Protocol asbestrestanten

Transcriptie

1 Wat te doen met asbest verontreinigde mest na een calamiteit? Protocol asbestrestanten in mest Omgevingsdienst NL - Werkkamer Asbest 5 juni 2019 [Typ hier]

2 Hoofdstuk: Aanleiding protocol asbest in mest Protocol asbestrestanten in mest Inhoudsopgave 1. Aanleiding protocol asbest in mest Begrippenlijst Probleemstelling Doel Voorbereidende werkzaamheden Uitvoering... 5 FASE 1 Asbest saneren en verwijderen van de mestroosters (mits dit is opgenomen in het asbestinventarisatierapport)... 5 FASE 2 Afpompen en filteren van het bluswater en hemelwater... 5 FASE 3 Verwijderen van grote delen asbesthoudend materiaal, puin of overige materialen... 6 FASE 4 Filteren van Dunne mest, waardoor asbest wordt verwijderd en de mest wordt gereinigd 7 FASE 5 Verwijderen en afvoeren van de vaste fractie... 8 FASE 6 Eindschoonmaak mestputten en vrijgave... 8 FASE 7 Afvoer van de asbesthoudende mest Wet en regelgeving Asbestverwijderingsbesluit Arbeidsomstandighedenregeling Certificatieschema Asbestinventarisatie en Asbestverwijdering.10 Arbeidsomstandighedenbesluit...13 NEN5896 (nl): Berekening grenswaarde 10mg/kg ds Stroomschema Naslagwerk

3 Hoofdstuk: Aanleiding protocol asbest in mest 1. Aanleiding protocol asbest in mest Na de hagelstormen van 30 augustus 2015 en 23 juni 2016 heeft bij een aantal agrarische bedrijven mogelijk een asbestverontreiniging van diverse mestkelders plaatsgevonden. Daarnaast is gebleken dat bij diverse branden van stallen restanten asbest in de mestputten zijn terechtgekomen. Het verwijderen van het asbest uit de mest blijkt soms lastiger dan aanvankelijk gedacht. Alle werkzaamheden ter plaatse van de mogelijke verontreiniging dienen onder de juiste asbestcondities en Arbo- en milieu technisch juist uitgevoerd te worden door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. Dit protocol biedt een handvat om op een eenduidige manier met asbest verontreinigde mest te be- en verwerken. Dit protocol dient alleen gebruikt te worden nadat bij een asbestinventarisatie is vastgesteld dat er mogelijk sprake is van een asbestverontreiniging van een mestput. Wanneer er een verontreiniging is vastgesteld in de mest dan worden alle lagen mest (drijf, dunne fractie en dikke factie) als verontreinigd beschouwd. Bij een eventuele plaatselijke verontreiniging dient eerst de verontreiniging te worden ingedamd voordat werkzaamheden aan of met de mest plaatsvinden. Bij het verpompen van de mest verontreinigd met asbest en bijvoorbeeld bluswater, komt de bovenlaag van de onderlaag ook mee en krijg je vermenging van de lagen. Dit is ongewenst omdat er dan meer gereinigd moet worden. 2. Begrippenlijst Bluswater/hemelwater: het aan de oppervlakte grenzende vloeibare deel en bovenste deel op de mest wat hoofdzakelijk bestaat uit een waterige fractie. Drijfmest: dikke mest wat drijft op de dunne mest. Vaak niet zichtbaar omdat het bluswater hier bovenop ligt. Dunne mest: Het vloeibare deel van de totale hoeveelheid mest in de mestkelder. Gefilterde mest : Vloeibare gedeelte van de dunne mest na de filter (=filtraat). Asbesthoudend residu: Vaste stoffen welke uit de dunne mest worden gefilterd (residu) Vaste fractie: de vastgekoekte massa, laatste 10 cm in de mestput die door de jaren heen is ontstaan. bluswater drijfmest dunne mest vaste fractie Figuur 1: opbouw verschillende mestlagen 2

