONDERNEMEN 20 cat: het project vordert goed 20 Een veiligheidsbenadering in overeenstemming met de beste internationale praktijken 22 BEHEERSEN - AFSTEMMEN 24 BEHEERSEN 26 NIRAS wordt nucleair exploitant 26 Een steeds meer geïntegreerd beheer 28 AFSTEMMEN 31 Naar duurzame oplossingen 31 UITWISSElEN - DElEN 34 UITWISSElEN 36 Communiceren om te informeren 36 Aangepaste instrumenten 37 DElEN 38 NIRAS vierde haar dertigste verjaardag 38 DIGICAT: een wereldprimeur 39 BEHEREN ANTICIPEREN 40 BEHEREN 42 Verwerking van het afval 42 Opslag van het afval 44 ANTICIPEREN 46 Een verantwoord en gecoördineerd beheer van de weesbronnen 46 Afkortingen 48 2 Facts & Figures 51

3 NIRAS IN EEN NOTENDOP De Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen Opdrachten NIRAS is een openbare instelling die door artikel 179, 2, van de programmawet van 8 augustus 1980 belast werd met het beheer van al het radioactieve afval dat aanwezig is op Belgisch grondgebied, tot en met de berging ervan. Ze staat onder de voogdij van de ministers die bevoegd zijn voor Economische zaken en Energie. Haar opdrachten en werkingsregels zijn vastgelegd in het koninklijk besluit van 30 maart 1981 en in de wetteksten die dit besluit wijzigen of aanvullen. Visie Als dienst aan de gemeenschap beheert NIRAS al het radioactieve afval, nu en in de toekomst, door oplossingen te ontwikkelen en uit te voeren met respect voor de samenleving en het leefmilieu. Daartoe houdt NIRAS een afvalbeheersysteem in stand dat integrale oplossingen aanbiedt, die steunen op een evenwichtige balans tussen technische, economische en maatschappelijke aspecten, zodat geen buitensporige lasten worden overgedragen aan de toekomstige generaties; beschermt NIRAS de samenleving en het leefmilieu tegen alle mogelijke nadelige gevolgen van radioactieve stoffen die voortvloeien uit nucleaire en niet-nucleaire activiteiten; houdt NIRAS, bij de uitvoering van haar taken, rekening met het feit dat haar opdracht past in een zeer lang tijdsperspectief en volgt ze aandachtig de evolutie van de maatschappelijke, technische en economische context; werkt NIRAS op transparante en integere wijze, met open geest en in interactie met de samenleving. 3

4 2012 IN EEN OOGOPSlAG 2012 in een oogopslag Januari 2012 NIRAS stelt de besluiten van het Afvalplan voor tijdens informatieavonden in Roosendaal, Bergeijk en Tilburg (Nederland) (p. 14) 6 maart 2012 Het DIGICAT Awards Event bekroont het werk van een dertigtal makers van kortfilms over wat er leeft in Dessel, Mol en in de naburige gemeenten (p. 39) 25 juli 2012 Johan Vande lanotte, vice-eerste minister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee, bezoekt het HADESlaboratorium, de toekomstige bergingssite voor afval van categorie A in Dessel, het opslaggebouw 136 en Isotopolis (p. 17) 27 januari en 13 februari 2012 NIRAS stelt het huidige en toekomstige beheer van radioactief afval voor tijdens informatieavonden in Herentals en Mol (p. 15) 4 juni 2012 NIRAS behoudt haar ISO 9001:2008-certificering na de audit van haar Total Quality Management-systeem door lloyd s (p. 30) 22 september 2012 NIRAS viert haar dertigjarig bestaan met een feestelijk evenement in het Flageycentrum in Brussel (p. 38) 4

5 2012 IN EEN OOGOPSlAG 17 september 2012 De peerreview van het veiligheidsdossier over het cat-project, uitgevoerd onder de vlag van het NEA, bevestigt de robuustheid en de geloofwaardigheid van de veiligheidsstudies (p. 23) 3 oktober 2012 Melchior Wathelet, staatssecretaris voor leefmilieu, Energie en Mobiliteit, bezoekt het ESV EURIDICE en het ondergrondse laboratorium HADES (p. 17) 20 november 2012 De nieuwe website van NIRAS wordt online geplaatst (p. 36) 30 september tot 3 oktober 2012 NIRAS neemt deel aan het International Conference on Geological Repositories National Commitment Local and Regional Involvement, georganiseerd in Toronto (Canada) (p. 18) 8 oktober 2012 NIRAS krijgt toestemming om een deel van de door Best Medical Belgium S.A. achtergelaten installaties over te nemen (p. 26) 5

