"Wat is qua tijd en energiegebruik de meest gunstige manier om 1 liter water aan de kook te brengen?"
|
|
- Martha Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Experiment 5 Koken: op gas of elektrisch? leerling Consumentenvraag "Wat is qua tijd en energiegebruik de meest gunstige manier om 1 liter water aan de kook te brengen?" Inleiding De belangrijkste energiebronnen die in huishoudens gebruikt worden zijn gas en elektriciteit. Bij deze proef wordt op twee verschillende manieren 1 liter water verwarmd in een metalen pan, namelijk op een gaskomfoor en op een elektrisch komfoor. We willen onderzoeken welke manier het zuinigst is en welke manier het snelst is. We vergelijken daartoe de benodigde tijd en de benodigde energie om 1 liter water aan de kook te brengen. Voor het uitvoeren van deze test kan de hulp van het lokale energiebedrijf handig zijn. Benodigdheden Gaskomfoor. Elektrisch komfoor. Een kwh-meter. Gasmeter (energiebedrijf). Metalen pan. Thermometer. Stopwatch/klok. Maatbeker. Water, lucifers en ovenwanten. 34
2 Uitvoering Je maakt gebruik van een kwh-meter. Als het nodig is kun je aan je docent vragen hoe die precies werkt. LET OP. Water kookt bij 100 C. Dit is te heet voor je handen. Gebruik ovenwanten als je een pan moet verzetten! Een elektrische kookplaat blijft heel lang warm. Zet hem op een veilige plaats, zodat je er niet per ongeluk aan kunt komen. A GASKOMFOOR Uitvoering Sluit het gaskomfoor via de gasmeter aan op de gasleiding. Neem 1 liter water uit de kraan en doe die in de pan. Meet de temperatuur van het water. Noteer de temperatuur in tabel 5.1. Noteer de beginstand van de gasmeter. Beginstand: m3. Zet het gaskomfoor aan. Meet elke minuut de temperatuur totdat het water de temperatuur van 100 C heeft bereikt en noteer deze temperaturen in tabel 5.1. _ Zet het gaskomfoor uit. Lees de eindstand van de gasmeter af. Noteer de eindstand. Eindstand: m3. Verbruikt: m 3.
3 Tijd (min) Temperatuur ( C) Tijd (min) Temperatuur ( C) Tabel 5.1: Temperatuur gemeten per minuut bij koken op gas B ELEKTRISCH KOMFOOR Uitvoering Sluit het elektrisch komfoor via de kwh-meter aan. Neem 1 liter water uit de kraan, doe die in de pan en meet de temperatuur. Noteer de temperatuur in tabel 5.2. Zorg dat de rode streep van de schijf van de kwh-meter in het venster te zien is. Zet het komfoor aan. Meet elke minuut de temperatuur totdat het water de temperatuur van 100 C heeft bereikt en noteer deze temperaturen in tabel 5.2. Tel tijdens het verwarmen het aantal omwentelingen van de kwh-meter. Aantal omwentelingen = Tijd (min) Temperatuur ( C) Tijd (min) Temperatuur ( C) Tabel 5.2: Temperatuur gemeten per minuut bij elektrisch koken Opdrachten Teken een diagram met daarin twee grafieklijnen voor de twee verschillende manieren van verwarmen. Zet hierbij de temperatuur uit tegen de tijd. (tijd horizontaal). Bereken hoeveel energie er gebruikt wordt bij het verwarmen door gas. De hoeveelheid energie die vrijkomt bij het verbranden van 1 m3 gas is te vinden in het Binasboek of is na te vragen bij het energiebedrijf. Bereken uit het aantal omwentelingen van de kwh-meter hoeveel energie er gebruikt wordt bij het verwarmen door elektriciteit. Op de kwh-meter kun je lezen hoeveel omwentelingen overeenkomen met 1 kwh.
4 Vragen 1. Zijn de grafieklijnen rechte lijnen? Geef een verklaring als dat niet zo is. 2. Op welke van de twee geprobeerde manieren kun je het snelst 1 liter water aan de kook brengen? 3. Welke wijze vraagt de minste energie? 4. Wat is de goedkoopste wijze? Zoek hiervoor de prijs van gas en elektriciteit op. 5. Welke manier is het beste voor het milieu? Geef argumenten. 6. Geef een eindoordeel over koken opgas vergeleken met elektrisch koken. Betrek hierbij de antwoorden op de gestelde vragen.
