Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Transcriptie

1 Brussels Hoofdstedelijk Gewest BELANGRIJKE KWESTIES EN WERKPROGRAMMA voor het WATERBEHEERPLAN

2 INLEIDING 6 PIJLER 1: INGRIJPEN OP DE POLLUENTEN OM DE KWALITEITSDOELSTELLINGEN VOOR HET OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER EN DE BESCHERMDE GEBIEDEN TE BEREIKEN 11 SD 1.1 De te bereiken kwaliteitsdoelstellingen aan de evolutie van de kennisbasis aanpassen Erreur! Signet non défini. OD 1.1.1: De biologische, fysisch-chemische en chemische doelstellingen van de oppervlaktewateren en van hun monitoringprogramma's aanpassen OD 1.1.2: Kwalitatieve doelstellingen definiëren voor vijvers OD 1.1.3: De criteria voor het ramen van de chemisch goede toestand van het grondwater en hun monitoringprogramma's aanpassen. OD 1.1.4: Het actualiseren van het register van de "beschermde gebieden" SD 1.2 Ingrijpen op de polluenten in het oppervlaktewater OD 1.2.1: Opstellen en regelmatig bijwerken van een inventaris van de emissies, het verlies en de lozing van polluenten in het oppervlaktewater (gerichte en diffuse bronnen) OD 1.2.3: De uitwisseling tussen het rioleringsnet en het hydrografisch net (bij regen) verbeteren OD 1.2.4: Het specifieke kwalitatieve beheer van het Kanaal verzekeren OD 1.2.5: Het specifieke kwalitatieve beheer van de vijvers verzekeren OD 1.2.6: Het zelfzuiverend vermogen van het oppervlaktewater verbeteren door de hydromorfologische kwaliteit te verhogen SD 1.3 Ingrijpen op de polluenten in het grondwater OD 1.3.1: Voorkomen, verminderen of opheffen van lozingen van verontreinigende stoffen in het grondwater OD 1.3.2: De besmettingen van het grondwater door verontreinigde bodems voorkomen en oplossen OD 1.3.3: Accidentele verstoringen van het grondwater voorkomen en beheren Erreur! Signet non défini. SD 1.4 De beschermde gebieden beheren OD 1.4.1: Het specifieke beheer van de beschermde gebieden en hun monitoring verzekeren PIJLER 2: HET HYDROGRAFISCH NET KWANTITATIEF HERSTELLEN ERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 2.1 Het hydrografisch net herstellen om het een rol te laten spelen als ondersteuning van de ecosystemen en als lokale afvoer voor helder water OD 2.1.1: De continuïteit van het hydrografisch net verbeteren OD 2.1.2: Bijwerken van het juridisch-technisch kader voor het herstel van het hydrografisch net OD 2.1.3: Parasitair helder water van het collectorennet voor afvalwater opvangen om het te laten terugvloeien naar het oppervlaktewater SD 2.2 Het kwantitatief beheer van het grondwater verzekeren OD 2.2.1: Aanpassen van de monitoringprogramma's en van de criteria voor het ramen van de toestand OD 2.2.2: Het kunstmatig onttrekken en terugvloeien van water in de diepe waterlagen controleren OD 2.2.3: Een duurzaam beheer van bemalingswater verzekeren 2

3 OD 2.2.4: De kwantitatieve evolutie van de oppervlaktewaterlagen op gevoelige plaatsen bestuderen PIJLER 3: HET BEGINSEL VAN DE TERUGWINNING VAN DE KOSTEN ERREUR! SIGNET NON DEFINI. VAN DE WATERDIENSTEN TOEPASSEN ERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 3.1 De kosten van het watergebruik bepalen OD 3.1.1: De reële kostprijs van de productie en distributie van drinkwater en de verzameling en zuivering van afvalwater berekenen OD 3.1.2: De milieukosten van het watergebruik berekenen SD 3.2 De prijs van het watergebruik bestemd voor menselijke consumptie bepalen Erreur! Signet non défini. OD 3.2.1: Een tarifering voor de economische sectoren uitwerken van de waterprijs waarin de reële kostprijs is opgenomen en de financiering van de Staat in het waterbeleid bepalen. Erreur! Signet non défini. OD 3.2.2: Het deel van de inkomsten bepalen dat wordt gegenereerd door de tarifering van het water en aan maatschappelijke en internationale solidariteitsdoeleinden voorbehouden is Erreur! Signet non défini. OD 3.2.3: De tarifering van de prijs van het water aanpassen teneinde het principe van de vervuiler betaalt en de toegang tot de hulpbron voor iedereen te verzekeren en een doeltreffend gebruik stimuleren SD 3.3 Voorafgaande studie van het watergebruik in het BHG OD 3.3.1: Activiteiten verbonden met het watergebruik in het BHG en de druk op het systeem bepalen OD 3.3.2: De maatregelen die in het kader van de betreffende activiteiten werden getroffen om hun impact op de goede toestand te minimaliseren identificeren en evalueren PIJLER 4: EEN DUURZAAM GEBRUIK VAN WATER PROMOTENERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 4.1 Een rationeel en duurzaam gebruik van voor huishoudelijk gebruik bestemd water promoten OD 4.1.1: Een spaarzaam en duurzaam gebruik van het leidingwater promoten Erreur! Signet non défini. OD 4.1.2: Het gebruik van niet-drinkbaar water promoten: regenwater, winningswater en water van het "2 de circuit" SD 4.2 Het rationeel en duurzaam gebruik van niet voor huishoudelijke doeleinden bestemd en/of industrieel water promoten OD 4.2.1: Het duurzaam gebruik van niet-drinkbaar water promoten SD 4.3 De permanente levering van drinkwater tegen redelijke voorwaarden verzekeren Erreur! Signet non défini. SD 4.4: Het tewerkstellingspotentieel van de watersector in het Brussels Gewest ontwikkelen Erreur! Signet non défini. OD : Invoeren van bedrijfsondersteunende maatregelen voor een betere toegang tot de opdrachten OD : Onderzoek en innovatie ondersteunen in de implementatietechnieken van de beroepen rond water; OD : De inschakeling bevorderen en de opleiding binnen de watersector verbeteren Erreur! Signet non défini. OD 4.4.4: Voorbeelden van goed waterbeheer in de kijker plaatsen 3