6 EDITORIAAl Nele Roobrouck, voorzitter van de raad van bestuur, en Jean-Paul Minon, directeur-generaal NIRAS vierde in 2012 haar dertigste verjaardag. Wat heeft NIRAS in die dertig jaar bereikt? Nele Roobrouck: NIRAS heeft, volgens mij, aan sereniteit en maturiteit gewonnen. Dankzij haar beleid van permanente verbetering groeit ze nog iedere dag, zowel wat kwaliteit als doeltreffendheid betreft. Ik heb de indruk dat NIRAS, als openbare instelling, steeds beter voldoet aan de fundamentele verwachtingen van de burger voor alles wat, van dichtbij of van ver, te maken heeft met het beheer van radioactief afval: degelijk geïnformeerd worden, zich geen zorgen moeten maken en zich veilig voelen. NIRAS is erin geslaagd het vertrouwen van de mensen te winnen. Het moet gezegd dat NIRAS, op elk moeilijk moment in haar geschiedenis, alle middelen van haar organisatie heeft kunnen inzetten om een oplossing voor de problemen te vinden. Iedereen kan vandaag vaststellen dat ze altijd zonder kleerscheuren en zelfs versterkt uit de turbulente periodes is gekomen. Ik geef maar één voorbeeld: de unanieme verwerping, door de bevolking en de betrokken gemeenten, van het rapport over de mogelijk gunstige zones voor oppervlakteberging zette NIRAS aan het denken en dwong de instelling haar benadering ingrijpend te herzien. Dit was het startpunt van de participatiemethode, een innoverende aanpak inzake maatschappelijke dialoog over grote nucleaire projecten. Jean-Paul Minon: Onze organisatie is uniek in België. Het radioactieve afval is enkel de bestaansreden van NIRAS. Haar echte rijkdom is de grote hoeveelheid kennis die op alle gebieden van het beheer van radioactief afval wordt geproduceerd en die NIRAS dag na dag met de grootste omzichtigheid ordent, bewaart, verrijkt en aanwendt om het heden te organiseren en de toekomst voor te bereiden. Een ander aspect dat ons uniek maakt: de duur van onze projecten, die meer dan een eeuw bedraagt. Vandaar ook het belang om alle informatie te bewaren, zowel de informatie die zich in de archieven, in gegevensbanken en in rapporten bevindt, als de onuitgesproken informatie die elk van onze medewerkers bezit. Al deze kennis zal men immers op een dag, vroeg of laat, moeten terugvinden en begrijpen, om ze weldoordacht te hergebruiken. De maturiteit van onze organisatie is ook die van elk van haar leden, die allen aangeworven zijn om, onder meer, hun zin voor verantwoordelijkheid, hun inzicht in de uitdagingen van de organisatie, maar ook om hun vermogen tot dialoog en uitwisseling. Bij NIRAS wordt iedereen rijker, niet door de kennis die hij verwerft, maar door de kennis die hij deelt. Vorig jaar kondigde u aan dat NIRAS zich klaarmaakte om binnen enkele jaren nucleair exploitant te worden. U dacht toen aan de toekomstige oppervlaktebergingssite voor afval van categorie A. met de overname van het beheer van het nucleaire passief ten gevolge van het faillissement van Best medical Belgium S.A. in fleurus is NIRAS sneller dan verwacht nucleair exploitant geworden. Nele Roobrouck: Door de beslissing die NIRAS twee jaar geleden heeft genomen om de toekomstige oppervlaktebergingssite voor afval van categorie A in Dessel zelf te exploiteren, maar ook door de recente wijzigingen in het wetgevend kader voor het beheer van radioactief afval, zag NIRAS zich genoodzaakt haar organisatie en haar manier van werken aan te passen. NIRAS dient zich voor te bereiden op een taak die nieuw voor haar is, namelijk die van nucleair exploitant, in een reglementaire context die voortdurend verandert. We hadden daarvoor normaal de tijd omdat de bergingsinstallatie, volgens de huidige vooruitzichten, pas in 2018 in gebruik zal worden genomen. De situatie is vandaag gewijzigd omdat het faillissement van Best De belangrijkste uitdaging waarvoor we vandaag staan, is tweeledig: de oppervlakteberging tot volle ontwikkeling brengen en tegelijkertijd de maatschappelijke dialoog rond de toekomst van het afval van de categorieën B en C, die op gang werd gebracht in het kader van de realisatie van het Afvalplan, uitbreiden en consolideren. Jean-Paul Minon Medical Belgium S.A. in mei 2012 de zaken inderdaad enigszins heeft versneld. Voor een goed begrip moet u weten dat de wet van 8 augustus 1980 bepaalt dat NIRAS de sanerings- en ontmantelingsoperaties moet uitvoeren in geval van onvermogen van een nucleaire exploitant. Het is dus ter uitvoering van deze wet dat NIRAS op 8 oktober 2012 het beheer van een deel van de installaties van deze fabrikant van farmaceutische producten in Fleurus heeft overgenomen, om ze te saneren en te ontmantelen. Daarmee werd NIRAS nucleair exploitant van klasse II. Jean-Paul Minon: We moesten dringend een hele reeks maatregelen nemen om deze nieuwe rol van nucleair exploitant te integreren in ons beheersysteem. De vroegere installaties van Best Medical Belgium S.A., die we nu ONDRAF-Site Fleurus noemen, worden NIRAS moet zich een plaats verwerven in een nieuwe wereld, die van de nucleaire exploitanten, waarvan ze voortaan deel uitmaakt door de overname van het beheer van de nucleaire site die Best Medical Belgium S.A. achtergelaten heeft in Fleurus. Jean-Paul Minon vandaag rechtstreeks beheerd door een team van NIRAS, onder de eindverantwoordelijkheid van de directeur-generaal. Wat me verheugt, is de ernst en de vakkundigheid waarmee we, in nauwelijks enkele weken tijd, de talrijke juridische en 6

7 Editoriaal administratieve aspecten van deze overname hebben geregeld, de nodige deskundigen hebben aangeworven om het werk ter plaatse uit te voeren, het beheer van de installaties hebben aangepakt en de eerste, meest dringende saneringsoperaties hebben uitgevoerd. De situatie die we Onze projecten duren al gauw een eeuw, terwijl de bescherming die we moeten ontwerpen en realiseren om de veiligheid te garanderen enkele duizenden jaren bestrijkt. Jean-Paul Minon ter plaatse hebben aangetroffen, maakt het dossier van Best Medical Belgium S.A. er niet makkelijker op. NIRAS steekt dus de handen uit de mouwen, maar blijft verder haar talrijke verantwoordelijkheden als beheerder van radioactief afval opnemen. Alles zal in het werk worden gesteld om deze saneringsoperaties zo veilig mogelijk uit te voeren. NIRAS kan zich op dit gebied namelijk geen fouten veroorloven. Op andere ook niet trouwens. De internationale peerreview van het Nuclear Energy Agency over de veiligheid van oppervlakteberging is tamelijk goed verlopen, niet? Nele Roobrouck: Ja, een team deskundigen uit vijf verschillende landen, begeleid door leden van het Nuclear Energy Agency, heeft zich op verzoek van de Belgische regering gebogen over de meest kritieke hoofdstukken van ons veiligheidsdossier over de oppervlakteberging in Dessel. Hun taak bestond er onder meer in na te gaan of NIRAS de goede keuzes heeft gemaakt op het vlak van de veiligheidsstrategie, of haar impactanalyses voldoende robuust en betrouwbaar zijn en of het bergingsconcept dat ze voorstelt wel aan de internationale normen beantwoordt. De besluiten zijn op alle vlakken redelijk bemoedigend en bevestigen dat we goed werk hebben geleverd. Het is dus met een sterker vertrouwen dat NIRAS haar veiligheidsdossier zal indienen bij het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle, gelijktijdig met haar officiële aanvraag tot het verkrijgen van de oprichtings- en exploitatievergunning voor de oppervlakteberging. Jean-Paul Minon: De deskundigen hebben zowel onze veiligheidsstrategie als onze veiligheidsevaluaties stevig en geloofwaardig bevonden. Ons voorstel beantwoordt aan de drie grote beginselen die van toepassing zijn op het ontwerp van een bergingsinstallatie: het beginsel van passieve veiligheid, dat bepaalt dat de veiligheid van de installatie na de toezichtperiode verzekerd moet kunnen worden zonder menselijke interventie; het beginsel van verdediging in de diepte, volgens hetwelk aanvullende en onafhankelijke barrières of veiligheidsfuncties moeten worden geïnstalleerd en, ten slotte, het beginsel van optimalisering van de bescherming, dat zegt dat de radiologische impact zo laag mogelijk moet worden gehouden, rekening houdend met maatschappelijke en economische factoren. Tijdens de internationale peerreview werden ook aanbevelingen geformuleerd over een aantal kritieke punten. Wat zijn de grote uitdagingen van NIRAS in de komende jaren? Nele Roobrouck: NIRAS bevindt zich duidelijk op een scharnierpunt in haar bestaan. Naast de uitvoering van haar wettelijke opdrachten in een context die steeds veeleisender wordt ten aanzien van fundamentele kwesties zoals veiligheid, milieubescherming en kwaliteit, moet onze instelling niet minder dan vijf werkzaamheden gelijktijdig tot een goed einde zien te brengen. De visie en de strategie van de instelling werden herzien om rekening te houden met de meest recente wijzigingen in de wetgeving, maar ook met de grote werkzaamheden die op stapel worden gezet. De raad van bestuur van 14 december 2012 heeft de nieuwe strategische assen voor de komende tien jaar goedgekeurd. Achter elke strategische as schuilt een belangrijke uitdaging. NIRAS beheert de sanering van drie nucleaire passiva: het nucleair passief op site 1 (ex-eurochemic) en site 2 (ex-waste Department van het SCK CEN), dat van het SCK CEN en dat van het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE). Daarbij komt nu een vierde passief, namelijk dat van Best Medical Belgium S.A. De saneringsoperaties vormen, in meer dan één opzicht, een dermate grote last voor de samenleving dat ze zo spoedig mogelijk tot een goed einde moeten worden gebracht, met naleving van de toepasbare veiligheidsregels. Deze verbintenis vormt de eerste strategische as voor het volgende decennium. Jean-Paul Minon: Het gaat om een omvangrijke uitdaging: de drie historische passiva en het nieuwe passief Best Medical Belgium S.A. alleen al vertegenwoordigen bijna drie kwart van ons budget voor 2013, exclusief investeringen. Dit betekent uiteraard niet dat we de andere uitdagingen mogen verwaarlozen: de concrete realisatie, zo spoedig mogelijk, van de oppervlakteberging van het afval Radioactief afval beheren is ook een gevecht leveren met de tijd. De tijd kan echter ook een bondgenoot zijn: mettertijd neemt de radioactiviteit af volgens een onwrikbare natuurlijke wet en kennen zelfs de meest complexe projecten uiteindelijk een gunstige afloop, dankzij de kracht van uitwisseling en dialoog en de uitbouw van een reëel maatschappelijk draagvlak. Jean-Paul Minon van categorie A, de voorbereiding van een soortgelijke, met andere woorden veilige en aanvaardbare, oplossing voor het afval van de categorieën B en C, in samenspraak met de bevolking en alle belanghebbenden, de aanpassing van ons beheersysteem voor radioactief afval aan de nieuwe wettelijke en reglementaire bepalingen en, tot slot, de herziening van onze financieringsregels om ze aan te passen aan de evolutie van de context. Het is duidelijk dat NIRAS heel wat werk voor de boeg heeft. Maar ik weet dat de instelling, voor de uitvoering van haar opdrachten, in het belang van de samenleving, kan rekenen op de steun van haar personeel, van al haar partners en van een bevolking die steeds meer begaan is met de problemen inzake milieubescherming en duurzaam beheer. 7