5 Experiment 5 docent Koken: op gas of elektrisch? Typering leerstof Basisvorming Vaardigheden. Uit gegevens informatie selecteren. Proeven voorbereiden, uitvoeren en de resultaten ervan verwerken. In keuzesituaties een beargumenteerde mening weergeven. Energiegebruik. Energiehoeveelheid meten met behulp van een kwh-meter. Keus maken tussen gelijksoortige apparaten op grond van energiegebruik en veiligheid. Dit experiment heeft zijn plaats in de lessen natuurkunde en scheikunde in de basisvorming. De leerling leert omgaan met begrippen als energie en zuinigheid. De leerlingen moeten hun metingen uitzetten in een grafiek. Aan de hand van de grafiek moeten ze conclusies trekken. Natuurlijk zijn er meer variabelen te bedenken (bijvoorbeeld een petroleumbrander of een elektrische waterkoker) of kan een ander produkt (aardappelen, of een kleinere of grotere hoeveelheid water) genomen worden. Calorische gegevens van gas zijn te vinden in Binas. Als we uitgaan van Gronings aardgas is de verbrandingswaarde J/m 3. Bij het energiebedrijf is na te vragen hoe groot de verbrandingswarmte van het gas in uw woonplaats is. Benodigdheden Gaskomfoor. Elektrisch komfoor. kwh-meter. Gasmeter (energiebedrijf). Metalen pan. Thermometer. Stopwatch/klok. Maatbeker. Water, lucifers en ovenwanten. De kwh-meter meet het energieverbruik. Als je de meter goed bekijkt, kun je een aanduiding vinden waarop staat hoeveel omwentelingen van de schijf overeenkomen met 1 kwh. Hieruit is te berekenen met hoeveel energie één omwenteling overeenkomt. Door het aantal omwentelingen tijdens het verwarmen van het water te meten, kun je de hoeveelheid energie bepalen die gebruikt wordt. Uitvoering Veiligheid in de school is belangrijk. Kokende vloeistof is erg gevaarlijk. Laat pannen en kooktoestellen eerst goed afkoelen voor ze verplaatst worden en er met een nieuwe proef gestart wordt. In plaats van een metalen pan kan ook gebruik worden gemaakt van een bekerglas. Indien u deze proeven in een groter project opneemt (bijvoorbeeld omgaan met energie), kunnen de leerlingen veel zelf doen aan de voorbereiding: bezoek aan een energiebedrijf voor de gegevens van gas; milieu-effecten beschrijven van het verbranden van fossiele stoffen; situatie thuis analyseren: hoe wordt er gekookt? bij elkaar zoeken van alle materialen en het voorbereiden van grafieken. De organisatie van dit experiment zal afhangen van het materiaal waarover uw school beschikt. Als u over meerdere gas- en elektriciteitsmeters beschikt, kunt u deze proeven door verschillende groepjes leerlingen laten doen. U kunt deze proef ook opnemen als een onderdeel van een carrouselpracticum. De nauwkeurigheid van de metingen zal bepaald worden door de zorgvuldig heid bij het vaststellen van het moment waarop het water zijn kookpunt bereikt. Afleesfouten zullen gemaakt worden bij het niet op tijd aflezen van de thermometer.
6 N.B. Eventueel is het experiment ook te gebruiken in klas 4. Literatuur Consumentengids, november 1991, p , Elektrische waterkokers. Bron: Experiment 5 (H. Faber) uit de publicatie Natuurkunde uit de reeks Consumentenproeven in de klas.
7 UIT: CONSUMENTENPROEVEN IN DE KLAS Natuurkunde Eindredactie: Miek Scheffers-Sap (KPC) Toon de Valk (KPC) Eeke Wervers (Consumentenbond) Sylvia Nanning (Consumentenbond) 's-hertogenbosch, KPC, 1994 WOORD VOORAF De reeks Consumentenproeven in de klas bevat drie publikaties. Er is een uitgave voor scheikunde, voor natuurkunde en voor biologie. Aan de hand van deze publikaties kunnen leerlingen kennis maken met de praktijk van vergelijkend warenonderzoek. Centraal staan produkten uit het dagelijks leven, zoals w.c.-papier, zonnebrillen, wasmiddelen en snijbloemen. De proeven zetten de leerlingen aan tot toepassing van de leerstof bij de beantwoording van concrete vragen: welk w.c.