4 PIJLER 5. MAATREGELEN TER VOORKOMING VAN EN HET BEHEER VAN OVERSTROMINGSRISICO'S ONTWIKKELEN ERREUR! SIGNET NON DEFINI. Inleiding SD 5.1 Overstromingen en hun omvang op het grondgebied van het gewest beperken Erreur! Signet non défini. OD 5.1.1: "Blauw netwerk": Verdere doorvoering van het "Blauw Netwerk", onder meer het herstel van de continuïteit van het hydrografisch net en het aanleggen van natuurlijke overstromingsgebieden voor oppervlaktewater OD 5.1.2: "Grijs netwerk": Verdere doorvoering van het investeringsprogramma, onder meer het herstel van defecte rioleringen en de bouw en verbetering van stormbekkens Erreur! Signet non défini. OD 5.1.3: De beheerders van openbare ruimten en de particulieren informeren over de maatregelen die op hun domein kunnen worden doorgevoerd om de functionaliteiten van de waterkringloop (verdamping, infiltratie, vertraging) zo goed mogelijk te herstellen. Erreur! Signet non défini. OD 5.1.4: Het overstromingsrisico in de ruimtelijke ordening en de urbanisatie beter in aanmerking nemen (met behulp van de kaart van de gebieden die kunnen worden overstroomd) Erreur! Signet non défini. SD 5.2 De impact en schade in geval van overstromingen verminderen OD 5.2.1: De belanghebbenden sensibiliseren voor het overstromingsrisico met behulp van de overstromingsgevaar- en de overstromingsrisicokaart OD 5.2.2: Beheerders van openbare ruimten en particulieren informeren over de maatregelen ter bescherming van gebouwen en infrastructuur en over de maatregelen om de impact van een overstroming te beperken OD 5.2.3: Particulieren helpen in hun stappen om de weerstand van een bestaand gebouw/bestaande infrastructuur in een voor overstromingen gevoelig GEBIED te verbeteren SD 5.3 Crisisbeheer: beschrijven en definiëren van de behoeften in overleg met de bevoegde actoren OD 5.3.1: In overleg met Vlaanderen en Wallonië, een beschrijving en analyse va het huidige crisisbeheer bij gewestoverschrijdende overstromingen OD 5.3.2: Opstellen van een inventaris van het crisisbeheer in geval van overstroming in overleg met de bevoegde actoren en samen de door te voeren acties definiëren OD 5.3.3: Een haalbaarheidsstudie van de invoering van een waarschuwingssysteem in overleg met de actoren PIJLER 6: HET WATER OPNIEUW INTEGREREN IN HET LEEFKADER ERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 6.1 Water voor een dagelijkse gezellige leefomgeving: van het historische erfgoed tot het Kanaal en het Blauwe Netwerk OD 6.1.1: Een betere zichtbaarheid van het water in het stedelijk landschap herstellen Erreur! Signet non défini. OD 6.1.2: Valleien de rol van structureel element binnen de stedelijke ruimte toebedelen Erreur! Signet non défini. SD 6.2 Water voor een kwaliteitsvolle stadsomgeving OD 6.2.1: De biodiversiteit rond de blauwe ruimten bevorderen OD 6.2.2: De mogelijkheid onderzoeken om de bijdragen van de blauwe ruimten tot een meer gematigd stedelijk microklimaat te valoriseren PIJLER 7: DE PRODUCTIE VAN NIEUWE ENERGIE MET BEHULP VAN WATER EN DE ONDERGROND BEVORDEREN ERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 7.1 Watergeothermische systemen voor het verwarmen of koelen van gebouwen promoten Erreur! Signet non défini. OD 7.1.1: Het gebruik van watergeothermie promoten 4

5 SD 7.2 De terugwinning van calorieën aanwezig in het afvalwater promoten PIJLER 8: BIJDRAGEN IN DE UITVOERING VAN EEN INTERNATIONAAL WATERBELEID DAT OP HET NIVEAU VAN HET STROOMGEBIEDSDISTRICT VAN DE SCHELDE WORDT GECOÖRDINEERD ERREUR! SIGNET NON DEFINI. SD 8.1: Twee basisdoelstellingen: het water beheren aan de hand van grote stroomgebiedbekkens en de zee en kustgebieden beschermen OD 8.1.1: Het water beheren aan de hand van de grote stroomgebiedbekkens Erreur! Signet non défini. OD 8.1.2: Ervaringen en informatie uitwisselen op het niveau van verenigingen van Brusselse, Belgische en Europese openbare en privé-actoren OD 8.1.3: De zeeën en kustgebieden beschermen (pm) 5

6 INLEIDING Doel van onderhavig document is de kalender en het werkprogramma te presenteren voor de opstelling van het WBP , de bijgewerkte lijst van de wateractoren evenals de samenvatting van de belangrijke vragen die rijzen in het deel van het stroomgebiedsdistrict van de Schelde dat zich op Brussels grondgebied bevindt. Het wordt aan een openbaar onderzoek onderworpen waarbij het advies, de opmerkingen en voorstellen van het publiek over de inzet van het waterbeheer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden ingezameld; daarmee zal bij de opstelling van het toekomstige Brusselse Waterbeheersplan en zijn maatregelenprogramma rekening worden gehouden. Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid (Kaderrichtlijn Water - KRW) verplicht de lidstaten ertoe een Waterbeheersplan (WBP) op te stellen. Deze Richtlijn werd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest omgezet door de ordonnantie van 20 oktober 2006 "tot opstelling van een kader voor het waterbeleid" (Kaderordonnantie Water - KOW). Hoofdstuk V van deze ordonnantie is aan het Beheersplan en aan de instrumenten die eruit voortvloeien gewijd. Dit plan moet een geïntegreerd en globaal antwoord zijn op alle uitdagingen die met het waterbeleid verband houden. Verder vormt dit plan een actieve bijdrage in de internationale planning die op het niveau van het Scheldedistrict moet worden toegepast. Voorgaande wetteksten verlangen: dat de milieudoelstellingen worden bepaald die moeten worden bereikt voor het oppervlaktewater, het grondwater en de beschermde gebieden; de medewerking van alle actoren en informatie en consultatie van het publiek; dat een verplichting wordt ingevoerd tot het behalen en handhaven van de goede toestand van het water volgens een kalender per grote cyclus van 6 jaar met termijnen in 2015, 2021 en 2027; de transparantie van de kosten van de waterdiensten te belichten. De doelstelling van de goede toestand van het water wordt in cycli van 6 jaar doorgevoerd De richtlijn heeft vastgelegd dat de algemene doelstelling van de goede toestand van het water tegen 2015 moet zijn verwezenlijkt. Ze voorziet echter dat van die termijn kan worden afgeweken wanneer de natuurlijke voorwaarden, zoals de inertie van de omgevingen of de technische voorwaarden, zoals de duur van de bouwplaatsen of de kostprijs van de uit te voeren werkzaamheden, realistisch gezien niet toelaten dat de doelstelling wordt bereikt. De beheersplannen opgesteld per stroomgebiedsbekken definiëren de doelstellingen die moeten worden bereikt, de beleidslijnen en de juridische bepalingen die moeten toelaten dat de algemene doelstelling van de goede toestand van het water wordt bereikt. Om de 3 jaar wordt een tussentijdse balans opgesteld van de maatregelen van het WBP die werden toegepast en om de 6 jaar gebeurt een evaluatie van de goede toestand van het water. De wateractoren voeren het WBP in 2013 in en verbinden zich tot de herziening ervan die met de goedkeuring van het WBP einde 2015 eindigt.. 1 Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid. 6

7 Ontwerp van WBP Goedkeuring van het WBP 3 WBP cycli moeten toelaten een goede toestand van al het water te bereiken Belangrijke kwesties Tussentijdse balans van het WBP Inventaris Het Brussels Waterbeheersplan Het eerste WBP werd op 12 juli 2012 door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering goedgekeurd en trad op 15 september van datzelfde jaar in werking 2. Het tweede WBP moet uiterlijk op 22 december 2015 worden goedgekeurd en dekt de periode In overeenstemming met de artikelen 51 tot 55 van de ordonnantie van 20 oktober 2006 tot opstelling van een kader voor het waterbeleid (KOW), wordt de doorvoering van het WBP van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in verschillende termijnen uitgevoerd. De opstellingsprocedure voor de herziening van het WBP dient in 3 stappen te gebeuren 1. identificeren van de belangrijke kwesties waaraan het WBP moet beantwoorden; 2. bijwerken van de inventaris van het bekken en de tussentijdse balans van het maatregelenprogramma; 3. opstellen van het ontwerp van het herziene WBP en van het programma van verbonden maatregelen. volgens het volgende werkprogramma: Datum Acties Verwachte resultaten 1 ste semester 2013 Goedkeuring van de Belangrijke kwesties, van de Goedkeuring van de Belangrijke Kwesties, van de termijnen en van de lijst van de betrokken partijen door de Regering en publicatie in het B.S. voor raadpleging 2 Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 12 juli 2012 tot goedkeuring van het waterbeheersplan van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, B.S., 5 september

