De Brief. Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania

Transcriptie

1 De Brief Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania Jaargang 9 Nummer 7 12 september 2011 Inhoud nieuwsbrief De Brief nummer 7: Oproep tot: Algemene ledenvergadering en bezoek aan begraafplaats Zorgvlied Komt allen en meld u aan! Ginkgo Biloba in de herfst op zijn mooist, dus neem deel aan onze activiteit in de Hortus in Leiden Brieven boven water Dodo expeditie breed in het nieuws Dodo in 3D op NOS Journaal, NOS Radio 1, KinkFM en Radio West Waarom zeezeiler Henk de Velde naar huis kwam De Dodo vaart weer uit! Met dank aan voor het insturen van bijdragen aan: Johan Deckers, Arjan Honkoop, Ron Moerenhout en Frans Mouws. Heeft u nieuws voor de nieuwsbrief, mail dan naar: kpiters@xs4all.nl Bijdragen bij voorkeur aanleveren in Word en in platte tekst. Illustraties als jpg of opgenomen in een Word-bestand. Bij voorkeur géén pdf. Inscannen kan, maar sla het document dan op als jpg. Bij voorbaat dank. Robert-Jan Trügg en Karin Piters Bestuursmededeling: De website van Büchmania is weer in de lucht! 1/11

2 Algemene ledenvergadering en bezoek aan begraafplaats Zorgvlied Op 18 september 2011 als eerder aangekondigd houdt het Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. De ALV begint om 11:30 uur bij Paviljoen The Wave bij het Mirandabad De Mirandalaan 9 in Amsterdam. Het Bestuur zorgt daarbij voor koffie en thee. Het is op deze locatie niet toegestaan een eigen lunch mee te nemen. Indien gewenst kunnen broodjes in het Paviljoen worden besteld. Deze kosten gemiddeld twee euro. De voorlopige agenda van deze ALV ziet er als volgt uit: 1. Opening 2. Agenda 3. Notulen ALV 30 oktober 2010 in de Passenger Terminal te Amsterdam 4. Jaarverslag 5. Financieel Jaarverslag 6. Bevindingen kascommissie 7. Decharge Bestuur 8. Bestuurswisseling De penningmeester Pieter Schoonderbeek heeft aangegeven het bestuur te verlaten. Het bestuur heeft in Jan Meurs een enthousiaste kandidaat gevonden voor deze functie en draagt dan ook met veel plezier Jan Meurs voor als nieuwe penningmeester van Büchmania. Het bestuur draagt ook René van Haaster voor als bestuurslid van Büchmania. René is eveneens enthousiast over zijn kandidatuur en draagt graag bij aan een continuering van Büchmania en haar activiteiten. 9. Voorstel tot contributieverhoging - Het bestuur van Büchmania doet aan de ALV een voorstel tot contributieverhoging van 3,- per lid per jaar. De contributie gaat volgens voorstel daarmee van 35,- naar 38,- per verenigingsjaar (oktoberoktober). Vorig jaar heeft de penningmeester deze contributieverhoging al aangekondigd. De kosten van onze grootste uitgavenposten, het Büchmania Magazine, Büch en geen einde en de portokosten zijn verhoogd en wij kunnen daarmee helaas niet achterblijven. Zeker niet daar interen op onze (kleine) reserve als gevolg van duurder wordende kosten niet reëel is nu we een voor de vereniging zo n belangrijk jaar in gaan. De kleine reserve die de vereniging heeft, is het komend jaar broodnodig. Immers, we willen Büchs tiende sterfjaar en het jubileum van Büchmania niet zonder meer aan ons voorbij laten gaan. Het voorstel is het gezinslidmaatschap met dezelfde 3,- te verhogen. 2/11

