Toeleiding naar de UiTPAS in Gent. Knelpunten en visie van Stad Gent, het Gentse middenveld en kansengroepen in kaart gebracht

Transcriptie

1 Arteveldehogeschool Katholiek Hoger Onderwijs Gent Opleiding bachelor in het sociaal werk Campus Sint- Annaplein Sint- Annaplein 31, BE Gent Toeleiding naar de UiTPAS in Gent Knelpunten en visie van Stad Gent, het Gentse middenveld en kansengroepen in kaart gebracht Bachelorproef voorgedragen door: Lara SEGHERS Academiejaar: tot het behalen van het diploma Sociaal werk, Syndicaal werk; waarvoor de graad van bachelor in het sociaal werk wordt verleend.

2 Inhoudsopgave Inleiding Vrije tijd voor iedereen Wat is vrijetijdsparticipatie? Vrijetijdsparticipatie is een sociaal grondrecht Armoede en vrijetijdsparticipatie Definitie en doelgroep Cijfers vrijetijdsparticipatie Het belang van vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede Drempels Financiële drempel Sociale en culturele drempels Aanbod als drempel Praktische drempels De UiTPAS De UiTPAS : Een Vlaams project ter bevordering van vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede Hoe werkt de uitpas? Verspreiding in Vlaanderen Aan welke voorwaarden moeten steden en gemeenten voldoen Rol van CultuurNet Vlaanderen Evaluatie van het proefproject Aalst De weg naar de UiTPAS in Gent Op vraag van mensen in armoede Werkgroep cultuur voor iedereen : Participatiedecreet en Netwerk Vrijetijdsparticipatie Gent Ieders stem telt Gemeenteraadsverkiezingen oktober 2012 bestuursakkoord Afsprakennota Vrijetijdsparticipatie De UiTPAS in Gent Praktische organisatie Gefaseerde uitrol Conceptnota rond uitbereiding doelgroep en toeleiding UiTPAS (september 2014) Overleg en participatie

3 2.3.5 Cijfers Dialoogmoment met Schepen Annelies Storms Knelpunten en de visie van Stad Gent, het Gentse middenveld en kansengroepen in kaart gebracht Uitganspunt Betekenis begrip toeleiding Resultaten Positieve aspecten UiTPAS Knelpunten en drempels rond het aanbod Knelpunten en drempels rond toeleiding Participatie en betrokkenheid van mensen in armoede bij de uitwerking van de UiTPAS Conclusies en aanbevelingen Conclusies en aanbevelingen rond aanbod Conclusies en aanbevelingen rond toeleiding Visie over participatie en betrokkenheid van mensen in armoede bij het uitwerken van de UiTPAS Referentielijst Bijlagen

4 Inleiding Sinds 15 september 2014 kan iedereen de Gentse UiTPAS aanschaffen. Iedereen kan punten sparen, die ingewisseld kunnen worden voor een leuk extraatje. Inwoners van Gent met het statuut verhoogde tegemoetkoming of mensen in schuldbemiddeling, kunnen deze pas aankopen voor één euro in plaats van vijf euro. Daarnaast krijgen ze 80 procent korting op Gentse vrijetijdsactiviteiten die opgenomen zijn in het aanbod. De UiTPAS heeft het in zich om hét instrument bij uitstek te worden ter bevordering van vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede. Ondanks de inspanningen op het terrein door Gentse middenveldorganisaties en Stad Gent om samen met mensen in armoede aan een beter beleid te timmeren, is deze doelstelling nog niet bereikt. Alle actoren zijn tevreden dat de UiTPAS er is. Het Gentse middenveld en hun achterban hebben immers jaren gestreden voor een kansenpas voor mensen in armoede. Toch ondervinden mensen in armoede nog vele knelpunten en drempels bij de aanschaf en het gebruik van de UiTPAS. Hierdoor vinden deze nog te weinig hun weg naar het Gentse vrijetijdsaanbod. In deze Bachelorproef onderzoek ik hoe het komt dat kansengroepen (met de focus op mensen in armoede) momenteel knelpunten en drempels ondervinden bij de aanschaf en het gebruik van de UiTPAS. Wat zijn knelpunten bij de toeleiding naar de UiTPAS in Gent en wat is de visie van Stad Gent, het Gentse middenveld en kansengroepen zelf hierover? Ik heb ook aandacht voor het participatief proces van kansengroepen bij de uitwerking van de UiTPAS. Participatie van mensen in armoede aan het beleid is noodzakelijk om het vrijetijdsaanbod toegankelijker te maken. Enkel aan de hand van hun ervaringen kunnen drempels die kansengroepen ervaren in kaart gebracht worden en weggewerkt worden. Ik liep stage bij Samenlevingsopbouw Gent vzw. Deze organisatie was een belangrijke actor in de strijd voor een toegankelijker vrijetijdsbeleid voor mensen in armoede. Mijn interesse voor dit thema werd aangewekkert door het werken rond de 15 prioriteiten van Ieders Stem Telt Dit is zeer mooi voorbeeld van hoe de stem van mensen in armoede dankzij Gentse Sociale organisaties gehoord wordt door het lokale beleid. De sector Samenlevingsopbouw startte in 2011 met een gemeenschappelijk project in het kader van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen op 14 oktober Verschillende Gentse sociale organisaties 1 bundelden hun krachten om de stem van maatschappelijk kwetsbare groepen te laten weerklinken in de lokale stembusslag. Er werd een prioriteitennota opgesteld met 15 prioriteiten voor het lokale beleid in Gent. Deze nota is opgesteld aan de hand van een doelgroepenbevraging bij 1043 Gentenaars. Prioriteit 11 van de prioritietennota is Vrijetijdspas voor kansengroepen. In het kader van Ieder Stem Telt 2012 was er op 10 december, Dag van de Mensenrechten, een rapportuitreiking waarin ook de vrijetijdspas voor kansengroepen aan bod kwam. De opmaak van het rapport gebeurde aan de hand van een inspraakmoment met de doelgroep en lobbygesprekken met lokale beleid. Het partnerschap en doelgroep gaven mee aan Schepen Storms dat de eerste twee eisen werden ingelost namelijk de invoering van een vrijetijdspas voor kansengroepen en de medewerking van kansengroep bij de opmaak en invoering van de vrijetijdspas De UIT- pas is er! Zorg dat dit een positief verhaal blijft voor kansengroepen: investeer in een effectieve toeleiding. Zorg voor een voldoende ruim en een aangepast aanbod, zowel voor individuen als voor groepen. (Samenlevingsopbouw Gent vzw, et al., 2014) Daarnaast koos ik voor dit thema, omdat ik overtuigd ben van het recht op vrije tijds- en cultuurparticipatie. Velen gaan ervan uit dat vrije tijd iets bijkomends is en dat mensen in armoede grotere problemen hebben dan het gebrek daaraan. Mensen in armoede hebben ook recht op ontspanning en het kan een manier zijn om mensen in armoede de kans te geven om mee te tellen in de samenleving. Door deel te nemen aan het Gentse vrijetijdsaanbod, en daarmee ook aan de samenleving, krijgen mensen de kans om zich verder ontwikkelen en kunnen ze even de alledaagse 1 Het partnerschap van Ieders Stem Telt 2012 bestaat uit de volgende organisaties: Samenlevingsopbouw Gent vzw, Beweging van Mensen met Laag Inkomen en Kinderen vzw, Buurtdiensten Gent- Noord vzw, CAW Gent- Eeklo, Centrum voor basiseducatie vzw - Leerpunt Gent- Meetjesland- Leieland, vzw De SLOEP, Dienst Straathoekwerk, Intercultureel Netwerk Gent vzw, vzw JONG, KRAS vzw, vzw SIVI. 3

