Uitgebreide routebeschrijving

Transcriptie

1 Groepsreis Indonesië: Soenda Eilanden Draken en kampongs in het 'andere' Indonesië Reiscode: Groepsgrootte: Aantal dagen: SSN Uitgebreide routebeschrijving Route Welkom Adembenemend natuurschoon, sluimerende vulkanen, prachtige stranden, groene sawa's en een vriendelijke bevolking zijn de ingrediënten van deze mooie reis over de eilanden Bali, Lombok, Sumbawa, Komodo en Flores. Je bezoekt traditionele stammen als de Ngada en de Sasak en ziet de drie gekleurde meren van de vulkaan Kelimutu. Je gaat op zoek naar de angstaanjagende draken van het eiland Komodo en relaxt op de stranden van de Gili Eilanden en Sumbawa Besar. Kortom: een Indonesië groepsreis vol hoogtepunten in de Gordel van Smaragd! Dag tot dag schema Hieronder vind je een overzicht met de dag-tot-dag beschrijving. Vervoer Route Overnachting 1 Vliegtuig Vertrek Amsterdam Vliegtuig 2 Bus,Vliegtuig Aankomst Denpasar Ubud Ubud (Bali) 3 Ubud Ubud 4 Boot,Bus Ubud Padangbai Gili Eilanden Gili Eilanden (Lombok) 5 Gili Eilanden Gili Eilanden

2 6 Boot,Bus Gili Eilanden Lingsar Narmada Tetebatu Tetebatu 7 Tetebatu Tetebatu 8 Bus Tetebatu Sumbawa Besar Sumbawa Besar (Sumbawa) 9 Sumbawa Besar / Excursie Pulau Moyo Sumbawa Besar 10 Bus Sumbawa Besar Bima Bima 11 Boot,Bus Bima Komodo / Rinca Komodo / Rinca 12 Boot Komodo / Rinca Labuhan Bajo Labuhan Bajo (Flores) 13 Bus Labuhan Bajo Ruteng Ruteng 14 Bus Ruteng Bajawa Bajawa 15 Bajawa / Excursie Ngada-dorpen en Warmwaterbronnen Bajawa 16 Bus Bajawa Ende Ende 17 Bus Ende Kelimutu-vulkaan Maumere Maumere 18 Bus,Vliegtuig Maumere Denpasar Sanur Sanur (Bali) 19 Sanur / Excursie Tempels en Barong dansvoorstelling Sanur 20 Sanur Sanur 21 Bus,Vliegtuig Sanur Denpasar Amsterdam Vliegtuig 22 Vliegtuig Amsterdam Aankomst in Nederland Dag tot dag beschrijving Dag 1: Vertrek Amsterdam Vandaag begint je groepsreis 'Indonesië: Soenda Eilanden'. Je vliegt van Amsterdam naar Indonesië en komt de volgende dag aan op de luchthaven van Denpasar. Daar word je opgewacht door je reisbegeleid(st)er. Hij/zij brengt je naar één van de interessantste plaatsen van het eiland Bali, Ubud. Dag 2: Aankomst Denpasar Ubud Ubud is het culturele centrum van het eiland en al jaren in trek bij kunstenaars en kunstliefhebbers. Je zult hier geen problemen hebben om je eerste rupiahs uit te geven aan houtsnijwerk, manden, sieraden, antiek, kleding, batik of schilderijen. In de omliggende dorpjes heeft de religie nog een sterke invloed. Niet alleen zijn in ieder dorp tempels gebouwd, ook ieder gezin heeft een huistempeltje. Regelmatig kom je vrouwen in prachtige sarongs tegen, die hoog opgestapelde offergaven (op hun hoofd) naar de tempel brengen.

3 Dag 3: Ubud Vrije dag. Ubud is de ideale bestemming voor de sportieve liefhebber van natuur en buitenleven. Wie van wandelen en fietsen houdt kan in de directe omgeving zijn hart ophalen. Prachtige sawa's met ploegende buffels, ruige bergen en een lokale cultuur die zich goed staande houdt zijn enkele van de ingrediënten tijdens je verblijf in Ubud. TIP: Je kunt er voor kiezen een facultatieve fietstocht te maken. De tocht begint even buiten Ubud zodat je direct tussen de mooie sawa's in de omgeving van Ubud rijdt. Naast het fietsen wandel je een stukje door de rijstvelden waar je kunt zien hoe rijst geoogst of geplant wordt. Je bezoekt ook een schooltje (buiten de vakantieperiode) en een Balinese tempel. De tocht eindigt bij de µcompound van een Balinese familie zodat je een indruk krijgt hoe men daar leeft. Vervolgens fiets je terug naar het hotel, waar je tegen de middag weer aankomt. Dag 4: Ubud ± Padangbai ± Gili Eilanden Vanuit de haven van Padangbai vervolg je de reis per ferry naar het eiland Lombok. Na aankomst in de ferryhaven reis je naar het plaatsje Bangsal, vanwaar je met een vlerkprauw naar Gili Air of Gili Meno wordt gebracht. Hier vind je koraalriffen, wit zandstrand en heerlijke schaduwbomen. Je kunt er prima zwemmen, snorkelen en luieren. Dag 5: Gili Eilanden Vrije dag. Je kunt deelnemen aan een optionele snorkelexcursie. Per vlerkprauw ga je naar een gebied waar de kans groot is om, al snorkelend, zeeschildpadden te zien zwemmen. Na dit avontuur brengt de prauw je naar een plek waar het mooi snorkelen is, boven een koraaltuin met vele soorten kleurrijke vissen. Dag 6: Gili Eilanden ± Lingsar ± Narmada ± Tetebatu Je vaart terug naar Lombok en rijdt vervolgens het binnenland in. Allereerst ga je naar het tempelcomplex Lingsar met haar heilige alen, waar zich twee uit 1714 daterende tempels bevinden. Eén van de tempels is gewijd aan het hindoeïsme, de ander aan de oude godsdienst van de Sasaks, de oorspronkelijke bewoners van Lombok. De naam van deze religie die een mengsel is van µadat en elementen uit de islam, is Wetu Telu. Via Mataram, de hoofdstad van Lombok, rijd je naar het tuinencomplex uit 1805 van Narmada, met de 'bron van de eeuwige jeugd', waar je kunt lunchen. 's Middags arriveer je in het schitterend aan de voet van de Rinjani vulkaan (3726 m) gelegen plaatsje Tetebatu, waar je twee nachten logeert. Dag 7: Tetebatu Vrije dag. Liefhebbers kunnen deelnemen aan een van de optionele excursies. De ochtendexcursie is een wandeling die direct vanuit het hotel start. Deze mooie wandeling gaat balancerend over smalle sawadijkjes, over de onderste flanken van de vulkaan. In de bergjungle kun je soms bijzondere soorten apen zien. Je kunt met openbaar vervoer terug naar het hotel of in ongeveer 1½ uur terug wandelen. TIP: Na de lunch kun je deelnemen aan de optionele excursie naar het weversdorp Pringasela. Je hebt uitgebreid de tijd om dit dorpje en het hele proces van weven te bekijken. Vervolgens rijd je naar een pottenbakkersdorp, waar je het hele procedure van pottenbakken kunt zien.

