HERDENKING WATERSNOOD

Transcriptie

1 HERDENKING WATERSNOOD WANNEER januari 2016 WAAR Diverse locaties in Noord-Holland VAN UITDAM TOT SCHARDAM Mogelijk gemaakt door Gemeente Waterland Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Provincie Noord-Holland Rijkswaterstaat. Stichting Een Dijk van een Kust Stichting Herdenking Watersnood Marken INHOUD PERSMAP ACHTERGROND INFORMATIE PROGRAMMA ACTIVITEITEN Overzicht van alle activiteiten van januari CONTACTENLIJST HISTORISCHE CONTEXT EN DE TOEKOMST Gebroken dijken Op de vlucht Mediaramp 1916 Opvang Dijkverbetering En nu? 2016 HERDENKINGSJAAR EN 100 JAAR DROGE VOETEN een greep uit de activiteiten Cultureel, educatief en toeristisch

2 ACHTERGROND INFORMATIE Aanleiding In de nacht van 13 op 14 januari 2016 is het precies 100 jaar geleden dat de Watersnoodramp Waterland, Volendam, Purmerend, Landelijk Noor, de oostkant van de Zaanstreek en bijna de complete Anna Paulownapolder trof. In Noord-Holland kwam een gebied van hectare onder water te staan: veel huizen spoelden weg. Complete veestapels verdwenen. Er vielen in Noord-Holland 19 slachtoffers, waarvan 16 op Marken. Kaart van overstromingsgebied 1916: 'Groot Waterland' Tussen januari 2016 jaar herdenken we in het getroffen gebied, en speciaal op Marken, de slachtoffers die een eeuw eerder omgekomen zijn door deze watersnoodramp. Dat gebeurt op verschillende manieren: Tijdens de officiële herdenking op 14 januari op Marken wordt er ter nagedachtenis aan alle slachtoffers en hun nazaten in de haven van Marken een monument onthuld door Melanie Schulz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu. Initiatiefnemers van deze herdenking zijn: Gemeente Waterland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat. Een dag eerder, op 13 januari, worden 17 waterwolven op 17 plekken tussen Schardam en Amsterdam-Noord verbrand. De Waterwolf is de metafoor van "het krachtige water" die door de eeuwen heen tegen de landleeuw, ofwel de mens, strijdt. De Waterwolf-ceremonie start op Marken. Daarna volgen tegelijkertijd de verbrandingen op de andere plekken. De Wolven zijn gemaakt door leerlingen van diverse basisscholen in het getroffen gebied. Deze wolven vormen onderdeel van een educatief programma ter bevordering van het Waterbewustzijn onder jongeren. Het programma is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Stichting Een Dijk van een Kust en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Behalve de verbranding van de Waterwolven en de officiële herdenking voor genodigden, vinden op Marken ook op 15 en 16 januari activiteiten plaats. Deze zijn vooral bedoeld voor de Markers. De activiteiten tussen 13 en 16 januari a.s. zijn de eerste officiële activiteiten in het herdenkingsjaar Het hele jaar staat niet alleen in het teken van herdenken, zoals dit vooral op Marken plaatsvindt, maar ook om te vieren dat we in deze regio al een eeuw droge voeten hebben 1. Er staat een breed scala aan activiteiten op de kalender. Het grootste deel van deze activiteiten, veelal geïnitieerd door de Stichting Een Dijk van een kust, vindt plaats in 'Groot Waterland', d.w.z. het gebied tussen Hoorn en Amsterdam-Noord. Echter ook in Anna Paulowna, Andijk, Harderwijk en Bunschoten-Spakenburg zijn er initiatieven om de Watersnood van 1916 niet ongemerkt voorbij te laten gaan. Een noot voor de pers Doel van dit document is om voor u een beeld te schetsen van de gebeurtenissen en activiteiten rondom deze toch wel vergeten Watersnoodramp, 100 jaar geleden. Mocht u interesse hebben om bij een of meerdere activiteiten aanwezig te zijn dan verzoeken wij u dit vooraf te melden. De contactpersonen vindt u per activiteit en per organisatie op pagina 5. 1 Er waren na 1916 lokaal nog enkele rampen in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal, maar zonder dodelijke slachtoffers 2