5 problemen aan de kant zetten. Ook vind ik het interessant om de interactie tussen het lokaal bestuur, de middenveldorganisaties die zich inzetten voor vijetijdsparticipatie en de kansengroepen zelf te bestuderen. De Bachelorproef is opgebouw uit vier hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk leg ik uit wat vrijetijdsparticipatie is. Vervolgens definieer ik het begrip armoede en leg ik uit waarom het belangrijk is dat mensen in armoede participeren aan vrije tijd. Er is extra aandacht nodig voor deze groep, omdat mensen in armoede participatiedrempels ondervinden. Deze drempels worden beknopt in kaart gebracht. Ik baseer me voor dit hoofdstuk op bestaande literatuur. Het tweede hoofdstuk is een weergave van het proces naar de UiTPAS in Gent. Het derde hoofdstuk is gebaseerd op interviews met Gentse middenveldorganisaties, beleid Stad Gent (en Vlaanderen) en kansengroepen. De focus ligt op mensen in armoede. Hun visie over de UiTPAS, verbeterpunten over aanbod, toeleiding en het participatieproces werden aftoetst. In het afsluitende vierde hoofdstuk geef ik mijn conclusies en aanbevelingen weer over het derde hoofdstuk weer en geef ik een antwoord op de vraagstelling van de Bachelorproef. Ik geef conclusies en aanbevelingen weer over hoe de toeleiding van kansengroepen naar de UiTPAS in Gent verbeterd kan worden. 4

6 1 Vrije tijd voor iedereen Inleiding In dit verkennend hoofdstuk leg ik uit wat vrijetijdsparticipatie is. Vervolgens definieer ik het begrip armoede en leg ik uit waarom het belangrijk is dat mensen in armoede participeren aan vrije tijd. Er is extra aandacht nodig voor deze groep, omdat mensen in armoede participatiedrempels ondervinden. Deze drempels worden beknopt in kaart gebracht. Ik baseer me voor dit hoofdstuk op bestaande literatuur. 1.1 Wat is vrijetijdsparticipatie? In je vrije tijd ben je vrij van werk en sociale erplichtingen. Het is de tijd die resteert na de aftrek van alle verplichtingen, zorg of studie en de tijd die je besteedt aan nachtrust, maaltijden en persoonlijke verzorging. De beleving van activiteiten in de vrije tijd hangt af van de context en/of de sociale positie van actoren. Vrije tijd is hier dan het beleven van ontspanning, plezier, zelfontplooiing en vrijheid. Vrijetijdsparticipatie is een zeer ruim begrip. Alle activiteiten die een mens doet in zijn of haar vrije tijd vallen hieronder: tv- kijken, sporten, naar een theater gaan, uitgaan, meegaan op een sportkamp, koken, enzovoort. (Glorieux et al., 2006, p. 97) In deze Bachelorproef focus ik me op participatie van mensen in armoede aan culturele-, jeugd-, en sportactiviteiten Vrijetijdsparticipatie is een sociaal grondrecht Sinds 1994 bevat de Belgische Grondwet een aantal Sociale Grondrechten: Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden voor de uitoefening bepalen. Die rechten omvatten inzonderheid: 1 het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning, alsmede het recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen; 2 het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand; 3 het recht op een behoorlijke huisvesting; 4 het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu; 5 het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing. 6 het recht op gezinsbijslagen. 2 De Belgische Grondwet heeft het over het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing. Deze formulering geeft aan dat het om meer gaat dan cultuur in enge zin. Het gaat ook om andere 2 Art. 23 Gw. 5

7 facetten die ertoe leiden dat mensen zich verbonden voelden met anderen en de samenleving zelf. Zo streeft dit sociaal grondrecht naar participatie aan culturele activiteiten om meer gemeenschap te vormen. Ook heeft het een educatief doel, namelijk het verbreden van de algemene kennis en het versterken van sociale vaardigheden. Vrijetijdsparticipatie kan je breed opvatten. Participatie aan cultuur, sport en jeugdwerk is een manier om dit grondrecht te verwezenlijken. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 16 ; Vanduynslager, 2010, p. 2) Sociale grondrechten zijn geen individueel afdwingbare rechten. Ze erkennen dat iedereen recht heeft op een menswaardig leven. Maatschappelijke structuren en instituties hebben de verantwoordelijkheid om dit recht te realiseren. (Vanduynslager, 2010, p. 2) 1.2 Armoede en vrijetijdsparticipatie Definitie en doelgroep Maatschappelijk kwetsbare groepen zijn alle groepen die zich op één of andere manier in een kwetsbare positie bevinden, zij het omwille van financiële, lichamelijke, sociale of andere redenen. (Vos, 2003, p. 15) Allochtonen, gedetineerden, alleenstaande moeders, senioren, mensen met een lichamelijke of een verstandelijke handicap, mensen met een laag inkomen, vallen onder deze term. In dit onderzoek heb ik vooral aandacht voor mensen in armoede. Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van individuele en collectieve bestaan. Het scheidt mensen in armoede van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. (Vranken et al., 2001, p. 495) Armoede is een verdoken probleem en uit zich vooral binnenskamers: in de onbetaalde facturen, in vochtige kamers, in mentale stress om te kunnen overleven en de kinderen eten te kunnen geven, in sociaal isolement. Armoede is een structureel probleem en kan niet enkel door de persoon zelf opgelost worden. De samenleving is mee verantwoordelijk voor het probleem en de oplossing. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 16) Cijfers vrijetijdsparticipatie Het percentage personen dat deelneemt aan sportieve, recreatieve of artistieke activiteiten nam sinds de start van de Armoedebarometer toe, zowel bij personen met een inkomen hoger dan de armoedegrens (van 38.2% in 2008 naar 55.7% in 2014) als bij mensen in armoede (van 26.5% in 2008 naar 32% in 2014 ). Op zich is dit een goede zaak maar opvallend is dat de kloof tussen beide is verdubbeld en nog nooit zo groot is geweest. (van 11,7 procent naar 23,7 procent). We zien echter dat laaggeschoolden steeds minder participeren aan culturele activiteiten. De kloof tussen hoog- en laaggeschoolden steeg hierdoor onder andere bij museum-, tentoonstelling-, en galerijbezoek. Dezelfde evolutie is te zien bij participatie aan theater of een toneelvoorstelling van een amateurgemeenschap en ook bij het lidmaatschap van jongeren bij een sport- of jeugdvereniging. De initiatieven om mensen te laten participeren aan het verenigingsleven en aan cultuur zijn vandaag dus te weinig gericht op kansengroepen. (Deceniumdoelen 2017, 2014, pp. 5-6) 6