4 Dag 8: Tetebatu ± Sumbawa Besar Je reist per ferry vanuit Labuhan Lombok naar Poto Tano op het volgende eiland in de archipel: Sumbawa. De bus gaat mee op deze bootreis. Sumbawa is een vrij streng islamitisch eiland, in het bijzonder de regio Bima. De weg over Sumbawa voert langs fotogenieke, op palen gebouwde Buginese huizen Met een beetje geluk kom je buffelraces tegen in één van de traditionele dorpen. Je arriveert in de hoofdstad Sumbawa Besar, met haar oude, houten sultanspaleis uit Als je geluk hebt kunnen we overnachten in een prachtig exotisch hotelletje, bestaande uit bungalowtjes op palen. Het hotel ligt aan het strand, waar je kunt snorkelen. Het hotel wordt ook vaak gebruikt door de plaatselijke overheid voor ontmoetingen, in dat geval wijken we uit naar een eenvoudig hotel in de stad. Dag 9: Sumbawa Besar / Excursie Pulau Moyo Vrije dag. Je kunt er een rustdag van maken en heerlijk genieten van het strand. Het koraalrif ligt precies voor het hotel, en met je snorkel zwem je er vanaf het strand direct boven. Ook kun je een facultatieve excursie per boot maken naar het natuurreservaat Pulau Moyo, waar je ideaal snorkelwater aantreft! Een enkel rif in Nusa Tenggara kan een kleine duizend vissoorten bevatten, meer dan in alle wateren van Europa samen. De onderwaterwereld is onvoorstelbaar kleurrijk. In het stadje kun je het Sultanspaleis en de bedrijvige markt van Sumbawa Besar bezoeken. Via het hotel wordt een excursie naar een traditioneel dorpje aangeboden. Hier zie je mensen weven, sigaretten rollen van lontarblad en kun je een traditioneel huis van binnen bekijken. Dag 10: Sumbawa Besar ± Bima Je rijdt langs vulkanische berghellingen, vlakten met rijstvelden en via vissersdorpjes naar het havenstadje Bima. Vlak voor Bima liggen uitgestrekte zoutpannen, waar uit zeewater in het droge seizoen zout gewonnen wordt. De haven van Bima is één en al bedrijvigheid; er liggen sierlijke houten vrachtschoeners en lompe metalen schepen. In het droge seizoen tref je in de haven grote hoeveelheden felblauwe zakken zout opgestapeld, bestemd voor Java en Kalimantan. Af en toe wachten waterbuffels op transport naar Jakarta en Surabaya. Naar Java wordt ook veel voedsel vervoerd: knoflook, sojabonen en vooral sjalotten, hét voornaamste agrarische product van de regio Bima.

5 Dag 11: Bima Komodo / Rinca Je verlaat Bima en rijdt naar Sape, waar je afscheid neemt van je bus en chauffeur. Je begint aan een schitterende boottocht langs de Komodoarchipel. Je slaapt één nacht aan boord van de boot. Slaapzakken zijn niet nodig, want er zijn lakens en kussens aanwezig. Tevens zijn er matrasjes aanwezig voor mensen die op het dek willen slapen. Onderweg is het mogelijk te zwemmen en te snorkelen. De kapitein weet er de mooiste plekjes voor. De overtocht naar Komodo duurt, afhankelijk van de rust in de zee, circa 5 uur. * Het entreegeld/'conservation fee' voor Komodo NP betaal je ter plekke, aangezien dit bijzonder sterk aan wisseling onderhevig is. Reken op een bedrag van circa IDR. TIP: Uiteraard kun je tijdens een optionele wandeltocht op Komodo op zoek naar de indrukwekkendste bewoner van Nusa Tenggara, de Komodovaraan (de grootste hagedis ter wereld) die inheems is op Komodo, Rinca en West- Flores. Dit robuuste dier kan 3 meter lang worden en 150 kilo zwaar. Pas in het begin van de 20ste eeuw werd dit zwaargewicht in het westen bekend, mede vanwege het feit dat Komodo onbewoond was. Nadat het eiland Komodo als verbanningsoord voor ongewenste elementen in gebruik was genomen, begonnen geruchten de ronde te doen over bloeddorstige 7 meter lange 'draken'. De reuzenhagedis vertoont lichamelijke overeenkomst met de slang: zijn kaken kunnen onafhankelijk van elkaar bewegen, zodat het dier zijn prooi naar binnen kan werken in stukken die letterlijk groter zijn dan zijn bek. Zijn heen en weer schietende gevorkte tong is zowel reuk- als smaakorgaan. De komodovaraan is één van de best toegeruste roofdieren; hij heeft een krachtige staart om zijn prooi neer te halen en sterke kaken met gekartelde tanden om zijn slachtoffer van zijn ingewanden te ontdoen. Zijn speeksel en maagsappen zijn uiterst krachtig; ze verteren horens, botten en haar van de prooi. Op Komodo leven naast de Komodovaranen ook herten, wilde paarden, het grootpoothoen en kuifkaketoes. Als je mee gaat op de wandeling over Komodo, luister dan goed naar de instructies van de met een stok gewapende lokale gids en blijf als groep bij elkaar. Na de wandeling scheep je weer in en vaart in ruim 1½ uur verder naar het eiland Rinca. Hier wordt het anker uitgegooid voor de overnachting aan boord. Dag 12: Komodo / Rinca Labuhan Bajo Na het ontbijt ga je aan wal op Rinca. Met een gids kun je hier een optionele wandeling over het eiland maken (van 1½ - 2 uur). Deze voert je door een savanneachtig landschap met prachtige weidse uitzichten over de zee en het eiland. Met enig geluk zie je behalve varanen nog wilde paarden, buffels, herten en apen. Het eiland is begroeid met kreupelhout, cactussen en zelfs lontarpalmen. Wederom ga je aan boord en vaart verder. Onderweg kan bij Bidadari gesnorkeld en gezwommen worden. In de namiddag arriveer je in het charmante Labuhan Bajo op het eiland Flores. 's Avonds kun je genieten van heerlijk seafood, terwijl de zon de blauwe baai langzaam rood kleurt. Voor het beste uitzicht op de haven moet je de Pramuka beklimmen, de heuvel net ten zuiden van het dorp. Vooral bij zonsondergang kan het uitzicht spectaculair zijn.