8 ORGANISEREN Bestuurs- en adviesorganen p. 10 Een nieuwe uitdaging: een nieuwe organisatie p. 10 het team p. 11 8

9 9

10 ORGANISEREN Bestuurs- en adviesorganen Een nieuwe uitdaging: een nieuwe organisatie Raad van bestuur Samenstelling van de raad van bestuur op 31 december 2012 Voorzitter Mevrouw Nele ROOBROUCK Ondervoorzitters De heren Willy BAEYENS en Philippe DE SADElEER Leden Mevrouw Michèle OlEO, Mevrouw Vanessa TEIXEIRA DOS SANTOS, Mevrouw Caroline VAN DEN BERGH en Mevrouw Cécilia VERMEUlEN De heren Nicolas DECOSTER, Frank DEMEYERE, Sam DE SMEDT, Hugues latteur, luc MABIllE, Bernard PEN- DEVIllE en Kris VREYS Regeringscommissarissen De heren Philippe BOUKO en Théo VAN RENTERGEM Secretaris De heer Emile BIESEMANS De raad van bestuur van NIRAS is in vergadering bijeengekomen op 10 februari (buitengewone vergadering), 23 maart, 11 mei (buitengewone vergadering), 22 juni, 28 september en 14 december Financieel auditcomité Het Financieel auditcomité (FAC), het adviescomité van de raad van bestuur voor al wat betrekking heeft op de financiën van de instelling, is in vergadering bijeengekomen op 5 maart, 7 juni, 17 september en maandag 26 november Vast technisch comité Het Vast technisch comité (VTC), het technisch-wetenschappelijke adviescomité van de raad van bestuur, is in vergadering bijeengekomen op 17 februari (buitengewone vergadering), 25 mei, 23 november en 30 november (informatievergadering) NIRAS zag zich verplicht haar organisatiestructuur aan te passen om een volledig nieuwe activiteit te integreren, namelijk de exploitatie van haar nucleaire site in Fleurus. Naast haar basisopdrachten als beheerder van radioactief afval oefent de instelling dus voortaan nieuwe verantwoordelijkheden uit, namelijk die van nucleair exploitant. Daartoe heeft NIRAS personeel aangeworven dat de nodige ervaring en competenties bezit om de taken onmiddellijk te vervullen: kaderpersoneel, deskundigen, controleurs, administratief bedienden en uitvoerend personeel (sanering en onderhoud). Een andere prioriteit was het invoeren, in de nieuwe entiteit, van dezelfde veiligheidscultuur die de instelling ook toepast bij de uitvoering van haar andere opdrachten. Bekijken we even van nabij de aanpassingen die eind 2012 werden aangebracht aan de interne organisatie. De fundamentele elementen van de oorspronkelijke structuur zijn ongewijzigd gebleven, maar er werden nieuwe functies toegevoegd, alsook een heel nieuwe entiteit, namelijk het team van NIRAS dat belast is met de exploitatie van de site van Fleurus: het Safety Assessment Committee (SAC), belast met het formuleren van aanbevelingen op het vlak van de operationele veiligheid en de langetermijnveiligheid en over operationele kwesties; het Referee and Concertation Committee (RCC), een nieuw strategisch overleg- en arbitrageorgaan tussen NIRAS als beheerder van radioactief afval en de entiteit ONDRAF-Site Fleurus ; de Dienst voor fysische controle (DFC), belast met de naleving van de reglementering inzake de bescherming van de bevolking en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen, die voortaan opgenomen is in de Interne dienst voor preventie en bescherming op het werk (IDPBW); het exploitatieteam van de site van NIRAS in Fleurus. De figuur hieronder geeft een duidelijk overzicht van de verschillende ontwikkelingen. Dienst fysische controle / interne dienst voor preventie en bescherming van de werknemers (DFC / IDPBW) Activiteiten beheer van radioactief afval Directie-generaal Strategisch beheer Directie Algemene diensten Veiligheidscomité (SAC) Safety Assessment comittee Directie Previsioneel beheer Directie Courant beheer Directie Beheer op lange termijn Exploitatie-activiteiten Overleg- en arbitragecomité (RCC) Referee Concertation Committee Nieuwe elementen in de organisatie van NIRAS ONDRAF site Fleurus 10