8 1.2.3 Het belang van vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede Brits onderzoek ( ) wees uit dat participatie een positieve impact heeft op persoonlijke ontwikkeling, sociale cohesie, gemeenschapsvorming en zelfdeterminatie, lokaal imago en lokale identiteit, verbeelding en visie, gezondheid en welzijn. (Vos, 2003, p. 9) Het belang van sociale netwerken Mensen in armoede worden op verschillende domeinen uitgesloten: werk, onderwijs, wonen, gezondheid en ook vrijetijdsbesteding. In de publicatie Verboden voor onbevoegden (Dierckx, & Wyckmans, 2009) wordt de link tussen verschillende domeinen van sociale uitsluiting met sociaal isolement en povere sociale relaties onderzocht. Leven in armoede verhindert de opbouw van sociale netwerken. Deze spelen nochtans een belangrijke rol om uit de vicieuze cirkel van armoede te geraken. Sociale netwerken zorgen voor kapitaal, waardoor mensen vooruit geraken. Het helpt hen om uit de armoede te ontsnappen. Een job hebben is een succesfactor om uit de armoede te geraken. De toeleiding naar een job is succesvoller en duurzamer als mensen op emotionele steun kunnen rekenen uit sociale relaties of netwerken. Vrijetijdsparticipatie kan hier een belangrijke rol in spelen. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 18) Deelnemen aan de samenleving Een groot deel van de maatschappij ziet het deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten als een luxe, waar mensen in armoede niet automatisch recht op hebben. Ze moeten eerst hun financiële situatie verbeteren, vooraleer ze kunnen deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten. Zoals al besproken is deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten, zoals cultuur, jeugdwerk en sport nochtans een recht voor iedereen. Vrije tijd zorgt voor ontspanning, waardoor mensen in armoede even hun problemen even kunnen loslaten. Vrijetijdsparticipatie haalt mensen in armoede uit hun isolement. Ze leren nieuwe mensen kennen en leren uit nieuwe ervaringen, waardoor ze sterker in het leven staan. Kunnen deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten geeft mensen in armoede het gevoel dat ze ook bij de samenleving horen, waardoor hun eigenwaarde verhoogt. (Fonds Vrijetijdsparticipatie, 2011) Niet alleen vinden mensen in armoede hun plekje in de samenleving door deel te nemen aan vrije tijd, ook de samenleving zelf wordt er beter van. Hoe meer burgers zich kunnen ontplooien in een samenleving, hoe meer structuren van deze samenleving gedragen worden. (Vanduynslager, 2010, p. 7) Keuze creëren Deelname aan vrijetijdsactiviteiten mag dan wel een recht zijn, maar het is ook een keuze. Mensen in armoede zijn niet verplicht om deel te nemen, maar ze moeten wel de mogelijkheden hebben om te participeren. De keuze ligt bij de persoon zelf. Mensen in armoede hebben net als iedereen persoonlijke voorkeuren en smaken. Iedereen moet kunnen kiezen uit verschillende activiteiten. (Fonds Vrijetijdsparticipatie, 2011, p. 10) Vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede betekent dus niet dat mensen zelf gestimuleerd moeten worden om meer te participeren. Het is een maatschappelijke opdracht van de samenleving en de overheid om dit recht vorm te geven. (Vanduynslager, 2010, p. 7) 7

9 1.3 Drempels Voor mensen in armoede is deelname aan vrijetijdsactiviteiten geen evidentie. Ze ondervinden vele drempels, die moeten weggewerkt worden alvorens ze ten volle kunnen participeren. De toegang tot vrijetijdsactiviteiten is niet gelijk verdeeld over de bevolking. Zo is deelname aan cultuur en andere vrijetijdsactiviteiten nog steeds vooral een weggelegd voor de middenklasse. Voor het bespreken van drempels die mensen in armoede ervaren bij vrijetijdsparticipatie, baseer ik me op de publicatie Verboden voor onbevoegden (Dierckx, & Wyckmans, 2009). De sociale en culturele drempels vul ik aan met het onderzoeksrapport Cultuurparticipatie en maatschappelijk kwetsbare groepen. (Vos, 2003) Financiële drempel Vrijetijdsactiviteiten hebben een prijs. Inschrijvingsgeld, toegangstickets of lidgeld, vervoer, een babysit of specifieke attributen kunnen het besteedbare budget van mensen in armoede overschrijden. Sommige activiteiten zijn goedkoop, maar ook mensen in armoede moeten een keuzevrijheid hebben. De keuze die mensen in armoede nu maken, wordt in grote mate bepaald door de prijs die eraan gekoppeld is. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 32) De financiële drempel is de meest zichtbare drempel en dient eerst weggewerkt te worden. Dan pas kan er aan andere drempels gewerkt worden. Als voorstellen voor drempelreductie vragen mensen vooral actieve informatie en een fikse prijskorting. De prijskorting duidt er op dat het kansentarief nog niet genoeg bekend is of er vraag is om nog meer vrijetijdsaanbod (ook buiten de stad) financieel toegankelijk te maken. (CultuurNet Vlaanderen, z.j., p. 8) Sociale en culturele drempels Mensen in armoede, en vooral dan de generatiearmen, hebben vaak geen ervaring met vrijetijdsactiviteiten. In de meeste gevallen is beleving van vrije tijd geen prioriteit, omdat er vaak meer dringende zaken geregeld moeten worden. Ze komen tijd te kort om deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten. Ook zijn ze niet altijd vertrouwd met de algemene gedragsnormen, waardoor ze niet weten hoe ze zich bijvoorbeeld tijdens een culturele activiteit moeten gedragen. Hierdoor voelen ze zich onzeker en hebben ze het gevoel dat ze er niet bij horen. Ook voelen mensen aan dat cultuur, en breder deelname aan vrije tijd, als een luxe wordt gezien en dat het daarom ongepast is voor mensen in armoede om hieraan deel te nemen. (Vos, 2003, p. 22) Dit zorgt ervoor dat het moeilijk is om de eerste stap naar vrijetijdsactiviteiten te zetten. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 33) Mensen in armoede zijn niet minder geïnteresseerd in vrijetijdsbesteding, zoals de modale burger soms denkt. Het heeft vooral te maken met het onbekend zijn. Er is geen gebrek aan interesse, er is vooral te weinig kennis en schrik om te participeren. Er zijn andere waarden en normen, ze hebben vaak een slechte ervaring wanneer ze participeren, ze hebben schrik niet mee te kunnen, zijn bang om te falen. Chiro en muziekacademie zijn middenklassenactiviteiten wat het moeilijk maakt hierin te stappen. Toch doen ze zelf vaak een creatieve inbreng, maar de stap is te groot om zelf te participeren. Iemand moet hen mee begeleiden. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 38) 8