6 Dag 13: Labuhan Bajo ± Ruteng Je rijdt een prachtige route vol bochten naar Ruteng. Het dorre landschap van West-Flores wordt steeds groener naarmate je Ruteng nadert; vol bloemen als de rode hibiscus en de flamboyant. Je passeert bamboebossen, rijstterrassen en rokende vulkanen. Ruteng is een klein, overwegend katholiek stadje met een levendige winkel- en marktwijk. Eventueel kun je 's middags een bezoek brengen aan de kathedraal of een wandeling langs de rijstvelden maken. Ruteng is ook het centrum van de Manggarai-stam. Het meest spectaculaire gebruik van deze stam is het houden van µcaci (zweepgevechten) waarbij de deelnemers elkaar afranselen met zwepen van buffelhuid. Het is een belangrijk deel van de traditionele huwelijksgebruiken, ook bij de katholieke huwelijkssluiting. Het 'seizoen' loopt van eind juni tot eind augustus. Het bijwonen van zo'n bruiloft is zeker de moeite waard. Wie zich netjes kleedt en gedraagt, wordt meestal als een eregast onthaald. Op de markt van Ruteng worden de fraaie Manggarai omslagdoeken verkocht, gemaakt van zwart katoen en versierd met kleurig borduursel. Dag 14: Ruteng ± Bajawa Het eerste deel van de route naar Bajawa voert je door dichtbegroeide bergland. Later wordt dit landschap opener en heb je spectaculaire uitzichten op de zee, de vele vulkaantoppen en grillig gevormde lavastromen. 's Middags kom je aan in de kleine plaats Bajawa in het district Ngada. In Ngada zijn de traditionele gebruiken beter bewaard gebleven dan in enig ander deel van Flores. De bewoners zijn bijna allemaal katholiek, maar blijven betekenis hechten aan hun megalieten en de animistische voorouderverering. Dag 15: Bajawa / Excursie Ngada-dorpen en Warmwaterbronnen TIP: Bajawa is de uitvalsbasis voor een optionele dagtocht naar verschillendetraditionele Ngada-dorpen, zoals Bena. Bena ligt aan de voet van de Inarie-vulkaan en heeft ook verschillende terrassen met megalithische stenen. Het zijn offer- en ontmoetingsplaatsen waar de dorpsoudsten beslissingen nemen die invloed hebben op hun relaties met het bovennatuurlijke. Zij handhaven ook de µngadu een als mannelijke voorouder beschouwde offerpaal die er uitziet als een soort parasol, bestaande uit een bewerkte paal met een rieten puntdak. De µngadu vormt een paar met de µbhaga een aan de vrouwelijke voorouders gewijd huisje met een opening aan de voorkant. De traditionele huizen van Bena hebben steil aflopende, hoge daken van gras. Sommige zijn bekroond met het beeld van een krijger met een speer. Als je door Bena loopt, lijkt het alsof je een flinke sprong terug in de tijd hebt gemaakt. Na het bezoek aan de traditionele Ngada-dorpen ga je naar de warmwaterbronnen van Soa, waar je lekker kunt poedelen. De bron wordt verwarmd door een vulkaan, het stromende water heeft er natuurlijke badkuipen in de rotsen uitgesleten. Dag 16: Bajawa ± Ende Je vervolgt je reis door Indonesië per bus door het midden van het bloemeneiland Flores. De bergen worden steeds hoger en ruiger. Onder je stroomt een rivier die de grillig gevormde rijstterrassen bevloeit. De eindbestemming vandaag is Ende, gelegen aan de zuidkust van het eiland. Met een bevolking van ongeveer inwoners is het de grootste stad op Flores. Ende was ook de plaats van een koninkrijk dat aan het eind van de 18de eeuw bestond.

7 Dag 17: Ende ± Kelimutu-vulkaan ± Maumere Verder naar één van de hoogtepunten van Flores; de Kelimutu-vulkaan. Hier kun je genieten van een adembenemend panorama over de volle pracht van het natuurschoon vanaf de vulkaantop, mits het weer het toelaat. Het mysterieus gekleurde trio van de diepe kratermeren van de Kelimutuvulkaan is prachtig. De kleuren worden bepaald door in de meren opgeloste mineralen. Vanwege het variërende gehalte aan mineralen en de wisselende lichtinval nemen de meren een verscheidenheid aan kleuren aan. Meestal beschreven als lichtgroen, turkoois en zwart, zijn ze ook gezien als zeegroen, chocoladebruin, donkerblauw en zelfs rood. De kleuren steken als edelstenen af bij de diepgrijze, lavakleurige omgeving. Het geheel doet buitenaards aan. In de meren wonen geesten van de voorouders van de tegenwoordige bewoners. Die van oude mensen in één meer, die van jonge mensen in een ander en die van heksen in het derde. Na dit spektakel rijd je door naar Maumere, aan de noordkust van Flores. Het is wederom een schitterende rit met mooie uitzichten over de baaien en het bergland. Je kunt in Maumere luieren of een traditioneel wevers- of vissersdorp bezoeken. Dag 18: Maumere ± Denpasar ± Sanur Je vliegt terug naar Denpasar op Bali. Je overnacht in Sanur, waar je nog driemaal kunt genieten van een zwoele tropennacht, een swingende disco kunt bezoeken, je laatste souvenirs kunt kopen of een portie saté kunt nemen. Je logeert in een hotelletje met zwembad (onder voorbehoud van beschikbaarheid). Dag 19: Sanur / Excursie Tempels en Barong dansvoorstelling Vrije dag. Je kunt er voor kiezen deel te nemen aan een facultatieve tempeltour. De dag begint met een Barong dansvoorstelling in Denpasar. Daarna bezoek je de Pura Taman Ayun tempel in Mengwi en vervolgens de bekende tempel Tanah Lot gelegen in de zee, waar je ook in de buurt kunt lunchen. Aan het begin de middag ben je weer terug in je hotel. Dag 20: Sanur Vrije dag. Lekker slenteren op het strand door de kabbelende golfjes, even zwemmen in de verkwikkende zee en nog rozig van een ontspannende Balinese massage in de schaduw van een overhangende palm je boek lezen; dit zijn enkele ingrediënten voor een µluier dag. In de directe omgeving zijn diverse watersporten te beoefenen zoals surfen, waterskiën, duiken, zeilen en vissen. Dag 21: Sanur ± Denpasar ± Amsterdam Een deel van de dag kun je nog vrij besteden en plezier te beleven aan zon, zee en strand. Vandaag vlieg je terug naar Nederland, waar je de volgende dag arriveert. Dag 22: Amsterdam Aankomst in Nederland. Hier komt er helaas een einde aan deze fantastische Indonesië groepsreis. Aanvullende informatie reis

8 Wat is inclusief? internationale vluchten; binnenlandse vlucht Maumere-Denpasar; alle transport met (mini)bus; boottransfers; cruise Sumbawa-Komodo-Rinca-Flores; alle overnachtingen met ontbijt; maaltijden aan boord gedurende cruise (dag 11 lunch & diner / dag 12 ontbijt & lunch); entreegeld Mangarai Barat; Nederlands- of Engelstalige reisbegeleiding; luchthavenbelastingen voor internationale vlucht; brandstofheffing; compensatie CO2 uitstoot Wat is exclusief? overige maaltijden; optionele excursies; overige entreegelden; camera fee/conservation fee/entreegeld Komodo NP; camera fee/entreegeld Kelimutu; visum; fooien; boekingskosten; bijdrage Calamiteitenfonds; reis- en annuleringsverzekering Landarrangement Het is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken. Je regelt dan zelf de internationale vluchten en de transfer bij aankomst en vertrek. Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgens programma. Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannen past. Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we, tegen betaling, nog een extra overnachting bij aankomst moeten regelen. Ook de transfer bij aankomst kan Shoestring op individuele basis voor je regelen. Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig. Houd hier rekening mee voordat je zelf tickets gaat reserveren. Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn. Daarnaast zijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen. Voor sommige periodes kan de prijs van het landarrangement afwijken van de rest van het jaar, denk hierbij aan festivalreizen. Wanneer de prijs van het landarrangement aangepast is, wordt dit vermeld onder het 'laatste nieuws'. De kosten van het landarrangement in 2016 voor deze reis bedragen Extra kosten Zakgeld: Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimum bedrag voor je maaltijden, drankjes, optionele excursies, entreegelden, ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien. Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangt natuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon, souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen. Reisdocumenten