3 PROGRAMMA ACTIVITEITEN HERDENKING WATERSNOOD januari 2016 Boekpresentatie Vechten tegen de golven Woensdag, 13 januari 2016, uur Organisator: Ineke Kraijo, schrijfster Waar: Basisschool de Rietlanden, Buurterstraat 3, 1156 AP, Marken Opmerking: Voor leerlingen, van groep 5 t/m 8 van Basisschool de Rietlanden. Ouders en belangstellenden zijn welkom. Voor de presentatie zal Ineke de groepen 5/6, 6/7 & 7/8 bezoeken om vragen te beantwoorden. Verbranding Waterwolven door leerlingen van 14 scholen uit de regio Woensdag, 13 januari 2016, uur Organisator: Stichting Een Dijk van een Kust (WaterKustLand) Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Waar: Op 17 plekken tussen Schardam en Uitdam (Marken: bij de haven, zie ook kaartje verbrandingsplekken) Opmerking: Op Marken wordt de waterwolf bij de haven om uur verbrand. Deze ceremonie staat symbool voor onze strijd tegen het water. Deze afschrikwekkende waterwolf (circa 4 m. lang en 2 m. hoog) wordt aangestoken door Luzette Wagenaar, burgemeester van de gemeente Waterland en Luc Kohsiek, dijkgraaf van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Alle leerlingen van basisschool De Rietlanden zijn hierbij aanwezig, in hun uniform als eigentijdse dijkwacht. Hierbij dragen groepen 1 t/m 4 een hoofdtooi met een landleeuw. De andere kinderen dragen een lichtje mee. Zij worden vanaf school (17.00 uur) begeleid door leerkrachten met stormlantaarns. Op 17 plekken aan de overkant worden om uur de overige 17 monsterlijke waterwolven verbrand. Dit levert een feeëriek schouwspel langs de kustrand op. Het aansteken gebeurt door de betreffende burgemeester, wethouder of andere official, omringd door een stoel van kinderen (als dijkwachten verkleed), ouders en leerkrachten. Alle scholen hebben een eigen uitvalsbasis, vanwaar hun stoet vertrekt naar de afwachtende waterwolf die de dijk probeert op te kruipen. Klokken luiden in alle getroffen gemeenten Woensdag, 13 januari 2016, uur Organisator: De kerken in de getroffen gemeenten Waar: Start: Grote Kerk, Kerkbuurt 8, 1156 BJ, Marken Opmerking: Om uur worden de klokken van de Grote Kerk op Marken geluid. Dit is op 14 januari 1916 omstreeks dezelfde tijd ook gebeurd. Toen om de bewoners te waarschuwen voor het hoge water, nu om het herinneren wat er 100 jaar geleden gebeurd is. In navolging van Marken zullen de omliggende getroffen gemeenten ook de kerkklokken gaan luiden. Het luiden van de klokken zal tot uiterlijk uur duren. Aansluiten zal er een dienst zijn voor de overleden Markers. 3