10 1.3.3 Aanbod als drempel Het vrijetijdsaanbod wordt grotendeels gestuurd door de middenklasse. Hierdoor worden andere groepen in de maatschappij, zoals mensen in armoede, uitgesloten. Ze leven vaak in een andere dagelijkse realiteit, waardoor ze niet over dezelfde financiële, sociale en culturele bagage beschikken. Het aanbod is moeilijk te begrijpen voor mensen die minder gestudeerd hebben, geen prikkels van thuis uit kregen en het aanbod niet altijd goed kennen (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 35) Populair aanbod zoals de cinema, populaire Vlaamse muziek, shows, musicals.. hebben doorgaans echter minder drempels voor mensen in armoede. Bij activiteiten rond erfgoed, musea, tentoonstellingen...maar ook (en vooral) bij sport en bewegingsactiviteiten zien we dat mensen in armoede sterk ondervertegenwoordigd zijn. (CultuurNet Vlaanderen, z.j., p. 8) Belangrijk om te vermelden is dat er geen afzonderlijk aanbod nodig is voor mensen in armoede. Dit zou leiden tot stigmatisering. Voor aanbieders van vrijetijdsactiviteiten is het echter niet altijd mogelijk om in te schatten welke activiteiten mensen in armoede aanspreken. Ze beleven vrijetijdsactiviteiten vanuit een andere leefwereld dan de modale burger. Aanbieders kunnen echter wel een inspanning doen om hun activiteiten af te stemmen op de leefwereld van mensen in armoede. Zij kunnen ondersteund worden door vorming om drempels waarmee de doelgroep te maken heeft, te begrijpen. Informatie vinden over waar en wanneer een activiteit doorgaat is niet altijd evident voor mensen in armoede. Ze weten niet tot wie ze zich moeten richten of waar ze informatie kunnen vinden. Ook begrijpen mensen de aangeboden informatie niet altijd, omdat deze te moeilijk geschreven is of in een taal die ze niet begrijpen. Het aanbod en de informatie hierrond wordt steeds vaker via het internet verspreid. Gezinnen in armoede hebben niet altijd de mogelijkheid om een computer aan te schaffen of beschikken niet over de vaardigheden om hun weg te vinden op een internetpagina. In steden en gemeenten moet men opletten dat er geen overaanbod in gratis- activiteiten gecreëerd wordt. Gratis tickets worden via verenigingen die werken met mensen in armoede verspreid met de beste bedoelingen. Op die manier maken zij echter niet zelf keuzes, maar worden activiteiten opgedrongen. Het gevaar bestaat dat er (onbewust) een apart aanbod gecreëerd wordt voor mensen in armoede Praktische drempels Kinderopvang Een oppas vinden voor de kinderen is geen evidentie, zeker niet voor mensen in armoede. Het is vaak te duur om een oppas te betalen wanneer je moeilijk rond komt. Ook kan het een drempel zijn om de oppas te ontvangen in huis. Ze durven hun woning niet te laten zien uit schaamte en zijn bang dat de buitenwereld ziet in welke situatie het gezin leeft. Mensen zijn verlegen om hun status. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 37) Locatie, mobiliteit en tijdstip De locatie van de vrijetijdsactiviteit kan een drempel zijn. Wanneer mensen bijvoorbeeld aan de rand van de stad wonen, terwijl de activiteiten doorgaan in het centrum, is het moeilijk om daar te geraken. Mensen in armoede moeten vaak rekenen op het openbaar vervoer om ergens te geraken. Ze zijn dan genoodzaakt om rekening te houden met de reistijden van het openbaar 9

11 vervoer. Sport en jeugdwerk werken met strakke tijdschema s. Deelnemen aan een activiteit vereist de nodige planning, terwijl het voor mensen die in armoede leven soms moeilijk is om op lange termijn te plannen of een langdurig engagement aan te gaan. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 38) Besluit De Belgische Grondwet voorziet een aantal Sociale grondrechten, waaronder ook het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat mensen in armoede minder participeren aan sportieve, recreatieve en culturele activiteiten. Niet enkel financiële drempels, maar ook sociale, culturele en praktische drempels staan hen in de weg. 10

12 2 De UiTPAS Inleiding Op Vlaams niveau wordt het grondrecht culturele en maatschappelijke ontplooiing onder meer vorm gegeven via het Participatiedecreet. Het Participatiedecreet - voluit het Decreet houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport - beoogt de ondersteuning, verrijking en versterking van de participatie in het cultuur-, jeugd- en sportbeleid. Het is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: 1. Het Participatiedecreet stelt de participatie, in zijn verschillende dimensies, steeds als eerste en belangrijkste aandachtspunt. 2. Het Participatiedecreet werkt aanvullend en ondersteunend voor de sectoraal georganiseerde decreten en beleidsvoering in de domeinen Cultuur, Jeugd en Sport. 3. Het Participatiedecreet werkt sectoroverschrijdend en zal zich niet beperken tot ofwel het cultuur-, ofwel het jeugd-, ofwel het sportbeleid. 4. Het Participatiedecreet biedt een combinatie van ondersteuningsmaatregelen en omvat het structureel inbedden van de beleidsaandacht voor een aantal specifieke doelgroepen, de verankering van enkele specifieke en sectoroverschrijdende participatie- instellingen en het creëren van een subsidiekader voor vernieuwing rond participatie. Het Participatiedecreet beoogt zoveel mogelijk burgers te laten deelnemen en deelhebben aan sport, cultuur en jeugdwerk in Vlaanderen. (Federatie sociaal- cultureel werk, z.j.) Het voorziet in de structurele subsidiëring en subsidiemogelijkheden voor projecten. Het decreet heeft als doelstellingen een groter en meer divers publiek bereiken, het verhogen van de culturele competentie en de verbreding van het cultuurbegrip zelf. Op die manier wil men de participatie van kansengroepen, waaronder mensen in armoede, verhogen. (Federatie sociaal- cultureel werk, z.j.) Lokale overheden worden onder andere gestimuleerd om te investeren in de organisatie en versterking van lokale kortingssystemen. Met de creatie van lokale netwerken wordt een (betere) samenwerking tussen het lokale bestuur en verenigingen van personen in armoede beoogd. Het doel is participatiedrempels voor personen in armoede wegwerken. (Vanduynslager, 2010) 2.1 De UiTPAS : Een Vlaams project ter bevordering van vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede In 2010 startte CultuurNet Vlaanderen met de realisatie van het pilootproject Vlaamse vrijetijdspas in opdracht van de toenmalige minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege. Ze besloot om dit te testen in de regio Aalst. De kansenpas bestond daar al en werkte regionaal. Het was een goede basis om op verder te werken. Op 4 juni 2012 lanceerde de minister de UiTPAS in Vlaanderen. (K. De Rudder, persoonlijke communicatie, 1 april 2015 ; Over UiTPAS, z.j.) Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege: Ik ben zeer blij met de positieve evaluatie van het proefproject en de verdere uitrol van de UiTPAS. Verschillende regio s in Vlaanderen en ook de Vlaamse Gemeenschapscommissie 11