9 Reisdocumenten Als je over de Nederlandse of Belgische nationaliteit beschikt, hoef je voor deze reis voor vertrek geen visum te regelen. Wel dien je te beschikken over een geldig reisdocument. Houders van een Nederlands of Belgisch paspoort die voor toeristische redenen Indonesië bezoeken kunnen een gratis visum verkrijgen bij een kleine selectie van lucht- en zee havens. Dit gratis visum is geldig voor maximaal 30 dagen en kan niet worden verlengd of omgewisseld voor een ander type visum. Aankomst dag en vertrek dag worden meegeteld. Het gratis visum kan alleen worden verkregen als aankomst en vertrek op (een combinatie van) onderstaande luchthavens is Het gratis visum is verkrijgbaar op de onderstaande luchthavens: Medan op Sumatra (Kualanamu Airport) Jakarta op Java (Soekarno-Hatta Airport) Denpasar op Bali (Ngurah Rai Airport) Arriveer of vertrek je via een andere luchthaven of haven in Indonesië, dan heb je het visum nodig dat je ter plaatse kunt regelen bij aankomst op de luchthaven. Dit visum kost $35,- en is maximaal 30 dagen geldig. Indien je dus bijvoorbeeld, aankomt op de luchthaven van Jakarta en vertrekt vanaf de luchthaven van Lombok, dan zal je bij aankomst in Indonesië een visum moeten kopen. Indien je, bijvoorbeeld, aankomt op de luchthaven van Medan en vertrekt vanaf de luchthaven van Bali, dan is het niet meer nodig een visum bij aankomst te kopen. Indien je dus aankomt op de luchthaven van Medan, Jakarta of Bali maar van een andere luchthaven dan Medan, Jakarta of Bali vertrekt, zal je het visum bij aankomst in Indonesië moeten aanschaffen. Indien je langer dan 30 dagen in Indonesië wenst te verblijven, dan moet je je visum voor vertrek regelen bij de Indonesische ambassade in Den Haag of Brussel. Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie over de benodigde reisdocumenten (zoals paspoort). Kijk op de website van Visumloket wat je naar ons moet opsturen: Nederlandse reizigers bezoeken shoestring.visumloket.nl Belgische deelnemers bezoeken shoestring.visumloket.be Beschik je niet over een Nederlandse of Belgische nationaliteit? Neem dan zelf contact op met de betreffende ambassade(s) om je eventuele visum te regelen. Meereizen kind met ouder met andere achternaam Wanneer een kind meereist met een ouder met een andere achternaam dan kan gecontroleerd worden of er daadwerkelijk een ouder-kindrelatie is. Doel van deze extra controle is om kindontvoeringen tegen te gaan. Sommige landen eisen een verklaring waaruit blijkt dat de meereizende volwassene ook daadwerkelijk de ouder is of het gezag heeft. Informeer hiernaar bij de ambassade of het consulaat van het land van bestemming. Op de site van de Koninklijke Marechaussee kun je een toestemmingsformulier downloaden. Reist een kind mee met iemand anders dan de ouders, bijvoorbeeld een familielid, dan eisen sommige landen een verklaring waarin de ouders toestemming geven voor deze reis. U kunt bij de ambassade of het consulaat van het land van bestemming informeren naar de toelatingseisen die voor dit land gelden.

10 Accommodatie en transport Vervoer De gebruikte vervoersmiddelen tijdens deze reis zijn zeer divers. Gedurende het grootste deel van de reis heb je een eigen bus ter beschikking. Verwacht tijdens deze reis geen luxe toeristenbussen. Op Sumbawa en Flores maken we gebruik van ingehuurde lokale bussen. De bussen hebben geen airconditioning en de beenruimte laat soms voor onze westerlingen iets te wensen over, maar dat is ook een deel van de charme van reizen in dit deel van Indonesië. We gebruiken de openbare lokale ferry voor de tocht van Lombok naar Sumbawa Besar en charteren prauws voor de overtocht naar de Gili Eilanden. In Sape op het eiland Sumbawa stap je op een eigen boot die je in twee dagen door het Komodo Nationaal Park naar Labuhan Bajo voert. Een heerlijk ontspannen cruise. Het entreegeld/'conservation fee' voor Komodo N.P. betaal je ter plekke; het is namelijk zeer sterk onderhevig aan veranderingen. Volgens de laatste berichtgeving rupiah per persoon (circa 26 euro). Vanaf Flores vlieg je naar Bali. Voor deze binnenlandse vlucht tussen Maumere en Denpasar geldt een maximum gewicht aan baggage van 10 kilo (voor elke kilo extra dien je ter plekke een bedrag bij te betalen). Vertrekbelasting: Houd er rekening mee dat je bij vertrek uit Indonesië op de luchthaven vertrekbelasting dient te betalen. Ook voor de binnenlandse vluchten. We hebben geen richtbedrag neergezet, omdat dit nogal eens verandert. Reisafstanden Luchthaven Denpasar naar Ubud: 46 km / 1½ uur Ubud naar Gili Eilanden: 60 km / 10 uur (inclusief vaartijd ferry) Gili Eilanden naar Tetebatu: 75 km / 9 uur (inclusief diverse stops onderweg) Tetebatu naar Sumbawa Besar: 150 km / 7 uur (inclusief vaartijd ferry) Sumbawa Besar naar Bima: 250 km / 10 uur (inclusief stops) Bima via Komodo naar Rinca: 8 uur (1½ met de bus, 6½ uur met de boot) Rinca naar Labuhan Bajo: 5 uur (met de boot) Labuhan Bajo naar Ruteng: 120 km / 5 à 6 uur Ruteng naar Bajawa: 145 km / 7 uur Bajawa naar Ende: 124 km / 8 uur Ende via Kelimutu-vulkaan naar Maumere: 7 uur Maumere naar Sanur: 5 uur (incusief vlucht, transfers en wachttijd) Sanur naar luchthaven Denpasar: 20 km / 1 uur NB: De genoemde kale reisduur per dag is sterk afhankelijk van de verkeersdrukte, wegconditie en het weer. De tijd is dan ook uiteraard bij benadering. Accommodatie Tijdens onze reizen door Bali,Lombok, Sumbawa en Flores overnacht je afwisselend in redelijk comfortabele middenklasse hotels en eenvoudige guesthouses. Je hebt dan een tweepersoonskamer, meestal met douche of mandi, niet overal is warm water beschikbaar en toilet op de kamer. Houd er echter rekening mee dat op het eiland Flores de accommodatie beperkt is en daardoor vaak geen andere keuze is dan het eenvoudige hotel waar je verblijft, waar het sanitair niet altijd meewerkt. Daarentegen zal het personeel je altijd willen helpen om het probleem te verhelpen. Bij de selectie van de hotels letten we met name op de locatie, hygiëne en sfeer. De hotels of guesthouses zijn over het algemeen en indien mogelijk gesitueerd in het centrum van de plaats waar we verblijven. Enkele van de geplande hotels hebben een zwembad; fijn om de Indonesische warmte van je af te spoelen! Dat geldt voor de accommodaties in Ubud, Sumbawa Besar, Ende, Maumere en Sanur. In uitzonderlijke gevallen kan het voorkomen dat er andere hotels zonder zwembad gebruikt moeten worden. Als dit zich voordoet zullen we proberen een passend alternatief te vinden. Wifi is voor veel reizigers prettig om (via 'social media') contact met het thuisfront te houden. Slechts enkele hotels beschikken over wifi, de Soenda Eilanden zijn wat betreft nog echt 'een regio 'in ontwikkeling'. Soms is het gebruik van wifi tegen betaling, soms alleen in de lobby van het hotel. Houd er rekening mee dat de kwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal

11 optimaal zijn. Tijdens deze reis wordt één nacht op een boot geslapen. Een eenpersoonskamer is daar niet mogelijk. Reizigers die, zoals velen, alleen boeken, delen een kamer met één of twee medereizigers. We houden er uiteraard rekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht. Mocht je een kamer voor je alleen willen dan kan dat in principe met bijbetaling van een eenpersoonskamertoeslag, mits je het aangeeft bij je boeking (dit geldt niet voor de overnachting aan boord nabij Rinca). Wat betreft driepersoonskamers op de Soenda Eilanden: in de meeste hotels is het mogelijk om een extra bed erbij te laten plaatsen, maar soms is dit alleen een extra matras. In het hotel in Bima zijn de kamers te klein om een extra matras/bed bij te plaatsen. Voor veel reizen kun je voor vertrek al een excursiepakket aanschaffen. Zo ben je ervan verzekerd dat je deel kunt nemen aan de belangrijkste excursies. Mocht het minimum aantal deelnemers van een excursiepakket niet gehaald worden, dan ontvang je de kosten voor vertrek weer terug en kun je ter plaatse gewoon de excursies boeken. Indien er voor deze reis een excursiepakket bestaat, kun je hieronder zien welke excursies er in het pakket zijn inbegrepen. Als er geen excursiepakket voor je reis bestaat dan worden hieronder alleen de losse excursies getoond die je ter plaatse optioneel kunt boeken. Excursiepakket ( 53 ) Excursie Bajawa Ngada-dorpen Details Allereerst rijden we naar de Wolobobo vulkaan. Van hieruit heb je een prachtig uitzicht op de omgeving, de Inerie-vulkaan en de Ebulobo vulkaan. Je maakt een korte wandeling over een oude kraterrand. Je rijdt door koffieplantages naar beneden en gaat met de bus naar traditionele dorpjes aan de voet van de Inerievulkaan. We bezoeken Luba en we wandelen naar Bena. In ieder dorpje zijn naast de traditionele huizen, ngadu en bhaga te zien. Dit is de behuizing van de vrouwelijke en mannelijke voorouders. De gids kan veel vertellen over leven en tradities van de bewoners in Ngada Excursieduur circa 7 uur (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding). Inbegrepen: vervoer, entreegeld, Engelssprekende gids, lunch Niet inbegrepen: fooi, drankjes

12 Gili Air Snorkeltrip Je gaat met een vlerkprauw naar een gebied waar de kans groot is om, al snorkelend, zeeschildpadden te zien zwemmen. Na dit avontuur brengt de prauw je naar een plek waar het mooi snorkelen is, boven een koraaltuin met vele soorten kleurrijke vissen. Na het snorkelen word je weer terug gebracht naar het hotel met de prauw. Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): uur: Vertrek van hotel naar de prauw 10:30 uur: Mogelijkheid tot snorkelen 14:00 uur: Terug in het hotel Komodo Wandeltocht eiland Inbegrepen: boottocht, snorkelmateriaal Niet inbegrepen: fooi Tijdens de wandeling over Komodo ga je, onder leiding en bescherming van rangers, op zoek naar komodovaranen in het wild. Je wandelt over heuvels en door een droge rivierbedding, aan de bomen hangen diverse soorten orchideeën. Een bijzondere ervaring is het als je oog in oog met een 2,5 meter lange varaan komt te staan. Naast varanen kun je vaak ook herten, wilde varkens, kaketoes en vele andere vogels zien. De tocht neemt ongeveer 2 à 3 uur in beslag. Belangrijk: luister goed naar de instructies van de gewapende lokale gids en blijf als groep bij elkaar. 07:00 uur: Vertrek naar vasteland 07:20 uur: Begin wandeling 09:30 uur: Terug naar de boot Rinca Wandeltocht eiland Inbegrepen: wandeling met ranger(s) Niet inbegrepen: entreegeld, fooi Samen met rangers maak je een wandeling over het eiland Rinca. Je gaat op zoek naar de 2,5 meter lange komodovaraan. Deze leeft van de herten, buffels, wilde varkens, apen, paarden en verschillende vogelsoorten die allemaal op dit eiland voorkomen. Het is een prachtige wandeling, deels door een droge rivierbedding, en deels over de heuvels met fantastische panorama's over het savannelandschap van Rinca, de zee en de vele eilanden van het nationale park Komodo. De tocht neemt ongeveer 2 à 3 uur in beslag. Belangrijk: luister goed naar de instructies van de gewapende lokale gids en blijf als groep bij elkaar. 07:00 uur: Vertrek naar vasteland 07:10 uur: Begin wandeling 09:30 uur: Terug naar de boot Inbegrepen: wandeling met ranger(s) Niet inbegrepen: entreegeld, fooi

13 Tetebatu Wandeling Je maakt een wandeling van circa 3 uur onder leiding van een gids. De wandeling voert over de sawadijkjes rond Tetebatu. Het laatste deel van het traject voert door een bos, tegen de helling van de Rinjani vulkaan. Je hebt hier een goede kans om zwarte apen te zien die hoog in de bomen de wandelaars in de gaten houden. Je kunt er na circa 3 uur wandelen voor kiezen om terug te rijden met het openbaar vervoer of om in circa 1½ uur door de rijstvelden weer terug te lopen naar het hotel. Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): uur: Vertrek van hotel en start wandeling uur: Mogelijkheid om terug te keren met openbaar vervoer naar het hotel in circa minuten uur: Aankomst hotel voor de wandelaars. Inbegrepen: Engelssprekende gids Niet inbegrepen: drankjes, fooi, rit per openbaar vervoer Losse excursies Excursie Details Prijs Bajawa Ngada-dorpen Ter plaatse boekbaar Allereerst rijden we naar de Wolobobo vulkaan. Van hieruit heb je een prachtig uitzicht op de omgeving, de Inerievulkaan en de Ebulobo vulkaan. Je maakt een korte wandeling over een oude kraterrand. Je rijdt door koffieplantages naar beneden en gaat met de bus naar traditionele dorpjes aan de voet van de Inerie-vulkaan. We bezoeken Luba en we wandelen naar Bena. In ieder dorpje zijn naast de traditionele huizen, ngadu en bhaga te zien. Dit is de behuizing van de vrouwelijke en mannelijke voorouders. De gids kan veel vertellen over leven en tradities van de bewoners in Ngada Excursieduur circa 7 uur (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding). 16 Bajawa Soa Heetwaterbronnen Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: vervoer, entreegeld, Engelssprekende gids, lunch Niet inbegrepen: fooi, drankjes Op circa 40 minuten van Bajawa vind je de heetwaterbronnen van Soa. Een rivier met koud water en een heetwaterbron komen hier bij elkaar, en het is heerlijk poedelen in de rivier. De lokale mensen gaan volledig gekleed in bad en wassen zich hier grondig met zeep en shampoo. Je gaat bij voorkeur met een shirt over je zwemkleding. Excursieduur 3 uur (onder voorbehoud; tijdstip in overleg met de reisbegeleiding). Inbegrepen: vervoer, entreegeld Niet inbegrepen: fooi, drankjes 5