4 Hoofdstuk: 3. Probleemstelling Als gevolg van een incident (extreme hagelstenen, storm, brand) komt het regelmatig voor dat asbesthoudende dakbedekking of andere asbesthoudende toepassingen beschadigd raken. Hierdoor kunnen stukjes asbesthoudend materiaal via de roosters in de mestput vallen. De kleinste stukjes en flinters blijven op de bovenste laag drijven. Wat grotere stukken kunnen naar de bodem of onderliggende lagen zinken. Bij het leegmaken van de mestputten komt dit asbest dan weer in het milieu terecht. Verspreiding dient tot een minimum beperkt te worden om zo mens en milieu te beschermen. Er blijken in de praktijk verschillende manieren te bestaan om het probleem op te lossen. Dit varieert van het doelmatig scheiden van de mest en overig afval tot het mengen van de vloeibare mest met andere (afval)stoffen om het gehele vervolgens te kunnen vervoeren en storten op een stortplaats. In elke individueel geval leverde dit veel bespreekpunten op tussen betrokken partijen en de bevoegde gezagen. 4. Doel Het doel van dit protocol is te komen tot een landelijke uniforme aanpak van met asbest verontreinigde mest bij calamiteiten. Hiermee moeten uitvoerige discussies en ongewenste oplossingen tot het verleden gaan behoren. Hierdoor kan de opruimactie voortvarend ter hand worden genomen. Er worden geen uitspraken gedaan over interpretatie van de geldende wetgeving. Overige wetten en regels blijven onverminderd gelden. Zo dient vanuit Arbo regels rekening gehouden te worden met andere risico s dan asbest. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mestgassen en biologische agentia. Een asbestverwijderingsbedrijf dient te allen tijde een RI&E gemaakt te hebben. 3

5 Hoofdstuk: Voorbereidende werkzaamheden 5. Voorbereidende werkzaamheden In overleg met NVWA moet bepaald worden of de mest nog gezien kan worden als meststof of dit deze dermate verontreinigd is met andere stoffen dat sprake is van een afvalstof. Dit is sterk afhankelijk van de situatie, bijvoorbeeld als kunststofroosters gesmolten zijn. Mest kan hierdoor zo zijn verontreinigd met andere stoffen dat er niet meer gesproken kan worden over meststof maar over een afvalstof. Als er sprake is van een afval stof door vervuiling anders dan asbesthoudende restanten is dit protocol niet van toepassing. Alle werkzaamheden in het met asbest verontreinigd gebied moeten worden uitgevoerd onder asbestcondities als bedoeld in de Arbeidsomstandighedenwet. In het afgezette gebied mag alleen gewerkt worden door personen die hiervoor gecertificeerd zijn (minimaal 2 personen waarvan 1 DTA (deskundig toezichthouder asbestverwijdering). Wanneer er veel blus- of hemelwater in delen van de mestput aanwezig is moet dit zoveel mogelijk worden gescheiden van de mest. Wanneer er asbest verontreinigde mest moet worden afgevoerd moet tijdig overleg gevoerd worden met de daarvoor geschikte ontvangstinrichting en met de betreffende Omgevingsdienst. Voor het eventueel vermengen met een afvalstof zie fase 7 van dit protocol. Dit is in veel gevallen niet toegestaan. 4

6 Hoofdstuk: Uitvoering 6. Uitvoering FASE 1 FASE 2 FASE 3 FASE 4 FASE 5 Figuur 1: opbouw verschillende mestlagen FASE 1 Asbest saneren en verwijderen van de mestroosters (mits dit is opgenomen in het asbestinventarisatierapport) Het reinigen van de mestroosters kan onder het certificatieschema door een asbest verwijderingsbedrijf. Hierbij moet met de volgende aspecten rekening gehouden te worden. Zorg ervoor dat bij het verwijderen van de roosters geen verdere verontreinigingen in de mestput ontstaat. de mestroosters moeten zoveel mogelijk worden gereinigd en vrijgeven door een geaccrediteerd laboratorium volgens NEN2990, dit ter beperking van de hoeveelheid asbesthoudend afval. FASE 2 Afpompen en filteren van het bluswater en hemelwater Het verwijderen van asbest uit blus- en afvalwater is hieronder stapsgewijs uitgewerkt. Het is niet mogelijk om dit water te filteren middels de gebruikelijke filters van 5mµ omdat de vervuiling dermate is dat de filters direct dichtslippen. Er dient gebruik gemaakt te worden van een pomp die eventueel aanwezig