-papier is goed en goedkoop; welke zonnebril laat de minste schadelijke straling door; welk wasmiddel lost eiwitvlekken het beste op; met welk snijbloemenvoedsel houd je de bloemen het langst goed? Door de koppeling van vakinhouden aan alledaagse thema's passen de proeven bij uitstek bij de recente ontwikkelingen rond de 'vermaatschappelijking' en het contextgericht zijn van leerinhouden. Welke leerinhouden/kerndoelen bij de verschillende proeven aan de orde komen, ziet u in het overzicht op pagina 3 en 4. De publikaties zijn gebaseerd op inzendingen voor de onderwijswedstrijd die de Consumentenbond in 1993 organiseerde ter gelegenheid van zijn 40-jarig jubileum. De opdracht voor de inzenders hield in dat zij een ontwerp moesten maken voor een 'consumentenproef' die bruikbaar is in het voortgezet onderwijs bij de vakken scheikunde, natuurkunde of biologie. De inzendingen zijn beoordeeld op praktische uitvoerbaarheid, veiligheid en originaliteit. Doorslaggevend was de mate waarin de proef consumenteninformatie oplevert. Een deskundige jury met vertegenwoordigers uit het onderwijsveld en de Consumentenbond heeft alle inzendingen beoordeeld (zie het juryrapport achterin deze uitgave). De jury heeft de winnaars aangewezen en de proeven voor deze uitgaven geselecteerd. De geselecteerde inzendingen zijn uitgewerkt tot proeven die direct bruikbaar zijn in de klas. De publikaties bevatten kopieerbare leerlingenbladen waarop ruimte is uitgespaard voor de antwoorden en uitwerkingen. Op docentenbladen wordt een nadere toelichting op de proef gegeven, met antwoorden op de vragen uit de leerlingentekst en met literatuurverwijzingen. We houden ons van harte aanbevolen voor uw reactie. KPC Consumentenbond
8 OVERZICHT PROEVEN NATUURKUNDE MET TYPERING PROEF EN VERWIJZING NAAR ONDERWERPEN Nr Titel/typering Klas Onderwerp 1 KWALITEIT VAN W.C.-PAPIER 1-3 Kennis verzamelen, Onderzocht wordt sterkte van gemotiveerd standpunt droog en vochtig papier, scheur- innemen, bewust gemak, zachtheid en prijs van een consumentengedrag. velletje w.c.-papier. 2 HOEVEEL LICHT HOUDT 3-5 Informatie selecteren, EEN ZONNEBRIL TEGEN? gegevens verzamelen en Onderzocht wordt hoeveel licht verwerken, experimenten door een zonnebril tegengehouden voorbereiden/uitvoeren/ wordt, en of de prijs overeenkomt verwerken. met de kwaliteit. Elektriciteit: wet van Ohm, LDR. 3 HOE ZUINIG IS EEN 3-4 Experimenten voor DIMMER? bereiden/uitvoeren/ Onderzocht wordt of een dimmer verwerken. Meten met energiebesparend werkt. kwh-meter. Berekening energiekosten. Werking LDR. 4 SPAARLAMP VERSUS 3-4 Informatie selecteren, GLOEILAMP gegevens verzamelen en Onderzocht wordt of en wanneer verwerken, experimenten een spaarlamp voordeliger is dan voorbereiden/uitvoeren/ een gloeilamp. vetwerken. Elektriciteit: vermogen, kwh-meter, wet van Ohm, LDR. Berekening energie kosten. 5 KOKEN: OP GAS OF Ba- Informatie selecteren, ELEKTRISCH? sis- gegevens verzamelen en Onderzocht wordt welke manier vor- verwerken, experimenten van verhitten voordeliger is. ming voorbereiden/uitvoeren/ verwerken. Energie: kwh-meter, berekening energiekosten. Titel/typering Klas Onderwerp 6 TEST: FIETSVERLICHTING Ba- Informatie selecteren, Onderzocht wordt hoe het gesteld sis- gegevens verzamelen en is met de achterlichten van de vor- verwerken, experimenten fietsen op school. ming voorbereiden/uitvoeren/ verwerken. Materialen in constructies,
9 context: roesten van ijzer. 7 HET SUIKERGEHALTE VAN 4 Informatie selecteren, COLA gegevens verzamelen en Onderzocht wordt hoeveel suiker verwerken, experimenten er in cola zit. Ook wordt cola-light voorbereiden/uitvoeren/ bekeken. verwerken. Massa en dichtheid.