11 ORGANISEREN Om een duidelijke afbakening mogelijk te maken tussen de verantwoordelijkheden van NIRAS als beheerder van radioactief afval en de nieuwe verantwoordelijkheden die aan de instelling werden toevertrouwd in het kader van de sanering en ontmanteling van de installaties van Best Medical Belgium S.A., werd een afzonderlijke operationele entiteit, ONDRAF-Site Fleurus, opgericht. Deze heeft als opdracht de strategie, de visie en het beleid van NIRAS uit te voeren bij de exploitatie van de site, met strikte naleving van de geldende reglementaire veiligheids- en vergunningsvoorwaarden. Het lokale team bestaat uit een tiental personen. De operationele leiding van dit team is in handen van een inrichtingshoofd, de site manager. Deze rapporteert rechtstreeks aan de directeur-generaal van NIRAS. Hij wordt in zijn dagelijkse taken bijgestaan door een adjunct die hem vervangt bij zijn afwezigheid en beheert meer specifiek de voorbereiding van de ontmantelingsvergunningen, het in overeenstemming brengen van het afval met de acceptatiecriteria en het beheer van de kwaliteit (TQM). Het exploitatieteam van de site van NIRAS in Fleurus, dat interageert met de andere onderdelen van de instelling, is verantwoordelijk voor de operationele veiligheid van de site, overeenkomstig de vergunningen en onder de eindverantwoordelijkheid van NIRAS. Het team Op 31 december 2012 telde het personeelsbestand van NIRAS niet minder dan 101 leden: 101 persoonlijkheden, 101 talenten, 101 competenties ten dienste van het beheer van radioactief afval. Gemotiveerde vrouwen en mannen met echte knowhow, die zich volkomen bewust zijn van de eisen op het vlak van de nucleaire veiligheid en van de immense technische, wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen van een verantwoordelijk beheer van dit zeer specifieke afvaltype. NIRAS zette haar aanwervingsbeleid op basis van strenge selectiecriteria voort, rekening houdend met het belang van de opdrachten die aan de nieuwe medewerkers worden toevertrouwd. De opleidingsinspanningen om de bestaande competenties (wetenschappelijk, technisch, praktisch, management enz.) te versterken of nieuwe expertisegebieden te beheersen, werden onverminderd voortgezet. Het nieuwe beleid voor interne promotie, dat in 2012 van kracht werd en gebaseerd is op het beheer van de prestaties, is ontworpen om elke medewerker aan te moedigen zijn kennis en zijn dienstbaarheid aan de organisatie op peil te houden. Op 31 december 2012 telde het kader van de instelling 93 voltijdse medewerkers en 8 deeltijdse medewerkers, van wie 48 Nederlandstaligen en 53 Franstaligen werd gekenmerkt door een belangrijke gebeurtenis. Op 8 oktober werd NIRAS, als gevolg van het faillissement van Best Medical Belgium S.A., nucleair exploitant van klasse II en werd ze belast met de sanering en ontmanteling van de installaties waarvoor geen overnemer werd gevonden. De ingebruikneming van de site, die voortaan de nucleaire inrichting ONDRAF-Site Fleurus wordt genoemd, vereiste de aanwerving van gekwalificeerde medewerkers om de sanerings- en ontmantelingsoperaties in alle veiligheid tot een goed einde te brengen. Daardoor is het totale personeelsbestand in 2012 alleen al toegenomen met 14 eenheden, hetgeen overeenstemt met de aanwerving van 17 nieuwe medewerkers (acht van universitair niveau en negen van niet-universitair niveau) en het vrijwillige vertrek van drie medewerkers. De nieuwe taalkaders van de instelling voor de periode werden goedgekeurd en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 11 december Vrouwelijk personeel Mannelijk personeel totaal jaar 2012 Evolutie van de human resources van NIRAS 11

12 ONtWIKKELEN - ONDERNEmEN ONtWIKKELEN Naar een duurzame oplossing voor het afval van de categorieën B en C p. 14 PRACLAY, een beslissend ondergronds experiment p. 16 Internationale samenwerking hoog in het vaandel p. 18 ONDERNEmEN cat: het project vordert goed p. 20 Een veiligheidsbenadering in overeenstemming met de beste internationale praktijken p

13 13

14 ONTWIKKElEN Naar een duurzame oplossing voor het afval van de categorieën B en C De principebeslissing die de regering nog moet nemen op basis van het Afvalplan zou de oplossing moeten bepalen voor het langetermijnbeheer van hoogactief en/of langlevend afval, ook afval van de categorieën B en C genoemd. In september 2011 heeft NIRAS het volledige dossier van het Afvalplan voor het langetermijnbeheer van geconditioneerd hoogactief en/of langlevend afval aan haar voogdij bezorgd. In afwachting dat zij deze belangrijke principebeslissing kunnen nemen, hebben de voogdijministers, onmiddellijk na ontvangst van het Afvalplan, NIRAS gevraagd de continuïteit van haar opdrachten van openbare dienstverlening te verzekeren, meer bepaald die met betrekking tot de voorbereiding van een oplossing voor het langetermijnbeheer van het afval van de categorieën B en C. De uitvoering hiervan is één van de strategische assen van de instelling voor het komende decennium. Deze strategische as bestaat uit een geheel van gelijktijdige en aanvullende acties, waaronder: de verdere ontwikkeling van de oplossing die in het Afvalplan wordt aanbevolen, namelijk diepe berging van het afval van de categorieën B en C in weinig verharde klei op een nog te bepalen site, volgens de vier kenmerkende dimensies van een duurzame oplossing; de opstelling, ter uitvoering van de richtlijn 2011/70/ Euratom, van een voorstel van normatief systeem dat de verschillende stappen en voorwaarden bepaalt van het besluitvormingsproces dat gepaard zal gaan met de ontwikkeling van de gekozen oplossing, alsook de klei betonnen omhulsel galerijbekleding (beton) opvulmateriaal van cement verglaasd afval metalen oververpakking Om de exploitatieveiligheid en de langetermijnveiligheid van de geologische berging tijdens de thermische fase te garanderen, zullen de primaire colli met hoogactief afval gepostconditioneerd worden in speciale verpakkingen die supercontainers worden genoemd Deze bestaan uit opeenvolgende metalen of betonnen omhulsels die de insluiting van de radionucliden zullen garanderen zolang het geborgen afval aanzienlijke hoeveelheden warmte afgeeft. 14