asbest niet beschadigd (bijvoorbeeld giertank met vacuümpomp). Een vijzelpomp of klokpomp et cetera kunnen de asbestrestanten beschadigen en ervoor zorgen dat het niet meer gereinigd kan worden omdat de fragmenten asbest te klein worden om nog te filteren. Het plaatsen van een filter met een uiteindelijke maaswijdte van 5x5 mm. De filterelementen worden zo vaak als nodig is gereinigd. Het afval wordt vervolgens door een filter geleid. Hierdoor ontstaan twee nieuwe fracties, te weten : het gefilterde afvalwater en een asbesthoudend residu (residu). Het gefilterd afvalwater wordt middels een gierwagen verplaatst naar opslag in een mestzak. Het opgeslagen gefilterde afvalwater blijft in de mestzak totdat de uitkomst van de bemonstering bekend is. Als de grenswaarde van 10 mg/kg ds (zie hoofdstuk 8) niet wordt overschreden, wordt de mestzak vrijgegeven. Wanneer er bij 1 analyse de waarde hoger is dan 10 mg/kg ds wordt de gehele mestzak als asbesthoudend aangemerkt. 5

7 Hoofdstuk: Uitvoering Na het leegmaken van de mestzak moet deze gereinigd worden door middel van spoelen. Het spoelwater moet als asbesthoudend behandeld worden. De filterelementen worden op regelmatige basis schoongemaakt en het asbesthoudend residu wordt opgeslagen in asbestzakken. Deze worden als asbesthoudend afval afgevoerd. Iedere 50 m 3 gefilterd afvalwater wordt tijdens het overpompen van de gierwagen naar de mestzak bemonsterd. De monstername geschiedt op basis van de NEN 5707 en moet door een persoon verricht worden die daartoe erkend is en die eveneens onder asbestcondities mag werken. Ieder monster moet afzonderlijk geanalyseerd worden (verzamelmonsters zijn niet toegestaan). Het voorbehandelen en analyseren moet door een geaccrediteerd laboratorium volgens NEN 5896) plaatsvinden en gerapporteerd worden. Voor dunne fracties met minder dan 1% droge stof wordt geanalyseerd met SEM (scanning elektronen microscopie). Er moet ook een analyse plaatsvinden op verontreinigde stoffen anders dan asbest, zoals PAK s en zware metalen, die door de brand kunnen zijn ontstaan. Juist bij waterachtige substanties moet worden bepaald of dit water als meststof of als afvalwater behandeld moet worden. Hieruit moet blijken of het residu uit te rijden is, of aangeboden kan worden bij een RWZI. De NVWA zal, samen met de andere genoemde instanties, moeten vaststellen aan welke eisen mest voldoet zodat je analyseresultaten kan vergelijken met gewone mest. Het koppelen van een norm aan asbest in water is zeer ongebruikelijk en desondanks zal je dat toch moeten doen om verdere verspreiding van met name vezelmateriaal in bovengrond (bij uitrijden) of ophoping bij de RWZI (bij lozen als afvalwater) te voorkomen. Zie voor de bepaling hoofdstuk 8. Het bluswater en hemelwater kan op 3 manieren worden afgezet afhankelijk van de uiteindelijke aanwezige verontreinigingen a. Uitrijden op het land als meststof, b. afleveren bij een RWZI of c. storten bij een daarvoor bestemde inrichting. FASE 3 Verwijderen van grote delen asbesthoudend materiaal, puin of overige materialen Handmatig of met behulp van grijpers of andere mechanische hulpmiddelen verwijderen van grote delen asbesthoudend materiaal (door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf), puin of andere grote delen uit de mestput(-ten). Het is van belang dat zaken die op deze wijze verwijderd kunnen worden op deze wijze verwijderd worden. Deze grote delen kunnen het filtratie proces negatief beïnvloedden. Indien dit laatste niet het geval lijkt, kan deze fase ook gelijktijdig of na fase 4 plaatsvinden Asbesthoudende resten worden middels asbest afvalzakken/ bigbags verwijderd en afgevoerd. Bij puin en overige resten moet beoordeeld worden of deze gereinigd kunnen worden of als asbest verontreinigd materiaal moeten worden afgevoerd. 6