8 termijnen en van de lijst van de betrokken partijen 1 ste semester 2013 Staat van vordering van de doorvoering van het MrP 2 de en 3de kwartaal van 2013 Tussentijdse balans Actualisering en voorstellen van nieuwe maatregelen 4 de kwartaal 2013 Evaluatie van de kostefficiency van iedere maatregel Actualisering van de verschillende documenten vereist door Bijlage VII van de KOW 3 van het publiek Voor iedere Operationele doelstelling (OD) van het MrP: 1) Inventaris van de situatie ) Inventaris van de situatie ) Staat van vordering van de reeds doorgevoerde maatregelen 1) Analyse van de evolutie tussen 2009 en ) Definitie van de ideale doelstellingen die tegen 2021 moeten worden bereikt 1) Actualisering en voorstellen van nieuwe maatregelen, in overleg met de wateroperatoren, om de 2021 doelstellingen te behalen 2) Reflectie rond de evaluatie van de doeltreffendheid van alle voorgestelde maatregelen ten opzichte van de doelstellingen 3) Rechtvaardiging van de technische afwijkingen en afwijkingen omwille van de haalbaarheid 1) Evaluatie van de kosten van de voorgestelde maatregelen 2) Analyse van de kostefficiency 3) Rechtvaardiging van de afwijkingen vanuit economisch standpunt 4 de kwartaal e kwartaal 2014 Opstellen van het nieuwe WBP-MrP Opstellen van het WBP en van het Maatregelenprogramma in overleg met de wateroperatoren Aanpassing van het MER 2 de kwartaal 2014 Verzenden van het WBP-MrP aan de Regering 2 de, 3 de en 4 de kwartaal Openbaar 2014 onderzoek 1 e kwartaal 2015 Verwerking Openb. Onderzoek 2 de kwartaal 2015 Goedkeuring door alle wateroperatoren van de definitieve versie van het WBP-MrP 3 de en 4 de kwartaal 2015 Goedkeuring van Goedkeuring van het WBP door de Regering alvorens het aan een openbaar onderzoek voor te leggen (8 maanden) Organisatie en deelname aan het Openbaar Onderzoek Verwerking + opnemen van de opmerkingen 3 Algemene beschrijving van het stroomgebiedsdistrict (art. 31) voor het oppervlakte- en grondwater; Identificatie en cartografische voorstelling van de beschermde gebieden (art. 32) Kaart van de monitoringnetten en cartografische voorstelling van de resultaten van monitoring van de oppervlakte- en grondwaterlichamen en van de beschermde gebieden (art. 37) Lijst van de milieudoelstellingen voor de oppervlakte- en waterlichamen en de beschermde gebieden (art. 11) Samenvatting van de economische analyse (art. 31) Register van de overige beheersplannen en programma's goedgekeurd voor het stroomgebiedsdistrict. 8

9 de definitieve versie van het WBP-MrP door de Regering Afstemming met Richtlijn 2007/60/EG over beoordeling en beheer van overstromingsrisico's Het toekomstige WBP zal eveneens beantwoorden aan de verplichtingen van richtlijn 2007/60/EG over beoordeling en beheer van overstromingsrisico's 4, de zogenaamde "overstromingsrichtlijn". Die verplichtingen worden besproken in pijler 5 van het WBP en kaderen binnen de continuïteit van het werk dat sinds de goedkeuring van het Gewestelijk plan voor overstromingsbestrijding in november 2008 het Regenplan reeds werd verwezenlijkt 5. De inleiding van pijler 5 ontwikkeld in de samenvatting van de belangrijke kwesties beschrijft hoe de verplichtingen die uit de overstromingsrichtlijn voortvloeien, in toepassing van de kaderrichtlijn water, in de cyclus van goedkeuring en herziening van de waterbeheersplannen zullen worden geïntegreerd. De Belangrijke kwesties op het vlak van waterbeheer Het WBP is erop gericht de impact van de menselijke druk op de aquatische ecosystemen te minimaliseren (verontreiniging voorkomen en beperken, duurzaam watergebruik bevorderen, het milieu beschermen, de toestand van de aquatische ecosystemen verbeteren, de gevolgen van overstromingen afzwakken enz.), om de milieudoelstellingen zoals die door de Europese en Brusselse wetgevingen worden beoogd te realiseren. In dat opzicht zijn in de Kaderrichtlijn Water (KRW) 3 essentiële planningspijlers geïdentificeerd die betrekking hebben op de bescherming van de debietwaarden, de waterkwaliteit en de specifieke gebieden, om voor de betrokken waterlichamen de zogenaamde goede toestand te bereiken. Die goede toestand leunt sterk aan bij de toestand waarin het waterlichaam zou verkeren als er geen druk van menselijke activiteiten was geweest. In een stadsomgeving waarin het hydrografisch net en de grondwaterlagen door de eeuwen heen ingrijpend werden verstoord, houdt de Europese wetgeving rekening met het feit dat de impact van de geschiedenis en van de menselijke activiteiten maar heel moeilijk ongedaan kan worden gemaakt. Het Brussels Gewest kan de eeuwen menselijke geschiedenis op zijn grondgebied niet ontkennen. Het Brusselse WBP streeft er dan ook naar om de impact van de menselijke druk, in een economisch en maatschappelijk haalbaar kader en in overeenstemming met de Europese bepalingen tot een minimum te herleiden. Daarom werden er bijkomende planningpijlers aan de belangrijkste kwesties toegevoegd die de Regering op 15 januari 2009 goedkeurde in het kader van de opstelling van het eerste WBP dat loopt tot einde Het Brusselse WBP bevat dus 8 pijlers: 1. Ingrijpen op de verontreinigende stoffen om de kwaliteitsdoelstellingen voor het oppervlaktewater, het grondwater en de beschermde gebieden te bereiken; 2. Het hydrografische net kwantitatief herstellen; 3. Het terugwinningsprincipe van de kosten van de waterdiensten toepassen; 4. Het duurzame gebruik van water promoten; 5. Een actief preventiebeleid voeren om overstromingen door regenval te voorkomen; 6. Het water opnieuw helemaal zichtbaar maken in het leefkader van de inwoners; 7. Bevorderen van de productie van hernieuwbare energie met behulp van water met bescherming van de bron; 8. Bijdragen in de opstelling en uitvoering van een internationaal waterbeleid. Elk van deze 8 pijlers handelt dus over belangrijke kwesties die prioritair moeten worden aangepakt en die de structuur van het Maatregelenprogramma van het Waterbeheersplan, een soort inhoudsopgave voor dat plan, vormen. 4 Richtlijn 2007/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2007 over beoordeling en beheer van overstromingsrisico's, PBEU,, L 288, van 6 november 2007, pp. 27 e.v.. 5 B.S., 9 februari