4 Officiële herdenking Watersnoodramp onthulling monument Donderdag, 14 januari 2016, uur Organisator: Gemeente Waterland Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Provincie Noord-Holland Rijkswaterstaat Waar: t Trefpunt Marken/ Haven Marken Opmerking: Alleen voor genodigden Herdenkingsmonument in de havenmond van Marken. In het ontwerp The Wave van Linda Verkaaik komen samenwerken, overwinnen en saamhorigheid samen met de trieste kant van een ramp: het hulpgeroep, de wanhoop maar ook de helpende hand. Het is tegelijkertijd een zitbank. Om te mijmeren, elkaar te ontmoeten en de kracht van het water te gedenken. Reikende armen vormen de rugleuning en boven de bank wapperen zakdoeken/zeilen met patronen van de Marker rouw klederdracht. The Wave heeft tegelijkertijd de vorm van een boot en daarmee symboliseert het ook de betekenis van de Ark van Noach. Linda Verkaaik combineert in haar werk verschillende materialen, brons, verzinkt staal en gekleurd plexiglas. Het gebruik van plexiglas geeft haar kunstwerken op verschillende momenten van de dag een ander beeld. Om een kunstenaar te kunnen selecteren is er allereerst een opdracht omschreven. Vervolgens is er een selectiecommissie samengesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van Gemeente Waterland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Stichting Herdenking Watersnoodramp Marken. De oproep in het blad BK leverde maar liefst 74 reacties van beeldend kunstenaars op. Uit de inzendingen zijn drie kunstenaars geselecteerd die opdracht kregen om een schetsontwerp te maken. De kunstenaars Linda Verkaaik, Hans Blank en Rob Cerneüs jr. presenteerden in juni 2015 hun ontwerp aan de selectiecommissie die de ontwerpen toetsten aan de criteria: passend in de omgeving, herkenbaarheid, originaliteit, duurzaamheid en in overeenstemming met de opdrachtomschrijving. Hierna kreeg de bevolking van Marken de kans een voorkeur uit te spreken. Unaniem is de keuze toen gevallen op het ontwerp The Wave van Linda Verkaaik. Programma herdenkingsbijeenkomst watersnoodramp 1916 op 14 januari 2016! Onder embargo tot aanvang van de herdenkingsbijeenkomst op 14 januari 2016! Tijd Activiteit Duur Ontvangst met koffie/thee/koek in foyer dorpshuis t Trefpunt 30 min Start met korte feiten door Diederik Aten, Frouke Wieringa historici verbonden aan 3 min Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Welkomstwoord door burgemeester Luzette Wagenaar-Kroon 5 min Speech door Melanie Schultz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu 7 min Historische feiten door Diederik Aten/Frouke Wieringa 3 min Speech door Johan Remkes, commissaris van de koning in Noord-Holland 7 min Historische feiten door Diederik Aten/Frouke Wieringa 3 min Speech door Luc Kohsiek, dijkgraaf Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier 4 min Presentatie & Animatie 'Dijkdoorbraken in 1916', door Marcel Boomgaard, adviseur 10 min Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Historische feiten door Diederik Aten/Frouke Wieringa 3 min 'Waterlied' door Zangduo Drost & Zetzema 7 min Verhaal 'Watersnood op Marken in 1916' door Jan Schild, auteur van 5 min Leven met het water Afsluiting in t Trefpunt, uitleg onthulling 4 min Vertrek stoet genodigden richting monument in haven. 22 min Begeleiding door Marker kinderen en volwassenen in klederdracht met lantaarns Act steltlopers, Korte speech minister & onthulling monument 15 min Persmoment 15 min Wandeling naar t Trefpunt aansluitend receptie Einde bijeenkomst 4

5 Toneelvoorstelling: "De Street was de zee" Vrijdag 15 en zaterdag 16 januari 2016 Organisator: Toneelvereniging Het Voetlicht uit Marken Waar: In en om de Grote Kerk, Kerkbuurt BJ Marken Tijden: Vrijdag 15 januari 2016 om en uur Zaterdag 16 januari 2016 om en uur Opmerking: Alleen voor kaarthouders, Kaarten zijn uitsluitend verkrijgbaar via voorverkoopadressen CONTACTENLIJST Datum Activiteit Contact pers Mob. Nr. 13 jan. Boekpresentatie Barbara Teerhuis marken1916@gmail.com en klokkenluiden (Stichting 100 jaar Watersnood Marken) 13 jan. Waterwolven Wil Spanjer Jetty Voermans (Stichting Dijk van een Kust) 14 jan. Herdenking Watersnoodramp Nina Lambalk Marko Cortel (HHNK) wilspanjer@waterkustland.nl jettyvoermans@waterkustland.nl n.lambalk@hhnk.nl m.cortel@hhnk.nl Partners Watersnoodramp 14 jan. Monument Watersnoodramp Alle activiteiten jan. op die data op Marken Els van Loenen (gem. Waterland) Martine Hartog (Provincie NH) Jonna Brandsma (RWS) Els van Loenen (gem. Waterland) Barbara Teerhuis (Stichting 100 jaar Watersnood Marken E.van.Loenen@waterland.nl hartogmc@noord-holland.nl jonna.brandsma@rws.nl E.van.Loenen@waterland.nl marken1916@gmail.com 5