8 Hoofdstuk: Uitvoering FASE 4 Filteren van Dunne mest, waardoor asbest wordt verwijderd en de mest wordt gereinigd Het reinigen en saneren van dunne mest is hieronder stapsgewijs uitgewerkt. Er moet gebruik gemaakt worden van een pomp die eventueel aanwezig asbest niet beschadigd (bijvoorbeeld giertank met vacuümpomp). Een vijzelpomp of klokpomp et cetera kan de asbestrestanten beschadigen en ervoor zorgen dat niet meer gereinigd kan worden omdat de fragmenten te klein worden om nog te filteren. Het plaatsen van een filter met een uiteindelijke maaswijdte van 9x9 mm. Wanneer de mestfractie het toelaat kan de maaswijdte worden aangepast naar 5x5 mm. De maaswijdte is afhankelijk van de samenstelling van de mest. Varkensmest is in de regel met een kleinere maaswijdte te reinigen dan koeienmest. Echter is een maximale maaswijdte van 10x10 mm toegestaan. De filterelementen worden zo vaak als nodig gereinigd. De dunne mest wordt vervolgens door een filter geleid. Hierdoor ontstaan twee nieuwe fracties, te weten: de gefilterde mest (filtraat) en een asbesthoudend residu (residu). De gefilterde mest wordt middels een gierwagen verplaatst naar een mestzak. Iedere 50 m 3 gefilterde mest wordt in de gierwagen bemonsterd. De opgeslagen gefilterde mest blijft in de mestzak totdat de uitkomst van de analyse bekend is. Als de grenswaarde van 10 mg/kg ds niet wordt overschreden, wordt de mestzak vrijgegeven. De filter elementen worden op regelmatige basis schoongemaakt en het asbesthoudend residu wordt opgeslagen in asbestzakken. Deze worden als asbesthoudend afval afgevoerd. De monstername geschiedt op basis van de NEN 5707 en dient door een persoon verricht te worden die daartoe erkend is en die eveneens onder asbestcondities mag werken. Het voorbehandelen en analyseren moet door een geaccrediteerd laboratorium volgens NEN 5896) plaats vinden en gerapporteerd te worden. Voor dunne fracties met minder dan 1% droge stof wordt geanalyseerd met SEM (scanning elektronen microscopie). Een vrijgave norm (grenswaarde) voor asbest in mest is er niet. De NEN5707 sluit het best aan als norm. Vanuit NEN5707 geld een grenswaarde van 100 mg/kg ds. De omgevingsdiensten zijn van mening dat deze norm 100 mg/kg ds voor mest relatief hoog is. recent uitgevoerde metingen hebben uitgewezen dat 10 mg/kg ds een waarde is dat een haalbare en betaalbare grenswaarde zou kunnen zijn. Gefilterde mest met hogere concentratie dient als asbesthoudend te worden afgevoerd. Er dient ook een analyse plaats te vinden op verontreinigde stoffen anders dan asbest die door de brand kunnen zijn ontstaan zoals PAK s en zware metalen. Juist bij waterachtige substanties moet er gekeken worden of dit water als meststof of als afvalwater behandeld dient te worden. Hieruit moet blijken of het residu uit te rijden is of aangeboden kan worden bij een RWZI. De NVWA zal, samen met de andere genoemde instanties, moeten vaststellen aan welke eisen mest voldoet zodat je analyseresultaten kan vergelijken met gewone mest. Het koppelen van een norm aan asbest in water is zeer ongebruikelijk en desondanks zal je dat toch moeten doen om verdere verspreiding van met name vezelmateriaal in bovengrond (bij uitrijden) of ophoping bij de RWZI (bij lozen als afvalwater) te voorkomen. De mest kan op 2 manieren worden afgezet afhankelijk van de uiteindelijke resultaten. Uitrijden op het land als meststof, af leveren bij een daarvoor bestemde inrichting. 7