10 Waaruit bestaan de "Belangrijke kwesties" voor het toekomstige WBP ? Een "belangrijke kwestie" is een vraag waarop het toekomstige WBP voor de periode een antwoord moet bieden. Het betreft een immense bezorgdheid of een uitdaging waarop men in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is gestuit en die moet worden opgelost om de initieel vastgelegde doelstelling te behalen. Het deel "belangrijke kwesties" van onderhavig document beschrijft de voornaamste uitdagingen die in de periode moeten worden aangegaan. Het vormt niet het beheersplan als dusdanig (aangezien het daaraan voorafgaat) en behandelt evenmin de concrete maatregelen die later, tijdens het openbaar onderzoek dat aansluitend op de goedkeuring van het ontwerp van WBP (in de loop van 2014) plaatsvindt, zullen worden voorgesteld, maar stipt de geplande actiepistes aan die tegen de goedkeuring van het ontwerp van WBP zullen worden verkend. Uitgaande van het eerste WBP en zijn 8 pijlers benadrukken de belangrijke vragen die zich voor de herziening van het WBP stellen nieuwe elementen, elementen die moeten worden geactualiseerd en de prioriteiten voor de periode Ze geven een beknopte en voorlopige - vermits opgesteld volgens de huidige, maar continu evoluerende kennis van zaken - beschrijving van de inzet en problematiek die het voorwerp vormen van het WBP Wat zijn de voornaamste uitdagingen die zich voor het Gewest voor de periode stellen? Hoe de waterkwaliteit verbeteren en een goede waterkwaliteit garanderen? Hoe de beschikbare reserves in stand houden en delen? Hoe het rationeel watergebruik versterken? Hoe een juist en billijk watertarief verzekeren? Hoe het aantal overstromingen in het BHG en hun impact verminderen? Hoe de integratie van het water in het leefkader van de Brusselaars verbeteren? Hoe de ruimtelijke ordening en stedenbouw in het waterbeheer integreren? Hoe de productie van hernieuwbare energie met behulp van water en de bodem bevorderen? Hoe het overleg en de samenwerking (intra- en intergewestelijk, en internationaal) als een essentieel aspect van een goed beheer van onze waterbronnen versterken? 10

11 PIJLER 1: INGRIJPEN OP DE POLLUENTEN OM DE KWALITEITSDOELSTELLINGEN VOOR HET OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER EN DE BESCHERMDE GEBIEDEN TE BEREIKEN SD 1.1 De te bereiken kwaliteitsdoelstellingen aan de evolutie van de kennisbasis aanpassen De Europese bepalingen verplichten om tegen 2015 de "goede toestand" van het oppervlakte- en grondwater te herstellen en iedere verdere aantasting van de aquatische ecosystemen te voorkomen. Indien nodig (om redenen van kostprijs, technische haalbaarheid, reactietijd van de natuurlijke omgeving) mogen deze doelstellingen geleidelijk en tegen uiterlijk 2027 worden bereikt. OD 1.1.1: De biologische, fysisch-chemische en chemische doelstellingen van de oppervlaktewateren en van hun monitoringprogramma's aanpassen Sinds de goedkeuring van de KRW in 2000 en de goedkeuring van de KOW in 2006 zetten de wateractoren zich niet-aflatend in om de kwaliteit van de waterlichamen te verbeteren. Daardoor evolueerde niet alleen de toestand maar ook de kennisbasis en het begrip van deze omgevingen en van de druk die erop wordt uitgeoefend. Daarom moeten de doelstellingen en de daarmee samenhangende monitoringnetwerken voortdurend worden aangepast en evolueren. De doelstellingen van de "goede toestand" van de oppervlaktewateren kunnen in drie bestanddelen worden opgesplitst: biologisch: aanwezigheid en samenstelling van de aquatische fauna en flora: fytoplankton, macrofyten, fytobentos, macro-invertebraten en vis; fysisch-chemisch: dit betreft elementaire abiotische omstandigheden die biologisch leven mogelijk maken: de temperatuur, de zuurstofbalans, het zoutgehalte, de zuurtegraad en de concentratie voedingsstoffen; chemisch: samengesteld uit de milieukwaliteitsnormen (MKN) voor de 33+8 stoffen die prioriteit hebben gekregen en de prioritaire gevaarlijke stoffen aangewezen door richtlijn 2008/105/EG 6, en andere stoffen zoals vermeld onder bijlage 3 en 4 van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 24 maart (hierna het "MKN" besluit genoemd). OD 1.1.2: Kwalitatieve doelstellingen definiëren voor vijvers Vijvers maken reeds deel uit van het eerste WBP, maar momenteel is geen enkele doelstelling geformaliseerd. Er zullen doelstellingen (indicatieve waarden) worden voorgesteld en geformaliseerd OD 1.1.3: De criteria voor het ramen van de chemisch goede toestand van het grondwater en hun monitoringprogramma's aanpassen. Het besluit van 10 juni 2010 van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering betreffende de bescherming van het grondwater tegen verontreiniging en achteruitgang van de toestand legt standaardkwaliteitsnormen vast voor nitraten en bestrijdingsmiddelen evenals drempelwaarden voor een minimumlijst van verontreinigende parameters. Dit besluit bepaalt eveneens de criteria die toelaten de chemische toestand van de waterlichamen en de wijze waarop de trends die een significant en aanhoudende schaderisico vertonen te beoordelen. Alle waterlichamen vormen momenteel het voorwerp van een chemische opvolging maar het algemene monitoringprogramma dient nog verder te worden aangepast zodat het volledig aan de doelstellingen inzake dichtheid, ruimtelijke verdeling en duurzaamheid bepaald in de kaderordonnantie water beantwoordt. 6 Richtlijn 2008/105/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 inzake milieukwaliteitsnormen op het gebied van het waterbeleid, tot wijziging en vervolgens intrekking van de richtlijnen van de Raad 82/176/EEG, 83/513/EEG, 84/156/EEG, 84/491/EEG, 86/280/EEG en tot wijziging van richtlijn 2000/60/EG (PBEU, L 348 van ). 7 Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 24 maart 2011 tot vaststelling van de milieukwaliteitsnormen, de basiskwaliteitsnormen en de chemische normen voor de oppervlaktewateren tegen de verontreiniging veroorzaakt door bepaalde gevaarlijke stoffen en andere verontreinigende stoffen. 11