6 HISTORISCHE CONTEXT EN EEN BLIK OP DE TOEKOMST WATERSNOODRAMP : 100 jaar watersnood, 100 jaar droge voeten Duizenden wanhopige, ontheemde mannen, vrouwen en kinderen. Weggespoelde huizen en boerderijen. Verdronken vee. Huisraad, dobberend in een onafzienbare watervlakte. Het is geen beeld uit een arm gebied in een ver werelddeel, maar uit ons eigen Noord-Hollandse polderland. Nog maar 100 jaar geleden. De dakloze gezinnen komen uit dorpen met heel gewone namen: Kleine Sluis, Holysloot, Katwoude. Vluchtelingen in eigen land. Gebroken dijken In de nacht van 13 op 14 januari 1916 raast een loeiende noordwesterstorm over Nederland. Langs de Zuiderzeekust beukt het water met windkracht 9 à 10 tegen de dijken. De waterstand breekt de oude records met ruim 20 cm. De dijken zijn niet op zulke waterstanden berekend. Overal slaan de golven over de kruin van de dijk heen. Het binnentalud raakt totaal verzadigd en hele stukken dijk schuiven de sloot in. Als eerste bezwijkt de Amsteldijk van de Anna Paulownapolder. Het oostelijke deel loopt snel vol. Even later begeven de Katwouder Zeedijk en de Waterlandse Zeedijk het. In totaal bezwijken de dijken op minstens vijftien plaatsen. Miljoenen liters zout water stromen het achterland in. In de Noordkop tot aan de Zijpe en de spoordijk Alkmaar-Den Helder. In Waterland tot aan de randen van de Zeevang, de Zaan en het IJ. Ruim een derde van de provincie staat maandenlang onder water. Marken Het slechts door een lage kade omgeven eiland Marken staat bij hoogwater altijd blank. Daarom staan de huizen op werven of terpen en palen. Maar nu komt het water 32 cm hoger dan het oude record uit Een twintigtal huizen spoelt weg of stort in, waarbij zestien mensen om het leven komen. Na het bezwijken van de Katwouder en Waterlandse Zeedijk zakt het water snel. In de loop van de ochtend is het gevaar alweer geweken. Maar de ravage is enorm. Waterland In Waterland verspreidt het water zich via sloten en kanalen. Dijkjes, kaden en verhoogde spoor- en trambanen in het gebied remmen de overstroming af. Oostzaan loopt als laatste onder in de loop van 16 januari. Op de vlucht Edam, Monnickendam en Purmerend blijven droog. De drie steden worden overspoeld door vluchtelingen en vee. Net als na de watersnood van 1825 drijven de boeren hun koeien naar de hooggelegen kerken, die als stal in gebruik worden genomen. Het overgrote deel van de vluchtelingen trekt vanuit Waterland met het vee naar Amsterdam of Zaandam, en vanuit de Anna Paulownapolder naar Den Helder. Slechts een paar dorpen worden helemaal ontvolkt. Bijna overal blijven bewoners achter in de hoger staande huizen of op de bovenverdiepingen. Vanuit Amsterdam varen schuiten en boten het overstroomde Waterland in om mensen van zolder te halen en vee te redden. Ook het vanwege de Eerste Wereldoorlog gemobiliseerde leger komt meteen in actie. Op 14 januari verdrinkt bij Broek in Waterland een militair tijdens het redden van vee. Om ramptoerisme en diefstal tegen te gaan wordt het geteisterde gebied afgezet en een passensysteem ingesteld. Onze eerste nationale 'mediaramp' Duizenden unieke foto-opnamen herinneren ons aan de ramp. De watersnood van 1916 is onze eerste nationale mediaramp. De persfotografie is dan nog in ontwikkeling. De beelden maken een diepe indruk op het grote publiek. Dat draagt weer bij aan het succes en de massaliteit van de hulpacties die in het hele land op gang komen. Hulporganisaties en rampenplan De opbrengsten van inzamelingen stromen zo veel mogelijk naar de Algemeen Vereenigde Commissie ter Leniging van Rampen door Watersnood in Nederland (AVC). Er wordt bij elkaar 2,7 miljoen gulden opgehaald. Het Oranje Kruis, waarbij tal van hulpinstellingen zijn aangesloten, verstrekt materiële hulp als kleding, schoeisel, dekens en 6