15 ONTWIKKElEN opdrachten en werkingsmodaliteiten van het onafhankelijke orgaan dat zal worden belast met de opvolging en de evaluatie van de ontwikkeling van deze oplossing en met de latere uitvoering ervan; de verbetering van het financieringssysteem, indien nodig door een aanpassing van het huidige wettelijke en reglementaire kader, om te garanderen dat de afvalproducenten alle kosten van de ontwikkeling en uitvoering van de aanbevolen oplossing zullen dekken; de opvolging van de ontwikkeling van de pistes voor het langetermijnbeheer die in het Afvalplan geïdentificeerd maar niet behouden werden, zoals de toepassing van geavanceerde nucleaire technologieën en de opening van internationale bergingsinstallaties. Ongeacht de beslissing die de regering zal nemen, zal NIRAS uiteraard zo spoedig mogelijk al haar programma s aanpassen om te garanderen dat de uitvoering ervan aan ieders verwachting voldoet. In 2012 werden in totaal 29 wetenschappelijke en technische rapporten gepubliceerd in het kader van de RD&D betreffende de diepe berging van het afval van de categorieën B en C, waaronder vier die NIRAS mee heeft opgesteld. Er werden niet minder dan veertien wetenschappelijke artikels gepubliceerd, waarvan NIRAS er zes mee heeft geschreven. Bij de vier doctorandi die reeds aan het werk waren in het kader van het Belgische onderzoeksprogramma over de diepe berging kwamen er twee nieuwe bij. Een jonge Franse stagiaire heeft eveneens gedurende zes maanden meegewerkt aan het programma, in het kader van haar opleiding tot ingenieur in de aardwetenschappen aan de Faculté Polytechnique Marie Curie (Parijs). 1 Overeenkomstig de vraag van haar voogdij heeft NIRAS dus in 2012 haar onderzoeks-, ontwikkelings- en demonstratieactiviteiten (RD&D) met betrekking tot de in het Afvalplan aanbevolen referentieoplossing, namelijk diepe berging van het afval van de categorieën B en C in weinig verharde klei, voortgezet. Het doel van het lopende RD&D-programma is nog altijd het algemene vertrouwen in de berging van het beschouwde afval in de Boomse klei of de Ieperaanklei te versterken en aldus de nodige stof te leveren voor de toekomstige argumentatiedossiers. Op basis hiervan moet tegen 2025 kunnen worden geconcludeerd dat de voorgestelde oplossing geen onoverkomelijk obstakel vormt op het vlak van de veiligheid, de fenomenologie en de uitvoerbaarheid. Het eerste argumentatiedossier dat zal worden opgesteld, is het Safety and Feasibility Case 1 (SFC1). Het SFC1 is een geïntegreerd en gestructureerd geheel van kwalitatieve en kwantitatieve argumenten die aantonen dat de voorgestelde oplossing de operationele en langetermijnveiligheid kan garanderen en dat ze technisch uitvoerbaar is. Het dient tegelijkertijd als leidraad en als instrument voor multidisciplinaire integratie. Het vormt de kern zelf van het RD&D-programma waarvan het vandaag de belangrijkste uitdaging is. De Nederlandse provincie Noord-Brabant wenste meer te weten over de intenties van België inzake de berging van het afval van de categorieën B en C. In januari 2012 werd NIRAS uitgenodigd om de besluiten van het Afvalplan voor te stellen tijdens drie informatieavonden die plaatsvonden in Roosendaal, Bergeijk en Tilburg in de provincie Noord-Brabant. Het huidige en toekomstige beheer van radioactief afval was ook het onderwerp van informatieavonden in Herentals, op 27 januari 2012, en in Mol, op 13 februari Uitgraving van het onderste deel van de tweede toegangsschacht tot het ondergrondse laboratorium (1999). 2 Het ondergrondse laboratorium HADES, dat zich op een diepte van 225 meter in de Boomse Klei in Mol bevindt, is de speerpunt van de onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten inzake geologische berging in België. Sinds meer dan dertig jaar worden er experimenten verricht in verband met de mogelijke berging van het afval van de categorieën B en C. 2 15

16 ONTWIKKElEN PRAClAY, een beslissend ondergronds experiment Tweede schacht Eerste schacht Experimentele schacht en galerij m Boomse klei Praclay galerij 2007 Verbindingsgalerij Test drift 1987 Eerste galerij De verschillende onderdelen van het ondergrondse laboratorium HADES en hun realisatieperiodes. 4 het ondergrondse onderzoekslaboratorium hades in mol wordt beheerd door het ESV EURIDICE, een economisch samenwerkingsverband dat opgericht werd door NIRAS en het SCK CEN. Al drie decennia lang worden er allerhande experimenten uitgevoerd in verband met de mogelijke geologische berging van hoogactief en/of langlevend afval. Van de talrijke proeven die in het hades-laboratorium worden verricht of er voorbereid worden, is de PRACLAY-proef (Preliminary thermomechanical demonstration test for clay disposal of high radioactive waste) ongetwijfeld één van de belangrijkste. Er is een periode van zestig jaar voorzien om bepaald afval dat bestemd is voor geologische berging, het zogenaamde afval van categorie C, te laten afkoelen in de tussentijdse opslaggebouwen. Desondanks zal dit afval, op het ogenblik dat het geborgen wordt, nog een hoeveelheid warmte afgeven waarvan de gevolgen voor de langetermijnveiligheid van de bergingsinstallatie moeten worden onderzocht. Sinds de jaren 90 worden in het ondergrondse laboratorium HADES verwarmingsproeven uitgevoerd om na te gaan hoe de Boomse Klei reageert bij een stijging van Dwarsdoorsnede die de verschillende onderdelen van de proefopstelling van de verwarmingsproef in de PRACLAY-galerij schematisch weergeeft: warmtebron nr. 1 (1), warmtebron nr. 2 (2), het opvulmateriaal (3), de metalen structuur (4) en de bentonietringen (5) bestemd voor de dichting van de PRACLAYgalerij en de isothermische stop. zijn temperatuur. In de jaren 90 werd een reeks proeven gestart, ATlAS genoemd, om de evolutie van bepaalde parameters zoals de waterdruk of de mechanische spanningen die zich in het kleimassief voordoen als gevolg van de temperatuurstijging te meten, te begrijpen en, tot slot, te modelleren. Op basis van de overtuigende resultaten die daarbij verkregen werden, heeft NIRAS meer dan twintig jaar geleden beslist een bevestigingsexperiment uit te voeren om op grote schaal aan te tonen dat de Boomse Klei wel degelijk in staat is afval te ontvangen dat aanzienlijke hoeveelheden warmte afgeeft. Het experiment, dat de naam PRAClAY draagt, zal tien jaar duren. Om dit experiment uit te voeren, werd in 2007 een experimentele galerij gebouwd, de zogenaamde PRAClAY-galerij. Deze 16