12 OD 1.1.4: Het actualiseren van het register van de "beschermde gebieden" In overeenstemming met artikel 32 van de KOW stelt Leefmilieu Brussel een register op van de gebieden die zijn "aangewezen als bijzondere bescherming behoevend in het kader van de specifieke wetgeving om hun oppervlakte- of grondwater te beschermen of voor het behoud van habitats en rechtstreeks van water afhankelijke soorten" die op 12 juli 2012 door de Regering werd goedgekeurd (bijlage 3 van het WBP). Dit document zal nog evolueren overeenkomstig de wettelijke en reglementaire aanpassingen die aan de daarin vermelde beschermde gebieden zullen worden aangebracht. Gepland is om het register bij iedere bijwerking van het Waterbeheersplan opnieuw te bestuderen. SD 1.2 Ingrijpen op de polluenten in het oppervlaktewater OD 1.2.1: Opstellen en regelmatig bijwerken van een inventaris van de emissies, het verlies en de lozing van polluenten in het oppervlaktewater (gerichte en diffuse bronnen) Artikel 5 van richtlijn 2008/105/EG en van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 24 maart 2011 ( "MKN"-besluit) bepaalt dat de Lidstaten/Gewesten tegen einde 2013 moeten beschikken over een inventaris van alle emissies, lozingen en verliezen (daaronder kunnen alle gerichte of diffuse pertinente emissiebronnen worden begrepen) van de prioritaire en prioritaire gevaarlijke stoffen zoals vermeld in bijlage X van de KRW en bijlage II van richtlijn 2008/105/EG, of de bijlagen 1 en 2 van het "MKN"-besluit. Dit betreft een meervoudige doelstelling. Deze inventaris moet een overzicht geven van alle emissiebronnen binnen het grondgebied die op significante wijze bijdragen tot de uitstoot van bepaalde polluenten naar de waterlopen. Verder is het ook belangrijk om het deel van ongekende oorsprong, van natuurlijke oorsprong of afkomstig van bronnen die zich buiten het grondgebied van het Gewest bevinden te identificeren. Op basis van die informatie kan men maatregelen definiëren die beter gericht zijn op een effectieve vermindering van de emissie ontstaan op het grondgebied en die voor de Brusselse waterlichamen aan de basis van een aanzienlijke verontreiniging liggen. OD 1.2.2: Alle emissie die een significante impact heeft op het ontvangende waterlichaam voorkomen, verminderen of opheffen De eerste fase bestaat erin de gegevens te analyseren die afkomstig zijn van de monitoring van de kwaliteit van de waterlopen, van de inventaris van de uitstoot, van terreinwaarnemingen,... teneinde voor elk (deel) van de waterlopen die het moeilijk hebben om bepaalde kwaliteitsdoelstellingen te halen een fijnere tabel op te stellen. Indien nodig zal er ook een campagne met fijnere maatregelen worden gestart. Daarna zal aan de hand van de bestaande instrumenten (beheer van niet-bevaarbare waterlopen, vergunningen, inspectiedienst, ) worden nagegaan welke maatregelen kunnen worden ingevoerd. OD 1.2.3: De uitwisseling tussen het rioleringsnet en het hydrografisch net (bij regen) verbeteren Het doel is de frequentie van de inwerkingstelling van de bezinkingsvakken te verfijnen, de uitgestoten belasting te kwantificeren en te karakteriseren zodat men zich op de meest problematische bezinkingsvakken kan toespitsen. Vervolgens moet worden gezocht naar mogelijke oplossingen (al dan niet infrastructuuroplossingen (bijvoorbeeld het verhogen van een drempel om de nog niet-gebruikte opslagcapaciteit te benutten, het bestaande bezinkingsvak verbeteren zodat er toch een zekere belasting in kan worden neergeslagen,...) die kunnen worden ingevoerd. OD 1.2.4: Het specifieke kwalitatieve beheer van het Kanaal verzekeren Het bevaarbaar houden van het kanaal is een van de voornaamste openbaredienstopdrachten van de Haven van Brussel. Voornamelijk om navigatieproblemen te voorkomen zorgt de Haven van Brussel dan ook voor het uitbaggeren van het deel van het Kanaal dat zich op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bevindt. Hoewel de kwestie van het volume aan slib van cruciaal belang is om de doortocht van schepen te vrijwaren, heeft de kwestie van de kwaliteit van het slib aanzienlijke financiële implicaties. Het Kanaal is immers het grootste stormbekken van het Gewest. In dat opzicht vervult het een wezenlijke rol in het voorkomen van overstromingen door overstorten van het saneringsnet en van waterlopen bij zware regenval. De onrechtstreekse lozingen van water zorgen eveneens voor een bijkomende toevoer van slib. Om het kwalitatieve beheer van het Kanaal te verzekeren moeten de overstorten dan ook worden beperkt door preventieve maatregelen die de Haven en het Gewest op het vlak van baggerwerken besparingen kunnen opleveren. 12

13 OD 1.2.5: Het specifieke kwalitatieve beheer van de vijvers verzekeren Vijvers vormen de overgrote meerderheid van het stilstaand water van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het beheer van de vijvers is behoorlijk specifiek. Leefmilieu Brussel BIM ontwikkelt een gedifferentieerd aangepast beheer om hun (onder meer ecosystemisch) beheer volop tot uiting te kunnen brengen. Dit beheer werd op lange termijn in een specifiek beheerplan gepland. OD 1.2.6: Het zelfzuiverend vermogen van het oppervlaktewater verbeteren door de hydromorfologische kwaliteit te verhogen Hydromorfologie vervult een essentiële rol in de werking van de ecosystemen. Het herstel daarvan vormt dus een voorwaarde om een goede toestand zoals voorgeschreven door de KRW te bereiken en om de ecosystemische diensten die door het Brusselse hydrografisch net worden verzekerd op lange termijn te handhaven. Ook al maakt de verstedelijkte context van het Brussels Gewest dit soms moeilijk en ook al dienen heel wat waterlichamen te worden beschouwd als kunstmatig of althans ingrijpend gewijzigd, dan nog moet het herstelpotentieel van de hydromorfologische kwaliteit binnen de bestaande perken maximaal worden verwezenlijkt. SD 1.3 Ingrijpen op de polluenten in het grondwater OD 1.3.1: Voorkomen, verminderen of opheffen van lozingen van verontreinigende stoffen in het grondwater Door gepaste preventieve maatregelen via de milieuvergunningen op te leggen gaat al vele jaren bijzondere aandacht uit naar het voorkomen van verontreiniging van het grondwater. Die milieuvergunningen hebben tot doel om elke door een ingedeelde inrichting veroorzaakte vervuiling te verhinderen. Niettemin dekt de milieuvergunning niet alle activiteiten die tot een verontreiniging van het grondwater zouden kunnen leiden. Bijgevolg moeten andere maatregelen worden beoogd, zoals bijvoorbeeld de wetgeving die de waterwinningen, de booractiviteiten, het kunstmatig aanvullen en opnieuw injecteren van water voor geothermische doeleinden regelt, teneinde de naleving van de in de Kaderordonnantie Water gedefinieerde milieudoelstellingen te verzekeren. OD 1.3.2: De besmettingen van het grondwater door verontreinigde bodems voorkomen en oplossen De verontreinigde bodems vormen een bron van verontreiniging doordat ze verontreinigde stoffen op het onderliggende grondwater overbrengen. Met de inwerkingtreding van de ordonnantie van 13 mei 2004 betreffende het beheer en de sanering van verontreinigde bodems, versterkt door de ordonnantie van 5 maart 2009, is de behandeling van de verontreinigde bodems bij de start, de stopzetting of de overdracht van activiteiten door de exploitanten, de eigenaars, of nog, door de veroorzakers van accidentele verontreinigingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werkelijkheid geworden. Daarnaast maakt de behandeling van verontreinigde bodems het eveneens mogelijk om te voorkomen dat polluenten tot in het dieper gelegen grondwater kunnen doordringen Bovendien beoogt deze wetgeving, via haar toepassingsgebied (art. 3, 1 ), zowel een behandeling van de verontreinigde bodem als van het aanwezige grondwater.. OD 1.3.3: Accidentele verstoringen van het grondwater voorkomen en beheren Een accidentele verontreiniging aan het oppervlak kan ernstige gevolgen hebben voor het grondwater als ze zich in de buurt van waterwinningen, putten en peilbuizen voordoet, en met name in een gebied bestemd voor de winning van water voor menselijke consumptie. Dergelijke inrichtingen vormen immers de verbindingen waarlangs de vervuiling in het grondwater dringt en moeten dus het voorwerp vormen van (preventieve) beschermingsmaatregelen. 13

14 SD 1.4 De beschermde gebieden beheren OD 1.4.1: Het specifieke beheer van de beschermde gebieden en hun monitoring verzekeren De beschermde gebieden die een speciale bescherming vergen om de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater te beschermen of nog, om de habitats en de soorten die rechtstreeks van het water afhankelijk zijn in stand te houden, moeten bijzondere aandacht krijgen. Daarvoor moeten gepaste beheersmaatregelen worden ontwikkeld. Dat geldt voor: - het beschermingsgebied voor waterwinning bestemd voor menselijke consumptie in het Zoniënwoud en in het Ter Kamerenbos - de vochtige gebieden die deel uitmaken van de gebieden omschreven als Natura 2000 gebieden omwille van hun waarde en hun ecologisch belang, van de natuurgebieden en tal van geklasseerde gebieden. 14