7 matrassen. En het in 1913 vastgestelde rampenplan, dat bij grote calamiteiten in opschaling tot provinciaal niveau voorziet, bewijst goede diensten. Vluchtelingenopvang Het grootste deel van de vluchtelingen trekt in bij familie en vrienden. Anderen worden in Zaandam, Amsterdam en Den Helder ondergebracht in loodsen, scholen, gestichten en kerken. Een kleine 300 gezinnen kan in de hoofdstad terecht in een net afgebouwd blok arbeiderswoningen. Veel Volendammers vinden onderdak in De Streek tussen Hoorn en Enkhuizen. Het AVC vergoedt de drinkwaterleveranties voor wie in het geteisterde gebied in de eigen woning blijft. De huizen worden bereikbaar gehouden via plankieren op paaltjes. Het Rode Kruis richt in Zaandam, Purmerend en Volendam noodhospitaaltjes in waar zieken en kraamvrouwen terecht kunnen. Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik bezoeken het gebied diverse malen. Op Marken neemt de Koningin een petekind aan. Vee In Waterland verdrinken ongeveer 600 koeien en nog veel meer schapen. De naar de kerken gedreven koeien worden geëvacueerd naar Zaandam en Amsterdam. Bijna koeien worden naar Duitsland geëxporteerd. Vanuit eendenkooien in Volendam, Landsmeer en Oostzaan gaan ruim eenden naar een speciaal eendenkamp bij Amersfoort. Noodkeringen Provinciale Waterstaat stelt snel een plan op om uitbreiding van de overstromingen te voorkomen. In de Westpolder van de Anna Paulownapolder wordt de spoordijk van de lijn naar Den Helder verhoogd en versterkt. In Waterland verrijst langs de west- en noordzijde van het ondergelopen gebied van Zaandam naar Edam een grote noodkering bestaande uit kistdammen op polder-, spoor- en tramdijken en wegen. Helaas begeeft deze kering het tijdens een nieuwe storm op 17 februari, waarna Purmerend en Monnickendam onder water lopen. In de Anna Paulownapolder breekt de spoordijk. Hierbij verdrinken een bejaarde vrouw en haar gehandicapte dochter, waarmee het totaal aantal slachtoffers op 19 komt. Sluiting van de doorbraken en drooglegging De dijk van de Westpolder wordt vlot hersteld, waarna de bewoners begin maart weer naar huis kunnen. Elders duurt het veel langer. Het laatste gat in de Waterlandse Zeedijk wordt op 23 maart gesloten. De Amsteldijk is pas begin april dicht. Daarna moet het water nog worden weggepompt. Begin mei zijn de Anna Paulownapolder en het grootste deel van Waterland weer droog. De Belmermeer bij Broek in Waterland komt begin juli als laatste polder boven water. Terug naar huis Reeds op 19 januari wijst Volksgezondheid op de mogelijke bouwvalligheid van de woningen en boerderijen. Veel gebouwen zijn door de golfslag beschadigd. Is de woning bouwkundig weer in orde, dan moet die zorgvuldig worden drooggestookt. Er wordt extra gewaarschuwd voor vervuilde regenbakken en -putten. De AVC verstrekt tegemoetkomingen aan gedupeerden om de draad weer op te pakken, maar zodra men zelf over middelen beschikt, houdt de noodhulp op. Voor de middenstand en boeren worden speciale kredietfaciliteiten geregeld. Gevolgen: dijkverbetering en waterschapsconcentratie Nog in 1916 wordt een begin gemaakt met een grootscheepse verbetering van de Zuiderzeedijken, kosten ruim 21 miljoen gulden. Bovendien wordt er rigoureus ingegrepen in het waterschapsbestel. Het beheer van de Zuiderzeedijken is versnipperd en de vele kleine waterschappen ontbreekt het aan deskundigheid en slagkracht. Daarom besluit de provincie in 1919 tot de oprichting van Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier 2, dat alle belangrijke dijken overneemt. Er worden negen waterschappen opgeheven. Daarna rest de financiële nasleep. Pas in 1970 zijn de leningen voor de financiering van het dijkherstel en de dijkverbetering afgelost. De nood onder de getroffen bevolking en de reusachtige materiële schade geven ook de doorslag voor het besluit tot versnelde uitvoering van de afsluiting en gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee. Op 28 mei 1932 wordt de nieuwe Afsluitdijk gedicht. De Zuiderzee is voortaan een binnenmeer, het IJsselmeer. 2 Een van de rechtsvoorgangers van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier 7