13 maken zich klaar. Met de UiTPAS brengen we de veelheid aan kortings-, voordeel-, klanten- en kansenpassen terug tot één geautomatiseerd systeem dat op een zeer bijzondere manier aandacht heeft voor vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede. Door in fasen het systeem uit te rollen krijgt Vlaanderen eindelijk een sterk integraal en inclusief participatie- instrument voor iedereen. (Verstuyft, 2014) De Vlaamse overheid wil dus participatieverbreding- en vernieuwing teweegbrengen bij alle pashouders, met extra aandacht voor mensen in armoede. De pas stimuleert mensen om iets nieuws te proberen. Daarnaast wil men een intensivering van de participatie bekomen. Mensen worden gestimuleerd om vaker te doen wat ze graag doen. Daarom werd er ook gezorgd voor een UiTPAS aan kansentarief. De UiTPAS is dus ook een instrument om de vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede te bevorderen. (Over UiTPAS, z.j.) Hoe werkt de uitpas? De UiTPAS is een digitale kaart waarmee iedereen in Vlaamse steden en gemeenten waar deze pas geïmplementeerd is, UITpunten kan sparen bij deelname aan vrijetijdsactiviteiten. Deze punten kan de gebruiker inwisselen voor een drankje, een gadget, een gratis activiteit, een bijkomende korting, enzovoort. Mensen in armoede kunnen speciale kortingen of reductietarieven krijgen. Het algemeen systeem in Gent werkt als volgt : 40% betaalt de aanbieder, 40% betaalt de stad Gent, 20% betaalt de gebruiker met een kansentarief. Het belangrijkste element aan het instrument is dat het een niet- stigmatiserende kaart is. De kaart ziet er namelijk hetzelfde uit voor mensen die gebruik kunnen maken van het kansentarief als voor de anderen. (Hofman, Staïesse, & Vandepitte, 2014 ; K. De Rudder, persoonlijke communicatie, 1 april 2015) Verspreiding in Vlaanderen Momenteel zijn er vier regio s die het systeem van de UiTPAS volgens de regels en ondersteuning van CultuurNet Vlaanderen gebruiken. De regio s zijn Brussel, Oostende, Aalst (Aalst, Erpe- Mere, Haaltert en Lede) en Gent. (CultuurNet Vlaanderen, z.j. c) De UiTPAS wordt in de huidige legislatuur verder uitgerold en gedragen door de hele Vlaamse regering. De werking van de UiTPAS werd dan ook uitgebreid met de domeinen Jeugd en Sport. Voordien lag de focus enkel op cultuur. Tot 29 mei 2015 konden alle Vlaamse steden en gemeenten zich kandidaat stellen om het systeem van de UiTPAS in te voeren. (Federatie sociaal- cultureel werk, 2015) Aan welke voorwaarden moeten steden en gemeenten voldoen Om toe te treden tot het UiTPASprogramma moet een stad, gemeente of regio voldoen aan een aantal voorwaarden: Toepassen van een kansentarief via solidaire kostendeling (tussen rechthebbende, aanbieder en lokale overheid); Voeren van een geïntegreerd participatiebeleid met aandacht voor mensen in armoede; Voeren van een geïntegreerd vrijetijdsbeleid met vertegenwoordiging van de cultuur-, jeugd-, sport- en welzijnssector; Een divers en uitgebreid aanbod voor UiTPAS openstellen (cultuur, sport, jeugd); 12

14 - - - Intergemeentelijke samenwerking stimuleren; De mogelijkheid tot integratie van bestaande (vrijetijds)passen onderzoeken; De beeldmerken van UiTPAS en van de Vlaamse overheid gebruiken volgens de richtlijnen van de huisstijlgids van UiTPAS. (Vanassche, 2015a) Rol van CultuurNet Vlaanderen CultuurNet Vlaanderen werd door de Vlaamse Overheid aangeduid om de uitrol van de UitPAS verder te coördineren als technisch beheerder, en de lokale overheden te ondersteunen en te adviseren. De ondersteuning houdt in: advies omtrent alle aspecten van een lokale implementatie van het UiTPASprogramma (marketing, communicatie, partnerwerk, IT, ), begeleiding tijdens de voorbereidende werk- en stuurgroepen, train- the- trainersessies en opleidingen, ondersteuning bij de installatie van de soft- en hardware. (Vanassche, 2015b) Evaluatie van het proefproject Aalst In Aalst (samen met de omliggende gemeenten Erpe- Mere, Haaltert en Lede) liep er van 2011 tot 2013 een proefproject in opdracht van de toenmalige minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, Joke Schauvliege. Dit project werd op basis van verschillende onderzoeken positief geëvalueerd. De pas kan haar rol spelen als instrument om kortingen toe te kennen, het aanbod bekend te maken en kan dienen als herkenbaarheidspunt. Om mensen in armoede te betrekken bij vrije tijd, moest de financiële drempel (grotendeels) weggewerkt worden. Dit was echter niet de enige drempel. De UiTPAS zorgde er in Aalst voor dat er aan een aantal participatiedrempels voor mensen in armoede gewerkt kon worden. Door het ontstaan van verschillende toeleidingsinitatieven- en instrumenten, konden meer mensen betrokken worden. Organisaties en sectoren werkten meer samen. De intergemeentelijke samenwerking werd versterkt (Aalst, Erpe- Mere, Lede en Haaltert zaten samen in het project) en resulteerde in het openstellen van het regionale aanbod voor mensen in armoede. (CultuurNet Vlaanderen, z.j. b) De UiTPAS wordt in Aalst door zowel mensen in armoede als door andere houders gebruikt. Zo daalde het aandeel van het aantal pashouders met recht op kansentarief van 70% na de eerste drie maanden van het proeftraject tot 35% na één jaar proeftraject. In absolute cijfers nam daarentegen zowel het aantal houders bij mensen in armoede, als het aantal andere houders toe. Dit bewijst dat in Aalst de Uitpas slaagt in zijn niet- stigmatiserend opzet. (CultuurNet Vlaanderen, z.j. a) De UiTPAS alleen is niet voldoende om mensen in armoede te stimuleren om te participeren aan het vrijetijdsaanbod. Er is nood aan toeleiding om van de UiTPAS een succesverhaal te maken. Verenigingen die mensen in armoede als doelgroep hebben, kunnen deze rol opnemen, indien ze daar genoeg middelen en ondersteuning bij krijgen. (CultuurNet Vlaanderen, z.j. b) Besluit De UiTPAS is een instrument dat lokale besturen kunnen gebruiken om de vrijetijdsparticipatie van mensen te verbreden, te verhogen en te verdiepen. CultuurNet Vlaanderen zorgt voor de nodige ondersteuning. Hierbij is er bijzondere aandacht voor mensen in armoede. Het instrument werd getest door middel van een proefproject in Aalst. De UiTPAS werkt de financiële drempel grotendeels weg, maar naast de financiële drempels zijn er ook psychologische, sociale en praktische drempels die weggewerkt moeten worden. Hierbij moet het aanbod voldoende breed zijn en moet er gewerkt worden aan toeleiding en communicatie, op maat van mensen in armoede. 13