HOEVEEL LICHT HOUDT EEN ZONNEBRIL TEGEN? Consumentenvraag. Inleiding. Benodigdheden
Experiment 2 HOEVEEL LICHT HOUDT EEN ZONNEBRIL TEGEN? Consumentenvraag We onderzoeken welk deel van het opvallend licht door een zonnebril wordt doorgelaten. Omdat er vele soorten zonnebrillen bestaan,
Nadere informatieElementen Thema 5 Wonen
Toetstermen Energiebronnen Energieopwekking en transport Elektromagnetisme Drie energiebronnen noemen voor het verwarmen van een stoomketel (elektriciteitscentrale) Twee energiebronnen noemen voor het
Nadere informatieHavo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje
Havo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje Vandaag gaan jullie een natuurkundig experiment doen in een hele andere vorm dan je gewend bent, namelijk in de vorm van een wedstrijd. Leerdoelen
Nadere informatieENERGIE RONDGANG OP SCHOOL
ENERGIE RONDGANG OP SCHOOL Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO 2 -zuinig vervoer Verlichting
Nadere informatieENERGIE H5 par. 1 en 2 Diagnostische Toets natuurkunde uitwerkingen
ENERGIE H5 par. 1 en 2 Diagnostische Toets natuurkunde uitwerkingen OPEN VRAGEN 1. Energieomzetting Enkele jaren geleden stond in de Gelderlander de foto rechts met de volgende tekst: Trots poseren koeien
Nadere informatieBenodigdheden bekerglas, dompelaar (aan te sluiten op lichtnet), thermometer, stopwatch
Naam: Klas: Practicum soortelijke warmte van water Benodigdheden bekerglas, dompelaar (aan te sluiten op lichtnet), thermometer, stopwatch Doel van de proef Het bepalen van de soortelijke warmte van water
Nadere informatie[Samenvatting Energie]
[2014] [Samenvatting Energie] [NATUURKUNDE 3 VWO HOOFDSTUK 4 WESLEY VOS 0 Paragraaf 1 Energie omzetten Energiesoorten Elektrisch energie --> stroom Warmte --> vb. de centrale verwarming Bewegingsenergie
Nadere informatieElektrische energie. energie01 (1 min, 47 sec)
Elektrische energie In huishoudens is elektrische energie de meest gebruikte vorm van energie. In Nederland zijn bijna alle huizen aangesloten op het netwerk van elektriciteitskabels. Achter elk stopcontact
Nadere informatienatuur- en scheikunde 1 CSE BB
Examen VMBO-BB 2014 tijdvak 1 maandag 19 mei 13.30-15.00 uur natuur- en scheikunde 1 CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Gebruik het BINAS informatieboek.
Nadere informatieVWO-gymnasium. VWO gymnasium practicumboek. natuurkunde
VWO-gymnasium 3 VWO gymnasium practicumboek natuurkunde natuurkunde 3 vwo gymnasium Auteurs F. Alkemade L. Lenders F. Molin R. Tromp Eindredactie P. Verhagen Met medewerking van Th. Smits Vierde editie
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-BB 2004
Examenopgaven VMBO-BB 2004 2 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30 15.00 uur NATUUR- EN SCHEIKUNDE 1 CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Gebruik het BINAS tabellenboek.
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton)
Samenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton) Samenvatting door een scholier 1404 woorden 25 augustus 2003 5,4 75 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Verwarmen en isoleren Warmte en energie 2.1 Energievraag
Nadere informatiePraktische opdracht Natuurkunde rendement eierkoker
Praktische opdracht Natuurkunde rendement ei Praktische-opdracht door een scholier 1509 woorden 8 maart 2005 7,1 9 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Inleiding Het rendement van een ei Om te beginnen is het
Nadere informatieEen verslag van de slingerproef en de proef over de slingertijd van de eigen benen. Het verslag bevat de volgende onderdelen:
LOPEN ALS EEN MENS KORTE BESCHRIJVING: LOPEN ALS EEN MENS Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo TL/Havo/VWO Thema Bionica, robot denise, slingerproef Soort lesmateriaal Practicum Waardering Verdieping
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4
Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting door Jel 1075 woorden 17 maart 2018 8 3 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova 1 Warmtebronnen en brandstoffen. Warmtebronnen thuis en op school.
Nadere informatieEnergiebesparingswijzer. STIJLGIDS COMMUNICATIE VERSIE 01 _Oktober 2012. Geld besparen met handige energietips voor thuis
Energiebesparingswijzer STIJLGIDS COMMUNICATIE VERSIE 01 _Oktober 2012 Geld besparen met handige energietips voor thuis Energie besparen, snel verdiend! Ieder jaar betaal je veel geld voor een warm huis,
Nadere informatieInleiding 3hv. Opdracht 1. Statische elektriciteit. Noem drie voorbeelden van hoe je statische elektriciteit kunt opwekken.
Inleiding hv Opdracht Statische elektriciteit Noem drie voorbeelden van hoe je statische elektriciteit kunt opwekken Opdracht Serie- en parallelschakeling Leg van elke schakeling uit ) of het een serie-
Nadere informatieKernvraag: Hoe ziet een afkoelingsgrafiek eruit?
Kernvraag: Hoe ziet een afkoelingsgrafiek eruit? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Een kopje thee Je hebt een kopje warme thee, maar je bent druk bezig een computerspel te spelen.
Nadere informatieWerkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per
Nadere informatieJaarnota energiedirect.nl
Jaarnota energiedirect.nl In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van energiedirect.nl. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document
Nadere informatieOnderwijs op maat voor uitdaging en motivering Rendement2. a) Welke energieomzetting vindt er plaats?