14 Gili Air Snorkeltrip Ter plaatse boekbaar Komodo Wandeltocht eiland Ter plaatse boekbaar Je gaat met een vlerkprauw naar een gebied waar de kans groot is om, al snorkelend, zeeschildpadden te zien zwemmen. Na dit avontuur brengt de prauw je naar een plek waar het mooi snorkelen is, boven een koraaltuin met vele soorten kleurrijke vissen. Na het snorkelen word je weer terug gebracht naar het hotel met de prauw. Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): uur: Vertrek van hotel naar de prauw 10:30 uur: Mogelijkheid tot snorkelen 14:00 uur: Terug in het hotel Inbegrepen: boottocht, snorkelmateriaal Niet inbegrepen: fooi Tijdens de wandeling over Komodo ga je, onder leiding en bescherming van rangers, op zoek naar komodovaranen in het wild. Je wandelt over heuvels en door een droge rivierbedding, aan de bomen hangen diverse soorten orchideeën. Een bijzondere ervaring is het als je oog in oog met een 2,5 meter lange varaan komt te staan. Naast varanen kun je vaak ook herten, wilde varkens, kaketoes en vele andere vogels zien. De tocht neemt ongeveer 2 à 3 uur in beslag. Belangrijk: luister goed naar de instructies van de gewapende lokale gids en blijf als groep bij elkaar. 07:00 uur: Vertrek naar vasteland 07:20 uur: Begin wandeling 09:30 uur: Terug naar de boot 18 5 Labuhan Bajo Massage Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: wandeling met ranger(s) Niet inbegrepen: entreegeld, fooi De stichting Ayo Mandiri helpt mensen met een handicap een volwaardig bestaan op te bouwen door te kunnen werken als masseur. Door werk verbetert hun sociale status en onafhankelijkheid en hiermee alle aspecten van het leven. Gehandicapte mensen worden bij de stichting Ayo Mandiri opgeleid door gecertificeerde en ervaren massage therapeuten. Naast het feit dat je een prima massage door een ervaren gecertificeerde therapeut krijgt, help je hiermee ook het voortbestaan van het massage centrum. 18 Inbegrepen: transport, massage Niet inbegrepen: fooien, drankje

15 Rinca Wandeltocht eiland Ter plaatse boekbaar Samen met rangers maak je een wandeling over het eiland Rinca. Je gaat op zoek naar de 2,5 meter lange komodovaraan. Deze leeft van de herten, buffels, wilde varkens, apen, paarden en verschillende vogelsoorten die allemaal op dit eiland voorkomen. Het is een prachtige wandeling, deels door een droge rivierbedding, en deels over de heuvels met fantastische panorama's over het savannelandschap van Rinca, de zee en de vele eilanden van het nationale park Komodo. De tocht neemt ongeveer 2 à 3 uur in beslag. Belangrijk: luister goed naar de instructies van de gewapende lokale gids en blijf als groep bij elkaar. 07:00 uur: Vertrek naar vasteland 07:10 uur: Begin wandeling 09:30 uur: Terug naar de boot 5 Sanur Tempels en Barongdansvoorstelling Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: wandeling met ranger(s) Niet inbegrepen: entreegeld, fooi De dag begint met een Barong dansvoorstelling in Denpasar. Daarna bezoek je de Pura Taman Ayun tempel in Mengwi en vervolgens de bekende tempel Tanah Lot gelegen in de zee, waar we ook in de buurt zullen lunchen. Aan het begin de middag ben je weer terug in je hotel. 37 Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): 08:30 uur: Vertrek van hotel 10:00 uur: Barong dansvoorstelling in Denpasar 11:30 uur: Bezoek Pura Taman Ayun tempel 14:00 uur: Bezoek Tanah Lot tempel 14:00 uur: Lunch 16:30 uur: Terug in het hotel Tetebatu Pringasela en Masbagik Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: barong dansvoorstelling, Engelssprekende gids, entrees, lunch, vervoer Niet inbegrepen: drankjes, fooi Je rijdt naar het weversdorp Pringasela. Je krijgt een rondleiding door een lokale gids die je langs de wevers brengt en uitleg zal geven. Je hebt uitgebreid de tijd om dit dorpje en het hele proces van weven te bekijken. Daarna rijd je naar het pottenbakkersdorp Masbagik waar je het hele potten maken proces van klei tot pot kunt zien. 14 Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): uur: Vertrek naar weversdorp Pringasela uur: wandeling door het dorp en bekijken van het weven uur: Vertrek naar Masbagik uur: Bezoek pottenbakkersdorp Masbagik uur: Terug naar het hotel uur: Terug in het hotel Inbegrepen: donaties, Engelssprekende gids, vervoer Niet inbegrepen: drankjes, fooi

16 Tetebatu Wandeling Ter plaatse boekbaar Je maakt een wandeling van circa 3 uur onder leiding van een gids. De wandeling voert over de sawadijkjes rond Tetebatu. Het laatste deel van het traject voert door een bos, tegen de helling van de Rinjani vulkaan. Je hebt hier een goede kans om zwarte apen te zien die hoog in de bomen de wandelaars in de gaten houden. Je kunt er na circa 3 uur wandelen voor kiezen om terug te rijden met het openbaar vervoer of om in circa 1½ uur door de rijstvelden weer terug te lopen naar het hotel. 13 Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): uur: Vertrek van hotel en start wandeling uur: Mogelijkheid om terug te keren met openbaar vervoer naar het hotel in circa minuten uur: Aankomst hotel voor de wandelaars. Ubud Diner bij Balinese familie thuis Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: Engelssprekende gids Niet inbegrepen: drankjes, fooi, rit per openbaar vervoer Voor het diner krijg je een rondleiding door het huis met erf. Je ziet dat er meer dan één gezin leeft, elk met zijn eigen slaapvertrekken. Verschillende gebouwen op het erf zijn gebouwd volgens religieuze richtlijnen. Zo wordt de richting bepaald door de locatie van Gunung Agung, de voor hindoeïstische Balinezen Heilige Berg. Op het erf is een schrijn waar geofferd wordt aan de goden. Je gastheer kan je hier meer over vertellen. Het Balinese diner kan gecombineerd worden met een bezoek aan een klein heiligdom uitgehouwen in de rotsen, dat teruggaat tot de 11de eeuw. Je leert tijdens deze excursie veel over de Balinese cultuur. 18 Het diner nuttig je in Balinese stijl, zittend op de vloer. Je kunt ervoor kiezen om te eten met je handen, net als de Balinezen. Je maaltijd wordt vers bereid in de keuken en bestaat meestal uit soep, groenten, sojabonen en kip. Selamat makan! De genoemde prijs geldt bij deelname van 4 reizigers. Ubud - Fietstocht Ter plaatse boekbaar Inbegrepen: diner, bezoek aan tempel Candi Tebing, transfer Niet inbegrepen: drankjes In de morgen stap je op je fiets. Vanaf het hotel rijd je langs de om Ubud heen liggende rijstvelden. Met een beetje geluk kun je zien hoe de rijst geplant of geoogst wordt. Je fietst langs kleine dorpstempeltjes en krijgt een leuk beeld van het dagelijks leven op het platteland. Je rijdt via de mooie sawa's in de omgeving van Ubud terug naar het hotel, waar je tegen de middag weer aankomt. Houd er wel rekening mee dat de omgeving van Ubud niet vlak is en dat er je soms stevig moet trappen. 17 Excursietijd (onder voorbehoud; in overleg met de reisbegeleiding): 09:00 uur: Vertrek van hotel 12:00 uur: Terug in het hotel Inbegrepen: fiets, Engelssprekende gids Niet inbegrepen: fooi