8 En nu en in de toekomst? Na 1916 hebben we in Waterland en de Anna Paulownapolder geen grote overstromingen meer gehad. Herdenken gaat in 2016 samen met vieren: al een eeuw hebben we hier droge voeten. Maar leven onder de zeespiegel is nooit vanzelfsprekend. Het is goed ons af en toe rekenschap te geven van onze kwetsbaarheid. De dijken moeten op orde zijn en blijven, ook in de toekomst. Dijken Markermeer Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier versterkt de dijken langs het Markermeer over een lengte van 33 kilometer, van Hoorn tot Amsterdam. In overleg met het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat, de provincie, gemeenten, natuurorganisaties, omwonenden en overige belanghebbenden gaan we aan de slag om ook in de toekomst droge voeten te houden. Kijk voor meer informatie op Dijken Marken Rijkswaterstaat onderzoekt momenteel welke plannen en oplossingsmogelijkheden geschikt zijn om Marken te beschermen. Het verbeteren van de dijken vraagt om een zorgvuldige afweging van verschillende aspecten zoals de hoogte en breedte van de dijk, de (her)plaatsing, de stabiliteit, het inpassen van speciale locaties en de impact op de omgeving. Uiteindelijk is het doel om een nieuw ontwerp voor de dijk te maken die de vereiste veiligheid biedt, die past bij het karakter van Marken en die op voldoende steun van betrokkenen kan rekenen. De uitvoering zal naar verwachting in 2018 starten en in 2022 zijn afgerond. Kijk voor meer informatie op HERDENKINGSJAAR EN '100 JAAR DROGE VOETEN' Een greep uit de activiteiten Winter Amsterdam Noord: Tentoonstelling Watersnood 1916 Amsterdam Noord 17 januari tot 15 mei - In het Historisch Centrum Amsterdam-Noord is een tentoonstelling met interessante foto s en artikelen over de watersnood 1916 te vinden. Centraal staat de geschiedenis in Amsterdam Noord. Monnickendam: Stadswandeling 17 januari De stadsgidsen van Vereniging Oud Edam organiseert deze winter vier mooie themawandelingen. Op 17 januari gaat deze over de watersnood van Watersnood bridgetoernooi 5 maart - Op zaterdag 5 maart organiseert de Bridgeclub Marken een regionaal bridgetoernooi: het Watersnoodtoernooi. Voorjaar Anna Paulowna: Sing along - 18 maart In het vernieuwde hotel De Kroon, in de destijds ondergelopen Spoorbuurt, viert u op 18 maart 100 jaar droge voeten met een heus sing along. Het meezingkoor uit Wieringen brengt vanaf uur zeemansliederen, levensliederen en meer. Bezoekers ontvangen de teksten in een map. Vooraf wordt een vismenu opgediend met 3 soorten vis (of vlees). Enkhuizen: Watersnoodstraat vanaf 26 maart - In 2016 lijkt het of een deel van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen na een dijkdoorbraak is overspoeld. Betreed vanaf 26 maart in het buitenmuseum het rampgebied om een idee te krijgen van de ravage en stank. Loop over de steigers langs de getroffen huizen en ga in gesprek met de bewoners over de impact en gevolgen van deze watersnoodramp. Beemster: Herdenkingswandelingen februari en maart - In de droge Beemster werden tijdens de watersnood vele evacués opgevangen. Dit thema, en de inundatieverdediging, komen naar voren in de ochtendwandelingen die Daniëlla Ernsting in februari en maart op de eerste woensdag organiseert. 8