17 ONTWIKKElEN staat loodrecht op de as van de toegangsgalerij tot het ondergrondse laboratorium (verbindingsgalerij). De installatie van de verschillende verwarmingselementen in de PRAClAYgalerij, de plaatsing van de dichtingsstructuur aan de ingang van de galerij en de opvulling van het inwendige volume van de galerij met zand liepen eind 2011 af. De dichtingsstructuur speelt een belangrijke rol in het welslagen van het project omdat ze de PRAClAY-galerij tijdens de volledige duur van het experiment hydraulisch moet isoleren van de rest van het ondergrondse laboratorium. Opdat het experiment vruchten zou afwerpen en de resultaten correct geïnterpreteerd zouden kunnen worden, moet men inderdaad tijdens de uitvoering ervan een volledige dichtheid van de proefopstelling kunnen garanderen. De dichtingsstructuur bestaat uit een stalen cilinder gevuld met ringvormige bentonietblokken. Door het inspuiten van water in de dichtingscilinder zwellen de bentonietringen op en komen ze in aanraking met de Boomse Klei, waardoor de dichtheid van het systeem wordt verzekerd. Het is bekend dat deze processen van verzadiging en drukstijging traag en heterogeen verlopen. Daarom beschikte men eind 2012 nog niet over voldoende garanties dat de verwarmingsproef volledig naar wens zou verlopen. Bezoek van minister Johan Vande Lanotte in Mol-Dessel Op 25 juli 2012 bracht Johan Vande lanotte, vice-eerste minister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee, een bezoek aan het ondergrondse onderzoekslaboratorium HADES in Mol, dat beheerd wordt door het ESV EURIDICE, aan de toekomstige bergingssite voor het afval van categorie A in Dessel, aan het opslaggebouw 136 voor middel- De PRACLAY-galerij, die ongeveer 45 meter lang is en een inwendige diameter van 1,90 meter heeft, werd speciaal gebouwd voor het verwarmingsexperiment PRACLAY. Minister Vande Lanotte en hoogactief afval afkomstig van de opwerking van verbruikte kernbrandstof en aan het informatiecentrum bezoekt de demonstratiehal van het ESV EURIDICE in Mol-Dessel. Isotopolis, beide ook gevestigd in Dessel. Dankzij dit bezoek kon minister Vande lanotte, één van de voogdijministers van NIRAS, zich vertrouwd maken met de grote projecten verbonden aan het langetermijnbeheer van radioactief afval van alle categorieën. Bezoek van staatssecretaris Melchior Wathelet aan het SCK CEN Melchior Wathelet, staatssecretaris voor leefmilieu, Energie en Mobiliteit, bracht op 3 oktober 2012 een werkbezoek aan het SCK CEN, waarover hij de voogdij uitoefent. Melchior Wathelet wenste van deze verplaatsing gebruik te maken om het ESV EURIDICE en het ondergrondse laboratorium HADES te ontdekken. Tijdens dit bezoek kwam de staatssecretaris, die tevens voogdijminister van NIRAS is, meer te weten over de rol die NIRAS speelt in het RD&Dprogramma en over de vooruitgang van het onderzoek naar de geologische berging van radioactief afval. De PRAClAY-galerij werd in de loop van 2012 met water verzadigd. De waterdruk in de galerij steeg daarbij tot zes bar. Daarbij werden geen lekken vastgesteld, hetgeen wijst op de goede waterdichtheid van de dichtingsstructuur. Alle elementen die nodig zijn voor het verwarmingsexperiment PRAClAY zijn nu geïnstalleerd. Het startsein (switch-on) zal evenwel pas gegeven worden als de zwellingsdruk van de dichtingsstop door de geleidelijke verzadiging van de bentonietringen de verwachte waarde zal hebben bereikt. De evolutie van deze druk wordt continu gevolgd (metingen en modellering). Een wetenschappelijk adviescomité, samengesteld uit Belgische en buitenlandse deskundigen, werd opgericht om het ESV EURIDICE bij te staan in de nog te nemen beslissingen Staatssecretaris Melchior Wathelet onderzoekt een stuk klei. 2 Peter Depreter, directeur van het ESV EURIDICE, legt aan staatssecretaris Melchior Wathelet de migratieproeven uit die in het ondergrondse laboratorium HADES worden verricht. 17

18 ONTWIKKElEN Internationale samenwerking hoog in het vaandel NIRAS heeft haar medewerking aan een aantal semipermanente werkgroepen van het Nuclear Energy Agency (NEA) van de OESO voortgezet. Ze werkt in het bijzonder mee aan het nieuwe initiatief van het agentschap dat in 2011 werd opgestart, Preservation of Records, Knowledge and memory (RK&m) en dat betrekking heeft op het behoud van de kennis van bergingsinstallaties over de generaties heen. Op 10 en 11 april en op 12 en 13 september 2012 vonden twee workshops plaats in Parijs. tijdens de vergadering van september presenteerde NIRAS haar kennisbeheersysteem voor R&D met betrekking tot geologische berging, dat steunt op safety and feasibility statements. Deze presentatie wekte veel belangstelling bij de leden van de deskundigengroepen. het NEA is van mening dat de keuze van de instelling om de wetenschappelijke kennis te structureren op basis van safety and feasibility statements een goede praktijk is en een krachtige methode om de huidige en toekomstige kennis te structureren en aldus beter te antwoorden op de vragen van de overheid en de maatschappij. NIRAS is eveneens betrokken bij diverse Europese initiatieven om de tenuitvoerlegging te vergemakkelijken van de richtlijn 2011/70/Euratom van de Raad van de Europese Unie van 19 juli 2011 tot vaststelling van een communautair kader voor een verantwoord en veilig beheer van verbruikte splijtstof en radioactief afval. Eén van deze initiatieven vindt plaats onder de vlag van ENSREG, het andere onder de vlag van ENEF. ICGR International Conference on Geological Repositories Eén van de grote internationale evenementen van 2012 was ongetwijfeld de International Conference on Geological Repositories, die plaatsvond van 30 september tot 3 oktober 2012 in Toronto, onder de gemeenschappelijke vlag van het NEA, de Europese commissie en EDRAM. De conferentie handelde over het erg actuele thema National Commitment Local and Regional Involvement. Verschillende deskundigen van NIRAS namen eraan deel. Tijdens deze conferentie, die georganiseerd werd door de Société de gestion des déchets nucléaires (SGDN) van Canada, werd de stand van zaken bepaald inzake de ontwikkeling en realisatie van geologische bergingsinstallaties in de wereld tijdens de afgelopen vijf jaar, werd de balans opgemaakt van de nieuwe feiten en werd de opgedane ervaring uitgewisseld. Het was de directeur-generaal van NIRAS die de taak kreeg een synthese te maken van de debatten en, uit naam van het NEA, besluiten uit de conferentie te trekken. 18