15 2.2 De weg naar de UiTPAS in Gent Op vraag van mensen in armoede In Gent is er al zeer lang vraag naar een vrijetijdspas op maat van mensen in armoede. Onder andere de drie Verenigingen waar armen het woord nemen (vzw SIVI, Beweging van Mensen met een Laag Inkomen vzw 3 en De Zuidpoort vzw) en Samenlevingsopbouw Gent vzw zijn ongeveer tien jaar geleden samen met andere armoedemiddenveldorganisaties en mensen in armoede beginnen strijden voor een meer toegankelijk vrijetijdsbeleid in Gent. Deze sociale organisaties werden door Samenlevingsopbouw Gent vzw sinds 2002 verenigd binnen de Gentse Overlegtafel (GOT). In 2005 stapten deze organisaties naar de Dienst Cultuur. Het Gentse vrijetijdsaanbod kon heel wat toegankelijker voor mensen armoede. In 2007 werd de vrijetijdspas naar voren geschoven om dit te verwezenlijken. Met dit instrument wou men het mogelijk maken om een automatische korting te krijgen aan de kassa van een vrijetijdsactiviteit. Heel dit proces naar de UiTPAS zorgde ervoor dat er een gans netwerk van stadsdiensten, OCMW- diensten en organisaties van het armoedemiddenveld gemobiliseerd werd om vrije tijd toegankelijker te maken voor mensen in armoede. (Hofman et al., 2014, p. 13) Hieronder volgt een overzicht van hoe middenveldorganisaties in Gent hun krachten bundelden om het vrijetijdsaanbod toegankelijker te maken voor mensen in armoede en wat de verwezenlijkingen zijn Werkgroep cultuur voor iedereen De drie erkende verenigingen waar armen het woord nemen 4, Samenlevingsopbouw Gent vzw, de Dienst Kunsten (nu dienst Cultuurparticipatie), OCMW Gent en KRAS vzw werkten vanaf 2005 samen in de Werkgroep cultuur voor iedereen (later Werkgroep Vrijetijd voor iedereen). Samen wilden ze het cultuuraanbod in Gent toegankelijker maken voor mensen in armoede. Participatiedrempels voor mensen in armoede werden blootgelegd en acties werden ondernomen. (Staïesse, 2012, p. 15) : Participatiedecreet en Netwerk Vrijetijdsparticipatie Gent In Gent werd in kader van het Participatiedecreet, het Netwerk Vrijetijdsparticipatie Gent opgericht. Dit was een belangrijke stap in het verhogen van participatie inzake Jeugd, Sport en Cultuur voor mensen in armoede. Het Netwerk Vrijetijdsparticipatie bestaat uit verschillende onderdelen. Naast Stad Gent en OCMW Gent, zijn Kras vzw, de drie Gentse verenigingen waar armen het woord nemen en Samenlevingsopbouw Gent vzw de belangrijkste structurele partners binnen het lokale netwerk vrijetijdsparticipatie. De coördinator is verantwoordelijk voor beleidsmatige terugkoppeling. De stuurgroep trekt het geheel en staat in voor de implementatie van de afsprakennota. Deze bestaat uit stadsdiensten en Gentse middenveldorganisaties. Daarnaast zijn er ook ad hoc werkgroepen met wisselende samenstelling uit partners van het netwerk naargelang het thema. In september 3 Wordt verder afgekort door BMLIK. 4 De Zuidpoort vzw, BMLIK vzw en vzw SIVI 14

16 2008 werd er een afsprakennota rond vrijetijdsparticipatie opgesteld in Gent. (Stuurgroep Netwerk Vrijetijdsparticipatie, 2010) De bevindingen uit de werkgroep cultuur voor iedereen resulteerden in aanbevelingen die de basis vormden voor de lokale afsprakennota van het Netwerk Vrijetijdsparticipatie voor de periode Dit door lokale samenwerking en afstemming, inspraak, communicatie en bemiddeling op maat van mensen in armoede. Ook hier kwam de vrijetijdspas reeds aan bod. De Gentse sociale organisaties speelden een belangrijke rol in het samenbrengen en bundelen van krachten. (Staïesse, 2012, p. 15) Uit een onderzoeksrapport uitgevoerd door de VZW UiTbureau Gent bleek echter dat de invoering van een vrijetijdspas in Gent, met een groot aantal mensen in armoede en een zeer groot aanbod op vlak van cultuur, jeugdwerk en sport geen sinecure zou zijn. In de Afsprakennota Vrijetijdsparticipatie mensen in armoede Gent voortgangsrapport 2009 (Stuurgroep Netwerk Vrijetijdsparticipatie, 2010) werd dan ook beslist om de invoering van een vrijetijdspas pas te voorzien voor Er werd beslist een actieplan op te stellen en enkele alternatieve pistes uit te werken. Eén van de initiatieven van dit netwerk was het reglement 80/20, waarbij mensen in armoede 80% korting krijgen in de deelnamekosten aan een ruim aanbod van cultuur (muziekoptredens, opera, tentoonstellingen, theaterbezoek, bioscoopbezoek, musea, ) sport (zwemkaarten, lidmaatschap bij sportclubs, fitnessabonnement, sportactiviteiten georganiseerd door de stadsdienst, tickets voor sportwedstrijden,..) en jeugdactiviteiten (lidmaatschap bij jeugdverenigingen, activiteiten en kampen). Ook babysitkosten en vervoersonkosten komen in aanmerking. Toeleiding en verdeling gebeuren via sociale organisaties. (OCMW Gent, Samenlevingsopbouw Gent vzw, Stad Gent., z.j.) Ook werd er nog aandacht besteed aan tickets aan 1 euro voor grotere Gentse stadsevenementen, toeleiding activiteiten. (Staïesse, 2012, p. 15) Het Lokale Netwerk Vrijetijdsparticipatie zorgde ervoor dat de Stad Gent hiervoor middelen kon krijgen van de Vlaamse overheid. Deze structuur was noodzakelijk en zal verder een belangrijke rol spelen om met de UiTPAS te kunnen starten. (Stuurgroep Netwerk Vrijetijdsparticipatie, 2010) Ondanks het feit dat er in de vorige legislatuur reeds een hele weg was afgelegd onder meer op basis van de Afsprakennota , bleek de implementatie van een vrijetijdspas toen niet mogelijk. Politiek moesten er namelijk nog te veel knopen doorgehakt worden en werd de UiTPAS pas in september 2014 geïmplementeerd Ieders stem telt 2012 De sector Samenlevingsopbouw organiseerde in het kader van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen op 14 oktober 2012 een gemeenschappelijk project. Samen met een aantal partnerorganisaties en maatschappelijk kwetsbare groepen werd er gewerkt aan lokaal socialer beleid. Het doel is dat de stem van maatschappelijk kwetsbare groepen gehoord wordt in de lokale stembusslag. Ook is het de bedoeling dat beleidsprioriteiten die maatschappelijk kwetsbare groepen zelf naar voren schuiven hoog op de politieke agenda komen te staan. Er werd een prioriteitennota opgesteld met 15 prioriteiten voor het lokale beleid in Gent. Deze nota is opgesteld aan de hand van een doelgroepenbevraging bij 1043 Gentenaars. Daarna kon het politiek lobbywerk beginnen. Samen met de partners en maatschappelijk kwetsbaren groepen werd de prioriteitennota bekend gemaakt bij lokale politieke partijen. In Gent wordt Ieders stem telt 15