9 Purmerend: Waterconcert door Stedelijk Orkest Purmerend 17 april In theater de Purmaryn kunt u genieten van een waterconcert door het Stedelijk Orkest Purmerend. Het thema water, zee en rivieren is in veel muziek het leidende thema. Zowel in klassieke als in popmuziek. Marken, Volendam, Edam, Monnickendam, Purmerend: Tentoonstelling 11 december tot 1 november - De vijf musea in de regio hebben alle een verrassende tentoonstelling over de Watersnood van 1916 en de gevolgen voor de lokale situatie. Folder is t.z.t. de downloaden van Zomer Amsterdam Noord: Herdenkingswandeling A dam Noord 28 en 29 mei Het wandelcomité Buiksloot organiseert op 28 en 29 mei 2016 een wandeling door het gebied dat in 1916 door de watersnood getroffen is. De wandelaars krijgen een uitgebreide routebeschrijving met informatie o.a. over de watersnood van 1916, en de ontwikkeling van het landschap. Volendam: Een Dijk van een Tafel In Volendam staat in juni in de Jozefstraat, waar 100 jaar geleden het water 3 mtr hoog stond, een circa 50 meter lange tafel. Hieraan krijgen Volendammers en andere tafelgasten een rampenmaal opgediend van Edammers, hun buren. Dit als symbool dat je elkaar helpt in tijden van nood. De brede tafel dient als toneel met optredens van Volendamse en Edamse artiesten en met korte lezingen en enkele komische speech. (Ook in andere plaatsen worden Dijken van Tafels geplaatst.) Purmerend: Poortersfeesten 5 juni De Poortersfeesten in Purmerend is een waar feest voor en door Purmerenders. Tijdens de Poortersfeesten op zondag 5 juni 2016 kunt u genieten van spectaculair straattheater en sfeervolle muziek die linken met de watersnoodramp van De Poortersfeesten brengen sfeer, actie en verrassing! Katwoude: De Vrouw van de Zee 3 juni t/m 10 juli - Een voorstelling op/aan het water, met theatrale beelden(bijv. filmbeelden, stills, abstracte kunst) onder begeleiding van muziek. De voorstelling die zich ontvouwt wordt tevens voorzien van een souper/diner, volgens de formule van Locatietheater De Plomp. Meer informatie: Diverse locaties: Mini-concerten in gemalen Duo Leeghwater speelt in de zomer in zes verschillende gemalen in Waterland en Anna Paulowna speciaal gecomponeerde watermuziek. Vaak met een persoonlijk verhaal van de (oud-)bewoners van het gemaal. Meer informatie: Oosthuizen: Summer Breek In bezoekerscentrum De Breek in Etersheim staat op 2 en 3 juli Summer Breek het festival voor het hele gezin in het teken van Water Kust en Land. Dit landelijk festival vindt plaats bij het laagste poldertje van Noord-Holland: de Etersheimerbraakpolder. Marken: Watersnoodwandelingen van april t/m oktober - Aan de hand van een routebeschrijving loopt u over het eiland langs herkenbare plekken die herinneren aan de watersnood. Onderweg doet u het Marker Museum aan met een mooie tentoonstelling. Najaar Waterland: Markertoer 24 september Fiets- en wandelorganisatie Le Champion organiseert voor de 47e keer de oudste en meest originele fietstocht, de befaamde Markertoer. De fietsroute loopt van Purmerend naar Marken door het mooie authentieke Waterlandse landschap. Meer informatie: Meer informatie: 9

10 AFBEELDINGEN Alle afbeeldingen zijn ook te downloaden via Monument Marken 10

11 Locatie monument Marken 11

12 Kaart en foto waterwolven 12

13 Meer dan 200 historische foto s uit de Provinciale Atlas Noord-Holland 13