3 10. Komende activiteiten 11. Rondvraag 12. Sluiting Bezoek aan begraafplaats Zorgvlied Om uiterlijk 13:15 uur begeven wij ons richting de nabij gelegen begraafplaats Zorgvlied, waar om 13:30 uur een twee uur durende zeer Büchiaanse rondleiding over een van sneerlands beroemdste begraafplaatsen begint. Hier doen wij uiteraard het graf van wijlen Harry Mulisch aan, maar uiteraard ook dat van Antonie Kamerling. Het Bestuur legt namens de leden op een aantal graven bloemen. De bijdrage bedraagt voor leden 5 euro per persoon en voor niet-leden 8 euro per persoon. Mochten mensen zich van tevoren willen inlezen, dan kan dat. Zie hiervoor het boek Wandelen over Zorgvlied, waarover het bestuur al eerder berichtte, kijk daartoe op: Graf Ramses Shaffy Het is voor ons van belang te weten hoeveel mensen deelnemen aan de rondleiding over begraafplaats Zorgvlied. Bent u dus zondag 18 september van de partij, laat dat dan weten aan Robert-Jan: rjtrugg@yahoo.com of De eerste leden hebben ons al laten weten aanwezig te zijn bij de ALV en de rondleiding. Waarvoor onze dank. 3/11

4 Ginkgo Biloba in de herfst op zijn mooist, dus neem deel aan onze activiteit in de Hortus in Leiden Zondag 16 oktober organiseert Büchmania een activiteit rondom de Ginkgo Biloba in de Hortus Botanicus in Leiden. In deze periode is de Ginkgo Biloba op zijn mooist dus daarom hebben we juist nu een fraaie activiteit voor u georganiseerd. Zoals u allen bekend is, was ook Goethe getroffen door de Ginkgo Biloba. Ginkgo Biloba Programma Dieses Baums Blatt, der von Osten Meinem Garten anvertraut, Gibt geheimen Sinn zu kosten, Wie's den Wissenden erbaut. Ist es ein lebendig Wesen, Das sich in sich selbst getrennt? Sind es zwei, die sich erlesen, Daß man sie als eines kennt? Solche Fragen zu erwidern Fand ich wohl den rechten Sinn: Fühlst Du nicht an meinen Liedern, Daß ich eins und doppelt bin? J.W. Goethe Het programma dat we voor u hebben samengesteld ziet er als volgt uit: Wanneer: Zondag 16 oktober 2011 Waar: Hortus Botanicus Rapenburg 73 Leiden. Tijd: Verzamelen in het restaurant bij de entree van de Hortus Botanicus vanaf uur. Aanvang uur: Lezing over de Ginkgo Biloba door oud-hortulana Carla Teunen uur: Ginkgo rondwandeling door de Hortus Botanicus onder leiding van Carla Teunen uur: Pauze met Koffie / Thee uur: Lezing over Engelbert Kaempfer de ontdekker van de Ginkgo door Arjan Honkoop. 4/11

5 16.45 uur: Einde programma. tot uur: vrije toegang tot de Hortus Botanicus. Het aantal bezoekers is beperkt dus graag snel aanmelden bij Arjan Honkoop De prijs is inclusief: entree, koffie, twee lezingen en de rondleiding. Afrekenen op de dag zelf. Prijs Leden met museumjaarkaart moeten deze op de dag meenemen. - Leden met museum jaarkaart 9,00 - Leden zonder museumjaarkaart: 13,- - Niet leden 16,-- Brieven boven water Door: Johan Deckers, Roeselare (België). Tijdens een verlof enkele jaren geleden op Texel kocht ik in een boekhandel Het Open Boek in Den Burg Texel en de Voc Schepen op de rede/texelaars in de Oost (2002), een boek uitgegeven onder redactie van Vibeke Roeper en Ineke Vonk-Uitgeest. Tijdens een gesprek met de eigenaar over mijn interesse in de Voc en de diverse handelcompagnieën in het algemeen vestigde hij mijn aandacht op een boek van Perry Moree Kikkertje Lief Brieven van Aagje Luijtsen geschreven aan haar man Harmanus Kikkert, stuurman in dienst van de VOC (2003). In het kader van zijn proefschrift over het Nederlands- Aziatisch postvervoer ten tijde van de VOC deed Moree onderzoek in het Public Record Office in London, waar zich vele Nederlandse brieven bevonden die in de 17 en 18 eeuw door de Engelse marine werden veroverd. Daartussen vond hij een 5/11