17 georganiseerd en opgevolgd door een partnerschap van sociale organisaties 5. Deze bundelen hun krachten, expertise en ervaring met hun achterban. Samenlevingsopbouw Gent vzw trekt het geheel. Prioriteit 11 van de prioritietennota is Vrijetijdspas voor kansengroepen met de volgende eisen: Invoering van een vrijetijdspas voor kansengroepen. Medewerking van kansengroep bij de opmaak en invoering van de vrijetijdspas. Inzet van personeel en geld zodat mensen het aanbod leren kennen en eraan deelnemen. Zorgen voor een aanbod dat kansengroepen ook echt interesseert. (Samenlevingsopbouw Gent vzw, et al., 2014) Gemeenteraadsverkiezingen oktober 2012 bestuursakkoord Uit het bestuursakkoord blijkt dat de stad Gent verder wenste in te zetten op de implementatie van de vrijetijdspas. Zo lezen we in het hoofstuk armoede dat Stad en OCMW sport, cultuur en vrijetijdsparticipatie beter betaalbaar willen maken voor mensen in armoede door een financiële tegemoetkoming of een korting via de vrijetijdpas. Ook willen ze werk maken van toeleiding naar cultuur en sport. (CultuurNet Vlaanderen, z.j. a) Afsprakennota Vrijetijdsparticipatie In september 2013 werd een nieuwe afsprakennota opgemaakt voor de periode Een belangrijke actie van de afsprakennota is de invoering van een vrijetijdspas voor iedereen, met extra aandacht voor mensen in armoede. De UiTPAS werd uiteindelijk op 15 september 2014 ingevoerd. 2.3 De UiTPAS in Gent Praktische organisatie Op 15 september werd de UiTPAS gelanceerd in Gent. Zowel Gentenaars als niet- Gentenaars kunnen deze pas aankopen en gebruiken. De UiTPAS staat op naam en kan vanaf de leeftijd van drie jaar aangekocht worden. De UiTPAS is te koop in de Stadswinkel, de Jeugddienst, bibliotheken, Mobiel Dienstencentrum en het Uitbureau. Inwoners van Gent die in aanmerking komen voor verhoogde tegemoetkoming of in schuldbemiddeling zijn, hebben recht op het kansentarief. Ze betalen 1 euro voor de aankoop van de pas, in plaats van 5 euro. Daarnaast krijgen ze 80 procent korting op Gentse 5 Het partnerschap van Ieders Stem Telt 2012 bestaat uit de volgende organisaties: Samenlevingsopbouw Gent vzw, Beweging van Mensen met Laag Inkomen en Kinderen vzw, Buurtdiensten Gent- Noord vzw, CAW Gent- Eeklo, Centrum voor basiseducatie vzw - Leerpunt Gent- Meetjesland- Leieland, vzw De SLOEP, Dienst Straathoekwerk, Intercultureel Netwerk Gent vzw, vzw JONG, KRAS vzw, vzw SIVI. 16

18 vrijetijdsactiviteiten. De gegevens krijgt de Stad Gent door via de Dienst Sociale Voorzieningen en het OCMW. (Hofman et al., 2014, p. 13) Mensen die in aanmerking komen voor het kansentarief (mensen met het statuut verhoogde tegemoetkoming en mensen in schuldbemiddeling) kunnen de UiTPAS enkel in de Stadswinkel aankopen en activeren. Mensen met verhoogde tegemoetkoming kregen in september 2015 een brief met informatie over de UiTPAS om deze te gaan halen. Wanneer mensen hun pas aankopen in de Stadswinkel, worden ze doorverwezen naar de website Hier staat een overzicht met activiteiten waar mensen de UiTPAS kunnen gebruiken. Mensen kunnen zich online registreren en kunnen ervoor kiezen om de UiTmail te ontvangen. Aan de balie of ingang van de activiteit is er een zuil te vinden waar mensen hun pas kunnen scannen om een UiTpunt te sparen. De aanbieder ziet dan meteen hoeveel iemand moet betalen en of deze persoon al dan niet recht heeft op korting. (Stad Gent, z.j.) Gefaseerde uitrol De implementatie van de UiTPAS in Gent gebeurt in verschillende fases. In de beginfase (september- december 2014) is enkel het stedelijk aanbod, zoals zwembaden, sporthalen, bibliotheken, opgenomen in de pas, samen met een aantal grote spelers zoals NT Gent, Vooruit, De Bijloke, enzovoort. (Hofman et al., 2014, p. 13) Uit de laatste Werkgroep Toeleiding op 12 mei 2015 kwam men te weten dat het aanbod geleidelijk aan toeneemt. Dienst Cultuurparticipatie van Stad Gent onderhandelt met vrijetijdsaanbieders in Gent om aan te sluiten bij de UiTPAS. Recent toegetreden aanbieders in 2015 zijn Zebra Kids, Democrazy, Wisper, Logos, Victoria Deluxe, De Vieze Gasten, Pretfabriek, enzovoort. Onderhandelingen met onder andere lokale dienstencentra, KASK (cinema), Circusplaneet zijn momenteel aan de gang. Ook met KAA Gent is een akkoord gesloten. De Stad zet hier dus op in, maar er is nog veel werk aan de winkel. Vooral het commerciële aanbod in de pas krijgen is niet makkelijk, maar wel nodig om mensen in armoede op een meer gelijke manier te laten participeren aan vrije tijd. In het volgende hoofdstuk wordt hier verder op ingegaan Conceptnota rond uitbereiding doelgroep en toeleiding UiTPAS (september 2014) Eind september 2014, enkele weken na de invoering van de UiTPAS in Gent werd door verschillende sociale organisaties 6 de Conceptnota uitbreiding doelgoepbepaling en toeleiding UiTPAS met kansentarief opgesteld. Men wou zaken rond toeleiding en doelgroepbepaling onder de aandacht brengen bij het Gentse stadsbestuur. 6 BMLIK vzw, De Zuidpoort vzw, KRAS vzw, Vzw Jong, vzw Hand in Hand, Kom- pas Gent, Samenlevingsopbouw Gent, Toontje, CAW Oost- Vlaanderen (regio Gent- Eeklo), Netwerk Tegen Armoede, Vzw SIVI. 17

