Contactpersoon: H.E.P. Tattje Doorkiesnummer: Datum: 17 november 1997 Ons kenmerk: INF97/TIOS-TJE/250 Onderwerp: Verplaatsing zendmasten

Transcriptie

1 Vakgroep TIOS Faculteit Electrotechniek Universiteit Twente Postbus AE Enschede Universiteit Twente Aan provincie Utrecht t.a.v.dhr W.J. Tienstra Postbus TH Utrecht Contactpersoon: H.E.P. Tattje Doorkiesnummer: Datum: 17 november 1997 Ons kenmerk: INF97/TIOS-TJE/250 Onderwerp: Verplaatsing zendmasten Geachte heer Tienstra In uw brief van 25 juni 1997 vraagt u om een second opinion over: 1- de risico s van storing aan apparaten en de mogelijkheden van opheffing van storing op de nieuwe locatie: 2- de mogelijkheden van verplaatsing naar Kootwijk of Zeewolde: 3- de mogelijkheden van uitruil met andere frequenties. zoals FM en digitale radio. 1 - Storing aan apparatuur. Aan het document FEL-94-C057 valt weinig toe te voegen. Er zijn drie scenario s. Het eerste is de zenders te verplaatsen naar een locatie waar geen storing te verwachten is. Het tweede is alle kabels die de gebouwen.zoals woonhuizen en kantoren, binnengaan te filteren en een kooi van Faraday om het gebouw te construeren zodat de veldsterkte binnen het gebouw laag is. er treedt dan binnen de gebouwen geen storing meer op. Dit is een afdoende maar kostbare oplossing, die wellicht niet bij alle bestaande gebouwen uitvoerbaar is. Ten derde kan men en aanzien van de constructie van een kooi van Faraday en alleen daar waar problemen optreden maatregelen nemen. b.v. door filters bij de gestoorde apparatuur te plaatsen. 1

2 Belangrijk is een opmerking gemaakt door RDR over de interpretatie van de veldsterkte grenzen. Ook beneden een veldsterkte van 1V/m kunnen er problemen zijn. en bij hogere veldsterkten kunnen er situaties zijn die niet met het plaatsen van filters op te lossen zijn. De alleen filters plaatsen' strategie heeft als voornaamste bezwaar dat. wanneer de bekabeling in het gebouw wordt gewijzigd of nieuwe apparatuur wordt geplaatst. er opnieuw storingoverlast kan optreden. Er wordt dus voortdurend achter de feiten aangelopen. Onduidelijk is ook hoe met problemen rond oudere apparatuur, bestand tegen 1 V/m, zal worden omgegaan daar waar de veldsterkte groter is dan 1 V/m. Voorbeelden: Oudere of onvoldoende geïmmuniseerde telefoontoestellen en randapparatuur. Een wat oudere videorecorder met instraling op de videokoppen is slecht tot onmogelijk te immuniseren. Audioapparatuur waar wat langere kabels aangesloten zijn kan last hebben van storing, ook al voldoet het aan een storingsnorm wat betreft de veldsterkte. Meet- en regelapparatuur in gebruik bij boerderijen met lange kabels is niet steeds te immuniseren. Vergelijking van de bestaande situatie in Lopik/IJsselstein met de voorgestelde locatie tussen Benschop en Montfoort levert op dat de kans op storingen in de nieuwe locatie evenredig vermindert met het aantal aanwezige woningen en bedrijven binnen met name de 3V/m contour en in mindere mate binnen de 1 V/m contour. Voor boerderijen zijn er geen significante verschillen tussen de beide locaties. De mogelijkheden tot het opheffen van storingen zijn naar alle waarschijnlijkheid in de nieuwe locatie beter beheersbaar. gelet op de geringere veldsterkte waaraan de bebouwing is blootgesteld. Desondanks zullen ook in de nieuwe situatie steeds weer nieuwe probleemgevallen ontstaan. Conclusie 1. De kans op storing aan apparatuur is in de nieuwe situatie vele malen lager in te schatten dan in de huidige situatie. Ditzelfde geldt voor de mogelijkheden om storingen te verhelpen. Desondanks zullen ook in de nieuwe situatie probleemgevallen ontstaan. 2- Mogelijkheden van verplaatsing. De vraag is of het mogelijk is de huidige 675 khz zender te verplaatsen naar Kootwijk- Radio of Zeewolde. Dezelfde vraag voor de 1395 khz zender en de back-up zenders 747 khz en 1008 khz. De laatste twee fungeren als back-up voor de hoofdzenders te Zeewolde. die op dezelfde frequentie uitzenden. Ze zijn alleen in gebruik als de hoofdzenders te Zeewolde zijn afgeschakeld. Door de RDR wordt als bezwaar tegen de verplaatsing genoemd de verzorgingstekorten die zouden ontstaan ten opzichte van de huidige situatie. Hierbij passen de volgende opmerkingen: 2