1. De Keukenboiler Makkelijk zo n elektrisch boilertje onder het aanrecht. Nooit meer wachten tot er warm water uit de kraan komt. En je hoeft geen warm water te delen met iemand uit de badkamer. a) Welke
Nadere informatieMAAK JE EIGEN ZONNEBOILER
MAAK JE EIGEN ZONNEBOILER Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting
Nadere informatieMAAK JE EIGEN GRASBOILER
MAAK JE EIGEN GRASBOILER Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting
Nadere informatieINLEIDING FOCUS eerste graad
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatieIk kan de meeste energie besparen door de volgende maatregel(en) toe te passen: 1. 2. 3.
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. CO₂ uitstoot (ton per jaar ) Investeringen
Nadere informatie5 Weerstand. 5.1 Introductie
5 Weerstand 5.1 Introductie I n l e i d i n g In deze paragraaf ga je verschillende soorten weerstanden bestuderen waarvan je de weerstandswaarde kunt variëren. De weerstand van een metaaldraad blijkt
Nadere informatieOnderwijs op maat voor uitdaging en motivering Rendement2
1. De Keukenboiler Makkelijk zo n elektrisch boilertje onder het aanrecht. Nooit meer wachten tot er warm water uit de kraan komt. En je hoeft geen warm water te delen met iemand uit de badkamer. a. Welke
Nadere informatieHoe kun je de weerstand van voorwerpen vergelijken en bepalen?
werkblad experiment 4.5 en 5.4 (aangepast) naam:. klas: samen met: Hoe kun je de weerstand van voorwerpen vergelijken en bepalen? De weerstand R van een voorwerp is te bepalen als men de stroomsterkte
Nadere informatieDit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen.
INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel
Nadere informatieOnderwijs op maat voor uitdaging en motivering Energie 2
1. "Een lamp met een vermogen van 40 watt staat 5 minuten aan. Bereken de hoeveelheid energie die de lamp heeft omgezet (in joule)." P = 40 W t = 5 min = 300s E = 40W x 300s E = 12000Ws = 12.000J = 12
Nadere informatiePracticum Joule meter Afsluitend practicum elektra voor mavo 3
Proefbeschrijving van het practicum Practicum Joule meter Afsluitend practicum elektra voor mavo 3 Remco de Jong Inhoud Practicum Elektra. Het rendement van een Joule-meter.... 2 Doel van de proef:...
Nadere informatieGastlessen Duurzaam Energie Gebruik
Gastlessen Duurzaam Energie Gebruik 17 en 19 november 2009 Strabrecht College, Geldrop HAVO/VWO-2 Het doel Het doel van deze gastlessen is om de leerlingen bewust te maken van energieverbruik. De gastles
Nadere informatieLessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
Nadere informatieMens en Natuur, Natuurkunde. VO onderbouw (havo/vwo) 2-3 lesuren
De sneeuwpop Voor de docent Vak(gebied) Schooltype / afdeling Mens en Natuur, Natuurkunde VO onderbouw (havo/vwo) Leerjaar 1 Tijdsinvestering Vakinhoud 2-3 lesuren Warmtegeleiding en -isolatie in dagelijkse
Nadere informatieActief bezig met de I-CE!
Actief bezig met de I-CE! Speciaal voor dorpshuizen heeft inrg een aantal leuke tips en weetjes over energiebesparing verzameld! In deze mail geeft inrg een aantal tips en weetjes over de I-CE die onlangs
Nadere informatieUitdager van de maand. Rekenen Wiskunde, Groep 6. Algemeen
Uitdager van de maand Grafieken Rekenen Wiskunde, Groep 6 Algemeen Titel Grafieken Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Een verslag (omschrijving) van een grafiek aan een grafiek
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieSLUIPVERBRUIK IN HUIS
SLUIPVERBRUIK IN HUIS Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting
Nadere informatienatuurkunde 1,2 Compex
Examen HAVO 2007 tijdvak 1 woensdag 23 mei totale examentijd 3,5 uur natuurkunde 1,2 Compex Vragen 1 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt. Bij
Nadere informatiePROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017. Vak: Natuur- en scheikunde 1 (NASK) Inleiding. Voor het vak Nask1 gebruiken we twee methodes:
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017 Vak: Natuur- en scheikunde 1 (NASK) Inleiding Voor het vak Nask1 gebruiken we twee methodes: In het derde jaar: Nu voor staks (ThiemeMeulenhoff) In het vierde
Nadere informatieIntersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting
Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno
Nadere informatie3.0 Stof 2 www.natuurkundecompact.nl
3.0 Stof 2 www.natuurkundecompact.nl 3.1 a Water doen koken b Paraffine doen stollen 3.3 Kristal maken 3.4 a Uitzetten en krimpen (demonstratie) b Thermometer ijken 1 3.1 a Water doen koken www.natuurkundecompact.nl
Nadere informatieJaarnota Electrabel. Mocht u meer vragen over de jaarnota hebben dan mag u ons uiteraard bellen op 030 7009 727.
Jaarnota Electrabel In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van Electrabel. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document ziet u de
Nadere informatieJaarnota Nuon. Mocht u meer vragen over de jaarnota hebben dan mag u ons uiteraard bellen op 030 7009 727.