6 bundeltje van negentien brieven, geschreven door een jonge Texelse vrouw aan haar manstuurman tijdens twee reizen voor de VOC. De brieven werden buitgemaakt door de Engelsen toen ze Kikkerts schip de Parel op 21 juli 1781 in de Saldanha baai (zuidwestkust van Zuid-Afrika) enterden. De eerste brief aan haar waarde lief dateert van 11 november 1176; de laatste brief schreef ze op 30 november 1780 nat van traanen en droefheijd, want hun zeven maanden oude zoontje Klaas was aan de kinderpokken overleden. De brieven geven een zeldzaam en gedetailleerd beeld van het leven op het einde van de 18 eeuw en hoe het er aan toe ging bij de achterblijvers, met hun grote en kleine drama s. Een boeiend en beklijvend verslag. Maar ook de vindingsgeschiedenis van de brieven interesseerde me, en alhoewel me op dat ogenblik de tijd ontbrak om daar dieper op in te gaan, bleef het toch in mijn achterhoofd hangen. Een mooie zondagse meiavond dit jaar; tijdens het zappen blijf ik hangen op Nederland 2, waar een man het heeft over verloren brieven en de VOC. Blijkt dat hij probeert terug opgedoken brieven van zo n 2-3 eeuwen terug, terug te bezorgen aan nazaten van schrijvers of bestemmelingen. Geleidelijk wordt alles duidelijk en wordt het verband met Kikkertje Lief gelegd. In de 17 en 18 eeuw, vooral tijdens de vier Engelse-Nederlandse oorlogen, reikte de Engelse regering zogenaamde kapersbrieven uit, waardoor schepen officieel toelating hadden om andere schepen te kapen. Alles verliep dan ook heel formeel, alles wat aan boord van een gekaapt schip gevonden werd, werd geregistreerd en in beslag genomen. Omdat een rechtbank moest oordelen of de kaping wel reglementair gebeurd was, werden alle in beslag genomen documenten zorgvuldig opgeslagen. Zo n uitspraak kon wel maanden uitblijven, ondertussen zat de bemanning opgesloten op een schip zonder mast. Als na de rechtszaak bleek dat de kaping volgens de regels was verlopen, werd de buit alsnog verdeeld. Maar de duizenden brieven die van en naar de VOC schepen en overzeese gebieden werden verzonden, verdwenen in donkere kelders en werden vergeten; niemand was er nog in geïnteresseerd. Mogelijk verbleven ze in de Tower of London, in de kelders van Ashridge House in Hertfordshire werden ook bundels papieren teruggevonden; maar nu bevinden deze zogenaamde Prize Papers zich allemaal in de National Archives te London; in totaal zo n Nederlandse brieven en documenten. De brieven schetsen een beeld van het dagelijkse leven van de gewone man en vrouw; ook voor de taalkundigen waren ze van het grootste belang. Tot nu toe was enkel het taalgebruik bekend van de bovenlaag van de toenmalige bevolking, nu komt eensklaps een massa taalkundige informatie vrij afkomstig van de lagere klassen. In de twee uitzendingen probeert presentator Derk Bolt een aantal brieven alsnog terug te bezorgen aan nazaten van de schrijver of de ontvanger van de brieven. Hiervoor bezoekt hij ook het Centraal Bureau Genealogie in Den Haag. Ook het verhaal van en rond enkele brieven wordt gereconstrueerd. Enkele zaadjes, afkomstig uit Zuid-Afrika werden teruggevonden in een lederen envelop bij de brieven van een zekere Jan Teerlinck. Enkele monsters kwamen terecht in de Millenium Seedbank, een onderzoekscentrum van de Royal Botanical Gardens. Bij drie ervan slaagden ze er alvast in om die te laten ontkiemen en terug tot groei te brengen. De teruggevonden nazaat van Teerlinck blijkt dan ook nog een tuincentrum te runnen. Een poederbrief, verzonden door een arts uit Suriname, waarbij enkele monsters van poeders ingesloten waren die door de inboorlingen gebruikt werden, wordt alsnog nog aan een nazaat van de bestemmeling Duco Vanhaaren in Gouda bezorgd. 6/11