19 Op basis van deze nota gingen de sociale organisaties in gesprek met het kabinet van de vier bevoegde Schepenen 7, De Cultuurdienst en CultuurNet Vlaanderen. Er was vraag naar uitbreiding van de doelgroep voor de UiTPAS aan kansentarief. Gentenaars met het statuut verhoogde tegemoetkoming en mensen in schuldbemiddeling hebben recht op een UiTPAS aan kansentarief. Deze afbakening zorgt ervoor dat er nog heel wat mensen uit de boot vallen. Het is een goede afbakening (objectief, transparant en niet enkel gebaseerd op categorieën, maar ook op het inkomen). De pas kan automatisch toegekend worden. De referentiebasis voor verhoogde tegemoetkoming is het bruto belastbaar inkomen. Het gaat dus om inkomens van twee jaar geleden. Het inkomen kan in die tussentijd al gedaald zijn of gestegen zijn. Er is ook geen automatische toekenning van het statuut verhoogde tegemoetkoming, waardoor vele mensen die er recht op hebben dit statuut niet aanvragen. Ook mensen zonder adres en zonder papieren vallen uit de boot. Heel wat Gentenaars kunnen dus geen aanspraak maken op een UiTPAS aan kansentarief. (BMLIK vzw, et al., 2014, p. 1) Doordat mensen uit de boot vallen door de scherpe doelgroepafbakening voor de UiTPAS aan kansentarief, was het moeilijk voor sociale organisaties om groepsuitstappen te organiseren. Vaak nemen mensen liever met anderen deel aan een vrijetijdsactiviteit, ook mensen in armoede. Individueel participeren kan namelijk een drempel zijn. Hier kunnen organisaties en verenigingen een belangrijke rol spelen. Een begeleider die de spelregels kent en het vertrouwen heeft van de groep, maakt het aangenamer om te participeren. (Dierckx, & Wyckmans, 2009, p. 3). Daarom werd in samenspraak met de sociale organisaties en Stad Gent de organisatie- UiTPAS ingevoerd, om de grijze zone te overbruggen. Mensen zonder UiTPAS kunnen via hun sociale organisatie de organisatie- UiTPAS aan kansentarief gebruiken tijdens een groepsactiviteit. De UiTPAS is en blijft echter een individueel systeem. Men moet mensen blijven stimuleren om een pas aan te vragen en te gebruiken. In eerste instantie dient de organisatie- UiTPAS voor deelname aan vrijetijdsactiviteiten in groep, maar toch is het mogelijk om de organisatie- UiTPAS individueel te gebruiken. Mensen die geen UiTPAS aan kansentarief kunnen krijgen omdat ze net buiten Gent wonen, hebben nu de mogelijkheid om ook korting te krijgen bij Gentse vrijetijdsactiviteiten. In principe is ons budget er absoluut voor Gentenaars. Maar bij de organisatiepassen kan dat in beperkte mate wel. (T. op de Beeck, persoonlijke communicatie, 8 april 2015). Ook voor mensen zonder papieren, zonder statuut verhoogde tegemoetkoming of mensen voor wie de drempel te hoog is om zelf een pas aan te kopen, kan de organisatie- UiTPAS een oplossing bieden. Per sociale organisatie kunnen maximum 20 passen worden aangevraagd. Omdat de UiTPAS in Gent is verschillende fases uitgerold wordt, is het aanbod momenteel nog niet uitgebreid. Vooral het gesubsidieerde aanbod is momenteel opgenomen in het aanbod. In de volgende fases wordt dit aanbod meer uitgebreid. Om deze fase te overbruggen, werd de 80/20- regeling verlengd tot eind Daarnaast wordt het (mobiel) Vrijetijdsloket aangehaald als concept om het aanbod naar de mensen te brengen. Men stelt voor dat de stad middelen vrijmaakt voor personeel om één 7 Elke Decruynaere, Schepen van Onderwijs, Opvoeding en Jeugd; Resul Tapmaz, Schepen van Welzijn, Gelijke kansen, Gezondheid en Sport ; Rudy Coddens, Schepen van Seniorenbeleid, Werk en Armoedebestrijding; Annelies Storms, Schepen van Cultuur, Toerisme en Evenementen en coördinerende schepen voor de werking van de UiTPAS. 18

20 wijkoverschrijdend vrijetijdsloket op te bouwen. De financiering hiervoor wordt als een taak van Stad Gent gezien. Het voordeel van een loket georganiseerd door de stad Gent is dat alle informatie over de uitpas met kansentarief en het aanbod op een eenduidige, objectieve,correcte manier én op maat verspreid wordt, dat er ruimte is voor ontmoeting, dat het lokale aanbod in de kijker gezet wordt, dat de sociale onderzoeken op een correcte, niet stigmatiserende manier gebeuren en dat het loket niet langer verbonden is aan één of meerdere armoedeverenigingen. (BMLIK vzw, et al., 2014, p. 9) Overleg en participatie CultuurNet Vlaanderen werkt volgens een model met verschillende groepen die diverse taken hebben. Het betrekken van mensen in armoede tot op stuurgroepniveau is een verplichting om met de UiTPAS te mogen werken. Als een stad of gemeente de inspraak van mensen in armoede niet kan garanderen, kan deze niet aansluiten. (K. De Rudder, persoonlijke communicatie, 1 april 2015) Tijdens de voorbereiding op de UiTPAS in Gent is er een stuurgroep en een operationele werkgroep opgericht. Daarnaast was er ook de logistieke/technische werkgroep. Deze regelt het technische aspect van de UiTPAS. De werkgroep communicatie die rond communicatie naar de doelgroep werkt. Ten slotte is er een werkgroep met mensen in armoede en verenigingen (Werkgroep Toeleiding) die rond de kortingssystemen nadenken, het afbakenen van de doelgroep en het bereiken van de doelgroep. (M. Leye, persoonlijke communicatie, 27 maart 2015) In maart 2014 kwam de werkgroep toeleiding voor het eerst samen. Middenveldorganisaties, OCMW- en stadsdiensten, mensen in armoede en CultuurNet Vlaanderen zitten samen aan tafel. Het is een groep die de UiTPAS ook blijft opvolgen na de invoering van de UiTPAS. Deze volgt de impact op van de pas op vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede. Ook geeft ze advies over begeleiding, communicatie en samenwerking met de sociale organisaties. (Stuurgroep Netwerk Vrijetijdsparticipatie, 2010) Zo krijgen de Stad en CultuurNet Vlaanderen blijvend feedback van het middenveld en mensen in armoede. Er kan worden bijgestuurd om de toeleiding te verbeteren. In de periode van de implementatie van de UiTPAS ging het vooral over het instrument zelf, over het systeem, over praktische zaken. Nu de UiTPAS er is, wordt er meer gefocust op werken aan andere drempels die er nog zijn inzake aanbod en toeleiding. (K. De Rudder, persoonlijke communicatie, 1 april 2015 ; M. Leye, persoonlijke communicatie, 27 maart 2015) Cijfers Op de Werkgroep Toeleiding van 19 maart 2015 kwam men te weten dat er 7660 passen werden verkocht, waarvan 5400 of 70 procent aan kansentarief. 31 procent van de punten (totaal: ) werd gespaard door mensen die recht hebben op kansentarief. Er zijn meer dan 3000 tickets verkocht sinds september. Vanaf januari, sinds de afbouw van de 80/20- regeling, steeg de verkoop. Meer dan de helft van de tickets werden sinds januari verkocht. 19