Jaarnota Nuon In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van Nuon. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document ziet u de uitleg van de
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieZuinig wonen. 10. Doe de VREG-test! Bekijk zeker de website: http://www.vreg.be/nl/doe-de-v-test-voorgezinnen
10. Doe de VREG-test! Bekijk zeker de website: http://www.vreg.be/nl/doe-de-v-test-voorgezinnen Hier vergelijk je de verschillende producten van de verschillende energieleveranciers. Zo kun je zien wat
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieJaarnota Delta. Mocht u meer vragen over de jaarnota hebben dan mag u ons uiteraard bellen op
Jaarnota Delta In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van Delta. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document ziet u de uitleg van
Nadere informatieMens & Medisch. Future4U. Reflectieformulier. Future4U. Experimentlessen voor havo en vwo. Mens & Medisch. In deze les. Inhoud. www.exactwatjezoekt.
Future4U Experimentlessen voor havo en vwo Reflectieformulier In deze les De les sluit aan bij de sub domeinen Chemisch rekenen (sk), Eigenschappen en modellen (sk) en Onderzoek en ontwerp (sk). Aan de
Nadere informatieVerslag Natuurkunde Caloriemeter
Verslag Natuurkunde Caloriemeter Verslag door M. 941 woorden 23 mei 2016 1 2 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Natuurkunde verslag Lampcalorimeter Sabine van den Boomen & Mayke van der Veen Meneer Kemper
Nadere informatiePracticum: Fysische en Chemische Technologie. WARMTEWISSELAAR (Groot)
Practicum: Fysische en Chemische echnologie. WARMEWISSELAAR (Groot) Auteur: N.M. Leurs Revisie:. Schmeetz/ D. Dijkstra Versie: 1.3 Datum: augustus 2010 Laboratorium Procestechnologie Inhoud 1. Inleiding...
Nadere informatieing. J.A.F.C.M. Meerhoff
2017 2018 ing. J.A.F.C.M. Meerhoff vmbo gt / mavo nask 1 Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo nask 1 Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatieAchtergrondinformatie The Bet
Achtergrondinformatie The Bet Wedden dat het ons lukt in 2 maanden 8 % CO 2 te besparen! In 1997 spraken bijna alle landen in het Japanse Kyoto af hoeveel CO 2 zij moesten besparen om het broeikaseffect
Nadere informatieEen beginners handleiding voor laag energie verbruik in je keuken
Een beginners handleiding voor laag energie verbruik in je keuken Alles wat je moet weten over laag energie gebruik in je keuken: - Hoe je geld kunt besparen door er meer over te weten. - Te weten of je
Nadere informatieIs de pinda een energiebron? Zo ja, hoeveel energie bevat de pinda dan?
Is de pinda een energiebron? Zo ja, hoeveel energie bevat de pinda dan? Uit bijna alle dieetvoorschriften blijkt: 'Van pinda's eten wordt je snel dik. Je wordt er snel dik van, omdat ze veel calorieën
Nadere informatieHoofdstuk 1. Scheikunde is overal. J.A.W. Faes (2019)
Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal J.A.W. Faes (2019) Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal Paragrafen 1.1 Stofeigenschappen 1.2 Veiligheid 1.3 Faseveranderingen Practica Experiment 1 Hoe werkt de gasbrander?
Nadere informatieMeten = weten Instructie voor leerkrachten
Meten = weten Instructie voor leerkrachten Dit opdrachtenblad Meten = Weten is ontwikkeld als een voorproefje voor het lespakket Zonnepanelen op school. Het opdrachtenblad is zelfstandig te gebruiken.
Nadere informatieDatum Voorzitter Secretaris Klusser
Datum Voorzitter Secretaris Klusser Elaborate Aan de slag 4: Het winnen van koper uit malachiet teamopdracht Inleiding De bereiding van koper uit malachiet gaat in verschillende stappen: Stap 1: het maken
Nadere informatieEnergie besparen in en om het huis. Sjaak Vogel Oktober 2010
Energie besparen in en om het huis Sjaak Vogel Oktober 2010 Waarom energie besparen? De kosten van energie nemen toe Energiekosten vormen nu gemiddeld 10% van het besteedbaar inkomen. Hoe zal dat de komende
Nadere informatieendotherme reactie met soda
endotherme reactie met soda 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we temperaturen behalen onder de nul graden Celsius m.b.v. dinatriumcarbonaat? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Endo-energetisch
Nadere informatieWij informeren u graag over de mogelijkheden, tips en handige weetjes op het gebeid van duurzaamheid en vooral wat ook zelf kunt doen.