17 Festivalinformatie Nieuwsberichten LANDINFO INDONESIE ACHTERGROND INFORMATIE Cultuur De cultuurverschillen tussen Europeanen en Indonesiërs zijn zo groot dat je er een heel boek aan zou kunnen wijden. Hieronder zijn een paar punten uitgepikt, die van direct en dagelijks belang zijn bij je omgang met de bewoners. Omgangsvormen: Indonesiërs zijn bijzonder vriendelijk en open. Waar je ook komt, je zult dikwijls door kinderen en zelfs volwassenen worden begroet met 'Hello mister' (ook als je een vrouw bent). Wat belangrijk is: word nooit kwaad, blijf rustig en verlies je gevoel voor humor niet. Het tonen van kwaadheid wordt door Indonesiërs opgevat als een verwerpelijk teken van zwakte. Een glimlach is je sterkste wapen. Strijk nooit iemand tegen de haren in en bekritiseer ook nooit iemand in het bijzijn van anderen. Indonesiërs zijn bijzonder gevoelig voor gezichtsverlies. Slecht nieuws of ongenoegen moet onder vier ogen worden overgebracht. Afspraken: Wij komen uit een uiterst jachtige cultuur waar tijd geld is en afspraken punctueel dienen te worden nagekomen, omdat anders het schema van de rest van de dag in duigen valt. Indonesiërs hebben daar niet zo'n last van. Niet dat ze persé te laat komen, het kan ook zijn dat ze toch niets te doen hadden en een uur te vroeg komen. Indonesiërs leven meer in het 'hier en nu', maken zich minder druk over de toekomst en hebben veel meer geduld. Een veel gehoorde uitspraak zegt genoeg; jam karet ofwel rubberen tijd! Handen en voeten: Indonesiërs gebruiken geen toiletpapier maar vegen zich af met water uit een fles, waarbij ze hun linkerhand gebruiken. Dit verklaart waarom je nooit iets met de linkerhand aangeeft of aanneemt en waarom je niet met de linkerhand eet. Die is immers onrein. Raak ook nooit iemands hoofd aan (ook niet dat van kinderen). Naar iemand wijzen wordt ook als onbeleefd beschouwd. Als je iemand wenkt, doe dat dan met een neerwaartse zwaai van de hele hand. Leg je voeten niet op tafel en doe je schoenen uit voordat je een woning, moskee en soms zelfs een museum binnengaat. In zittende houding behoor je je voeten weg te stoppen. Sla niet de benen over elkaar terwijl de zool of punt van de voet naar een ander is gericht. Lichamelijk contact: Hoewel Indonesiërs afwijzend staan tegen openbare blijken van genegenheid tussen een man en een vrouw, aarzelen ze niet om een volkomen onbekende tijdens een gesprek aan te raken. Probeer hier niet al te overgevoelig voor te zijn. Kleding: Indonesiërs kleden zich graag formeel voor bepaalde gebeurtenissen. Ze beoordelen een medemens grotendeels op het uiterlijk. Keurige kleding suggereert zorgeloze welvaart. Een ongewassen haardos, transpiratiegeur en (ongewassen) sjofele kleding maken het gezichtsverlies totaal. Een korte broek is in huiselijke kring en aan het strand geen probleem. Maar in het openbaar wordt het dragen van shorts als niet netjes gezien. Moskee- of tempelbezoek: Wanneer je een moskee of tempel bezoekt, let dan op aanwijzingen of je je schoenen uit moet trekken. Toon respect, kleed je netjes en gedraag je rustig. Loop niet voor biddende mensen langs, informeer of je mag fotograferen en als er een ceremonie plaatsvindt, zorg dan dat je die niet verstoort. Bij het bezoek aan een Balinese tempel moet je meestal een tempelsjerp om je middel dragen (vaak ter plaatse

18 verkrijgbaar). Mandiën: Het Indonesische baden (mandiën) gaat wel even anders dan in Nederland en België. Vaak zul je de traditionele mandibak aantreffen. Het is niet de bedoeling dat je ín de grote bak water in de badkamer gaat zitten. Met een klein emmertje schep je water uit de bak en gooit dat over je heen. Nieuwsgierigheid: Indonesiërs zijn gastvrije mensen, het kost geen enkele moeite om met een vreemde aan de praat te raken. Het stellen van allerlei persoonlijke vragen over leeftijd, salaris, religie en andere privéaangelegenheden is in Indonesië de gewoonste zaak van de wereld. Zeker in gebieden waar weinig buitenlanders komen, heb je de kans op een oploopje als je verschijnt. De mensen willen van alles van je weten, en zullen misschien zelfs aan je haar voelen om te kijken of het echt is. Andere Indonesiërs zullen naar je toe komen voor een praatje, gewoon even om hun Engels te oefenen. Vrouw op reis: Indonesië is een vrij gemakkelijk land voor (netjes geklede!) vrouwelijke reizigers. Dat wil niet zeggen dat je nooit zult worden lastig gevallen, maar dat is meestal onschuldige plagerij, waar je het best resoluut maar met humor op kunt reageren. Regelmatig zul je de vraag moeten beantwoorden of je getrouwd bent en hoeveel kinderen je hebt. Je maakt je eigen leven veel gemakkelijker als je zegt dat je getrouwd bent. Zeg in ieder geval nooit dat je bent gescheiden. Onderhandelen: Onderhandelen is een algemeen verschijnsel in Indonesië. Je wordt verwacht te onderhandelen op de markt en in toeristenwinkels, in taxi's zonder meter en fietstaxi's (becak). Wie de hele dag een becak nodig heeft, kan beter een dagprijs afspreken. In lokale bussen die vaste routes rijden hoef je niet te onderhandelen. De prijs voor het eten in restaurants staat meestal vast (harga pas). Vooral voor de aankoop van dure souvenirs zul je de tijd moeten nemen, een indicatie-openingsprijs is een derde van wat de verkoper zegt. Dat geldt overigens niet voor goud, zilver en edelstenen, omdat de marges daarop veel kleiner zijn. Onderhandelen is overigens een sociale bezigheid en niet een zaak van leven of dood! Blijf goedgehumeurd. "Boleh tawar?" ("Mag ik afdingen?") Bedelen: Je zult in grote steden ongetwijfeld worden aangeklampt door bedelaars. Ze vragen om geld, zeep of pennen. Soms om snoep. Enkele bedelaars noemen meteen het bedrag dat van je verlangd wordt. Door hen geld te geven los je hun problemen allerminst op. Eerder worden ze op deze manier afhankelijk van dit soort inkomsten. In de grote steden zijn moeders met kinderen op pad. Soms liggen ze op straat en zien er minder prettig uit. Bedenk: de kinderen zijn vaak 'geleend', waarbij vooral het verblijf met twee of drie baby's in een portiek tot de methoden behoort. Een aantal bedelaars is uiterst bedreven met schmink: verwondingen en littekens wassen ze er 's avonds weer af. Shoestring houdt er de regel op na kinderen nooit geld te geven, hooguit fruit of iets anders te eten. Als kinderen op deze manier veel geld binnenbrengen, sturen hun ouders ze niet meer naar school. Het is geaccepteerd om aan oude of invalide mensen te geven. Maar de werkelijkheid achter elke bedelaar is heel verschillend. Een enkeling bedelt inderdaad voor zijn of haar eten, maar de meeste worden gedwongen om hun plekje in een huis te betalen door deze activiteit. Daarnaast zijn er in de grote steden steeds meer verslaafden aan alcohol en drugs. Het beste kun je geld geven aan een gerenommeerde charitatieve instelling. Dans en drama: Overal in Indonesië kom je in aanraking met dans, de kunst van het verhalen vertellen en theater in vele genres. Dansers, sjamanen, toneelspelers, wajangpoppenspelers, verhalenvertellers, dichters en gamelanmuzikanten vervullen een belangrijke rol bij het vermaken, raad geven en onderwijzen van hun medeburgers in de tradities van hun gemeenschap. Er wordt gedanst om ziekte uit te bannen, boze geesten af te weren, overwinningen te vieren, bij overgangsriten ter gelegenheid van geboorten, begrafenissen, huwelijken en puberteit en bij jaarlijkse evenementen die met de landbouw te maken hebben, zoals zaaien en oogsten. Soms worden de dansen uitgevoerd door een selecte groep, maar vaak doet de hele gemeenschap mee. De begeleiding bestaat uit zang en muziek van bamboe klankbuizen (angklung), fluiten of een orkest. Tijdens sommige dansen raken de dansers in trance. De bekendste van deze trancedansen is de Balinese barong. Deze dans verbeeldt de strijd tussen de tegengestelde krachten van goed en kwaad in het universum, die worden gesymboliseerd door het goede beest barong en de boosaardige heks Rangda. De grootste toeristische dansattractie van Bali is de kecak, die wordt uitgevoerd door soms wel honderd zingende heen en weer zwaaiende mannen.