19 ONTWIKKElEN Nog op het vlak van de Europese samenwerking, maar dan op het meer specifieke gebied van onderzoek en ontwikkeling betreffende geologische berging, is NIRAS sinds 2012 voorzitter van het Technologisch platform van de Europese Commissie, Implementing Geological Disposal. Dit platform streeft ernaar de doeltreffendheid van het onderzoek in de verschillende deelnemende landen te verbeteren, door de coördinatie van de prioriteiten mogelijk te maken en de beschikbare middelen te delen. NIRAS blijft actief in diverse onderzoeksprojecten van de Europese commissie, in de meeste gevallen als lid van een groep eindgebruikers, naast andere Europese agentschappen voor het beheer van radioactief afval. De bilaterale of multilaterale samenwerking tussen agentschappen, in het bijzonder met Nagra (Zwitserland), Andra (Frankrijk) en COVRA (Nederland), werd eveneens voortgezet. Het Nederlandse agentschap COVRA onderzoekt de mogelijkheid om zijn hoogactieve afval diep te bergen in de Boomse Klei die in Nederland voorkomt. Het is precies deze geologische formatie die NIRAS al meer dan dertig jaar bestudeert en waarover de instelling veel kennis heeft verworven. COVRA heeft NIRAS uitgenodigd om lid te worden van zijn Safety Case Group. Internationale conferentie Clays in Natural and Engineered Barriers for Radioactive Waste Confinement De vijfde conferentie over het gebruik van klei in de natuurlijke en kunstmatige barrières die het radioactieve afval moeten insluiten, vond plaats in oktober 2012 in Montpellier (Frankrijk). Tijdens deze conferentie, die onder meer gesponsord werd door NIRAS, waren er niet minder dan 85 mondelinge presentaties en bijna 370 posters. Ongeveer 8% van deze presentaties en posters was gewijd aan het Belgische onderzoeksprogramma. Een lid van NIRAS onderscheiden met de George Stephenson Medal 2012 In oktober 2012 werd Maarten Van Geet, doctor in de wetenschappen en coördinator van de onderzoeks- en De laureaten van de George Stephenson Medal 2012 (van links naar rechts: Marcelo Sánchez, Maarten Van Geet, Maria Victoria Villar, Beatriz Valleján, Antonio Gens) en Richard Coackley, voorzitter van het Institution of Civil Engineers dat de prijs uitreikte. ontwikkelingsactiviteiten voor het langetermijnbeheer, onderscheiden met de prestigieuze George Stephenson Medal 2012, die uitgereikt wordt door het Britse Institute of Mechanical Engineers. Doctor Van Geet ontving deze begeerde prijs in londen, samen met de medeauteurs, voor een zeer opgemerkt artikel Hydromechanical behaviour of a heterogeneous compacted soil: experimental observations and modelling, dat gepubliceerd werd in het vakblad Geotechnique (Volume 61, Issue 5, May 2011). 19

20 ONDERNEMEN cat: het project vordert goed De detailstudies van het geïntegreerde project voor de oppervlakteberging van afval van categorie A in Dessel, meer bekend onder de naam cat-project, zijn bijna ten einde. Dit project bestaat uit vele onderdelen, om te beginnen de structuren van de bergingsinstallatie, imposante constructies van gewapend beton waarin de monolieten met het radioactieve afval zullen worden geplaatst. Deze structuren, die bestemd zijn om het afval eeuwenlang te herbergen, vormen de kern zelf van het technisch bergingsproject. Andere installaties zijn essentieel voor de goede werking van het bergingssysteem: het communicatiecentrum een echt lokaal platform voor de verspreiding van kennis en informatie over de berging en de andere nucleaire activiteiten in de streek, de installatie voor de productie van monolieten (IPm) waarin het afval, in vaten of onverpakt, zal worden ingekapseld in betonnen caissons om monolieten te vormen, de fabriek die deze betonnen caissons voor de postconditionering van het afval lokaal zal produceren, de overslagkade om de materialen voor de bouw en de exploitatie van de bergingsinstallatie aan te voeren enz. De overslagkade De overslagkade, die gerealiseerd zal worden in het kader van het catproject, zal voornamelijk dienen voor de aan- en afvoer, via het kanaal Bocholt-Herentals, van uitrustingen, grondstoffen en materialen tijdens de bouw-, exploitatie- en sluitingsfasen van de bergingssite. De kade zal ter beschikking worden gesteld van de ondernemingen in de streek en zou op die manier moeten bijdragen tot een vermindering van het zware verkeer op de lokale en regionale wegen. De nv De Scheepvaart is de autonome openbare instelling die in Vlaanderen alle kanalen en waterwegen beheert. NIRAS en de nv De Scheepvaart hebben een samenwerkingsovereenkomst afgesloten, omdat deze kade moet worden gebouwd op openbaar terrein waarvoor deze laatste verantwoordelijk is. Schets van de toekomstige overslagkade langs het kanaal Bocholt-Herentals. Via deze kade, die aangelegd wordt in de onmiddellijke nabijheid van de oppervlaktebergingssite, zullen de grondstoffen en materialen worden aangevoerd tijdens de verschillende fasen van het bergingsproject. De start van de aanleg van de overslagkade in september 2012 vormde de eerste stap in de realisatie van de oppervlaktebergingssite. 20

21 ONDERNEMEN Het Lokaal fonds Zoals vereist door de wet van 31 december 2010 wordt momenteel de privaatrechtelijke stichting opgericht die belast zal worden met het beheer van het lokaal fonds. Dit fonds dient om de projecten te financieren die de streek een reëel voordeel bieden op economisch en maatschappelijk vlak, opdat het project op alle niveaus permanente en tastbare steun zou blijven genieten. Het reglement van de stichting wordt momenteel opgesteld. Een thesauriecompartiment voor het langetermijnbeheer van het startkapitaal zal twee compartimenten stijven, één voor de financiering van de activiteiten die voordeel zullen brengen aan de gemeente Dessel en één voor de financiering van de activiteiten waarvan de gemeente Mol nuttig gebruik zal kunnen maken. NIRAS, daarin bijgestaan door de Koning Boudewijnstichting, heeft de twee partnerschappen, aan de hand van concrete voorbeelden, nuttige informatie bezorgd over de beheerstructuren en over de beleggingsstructuren die gebruikt worden voor vergelijkbare fondsen. Onder de gekozen voorbeelden vindt men de Koning Boudewijnstichting, de Nobelstichting en de door NIRAS beheerde fondsen Binnenaanzicht van de verschillende on- derdelen van de toekomstige installatie voor de productie van monolieten (IPM) 2 Hoofdgevel van de IPM 3 Grondplan van de IPM 4 Schets van de toekomstige caissonfabriek 5 Binnenaanzicht van de toekomstige caissonfabriek De bouw van de kade begon in september 2012, na het omleggen van het fietspad, om het wielertoerisme langs het kanaal niet te verstoren. De waterleidingen en de telefoon- en hoogspanningskabels die onder de vestigingszone van de kade liepen, werden verplaatst. De bouwwerkzaamheden zouden in 2013 aflopen. Installatie voor de productie van monolieten (IPM) De nucleaire vergunningsaanvraag die eind 2011 werd ingediend bij het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle voor de IPM volgt de normale procedure. Tijdens zijn zitting van september 2012 heeft de wetenschappelijke raad van het agentschap een positief advies uitgebracht over de inhoud van de aanvraag. De bouw- en milieuvergunningsaanvragen werden respectievelijk in oktober en november 2012 ingediend. 21