Investeren in duurzaamheid In de samenleving is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing. We gaan de komende jaren actief inzetten op duurzaam beheren. Energiezuinig wonen. Niet alleen
Nadere informatieNaSk 1 Elektrische Energie
NaSk 1 Elektrische Energie Algemeen Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Tijd Open vragen Geef niet méér antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee
Nadere informatieOverzicht lessenserie Energietransitie. Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les.
1 Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les. 2 Colofon Dit is een uitgave van Quintel Intelligence in samenwerking met GasTerra en Uitleg & Tekst Meer informatie Kijk voor meer informatie
Nadere informatieGrafieken. 10-13 jaar. Rekenles over het maken van grafieken. Rekenen. 60 minuten. Weerstation, data, grafieken
Grafieken Rekenles over het maken van grafieken 10-13 jaar Rekenen Weerstation, data, grafieken 60 minuten Op het digitale schoolbord bekijkt de leerkracht met de klas verschillende grafieken over het
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatie1) Neem een blokje en meet met een krachtmeter hoeveel kracht er nodig is om een blokje op te tillen.
Naam: Klas: Practicum losse en vaste katrol VASTE KATROL Opstelling: 1) Neem een blokje en meet met een krachtmeter hoeveel kracht er nodig is om een blokje op te tillen. Benodigde kracht = ) Maak een
Nadere informatieJaarnota Essent. Mocht u meer vragen over de jaarnota hebben dan mag u ons uiteraard bellen op 030 7009 727.
Jaarnota Essent In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van Essent. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document ziet u de uitleg van
Nadere informatieLABO. Elektriciteit OPGAVE: Kwh-meter met meervoudigetariefomschakeling. Totaal :.../20. .../.../ Datum van afgifte:
LABO Elektriciteit OPGAVE: Kwh-meter met meervoudigetariefomschakeling Datum van opgave:.../.../ Datum van afgifte: Verslag nr. : 5 Leerling: Assistenten: Klas: 3.1 EIT.../.../ Evaluatie :.../10 Theorie
Nadere informatieNaam: Klas Practicum elektriciteit: I-U-diagram van lampje Nodig: spanningsbron, schuifweerstand (30 Ω), gloeilampje, V- en A-meter, 6 snoeren
Naam: Klas Practicum elektriciteit: I-U-diagram van lampje Nodig: spanningsbron, schuifweerstand (30 Ω), gloeilampje, V- en A-meter, 6 snoeren Schakeling In de hiernaast afgebeelde schakeling kan de spanning
Nadere informatieUitdager van de maand. Natuur & Techniek, Groep 7/8. Algemeen. Titel. Waterverbruik. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen
Uitdager van de maand Waterverbruik Natuur & Techniek, Groep 7/8 Algemeen Titel Waterverbruik Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Een onderzoek opzetten naar het waterverbruik
Nadere informatieThema Energie-gebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer
HET ENERGIEHUIS Thema Energie-gebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting Elektrische
Nadere informatieverbrandingsgassen uit. Waarom is het gebruik van elektriciteit als energiebron niet altijd goed voor het milieu?
Luchtige auto 1p 20 De meeste auto s op de weg gebruiken als brandstof benzine, dieselolie of LPG. Tijdens het rijden stoten deze auto s schadelijke verbrandingsgassen uit. Noteer één van deze verbrandingsgassen
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatieBespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl
Bespaar-toptips die watt opleveren samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptip 1 Waterbesparende douchekop (max. 8L per minuut doe de emmerproef om dit te testen) ± 90 p.j. De groenste
Nadere informatieMeten is weten, dat geldt ook voor het vakgebied natuurkunde. Om te meten gebruik je hulpmiddelen, zoals timers, thermometers, linialen en sensoren.
1 Meten en verwerken 1.1 Meten Meten is weten, dat geldt ook voor het vakgebied natuurkunde. Om te meten gebruik je hulpmiddelen, zoals timers, thermometers, linialen en sensoren. Grootheden/eenheden Een
Nadere informatieBasiskennis en Basisvaardigheden II (245)
ASISKENNIS EN ASISVAARDIGHEDEN II 245 asiskennis en asisvaardigheden II (245) SCHEIKUNDE 245.01 De kandidaat kan de belangrijkste scheikundige en natuurkundige verschijnselen onderscheiden. 245.02 De kan
Nadere informatieEen stof heeft altijd stofeigenschappen. Door hier gebruik van te maken, kun je stoffen makkelijk scheiden.