7 De brief van de vrije slavin Wilhemina Van Kelderman uit Paramaribo geeft een uitstekend beeld over het wel en wee van de slaven in die periode. Deze brieven, die bewaard werden door de oorlogsomstandigheden, waren waarschijnlijk niet bewaard gebleven, als ze in die tijd hun bestemming bereikt hadden. Jammer genoeg wachtten de geadresseerden enkele eeuwen terug tevergeefs op enig nieuws van het thuisfront of van over zee; maar nu zijn deze gekaapte brieven van onschatbare waarde voor historici en taalkundigen. Er wordt over heel diverse onderwerpen geschreven; brieven van het thuisfront handelden over de kinderen en de familie, het leven in het dorp of stad; brieven aan boord hadden het dan weer over het leven op het schip, nieuwe gebieden die bezocht werden, de ontberingen die geleden werden De twee uitzendingen Brieven boven water Eeuwenoude post bezorgd en Een sterk verlaat overlijdensbericht zijn nog online te bekijken op Deze uitzendingen maakten mij wel erg nieuwsgierig en verder onderzoek rond deze brieven leidde mij naar het boek Zeepost Nooit bezorgde brieven uit de 17 en 18 Eeuw van Roelof van Gelder (2008) waarin hij een aantal persoonlijke brieven behandelt en die hertaalt in het hedendaagse Nederlands, telkens met een korte situering. Maar vooral belangrijk is het onderzoeksproject Sailing Letters, dat in 2004 op een initiatief van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag is opgestart om de bekendheid van de brieven en documenten te vergroten en ze toegankelijk te maken voor onderzoekers. Deze website biedt ook de geïnteresseerde leek heel wat interessant leesvoer. In het kader van dit project verschenen bij de Walburg Pers reeds 3 publicaties in de reeks Sailing Letters Journaal: De Dominee met het Stenen Hart en andere overzeese briefgeheimen (2008), De smeekbede van een oude slavin en andere verhalen uit de west (2009) en De voortvarende zeemansvrouw Openhartige brieven aan geliefden op zee (2010). Elk boek bevat tevens een bijbehorende DVD, waarop men de originele documenten kan bestuderen. En aan de massa s onbestudeerd documenten te zien, het ziet er naar uit dat er nog voor jaren leesplezier volgt. 7/11

8 Dodo expeditie breed in het nieuws Dodo in 3D op NOS Journaal, NOS Radio 1, KinkFM en Radio West Maandag 5 september, een dag eerder dan aangekondigd in de vorige nieuwsbrief van Büchmania, omdat het nu eenmaal kan verkeren in de pers, zond het NOS Journaal bijna 2 minuten Dodo nieuws uit in het en uur Journaal. NOS Journaal Marjolein Hogervorst interviewde Dr. Kenneth Rijsdijk, geoloog, werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam en coördinator van het Dodo Research Programme, en Prof. Leon Claessens, werkzaam aan de Holy Cross University in Worcester en momenteel wetenschappelijk gast van Naturalis. Daarnaast maakte het NOS Journaal gebruik van film en fotomateriaal dat het team van het Dodo Research Programme in de afgelopen jaren maakte. Aanleiding voor het interview waren de resultaten van de zesde Dodo Expeditie op Mauritius in augustus 2011, met als één van de hoogtepunten de 3D scan van het enige bewijsbaar complete Dodo skelet ter wereld. Voor de goede opletter: op de achtergrond van het videofragment zie je heel even de banner met Boudewijn Büch in beeld. Om het fragment terug te zien, ga je naar: NOS-journaal 5 september Wat is het geheim van de Dodo? De dodo, tot 400 geleden leefde deze vogel op Mauritius. Het ging de verkeerde kant op toen de Nederlanders er voet aan wal zetten. Binnen een eeuw was het dier uitgestorven en niemand weet waardoor. Maar deskundigen denken dat ze nu iets in handen hebben waarmee ze die vraag kunnen beantwoorden. NOS Radio 1 Diezelfde maandag was ook op NOS Radio 1, circa uur een interview te beluisteren door Theo Verbruggen. Hij interviewde eveneens Dr. Kenneth Rijsdijk, geoloog, werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam en coördinator van het Dodo Research Programme en Prof. 8/11