3 Indien als norm een veldsterkte van 77 dbµv/m gehanteerd wordt. is in de huidige situatie geen sprake van een landelijke dekking niet alleen in het zuiden van Limburg maar ook. zoals impliciet in brief HDTP, RDR TO aangegeven, wordt in het oosten en noordoosten van Nederland deze veldsterkte niet gehaald. Door het verplaatsen van de zenders naar Kootwijk of Zeewolde wordt de verzorging van het zuiden van Limburg er niet beter op, echter de verzorging van het oosten en noordoosten van Nederland gaat er sterk op vooruit. Het globale plaatje gevoegd bij brief HDTP,'RDR' TO is de uitkomst van een computermodel. Het is onwaarschijnlijk dat de verzorging van Zeeuws-Vlaanderen zo veel slechter zal worden, gegeven de goede bodemgeleiding in geheel Zeeland en Zuid-Holland. Het is met het toegestane vermogen, ook in de huidige situatie niet mogelijk een dekkingvoor heel Nederland te krijgen. Een oplossing is op die plaatsen waar de veldsterkte te gering wordt geacht steunzenders te plaatsen, dat is voor de 675 khz in het zuiden van Limburg. Hierbij moet worden aangetekend dat de frequentie voor een steunzender een andere dient te zijn dan die voor de hoofdzender. Creativiteit in het zoeken naar een geschikte frequentie kan internationale problemen voorkomen. voor de back-up zenders is dat wellicht niet nodig omdat het in gebruik hebben van deze zenders steeds een tijdelijke situatie zal zijn en er al steunzenders in het zuiden van Limburg staan. De sterkte van de grondgolf van de 1395 khz zender is ongeveer 15 db zwakker als die van de 675 khz zender voor een landelijk dekking zijn meerdere steunzenders nodig. Misschien is het beter deze zender als 'tweede garnituur` te beschouwen. `s avonds is deze frequentie gedurende een paar uur in gebruik door Trans World Radio met een hoogvermogen zender waarschijnlijk vanuit Albanie. Ontvangst van de Nederlandse zender is dan niet mogelijk. Na zonsondergang wordt de ontvangst van middengolfzenders in het verzorgingsgebied bemoeilijkt door fading. Behalve de grondgolf wordt nu ook een ruimtegolf ontvangen en fading ontstaat door interferentie van de ruimtegolf en de grondgolf. Vergroten van het uitgezonden vermogen is geen goede oplossing omdat dan zowel grondgolf als ruimtegolf sterker worden. Voor de 1395 khz geldt dit des te meer omdat de sterkte van zijn grondgolf veel geringe is dan die van de 675 khz zender. De EMC problematiek. Het nu geïnstalleerde vermogen bij Zeewolde 4x 500 kw, (met eventuele antenneversterking ) en 2x 400 kw is zo groot dat niet te verwachten is dat de opstelling van een 120 kw zender de situatie wezenlijk zal verslechteren. hoewel een ontstoring die effectief is voor het kortegolf gebied dat niet hoeft te zijn voor de middengolf. De situatie bij Kootwijk-Radio is gunstig wat betreft de EMC problematiek gegeven de uitgestrektheid van het terrein. Er zijn geen woonhuizen op het terrein aanwezig. Er is dan tevens een bestemming voor het binnenkort leegstaande hoofdgebouw. De haalbaarheid van verplaatsing naar Kootwijk is vanuit technisch oogpunt te verdedigen maar dient vanuit andere overwegingen sterk te worden betwijfeld. 3