9 Hoofdstuk: Uitvoering FASE 5 Verwijderen en afvoeren van de vaste fractie Hiermee wordt bedoeld het in de loop der jaren opgehoopte dikke fractie die onderin de mestput is ontstaan. Per individueel geval zal beoordeel moeten worden hoe met deze fractie omgegaan moet worden. In overleg met de bevoegde instanties (Gemeente/Omgevingsdienst) en met de opdrachtgever wordt besproken of aangenomen wordt dat de dikke mest asbest verontreinigd is of dat dit eerst dient te worden onderzocht. Indien er onderzoek noodzakelijk is, zal dit op navolgende wijze gebeuren. Het voorbehandelen en analyseren moet door een geaccrediteerd laboratorium volgens NEN 5896) plaatsvinden en worden gerapporteerd. De monstername geschiedt op basis van de NEN 5707 en moet door een persoon verricht worden die daartoe erkend is en die eveneens onder asbestcondities mag werken. Bij de NEN5707 wordt uitgegaan van een bepaalde hoeveelheid. Op willekeurige plekken in de vast fractie worden monsters van de achtergebleven dikke fractie genomen. Deze monsters worden op de aanwezigheid van asbest onderzocht volgens NEN5896 met een grenswaarde van 10 mg/kg ds. Wordt in vaste fractie zowel visueel als analytisch geen asbest waargenomen dan wel aangetoond dan wordt geconcludeerd dat er geen sprake is van een asbestverontreiniging en kan de vaste fractie als niet asbesthoudend materiaal worden afgevoerd. Indien wordt vastgesteld dat de vaste fractie asbesthoudend is, zal de verwijdering geschieden onder asbest condities door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. FASE 6 Eindschoonmaak mestputten en vrijgave Nadat alle mest is verwijderd uit de putten, zal een uitgebreide eindschoonmaak plaatsvinden volgens het certificatieschema asbest inventariseren en asbest verwijderen. De vloeren van de putten en de wanden worden gereinigd en vrijgemaakt van restanten. Na de eindschoonmaak dient er een eindbeoordeling conform NEN 2990 te worden uitgevoerd. Deze eindbeoordeling moet gedaan worden door geaccrediteerd laboratorium. Bij voorkeur zal dit worden gedaan door het zelfde bedrijf dat ook bij eerdere vrijgaven in het gebied betrokken is geweest. FASE 7 Afvoer van de asbesthoudende mest. Voor het storten van asbesthoudende mest moet een afspraak gemaakt worden met de daarvoor bestemde stortinrichting. Omdat er op deze locatie geen dierlijk afval gelijktijdig met asbest gestort mag worden moet hiervoor eerst afstemming worden bereikt en kan hiervoor specifiek toestemming worden verleend. Asbesthoudend afval moet verpakt worden vervoerd over de weg. Omdat vloeibare asbesthoudende mest niet middels een veilige manier over de weg volgens de asbestregels (luchtdicht verpakt) vervoerd kan worden moet deze worden ingedikt of gebonden. Vaak gebeurd dit met Torch, houtsnippers of een andere stof om het transport te vergemakkelijken. Dit betekend dat je op een locatie twee afvalstoffen vermengt wat formeel niet is toegestaan als voor die activiteit geen vergunning is afgegeven. Het asbestverwijderingsbedrijf moet in overleg treden met de betreffende Omgevingsdienst of een omgevingsvergunning voor de activiteit milieu in deze specifieke situatie vereist is. 8

10 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. 7. Wet en regelgeving. De basis voor het opstellen van wetgeving met betrekking tot asbestverwijdering zijn de richtlijnen die binnen Europa zijn vastgesteld. In 1983 kwam de eerste richtlijn (83/477/EEG) voor medewerkers die met asbest werkten en in 1987 kwam een richtlijn (87/217/EEG) waarbinnen voorschriften voor de voorkoming en vermindering van verontreiniging door asbest. In 1993 is het Asbest-verwijderingsbesluit in werking getreden en deze is op 1 maart 2006 vervangen door het Asbestverwijderingsbesluit Met dit besluit is beoogd emissie van asbestvezels te voorkomen bij het geheel of gedeeltelijk afbreken of uit elkaar nemen van een bouwwerk of object, bij het verwijderen van asbest of asbesthoudende producten uit een bouwwerk of object of bij het opruimen van