9 Leon Claessens, werkzaam aan de Holy Cross University in Worcester en momenteel wetenschappelijk gast van Naturalis. Ga voor dit fragment naar: KinkFM Op 6 september interviewde Mark van der Molen in het programma Mark Met, Perry de Louw, Geohydrologist bij Deltares en al jarenlang teamlid van het Dodo Research Programme. Luister na 6,5 minuut interview op via: _Dodo-expeditie! Op 6 september was in de avond een interview te horen bij NTR radio. In het programma Hoezo Radio interviewde Hermen Visser Kenneth Rijsdijk over de dodo. Daags daarna op 7 september was Prof. Leon Claessens te horen op Radio West bij Het Twaalfuurtje. Michiel Steenwinkel interviewde de maker van de 3D scan. Het Klokhuis heeft aangegeven een heel programma te willen maken over de Dodo, het onderzoek dat het team de afgelopen jaren op Mauritius heeft uitgevoerd en de resultaten die dat heeft opgeleverd. De draaidag die daarvoor nog ingepland moet worden, zal eind oktober-november zijn. Wanneer we meer weten over de opnames en met name de uitzenddatum, laten we het u vanzelfsprekend weten. Het leuke hieraan is dat afleveringen van Het Klokhuis ook veel worden gebruikt in het onderwijs en nog jaren getoond worden aan jeugdige mensen. Waarom zeezeiler Henk de Velde naar huis kwam Vandaag in de Volkskrant Zeezeiler Henk de Velde is terug van de tocht waarvan hij niet zou terugkeren: zijn never ending voyage kreeg alsnog een eind. Jaren zwierf hij solo over zee, zeilde hij voor de zesde keer de wereld rond, maar zaterdagmiddag meerde hij zijn lavendelblauwe trimaran Juniper aan in IJmuiden, op zoet water achter de sluizen, in het land dat hij voorgoed verlaten had. Het idee voor altijd te vertrekken, zat al jaren in zijn hoofd; hij droomde van de nauwelijks bewoonde eilanden in de Stille Oceaan waar het begrip geld niet bestaat, en waar hij zijn 16 meter lange boot zo het strand kon opschuiven. 'Ik ben er geweest hoor', zei hij zaterdag, 'ik heb het allemaal gezien. Ze weten daar inderdaad nog steeds niet wat geld is. Het is er schitterend en ze vroegen me vooral te blijven. Maar het begon me tegen te staan, ik zag er de pensionados in hun boten en ik dacht: zo ben ik niet.' 9/11