4 Op het ogenblik speelt hier de problematiek van de aanvraag van een hoogvermogen langegolfzender Radio Delta. Een voorstel nog meer zenders te plaatsen is zeker nu niet verstandig. Final acts. Oorspronkelijk in 1975 was de locatie van de 675 khz gepland bij Roermond. Een tweede verandering van locatie hoeft toch niet op voorhand op bezwaren van andere ITU landen te stuiten. temeer daar op deze frequentie geen andere zenders in de nabije omgeving actief zijn. De 747 en 1008 khz hoofdzenders staan al te Zeewolde, plaatsing van back-up zenders ter plaatse zal niet op problemen stuiten, zij het dat. teneinde onderhoud te kunnen plegen aan de antennesystemen van de hoofdzenders respectievelijk de back-up zenders. deze niet dicht bij elkaar kunnen staan. Dat betekent dus dat een nieuw zendstation in de polder ingericht moet worden. Verplaatsing van de 1395 khz zender zal vermoedelijk niet op bezwaren stuiten omdat andere gebruikers van deze frequentie duizenden kilometers ver weg zijn. Conclusie 2 Er zijn geen technische redenen op voorhand af te zien van het verplaatsen van de 675 khz en de 1395 khz zender naar Kootwijk of Flevoland. verplaatsing van de 747 en 1008 khz zenders naar Flevoland zal geen problemen geven, als voldoende afstand tot de bestaande antennesystemen wordt bewaard. 3- Gebruik van andere frequenties. De vraag is of het mogelijk is de uitzendingen die nu plaats vinden op 675 khz ook op een andere frequentie kunnen plaatsvinden. Gedacht wordt aan de FM omroepband, of digitale radio. Met een middengolfzender van voldoende vermogen en opgesteld op een geschikte locatie is het mogelijk vrijwel geheel Nederland te verzorgen. Met een FM zender ( een zender die werkt in de FM frequentie band) is dat niet mogelijk, onder normale omstandigheden is de straal van het door de zender verzorgde gebied beperkt tot de radiohorizon. Een FM zender met de zendantenne geplaatst op 100 meter hoogte komt niet verder dan 40 km. Voor de verzorging van heel Nederland zijn dan een tiental zenders nodig. die ieder een eigen frequentie hebben. Frequentiehergebruik. dezelfde frequentie wordt op grote afstand opnieuw gebruikt zodat met minder frequenties kan worden volstaan is een hachelijke onderneming, bij temperatuurinversies in de atmosfeer. die regelmatig in de zomer voorkomen is de reikwijdte van een zender veel groter. Er treedt dan storing op door zenders die dezelfde frequenties gebruiken. Momenteel loopt er op verzoek van de Tweede Kamer een onderzoek naar het aantal technisch beschikbare FM en AM frequenties. Hierbij dient bedacht te worden dat er veel verzoeken voor het gebruik van FM frequenties zijn. met name door lokale 4

5 omroepen en andere exploitanten van commerciële radiozenders. De uitkomst van dit onderzoek is op zijn best dat er meer frequenties te verdelen zijn en dat de dekkingsgraad v oor de commerciële omroepen wordt vergroot. Dat er frequenties over zullen zijn is onwaarschijnlijk te achten. Digitale audio broadcasting (DAB) zal zeker het aantal beschikbare frequenties vergroten. Ontvangst is niet mogelijk met een gewone FM radio, het frequentiegebied en de gebruikte modulatie is anders. Als zo`n nieuw systeem al aanslaat, dan duurt het toch jaren voordat voldoende gebruikers DAB kunnen ontvangen. Tot dan is het niet interessant voor een commerciële radiozender exploitant. Conclusie 3 Voor NOZEMA is het opgeven van de 675 khz geen optie, omdat er geen landelijk dekkend alternatief op de FM omroepband aanwezig is. Het is te betwijfelen of op basis van het lopende onderzoek van Verkeer en Waterstaat de landelijke dekking voor commerciële omroepen kan worden bereikt. Litteratuur en geraadpleegde documenten: 1-70 jaar radio-omroepzenders in.nederland. Kluwer technische boeken MG-Zendstation Flevoland. J.J. Bliek. Radio Bulletin april Zendantenne MG-Zendstation Flevoland. J.J. Bliek. Radio Bulletin juni CCIR Rec Ground-wave propagation curves for frequencies between 10 khz and 30 MHz. 5- Radio ontvangst III. R. Swierstra. J. van Campen Verplaatsingsvoorstel Radiozendmasten met 8 bijlagen. Provincie Utrecht dienst ruimte en groen Toelichting berekeningen. H.K.Leonhard. HDTP/RDR/ TO. NOZEMA : de draadloze oprit naar de infobahn. R. Vader Informatie & Informatiebeleid. 9- Digital Audio Broadcasting developments in the Netherlands. broadcast/1 2dab.htm 10- Elektromagnetische compatibiliteit. J.J. Goedbloed. Kluwer Ik hoop dat deze second opinion voor u voldoende is. Met vriendelijke groet., Ir. H.E.P. Tattje 5