asbest of asbesthoudende producten na incidenten (toelichting Stb ). Het besluit is ook van toepassing op handelingen als het slopen, onderhouden, renoveren of repareren van een bouwwerk of object waarbij asbest of asbesthoudende producten worden verwijderd. In de Woningwet wordt naar het Bouwbesluit 2012 verwezen waarin de voorschriften voor het slopen zijn opgenomen. Op 1 april 2012 is met de invoering van het Bouwbesluit 2012 de vergunningsplicht gewijzigd in een meldingsplicht. Asbestverwijderingsbesluit 2005 Artikel 2 Dit besluit is niet van toepassing op: a. puin, puingranulaat, bodem, grond, slib, baggerspecie en grondwater; b. producten waaromtrent regels zijn gesteld in de Regeling afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. Asbesthoudende mest is niet opgenomen in artikel 2 van het Asbestverwijderingsbesluit, hetgeen betekent dat dit wel onder de werking van het besluit valt. Artikel 3 1 Degene die: a. anders dan in de uitoefening van een beroep of bedrijf een bouwwerk of object geheel of gedeeltelijk afbreekt of uit elkaar neemt, of b. een bouwwerk of object geheel of gedeeltelijk doet afbreken of uit elkaar doet nemen, beschikt met betrekking tot het bouwwerk of object, dan wel het gedeelte daarvan ten aanzien waarvan de handeling wordt verricht, over een asbestinventarisatierapport indien hij weet of redelijkerwijs kan weten dat zich in het bouwwerk of object asbest of een asbesthoudend product bevindt. 2 Degene die: a. anders dan in de uitoefening van een beroep of bedrijf asbest of een asbesthoudend product uit een bouwwerk of object verwijdert, of b. asbest of een asbesthoudend product uit een bouwwerk of object doet verwijderen, beschikt met betrekking tot het bouwwerk of object over een asbestinventarisatierapport. 3 Degene die materialen of producten doet opruimen die ten gevolge van een incident zijn vrijgekomen, beschikt met betrekking tot de materialen of producten over een asbestinventarisatierapport indien hij weet of redelijkerwijs kan weten dat zich in de materialen of producten asbest of een asbesthoudend product bevindt. 9

11 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. Arbeidsomstandighedenregeling Certificatieschema Asbestinventarisatie en Asbestverwijdering Artikel 19. Uitvoering asbestinventarisatie 1. Een asbestinventarisatie omvat ten minste het gebied dat na de verwijdering van de asbesthoudende materialen visueel geïnspecteerd wordt als onderdeel van de eindbeoordeling met uitzondering van de eventuele transitroute, zijnde de route tussen de transitsluis en de decontaminatie-unit. Artikel 20. Monsterneming en analyse 1. Het asbestinventarisatiebedrijf draagt er zorg voor dat van elk aanwezige type asbestverdacht materiaal een representatief materiaalmonster wordt genomen. Deze verplichting geldt niet bij objecten waarvan uit geraadpleegde documentatie aantoonbaar blijkt: a. welke soorten asbest in het object verwerkt zijn en wat de percentages asbest zijn; of b. dat er asbest in het object verwerkt is en voor SMART geen analyseresultaten nodig zijn om de risicoklasse te bepalen. 6. Het asbestinventarisatiebedrijf laat een monster als bedoeld in het eerste lid analyseren overeenkomstig de NEN 5896 door een door de Raad voor Accreditatie voor deze verrichting geaccrediteerd laboratorium. Artikel 21. Maatregelen bij het aantreffen van beschadigd asbestverdacht materiaal 1. Indien het asbestinventarisatiebedrijf beschadigd asbestverdacht materiaal aantreft, worden de volgende aspecten beoordeeld en beschreven: a. de omvang en mate van beschadiging van het asbestverdacht materiaal; en b. de omvang en verspreiding van de visueel waarneembare restanten asbestverdacht materiaal; In het asbestinventarisatierapport moet worden opgenomen