19 Textielvormen: Kenners van textiel zullen beamen dat van alle landen ter wereld in Indonesië de grootste verscheidenheid aan traditionele textielvormen wordt aangetroffen. Elke van de etnische groepen in het land lijkt ooit een eigen traditie in het vervaardigen van stoffen te hebben gehad. De oostelijke eilanden kennen de ikats, Sumatra de songkets en op Java worden schitterende batiks vervaardigd. Het batik is niet weg te denken uit de hedendaagse Javaanse cultuur. Voor het maken van verfijnde batik is uitzonderlijk veel geduld nodig. Er moet geschetst worden, delen van de lap moeten met was behandeld worden, de doeken moeten verfbaden hebben, gewassen en gedroogd worden. Het verven en met was behandelen wordt net zo vaak herhaald als nodig is om het gewenste aantal kleuren te krijgen. Ambachten: De ambachtelijke traditie is een van de weinige gemeenschappelijke kenmerken van de eilanden. De verscheidenheid is opnieuw even groot als het aantal culturen, van primitief houtsnijwerk tot prachtig geweven stoffen, rotan- en bamboeartikelen, gouden en zilveren sieraden en halskettingen van kaurischelpen. Traditionele schilderijen, krissen, dansmaskers, kamerschermen, wajangpoppen en muziekinstrumenten. Het zal niet moeilijk zijn hier enkele schitterende souvenirs te vinden. Algemeen: Besef voortdurend dat je als gast in een land verblijft waar men nu eenmaal andere omgangsvormen kent. Dat is niet afwijkend, jij gedraagt je afwijkend.

20 Religie Ongeveer 87% van de bevolking is islamitisch, in sommige streken zelfs 95%, maar dat wil niet zeggen dat alle moslims er dezelfde denkbeelden op na houden. Het overige deel van de bevolking belijdt het christendom, hindoeïsme, boeddhisme of animisme. Hoe verder je naar het oosten gaat, hoe meer christenen en 'overigen' je tegenkomt. Bij al deze religies speelt de adat een grote rol; religieuze zienswijzen en gebruiken zijn sterk gekleurd door plaatselijke tradities welke van generatie op generatie worden overgedragen. Iemand die zich houdt aan de wetten van de islam, kan zich daarnaast best bezighouden met andere praktijken, zoals het branden van wierook en het brengen van kleine offers aan plaatselijke geesten. Veel aanhangers van de islam combineren islamitische rituelen met een diepgewortelde mystiek, die teruggrijpt op de pre-islamitische tijd. Slechts een kleine minderheid hangt de orthodoxe leer aan, voornamelijk in Aceh op Noord-Sumatra, Zuid-Kalimantan en Madura. De Indonesische moslims zijn soennieten. Vergeleken met Maleisië en zeker met het Midden-Oosten is de Indonesische islam zeer gematigd. (Hierin lijkt nu wel verandering te komen.) Slechts een kleine minderheid draagt een sluier, en het gebruik van alcohol is wijd verbreid. In Indonesië woont op dit moment de grootste islamitische gemeenschap ter wereld. * Islam: Het Arabische woord 'islam' betekent 'overgave aan God'. Grondslag van de islam is het geloof in de ene en ondeelbare god Allah. Mohammed is zijn profeet. Allah openbaarde in de zevende eeuw aan Mohammed het Woord Gods middels de aartsengel Gabriël. Die openbaringen zijn opgetekend in de heilige schrift van de islam, de Koran. Eeuwenlang vormde de sharia, de heilige wetten van de islam gebaseerd op de Koran, de kern van de rechtspraak, de wetgeving en het onderwijs in de islamitische landen. Er zijn vijf plichten die iedere moslim moet nakomen, de zogenoemde vijf zuilen van de islam. Sjahada: Het uitspreken van de geloofsbelijdenis: 'Er is geen God dan Allah en Mohammed is zijn profeet.' Salaat: Het gebed, verplicht voor iedere moslim vijf keer per dag in de richting van Mekka. Van tevoren moeten gezicht, handen en voeten gewassen worden. Bewoordingen, houding en dergelijke liggen vast. Voor mannen is de salaat op vrijdagmiddag verplicht in de moskee. Vanaf de minaretten, die overal in het landschap omhoog steken, worden de mensen elke dag opgeroepen tot gebed. Zakaat: het geven van aalmoezen aan armen en wezen. Komt tegenwoordig niet meer algemeen voor. Sijaam: Het vasten gedurende één maand tijdens de Ramadan, waarbij men van de dageraad tot zonsondergang niet mag eten, drinken, roken of seksueel verkeer mag hebben. Hadjj: De bedevaart naar Mekka, die iedere moslim eens in zijn leven moet maken, als financiën en gezondheid dit toelaten. * Balinees hindoeïsme: De meeste Balinezen belijden een vorm van hindoeïsme die zij Agama Hindu Dharma noemen. Het is een unieke mengeling van hindoeïstische en boeddhistische elementen op een ondergrond van inheemse prehindoeïstische traditie. De drie grondslagen van het hindoeïsme zijn: de kennis van de heldendichten (de Mahabharata en de Ramayana), de kennis van filosofie en theologie, en de rituele verering (puja) door middel van devotie (bakti) en offers (banten). Er zijn o.a. ceremonies voor verering van de goden, voor de doden, voor de voorouders, bij geboorten, bij het ingaan van de puberteit, exorcistische rituelen, rituele offergaven en uitgebreide zuiveringsrituelen. Alles bij elkaar zal een Balinees tijdens zijn leven aan letterlijk honderden rituelen en feesten deelnemen en er veel tijd en geld in investeren. * Animisme: Volgens animisten is alle materie 'bezield' en huizen er geesten in ieder mens, dier en voorwerp. Vele honderden geesten wonen in bossen, rivieren en heuvels. Het tevreden stellen van geesten is een integraal onderdeel geworden van het leven. Tatoeages en gezegende amuletten moeten geluk brengen of beschermen tegen kwade invloeden. Wie bezeten is door de duivel of een kwade geest, gaat naar een sjamaan, medicijnman of geestenbezweerder. Verschillende volkeren geloven niet alleen in animisme, maar doen ook aan voorouderverering, een gewoonte om de zielen van overleden familieleden te aanbidden. Taal Het nationale motto van Indonesië 'Eenheid in verscheidenheid' komt het sterkst tot uiting in de taal. Hoewel verspreid over de archipel meer dan 350 talen en dialecten worden gesproken, kan men met de ene nationale taal, het Bahasa Indonesia, bijna overal terecht. In de grote steden en de toeristische gebieden wordt Engels goed gesproken en begrepen. De oudere generatie Indonesiërs beheerst vaak nog de Nederlandse taal.