15 PIJLER 2: HET KWANTITATIEVE BEHEER VAN HET OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER VERZEKEREN SD 2.1 Het hydrografisch net herstellen om het een rol te laten spelen als ondersteuning van de ecosystemen en als lokale afvoer voor helder water Op dit ogenblik is het hydrografische net, als we het kanaal meetellen, bij droog weer goed voor 172 ha oppervlaktewater (circa 1% van de oppervlakte van het gewest), waarvan 43 ha watervlakken. Vergeleken met de situatie in de XVIII en XIX e eeuw is deze oppervlakte drastisch afgenomen. In zijn huidige beperkte en gesegmenteerde vorm kan het hydrografische net zijn belangrijke natuurlijke functies niet langer ten volle vervullen, namelijk het bevorderen van de biodiversiteit en het afvoeren of, net omgekeerd, het tegenhouden van het water bij regenweer. OD 2.1.1: De continuïteit van het hydrografisch net verbeteren Om deze problemen op een globale en gecoördineerde manier aan te pakken, lanceerde het Gewest in 1999 het programma van het Blauwe netwerk. Dit netwerk beoogt het hydrografisch net aan het oppervlakte dat door de verstedelijking van het Gewest sterk versnipperde te optimaliseren en te herstellen. Het programma van het Blauwe Netwerk beoogt de functies van dit netwerk te verbeteren en te herstellen (zelfzuiverend vermogen, lokale afvoer van regen- en afvloeiend water, temperatuurregeling). Deze doelstelling moet uiteraard gepaard gaan met een doeltreffend beleid aangaande het beheer van de waterkwaliteit (beheersing van vervuilende lozingen, strijd tegen de eutrofiëring, ). OD 2.1.2: Bijwerken van het juridisch-technisch kader voor het herstel van het hydrografisch net Om de instandhouding en het herstel van het hydrografisch net te verzekeren beschikt het Gewest op dit ogenblik over meerdere juridische en technische instrumenten: De Atlas van de niet-bevaarbare waterlopen die in 1959 in toepassing van het koninklijk besluit van 10 juni 1955 werd opgesteld, De wetgeving die met name uit 2 soorten juridisch erfgoed voortvloeit: De overdracht van het federale niveau naar het gewestelijke niveau van een hele waaier aan nationale wetten, waarvan de uitvoering en aanpassing onder gewestelijke bevoegdheden ressorteren De overdracht van het provinciale naar het gewestelijke niveau van een hele reeks reglementen en provinciale rondzendbrieven naar aanleiding van de splitsing van de Provincie Brabant Hydraulische modelleringen met betrekking tot bepaalde delen van het hydrografische net, alsook het netwerk van collectoren. Terwijl de ordonnantie van 20 oktober 2006 tot opstelling van een kader voor het waterbeleid, het waterbeleid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, naar aanleiding van de omzetting richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen voor betreffende het waterbeleid, herstructureerde, veranderde er niets aan de organisatie en actualisering van de niet-bevaarbare waterlopen, althans wat hun onderhoud, de gegarandeerde vlotte doorstroming en hun tracé betreft, of nog het beheer van de infrastructuur die de loop en de natuurlijke functie van het afvoeren van regenwater kunnen beïnvloeden. Bijgevolg moeten die bestaande instrumenten worden geactualiseerd, gerationaliseerd en aan de werkelijkheid van het terrein worden aangepast om ze om te vormen tot een instrument dat deze doelstelling kan verwezenlijken. OD 2.1.3: Parasitair helder water van het collectorennet voor afvalwater opvangen om het te laten terugvloeien naar het oppervlaktewater Het heldere water in het collectorennet (bron-, bemalings-, drainagewater, enz.) wordt vanuit technisch standpunt aangeduid als parasitair water. Dat water is immers nadelig voor de optimale zuivering door de zuiveringsstations, omdat het de organisch verontreinigende stoffen en de stoffen in suspensie onnodig aanlengt. Bovendien gaat datzelfde water onnodig "verloren" voor het bovengronds hydrografisch net en zijn biodiversiteit. 15

16 SD 2.2 Het kwantitatief beheer van het grondwater verzekeren OD 2.2.1: Aanpassen van de monitoringprogramma's en van de criteria voor het ramen van de toestand De opvolging van de kwantitatieve toestand van het grondwater gebeurt door het piëzometrisch peil van de ondergrondse waterlichamen te meten. Een van de toekomstige uitdagingen om het duurzaam beheer van de reserve te verzekeren bestaat erin het piëzometrische niveau af te toetsen aan andere gegevens, zoals de onttrekkingen van water, de neerslag, het debiet van de waterlopen of het waterpeil van de vochtige zones die in contact staan met het grondwater, met name voor wat de oppervlaktesystemen betreft. OD 2.2.2: Het kunstmatig onttrekken en terugvloeien van water in de diepe waterlagen controleren Onttrekkingen voor huishoudelijke of industriële toepassingen (waterputten en waterwinningen) worden gecontroleerd aan de hand van de vergunningen uitgereikt door het bestuur (Leefmilieu Brussel / BIM of de gemeentes); deze vergunningen vermelden een maximaal volume dat per dag mag worden gewonnen en verplichten de houders ervan om met name het daadwerkelijk onttrokken watervolume jaarlijks aan te geven. Verder leggen deze vergunningen ook de verplichting op om volumetrische meettoestellen te plaatsen zodat het gewonnen volume te allen tijde kan worden gecontroleerd. Het register van de uitgereikte vergunningen wordt bijgewerkt en de controles van de actieve waterwinningen zullen worden versterkt. OD 2.2.3: Een duurzaam beheer van bemalingswater 8 verzekeren Bemalingswater, infiltratiewater dat hoofdzakelijk afkomstig is van ondergrondse milieus, wordt in het Brussels Gewest lokaal opgepompt met als doel het water dat in ondergrondse bouwwerken (kelders, parkings, metro, enz.) die in het watertafelgebied van de vrije waterlagen liggen, is ingesijpeld af te voeren. Dat water wordt vaak als parasitair water in de riolen en collectoren geloosd. Om het collectorennet te ontlasten is het daarom belangrijk dat dit pompwater bovengronds in het naburige hydrografisch net (waterlopen, vijvers,...) kan worden geloosd of weer stroomafwaarts in de waterlaag kan worden geïnjecteerd om de watertafel weer te laten stijgen en de stabiliteit van de bodem te verzekeren. OD 2.2.4: De kwantitatieve evolutie van de oppervlaktewaterlagen op gevoelige plaatsen bestuderen Oorspronkelijk zorgde het hydrografisch net bestaande uit rivieren, maar ook uit kleine beekjes en andere straatgoten waarin het water met tussenpozen stroomt, ter hoogte van de convergentiegebieden van het hele grondgebied voor de drainage van de waterlagen. Die drainage gebeurde door de rechtstreekse bevoorrading van de rivierbedding of door het opvangen van exfiltratiewater ter hoogte van de bronnen, sijpelingszones. De geleidelijke omvorming van bepaalde elementen van het hydrografisch net in elementen van het rioleringsnet, zoals de overwelving van kleine beekjes, het opvangen van de bronnen rechtstreeks in het riool en het aanbrengen van afvoeren wijzigt de loop van het drainagewater van de waterlagen die nu in de ondergrond door het rioleringsnet lopen. Dit verschijnsel is verantwoordelijk voor een daling van het basisdebiet van het hydrografisch net en creëert een heel uitgesproken lage waterstand die de kwaliteit van de ecosystemen doet afnemen. Het komt er dus op aan om het water van het draineren van de waterlagen maximaal terug te leiden naar het hydrografisch net om het basisdebiet te verhogen en de waterkwaliteit bij droogte te verbeteren. 8 Bemalingswater: infiltratiewater dat voornamelijk afkomstig is van mijnen en ondergrondse milieus 16