of er restanten asbest in de mest zijn waargenomen. Als er restanten zijn waargenomen moet dit als verontreiniging worden opgenomen en conform deze rapportage worden gesaneerd. Echter kan er niet worden vrijgegeven conform de NEN2990 wat gebruikelijk voor een asbestverwijdering. Artikel 43. Asbestverwijdering 1. Het asbestverwijderingsbedrijf draagt er zorg voor dat voor het begin van de werkzaamheden het werkgebied wordt afgebakend, door ten minste: a. het aanbrengen van waarschuwingsborden met de tekst asbestgevaar op plaatsen die toegang bieden aan het werkgebied; b. het aanbrengen van een afzetlint met een asbestgevaaraanduiding rondom het werkgebied om zeker te stellen dat onbevoegde personen het werkgebied niet kunnen betreden; en c. daar waar alleen een afzetlint hiertoe niet voldoende is het nemen van aanvullende maatregelen. 2. De werkzaamheden worden uitgevoerd overeenkomstig de risicoklasse en werkwijze die zijn vastgelegd in het asbestinventarisatierapport en het werkplan. 3. Indien een containment wordt toegepast, worden besloten en afgeschermde ruimten op de juiste onderdruk beproefd. Het containment voldoet aan de volgende eisen: a. een containment is zodanig stevig opgebouwd dat dit ten minste bestand is tegen de voorgeschreven minimale onderdruk van 20 Pascal; b. een containment is zodanig afgeschermd van de omliggende ruimten dat asbestvezelemissie naar die ruimten wordt voorkomen, ook bij wegvallen van de onderdruk; 10

12 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. c. het ventilatievoud is ten minste 6; d. tijdens de asbestverwijdering wordt in het containment een onderdruk van ten minste 20 Pascal in stand gehouden. Indien er geen saneringsactiviteiten worden uitgevoerd mag de onderdruk worden verlaagd naar ten minste 10 Pascal met een ventilatievoud van ten minste 4, mits de reden voor de verlaging in het werkplan beschreven is. Deze verlaging is niet toegestaan in de periode tussen de shifttijden; e. de onderdruk in het containment wordt continu gemeten en: 1 ten minste één keer per uur geregistreerd als de onderdrukwaarde gelijk is aan of boven de minimaal vereiste onderdruk ligt; en 2 ten minste één keer per minuut geregistreerd als de onderdrukwaarde onder de minimaal vereiste onderdruk ligt; 3. de in het onder 1 en 2 genoemde registraties zijn op de werklocatie beschikbaar; f. indien de onderdruk tijdens de verwijderingswerkzaamheden onder de minimaal vereiste waarde ligt, volgt een waarschuwingssignaal; g. wanneer het containment betreedbaar is, wordt een drietraps decontaminatie-unit aan het containment gekoppeld. Indien er geen ruimte beschikbaar is voor een drietraps decontaminatie-unit, wordt een tweetraps decontaminatie-unit aan dat containment gekoppeld waarbij de schone ruimte vervalt. Als er ook geen ruimte beschikbaar is voor de plaatsing van een tweetraps decontaminatieunit, mag gebruik worden gemaakt van een transit-sluis in combinatie met de transitprocedure. De motivatie voor gebruik van een tweetraps decontaminatie-unit of van de transit-sluis is in het werkplan vastgelegd; h. indien bij aanvang van of tijdens de asbestverwijderingswerkzaamheden niet voldaan wordt aan de eis van 20 Pascal onderdruk worden de werkzaamheden niet aangevangen of worden zij gestaakt en worden de oorzaken opgespoord en maatregelen genomen voordat de asbestverwijderingswerkzaamheden worden begonnen of hervat. Indien deze maatregelen nog steeds niet leiden tot een onderdruk van ten minste 20 Pascal kan, alleen indien de certificaathouder kan aantonen dat 20 Pascal technisch niet uitvoerbaar is, van deze eis worden afgeweken, mits dit is vastgelegd en is gemotiveerd in het logboek; en i.de uitgevoerde werkzaamheden in containment zijn vanaf de buitenzijde waar te nemen door middel van een kijkvenster, dan wel door een andere technische maatregel waarmee hetzelfde doel wordt bereikt. 