Stoffen scheiden Schrijf bij elke proef steeds je waarnemingen in je schrift. Bij het doen van experimenten is het belangrijk dat je goed opschrijft wat je hebt gedaan, zodat andere mensen jouw experiment
Nadere informatieModule 4 Energie. Vraag 3 Een bron van "herwinbare" energie is: A] biomassa B] de zon C] steenkool D] aardolie E] bewegend water
Module 4 Energie Vraag 1 Wat hoort bij het indirect energieverbruik van een apparaat? Kies het BESTE antwoord A] De energie wat het apparaat nuttig verbruikt. B] De energie die het apparaat niet nuttig
Nadere informatieBasisles Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel
Nadere informatieNotitie Petten, 29 september 2014
Notitie Petten, 29 september 2014 Van ECN Beleidsstudies, M. Menkveld ECN-N 14-024 Aan RVO.nl Onderwerp Correctie elektriciteitsverbruik koken 1 Inleiding In de Warmteregeling die hoort bij de warmtewet
Nadere informatieLessenserie Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Thema s en onderwerpen Overzicht Lessenserie Energietransitie Thema s en onderwerpen per les De zoektocht naar voldoende energie voor de komende generaties is één van de belangrijkste
Nadere informatieKernvraag: Hoe kun je dingen warm houden?
Kernvraag: Hoe kun je dingen warm houden? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe kun je dingen warm maken 1. Stel je voor dat je de temperatuursensor zo warm mogelijk moet maken
Nadere informatieUitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5)
Uitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5) 2.1 Inleiding 1. a) Warmte b) Magnetische Energie c) Bewegingsenergie en Warmte d) Licht (stralingsenergie) en warmte e) Stralingsenergie 2. a) Spanning (Volt),
Nadere informatievaardigheden bijlage inhoud vaardig 1 Woordweb maken 123 2 Veilig werken 123 3 Diagram maken 124 4 Verslag maken 125
bijlage vaardig vaardigheden inhoud 1 Woordweb maken 123 2 Veilig werken 123 3 Diagram maken 124 4 Verslag maken 125 5 Rekenmachine en wetenschappelijke notatie 125 6 Mondeling presenteren 126 7 Groepswerk
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1977 MAVO4 NATUUR- EN SCHEIKUNDE I. Zie ommezijde. Vrijdag 19 augustus,
EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1977 MAVO4 Vrijdag 19 augustus, 9.30-11.30 uur \,._, NATUUR- EN SCHEIKUNDE I (Natuurkunde) Zie ommezijde Deze opgaven zijn vastgesteld door de commissie
Nadere informatieThema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer
ELEKTRICITEIT TELT! Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting Elektrische
Nadere informatieWa W rm r t m e Inlage
Inlage Proef 1 nattigheid - 1 Erlenmeyer (nr. 10) - 1 Rubberen stop (nr. 18) - Heet water Doe wat heet water in de erlenmeyer. Doe de stop erop en kijk wat er gebeurt. Kun je dit beschrijven? Proef 2 Frisse
Nadere informatieCorrectievoorschrift VMBO-GL en TL
Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2007 tijdvak 2 natuur- en scheikunde 1 CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatieMethode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties
Proef door een scholier 1870 woorden 20 december 2005 5 23 keer beoordeeld Vak Scheikunde Methode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties Calcium (Ca)
Nadere informatieJaarnota Nuon. Mocht u meer vragen over de jaarnota hebben dan mag u ons uiteraard bellen op
Jaarnota Nuon In dit document ziet u een voorbeeld van een jaarnota van Nuon. Bij alle termen en onderdelen die om uitleg vragen staat een cijfer genoteerd. Achterin dit document ziet u de uitleg van de
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL-COMPEX 2005
Examen VMBO-GL en TL-COMPEX 2005 tijdvak 1 maandag 30 mei totale examentijd 2 uur NATUUR- EN SCHEIKUNDE 1 CSE GL EN TL Vragen 32 tot en met 43 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer
Nadere informatieEnergierapportage MFC Atria Leusden. Asschatterweg JJ Leusden
Energierapportage 2018 MFC Atria Leusden Asschatterweg 37 3831 JJ Leusden Introductie Voor u ligt de energierapportage 2018, waarin de energieverbruiken van de scholen wordt vergeleken met het maximale
Nadere informatieBorrelhapjes met energie
Borrelhapjes met energie Keuzeopdracht voor biologie bovenbouw vwo Een practicum over voedingstoffen, voedingsmiddelen en energie Voorkennis: kennis over voeding uit de onderbouw biologie/verzorging. Termen
Nadere informatieLOPUC. Een manier om problemen aan te pakken
LOPUC Een manier om problemen aan te pakken LOPUC Lees de opgave goed, zodat je precies weet wat er gevraagd wordt. Zoek naar grootheden en eenheden. Schrijf de gegevens die je nodig denkt te hebben overzichtelijk
Nadere informatieDe gesloten kas. finale opdracht voor de. Alympiade 2008
De gesloten kas finale opdracht voor de Alympiade 2008 Garderen, 14 en 15 maart 2008 1 VOORAF: WERKWIJZER FINALE WISKUNDE A-LYMPIADE 2008 Lees eerst de volledige tekst van de opdracht door zodat je weet
Nadere informatie