17 PIJLER 3: HET BEGINSEL VAN DE TERUGWINNING VAN DE KOSTEN VAN DE WATERDIENSTEN TOEPASSEN Richtlijn 2000/60/EG, omgezet naar de rechtsorde van het Brussels Gewest bij ordonnantie van 20 oktober 2006 tot vaststelling van een communautair beleid op het vlak van water (Kaderrichtlijn Water) voorziet een belangrijk economisch luik. Dat economische luik, bepaald door bijlage III van de richtlijn en bijlage 2 van de ordonnantie, bevat de volgende elementen: - de invoering van het principe van de terugwinning van de kosten van de diensten verbonden met het watergebruik; - het uitwerken van een maatregelenprogramma om de milieudoelstellingen tegen 2015 te bereiken op basis van een "kostenefficiency"-analyse; - het voorstellen van vrijstellingen van de milieudoelstellingen voor bepaalde waterlichamen op basis van een "disproportionele" kostenanalyse. De Kaderrichtlijn Water stelt bij artikel 9, 1 dat "de Lidstaten rekening houden met het beginsel van terugwinning van de kosten van de waterdiensten, inclusief milieukosten en kosten van de hulpbronnen [ ], overeenkomstig het beginsel dat de vervuiler betaalt". Artikel 38 van de ordonnantie reglementeert dit beginsel van de terugwinning van de kosten en zijn toepassing in het Brussels Gewest. Het komt er dus op aan om de kosten van de waterdiensten te bepalen om vervolgens de terugwinning ervan te kunnen voorzien, d.w.z. de dekking ervan door het vastleggen van een prijs en het bepalen van de mate waarin de overheid hierin tussenkomt. SD 3.1 De kosten van het watergebruik bepalen OD 3.1.1: De reële kostprijs van de productie en distributie van drinkwater en de verzameling en zuivering van afvalwater berekenen De richtlijn introduceert het concept "waterdiensten": dat zijn alle diensten die voor de gezinnen, openbare instellingen of een willekeurige economische activiteit verband houden met: de onttrekking, productie, opstuwing, het transport, de opslag, behandeling en distributie van oppervlakte- of grondwater; de verzameling en behandeling van afvalwater. De reële kostprijs van het water stemt overeen met "alle kosten van de waterdiensten". De elementen die we bij de berekening van de reële kostprijs van het water in aanmerking dienen te nemen, zijn bijgevolg: de kosten met betrekking tot de bescherming van de voor menselijke consumptie bestemde waterwinningen; de productiekosten van drinkwater; de distributiekosten van drinkwater; de kosten voor de openbare zuivering van afvalwater. OD 3.1.2: De milieukosten van het watergebruik berekenen De milieukosten worden bepaald door de kosten van de schade die aan het milieu en aan de aquatische ecosystemen wordt aangericht, in het bijzonder door elke (al dan niet economische) menselijke activiteit die een wezenlijke impact heeft op de toestand van het water (gerichte verontreiniging, diffuse verontreiniging, onttrekking van water, debietcontrole, hydromorfologische veranderingen). In het geval van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden de milieukosten geëvalueerd door toepassing van de methode van de preventiekosten die de volgende twee stappen omvat: de evaluatie van de kosten van de vereiste maatregelen om lozingen van verontreinigende stoffen in het oppervlaktewater te voorkomen/beperken; de evaluatie van de kosten van de vereiste curatieve maatregelen om de negatieve gevolgen van het lozen van verontreinigende stoffen in het aquatisch milieu te milderen; 17

18 SD 3.2 De prijs van het watergebruik bestemd voor menselijke consumptie bepalen Eenmaal de reële kostprijs van de waterdiensten en de milieukosten bepaald, komt het erop aan om voor hun terugwinning te zorgen. Hiertoe preciseert de KOW dat de reële kostprijs van het water volledig vergoed moet worden door twee financieringsbronnen: de waterprijs die aan de eindverbruikers wordt aangerekend (gezinnen en industrieën) en een financiële tussenkomst van de overheid. Beide elementen bepalen dus de prijs van het watergebruik. OD 3.2.1: Een tarifering voor de economische sectoren uitwerken van de waterprijs waarin de reële kostprijs is opgenomen en de financiering van het Gewest in het waterbeleid bepalen. De KOW preciseert dat de reële kostprijs van het water volledig vergoed moet worden door twee financieringsbronnen: de waterprijs die aan de eindverbruikers wordt aangerekend (gezinnen en industrieën) en een financiële tussenkomst van de overheid. OD 3.2.2: Het deel van de inkomsten bepalen dat wordt gegenereerd door de tarifering van het water en aan maatschappelijke en internationale solidariteitsdoeleinden voorbehouden is Artikel 38, 4 en 5 van de KOW voorziet: "de operator bedoeld in artikel 17 1, 4 [de waterdistributeur, nvdr], moet een deel van de inkomsten van de tarifering van water voorbehouden voor maatschappelijke en internationale doeleinden". Op gewestelijk niveau bepaalt het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 28 februari 2008 houdende het deel van de inkomsten afkomstig van de tarifering van water voorbehouden voor maatschappelijke doeleinden de modaliteiten voor de uitvoering van deze bepaling, met name door het Sociaal Waterfonds een wettelijk bestaan toe te kennen. Het besluit bepaalt verder ook het aan maatschappelijke doeleinden voor te behouden deel van de inkomsten afkomstig van de tarifering van water. OD 3.2.3: De tarifering van de prijs van het water aanpassen teneinde het principe van de vervuiler betaalt en de toegang tot de hulpbron voor iedereen te verzekeren en een doeltreffend gebruik stimuleren Voor het gedeelte van de reële kostprijs die door de eindgebruikers wordt betaald voorziet de ordonnantie de invoering van een systeem van tarifering van drinkwater dat toelaat iedereen toegang tot drinkwater te verzekeren teneinde de behoeften op het vlak van gezondheid, hygiëne en menselijke waardigheid te vervullen; de eindgebruikers aan te zetten tot een doeltreffend en zuinig watergebruik; een progressieve waterprijsstructuur voor gezinnen toe te passen, waarin rekening wordt gehouden met de verbruikte volumes; komaf te maken met elke geografische discriminatie tussen de eindverbruikers in de berekening van de reële kostprijs van het water en het tariefsysteem; een geschikte bijdrage in de terugwinning van de kosten van de waterdiensten van de diverse economische sectoren (gezinnen, industrie, enz.) te verzekeren, rekening houdend met de saneringsinspanningen die de eindverbruiker levert. SD 3.3 Voorafgaande studie van het watergebruik in het BHG De ordonnantie voorziet: - het uitwerken van een maatregelenprogramma om de milieudoelstellingen tegen 2015 te bereiken op basis van een "kostenefficiency"-analyse die toelaat de meest efficiënte maatregelen (of combinatie van maatregelen) tegen de laagste kostprijs te selecteren; - het voorstel om bepaalde waterlichamen vrij te stellen voor de milieudoelstellingen op basis van een "analyse van disproportionele kosten", die vanuit economisch standpunt langere termijnen (behalen van de milieudoelstellingen tegen 2021 of 2027 in plaats van 2015) of minder strikte doelstellingen rechtvaardigt. 18