22 ONDERNEMEN Een veiligheidsbenadering in overeenstemming met de beste internationale praktijken het bestaan van het cat-project werd in 2012 kracht bijgezet door een belangrijke gebeurtenis: de internationale beoordeling van de sleutelelementen van het veiligheidsdossier van het project. Het veiligheidsdossier van de oppervlaktebergingsinstallatie voor afval van categorie A werd in 2012 ter beoordeling voorgelegd aan een internationale groep deskundigen. Dergelijke beoordeling, in het Engels peer review genoemd, is geen wettelijke verplichting maar een vrij courante praktijk in nucleaire engineering, waarbij de verantwoordelijken van een complex project hun dossier of hun technisch concept ter Schets van de toekomstige bergingsinstallatie voor afval van categorie A in Dessel. beoordeling voorleggen aan algemeen erkende deskundigen op het beschouwde gebied, gewoonlijk bijeengebracht onder de vlag van een internationale organisatie. Het doel is zich snel een nauwkeurig idee te vormen van de stevigheid van het dossier of het concept en er, indien nodig, verbeteringen aan te brengen, alvorens tot de volgende fase over te gaan. Het veiligheidsdossier voor de oppervlakteberging van het afval van categorie A bestaat uit een gestructureerd geheel van technische en wetenschappelijke documenten (1 397 bladzijden), dat het eindpunt vormt van meer dan drie decennia technisch en wetenschappelijk onderzoek (bijna bladzijden rapporten en ondersteunende documenten). Tientallen Belgische en buitenlandse deskundigen hebben meegewerkt aan de opstelling van dit dossier. Het vormt een centraal element van het cat-project omdat het moet aantonen dat de veiligheid van de berging in alle omstandigheden verzekerd zal zijn, zowel tijdens de bouw en de exploitatie van de bergingsinstallatie als op langere termijn. Dit dossier zal als ondersteuning dienen voor de bouw- en exploitatievergunningsaanvraag die NIRAS begin 2013 officieel zal indienen bij het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). Tot hiertoe had nog niemand in België een veiligheidsdossier voor de berging van radioactief afval ingediend, aangezien de oppervlakteberging in Dessel het eerste project in zijn soort is dat op ons grondgebied gerealiseerd wordt. Bij gebrek aan nationale feedback over het veiligheidsdossier van het catproject vond NIRAS het opportuun het dossier te onderwerpen aan een internationale beoordeling, als een soort van externe kwaliteitswaarborg, en het pas daarna voor te leggen aan de nucleaire veiligheidsoverheid. Een team van onafhankelijke deskundigen, met zeer veel ervaring in soortgelijke projecten in het buitenland, werd uitgenodigd om zich, onder de vlag van het Nuclear Energy Agency (NEA), te buigen over de kritieke hoofdstukken van het dossier. Deze deskundigen waren afkomstig van het NEA, alsook van diverse gespecialiseerde instellingen zoals het laboratorium voor afvalbeheer (Zwitserland), TerraSalus Limited (Verenigd Koninkrijk), het instituut voor de berging van radioactief afval (Tsjechië), de nucleaire veiligheidsraad (Spanje) en het Institut de Radioprotection et de Sûreté Nucléaire (Frankrijk). Door haar veiligheidsdossier te onderwerpen aan een internationale peerreview, streefde NIRAS twee doelstellingen na: de bevestiging van de relevantie van haar fundamentele keuzes 22

23 ONDERNEMEN De peerreview van het NEA over het cat-project kwam onder meer tot de volgende besluiten: de veiligheidsstrategie op lange termijn en de veiligheidsevaluaties zijn robuust en geloofwaardig; het voorgestelde bergingsconcept is geschikt, rekening houdend met de previsionele inventaris van de radionucliden en de kenmerken van de plaatselijke geologie; de wetenschappelijke kennis en de technische basis betreffende het beton en de andere technologische barrières beantwoorden aan de regelen der kunst en zijn degelijk gedocumenteerd en toegepast; de technische beperkingen moeten het voorwerp zijn van een evaluatie in het kader van de huidige en toekomstige onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma s; de methodologie van NIRAS voor de veiligheidsevaluaties stemt overeen met de beste internationale praktijken; de aanpak van NIRAS op basis van de veiligheidsfuncties is uiterst geavanceerd; de instelling steunt op een competente en gemotiveerde ploeg, die doordrongen is van een echte veiligheidscultuur en in staat is het project tot een goed einde te brengen; het bergingsproject integreert met succes de technische en maatschappelijke aspecten. Belgium An International Peer Review of Key Aspects of the ONDRAF/NIRAS s Safety Report of November 2011 in preparation for the Licence Application, OCDE Het volledige document kan worden geraadpleegd op de website van het NEA ( Belgian-peer-review.pdf). De onderzoekers van de peerreview kwamen tot het algemene besluit dat het veiligheidsdossier voor de toekomstige oppervlakteberging van het afval van categorie A duidelijk, gestructureerd en goed onderbouwd is op technisch vlak. Er werden talrijke positieve opmerkingen geformuleerd alsook een aantal waardevolle aanmerkingen, commentaren en suggesties voor NIRAS, die zich ertoe verbonden heeft ermee rekening te houden bij het opstellen van de eindversie van het dossier. inzake veiligheidsstrategie en de bevestiging dat haar technische concept (monolieten en met aarde overdekte bergingsmodules) aan de internationale normen voldoet. Er werd natuurlijk bijzondere aandacht besteed aan het hoofdstuk over de langetermijnveiligheid. De heer Claudio Pescatore van het NEA leidt de indiening van de besluiten van de internationale peerreview in. De peerreview vond plaats in de week van 4 tot 8 juni 2012: vijf dagen van presentaties, uitwisseling van vragen en antwoorden, intense discussies. Op 17 september 2012 werden de besluiten van de peerreview officieel voorgesteld aan de vertegenwoordiger van de Belgische Staat, in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de veiligheidsoverheid, de erkende controle-instelling Bel V, de partnerschappen STORA en MONA, en NIRAS. Deze besluiten werden neergeschreven in een eindrapport, met als titel The Long Term Radiological Safety of the Surface Disposal Facility of Low-level Waste in 23