10 Egoïst Bij zijn vertrek, vier jaar geleden, waren de critici fel; in Pauw & Witteman wachtte hem een kruisverhoor. Hij zou een egoïst zijn, Henk de Velde, een man die iedereen achterlaat om zelf gelukkig te zijn op zee. Hij liet vooral zijn moeder achter en zijn zoon Stefan (30), geboren op Paaseiland tijdens zijn eerste wereldomzeiling. Stefan wilde niet dat Henk vertrok. Maar Henk deed het toch. 'Ik begreep die kritiek niet. Ik heb nooit begrepen dat mensen je echt enorm kunnen missen. Bij mijn aankomst hier zag ik Stefan staan, met een gezicht dat ik nooit eerder had gezien. Op dat gezicht zag ik wat het met hem heeft gedaan. Ik heb die jongen te weinig aandacht geschonken.' De Velde (62) maakte naam met zeilexpedities en soloraces rond de wereld. Met de stalen Campina probeerde hij de Noordoostelijke doorvaart te maken, bovenlangs Rusland; hij raakte ingevroren in Siberië en keerde in eind 2004 terug in IJmuiden met een gat in zijn schip en de zeilen aan flarden. Ook toen stond Stefan op de kade, met hetzelfde, bezorgde gezicht. 'Dat heb ik toen helemaal niet gezien, weet je dat? Maar nu wel. Nu denk ik: is het wel eerlijk geweest, een vader zijn die altijd weg is? Mensen missen mij meer dan dat ik ze mis, maar dat hoeft geen reden zijn ze achter te laten.' Geld De andere reden om terug te keren is geld. Hij had euro per jaar nodig om te zeilen, en dat kwam er niet. De uitgeverij van zijn boeken ging failliet, de lezingen die hij gaf in Japan en Australië waren schaars en leverden hooguit een paar honderd euro op. Hij verkocht honderd aquarellen voor 25 dollar per stuk, vloog terug naar Nederland om er lezingen te geven, maar uiteindelijk braken de financiën hem op. Zijn laatste tocht, van het eiland Nantucket rechtstreeks naar IJmuiden, maakte hij op geleend geld. Geboortegrond Nu legt hij de Juniper in Amsterdam-Noord, op de werf van zijn vriend Simon Rhebergen. 'Ik blijf zeilen, maar de wereld hoef ik niet meer rond', zei hij, 'het moeten is eraf'. Wat Henk de Velde graag wil, is het Markermeer over, de Ketelbrug onderdoor, naar Kampen en IJsselmuiden, zijn geboortegrond 10/11

11 En daarop aansluitend: De Dodo vaart weer uit! Tijdens de laatste etappe van zijn reis om de wereld bezocht Henk de Velde de Aleoeten eilanden. Vanaf de Aleoeten verstuurde hij een doos met schelpjes, wat ansichtkaarten en een stapeltje waterverfschilderijtjes. Genoeg ingrediënten voor een vierde deel in de Reliek Reeks van Les Éditions du Dodo! Met gepaste trots kondigen we hierbij aan: Aleoeten - waar de zee haar rug breekt Omdat Henk in Alaska zonder koffie kwam te zitten ( worden de boeken niet gepresenteerd maar kunnen ze worden afgehaald op een nog nader te bepalen dag in een weekend in oktober. Tijdens het afhalen kunt u een handtekening van Henk de Velde krijgen, een kop koffie met hem drinken, spannende verhalen horen en vragen wat je altijd al had willen weten van Henk. Wegens de beperkte beschikbaarheid aan Relieken is de oplage van dit deel beperkt tot 60 exemplaren. Uiteraard zijn ze genummerd, dan wel geletterd en gesigneerd door Frans Mouws en kunt u een handtekening van Henk de Velde tijdens het uitreiken van de boeken krijgen. Reservering voor de reguliere exemplaren geschiedt op volgorde van binnenkomst van de bestellingen (n.b. de opbrengst gaat naar Henk voor zijn nieuwe expeditie). De drie volgende versies zijn beschikbaar: 45 reguliere exemplaren, Arabisch genummerde met een door Henk de Velde geraapt schelpje van de Aleoeten eilanden (prijs 49,95 euro) 7 luxe exemplaren Romeins genummerd, met een door Henk de Velde geraapt schelpje van de Aleoeten eilanden en een gesigneerde ansichtkaart van Henk de Velde uit Alaska (prijs 64,95 euro) 8 luxe-luxe geletterde exemplaren met een door Henk de Velde geraapt schelpje van de Aleoeten eilanden, een gesigneerde ansichtkaart van Henk de Velde uit Alaska en een waterverfschilderijtje van Henk de Velde (89,95 euro) Met de hartelijke groeten van Het Les Dodos team 11/11