19 PIJLER 4: EEN DUURZAAM GEBRUIK VAN WATER PROMOTEN SD 4.1 Een rationeel en duurzaam gebruik van voor huishoudelijk gebruik bestemd water promoten In het Gewest zijn er op dit ogenblik twee soorten water voor huishoudelijk gebruik beschikbaar: leidingwater 9, dat drinkbaar is en waarvoor betaald moet worden, en lokaal water (regenwater, put- en winningswater, water van het "2 de circuit"), dat niet drinkbaar is. Om het rationeel gebruik van water aan te moedigen, moet enerzijds een zuinig gebruik van het leidingwater worden gepromoot en moet anderzijds het gebruik van lokaal water voor het vervullen van huishoudelijke behoeften die geen drinkwater vereisen, worden aangemoedigd. OD 4.1.1: Een spaarzaam en duurzaam gebruik van het leidingwater promoten De productie van drinkbaar water heeft een dubbele kostprijs: enerzijds de kosten voor het winnen van de grondstof (water) en anderzijds de kosten voor het drinkbaar maken van het water. Een rationeel gebruik van drinkwater komt dan ook tegemoet aan zowel economische als ecologische geboden. Een spaarzaam gebruik van het leidingwater moet bijgevolg aangemoedigd worden door een aangepast tariefbeleid. Daarom berust de watertarifering (verplichting van de KRW) ook op het progressiviteitsbeginsel: de kostprijs van een m³ water stijgt immers in functie van het verbruikte volume. Bovendien gaat een rationeel gebruik van drinkwater eveneens gepaard met een responsabilisering van de verbruikers en een aanmoediging van de aankoop van toestellen die zuinig met water omspringen. OD 4.1.2: Het gebruik van niet-drinkbaar water promoten: regenwater, winningswater en water van het "2 de circuit" Niet voor elke toepassing is drinkwater nodig: in vele gevallen kan het drinkwater zonder enig gevaar door regenwater worden vervangen (spoelwater wc, enz.). Ook vele industriële processen kunnen het met water van een mindere kwaliteit stellen, dat rechtstreeks in de watervoerende lagen wordt gewonnen. Industrieën kunnen dat water bovendien recycleren en meermaals gebruiken (water van het "2 de circuit"), vooraleer het als te lozen afvalwater te beschouwen. Het is dus zaak om het gebruik in situ van niet-drinkbaar water aan te moedigen bij alle gebruikers (regenwater voor gezinnen, grondwater en water van het 2 de circuit voor de industrie). SD 4.2 Het rationeel en duurzaam gebruik van niet voor huishoudelijke doeleinden bestemd en/of industrieel water promoten Wat de industriële activiteiten betreft, is het zo dat voor tal van vormen van watergebruik geen drinkbaar water nodig is: industriële reiniging, koeling, enz. Deze activiteiten moeten kunnen beschikken over een duurzame bevoorrading met dergelijk water door een aanzienlijke opslag van regenwater, een rationele oppomping van grondwater of de oppomping en terugleiding van water uit en naar het Kanaal. OD 4.2.1: Het duurzaam gebruik van niet-drinkbaar water promoten Het gebruik van niet-drinkbaar water gaat gepaard met winningen die onderworpen zijn aan een vergunningensysteem (milieuvergunning, toestemming voor het winnen van grondwater, vergunning afgeleverd door de Haven van Brussel) dat elke verarming van de bron voorkomt. 9 Net als flessenwater: Vastgesteld wordt dat het drinkwater slechts een miniem deel van het gemiddelde dagelijkse drankverbruik uitmaakt. Dat aandeel blijft nog afnemen: de bevolking keert zich meer en meer af van leidingwater en geeft de voorkeur aan flessenwater dat veel meer economische en ecologische kosten met zich meebrengt (zie OD 4.3). 19

20 In voorkomend geval, moet een neutrale kwalitatieve en kwantitatieve teruggave van de verrichte winningen gegarandeerd kunnen worden, hetzij op de plaats waar het water wordt gewonnen, hetzij in het hydrografisch net, hetzij in het netwerk voor de verzameling van afvalwater. SD 4.3 De permanente levering van drinkwater tegen redelijke voorwaarden verzekeren De ordonnantie van 8 september 1994 tot regeling van de drinkwatervoorziening via het waterleidingnet in het Brussels Gewest "waarborgt voor iedere natuurlijke persoon die verblijft in een voor bewoning bestemd gebouw waarvoor een aansluiting tot stand is gebracht, het recht op drinkwatervoorziening voor huishoudelijk gebruik. ". Bovendien preciseert de ordonnantie bij artikel 5: "Wanneer het water voor huishoudelijk gebruik wordt geleverd aan een natuurlijke persoon die verblijft of woont in een woonhuis dat is aangesloten, kan het distributiebedrijf de levering niet eenzijdig onderbreken. ". SD 4.4 Een goed beheer inzake rioolvernieuwing verzekeren Binnen verschillende projecten waarbij ook wegen worden heraangelegd, dient een "duurzame" herdimensioneringsstudie van de riolen te worden uitgevoerd; dat moet toelaten: - zowel een einde te stellen aan de lozingen van afvalwater in de Zenne; - en regenwater aan het circuit van zuiveringsstations te onttrekken om dat weer naar het hydrografische net te voeren (met name het Kanaal en de naburige waterlopen). Aanvullend op die doelstelling moet er een opvolging van het beheer van de Brusselse riolen worden georganiseerd en beheerd. SD 4.5: Het tewerkstellingspotentieel van de watersector in het Brussels Gewest ontwikkelen De milieuproblemen vormen een bron voor tewerkstelling en economische groei. De watersector vormt zowel op het vlak van tewerkstelling als omzet en investeringen een belangrijke sector. Het stimuleren van deze sector en de ondersteuning naar meer duurzaamheid moet leiden tot een betere concurrentiekracht voor de Brusselse ondernemingen en tot de ontwikkeling van tewerkstelling van de Brusselaars, ook van de laaggeschoolden. De Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu "Water" is een initiatief gebaseerd op dit concept; het actieplan werd in 2012 uitgetekend en in 2013 opgestart. OD 4.5.1: Invoeren van bedrijfsondersteunende maatregelen voor een betere toegang tot de opdrachten Enerzijds wordt de vraag beperkt door de onwetendheid van de opdrachtgevers rond geïntegreerd beheer. Anderzijds stuiten de ondernemingen op moeilijkheden om toegang te krijgen tot de verschillende opdrachttypes. In het kader van de Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu werden acties opgestart om twee hefbomen in werking te stellen: - de vraag ondersteunen en intensifiëren; - ondernemingen helpen zich kenbaar te maken bij de opdrachtgevers, en hen in staat stellen te antwoorden op en offertes in te dienen voor de opdrachten die zich aanbieden; Er dient een evaluatie en actualisering te worden beoogd van de acties die in het kader van de Alliantie werden getroffen. OD : Onderzoek en innovatie ondersteunen in de implementatietechnieken van de beroepen rond water; Dit betreft het ondersteunen van onderzoeken inzake duurzaam waterbeheer aangepast aan het Brussels Gewest en de innoverende technologieën in de economische activiteit verbonden met het water integreren. Concreet worden daarbij de verbetering van het technologische toezicht en het gebruik daarvan door de sector beoogd, evenals een betere samenwerking van de universiteiten, het bevorderen van de toegang tot registraties,... 20