4. Bij verwijdering van asbesthoudend materiaal wordt emissie van asbest zoveel mogelijk voorkomen door: a. het asbesthoudende materiaal voorzichtig te behandelen; b. bronmaatregelen te nemen waarbij in ieder geval: 1. daar waar mogelijk gebruik wordt gemaakt van demontage waardoor breuk van een asbesttoepassing wordt voorkomen; 2. daar waar breuk van een asbesttoepassing niet voorkomen kan worden wordt bronafzuiging of bevochtiging toegepast, tenzij dat aantoonbaar technisch niet mogelijk is of het gebruik van bronafzuiging of bevochtiging leidt tot grotere risico s voor de veiligheid of de gezondheid; en 3. daar waar sprake is van niet-hechtgebonden asbesttoepassingen of van ernstig verweerde hechtgebonden asbesttoepassingen de te verwijderen toepassing voorafgaand geïmpregneerd wordt met een daarvoor geschikt middel, zodanig dat dit impregneren bij een niet-hechtgebonden toepassing geschiedt totdat deze toepassing verzadigd is, tenzij het impregneren van genoemde asbesttoepassingen aantoonbaar technisch niet mogelijk is of het impregneren aantoonbaar leidt tot grotere risico s voor de veiligheid of de gezondheid. 5. Indien ondanks alle genomen maatregelen verwacht wordt dat de grenswaarde kan worden overschreden, wordt de blootstelling van de persoon beperkt door duur van de handeling te verkorten zodat de uiteindelijke blootstelling onder de grenswaarde blijft. 6. Tijdens de verwijdering van spuitasbest dat in risicoklasse 2A is ingedeeld wordt de asbestvezelconcentratie in elk containment gemeten volgens de methode in de NEN 2939 waarbij: a. ten minste drie concentratiemetingen worden verricht die representatief zijn voor de blootstelling van medewerkers in elk containment; en b. direct adequate maatregelen worden genomen om de blootstelling te verlagen indien uit de metingen in het containment blijkt dat de concentratie aan asbestvezels in de ingeademde lucht boven de grenswaarde ligt. 11

13 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. 7. Arbeidsmiddelen en materialen die in het werkgebied aanwezig zijn geweest worden, voordat zij het werkgebied verlaten, ontdaan van asbestverdacht materiaal of als asbesthoudend afval behandeld. 8. In aanvulling op het zevende lid geldt dat arbeidsmiddelen en materialen die in het containment aanwezig zijn geweest, voordat zij het containment verlaten, stofvrij gemaakt worden. 9. Met asbest verontreinigd water wordt voor lozing gefilterd via een filtersysteem met een filterelement met een filterdoorlaat van ten hoogste 5 micron. 10. Onverminderd het tweede lid, is afwijken van het werkplan uitsluitend toegestaan indien: a. blijvend wordt voldaan aan deze paragraaf; en b. de afwijkingen worden geregistreerd in het logboek. Artikel 44. Verpakken en opslaan 1. Het asbestverwijderingsbedrijf zorgt ervoor dat: a. het asbesthoudende materiaal zo spoedig mogelijk wordt verpakt; b. verpakking plaatsvindt in een niet-luchtdoorlatende verpakking van zodanige dikte en sterkte dat deze niet scheurt; c. de verpakking is voorzien van een asbestgevaaretiket d. verwijdering van het verpakte asbesthoudend materiaal uit het containment geschiedt via een materiaalsluis; e. voordat het verpakte asbesthoudende materiaal uit het containment wordt verwijderd de verpakking wordt gereinigd; en f. het verpakte asbesthoudend materiaal buiten het werkgebied wordt opgeslagen op een alleen voor bevoegde personen toegankelijke locatie. 2. In afwijking van het eerste lid, onderdeel d, kan bij verwijdering van verpakt asbesthoudend materiaal uit een containment gebruik worden gemaakt van de decontaminatie-unit indien uit het inventarisatierapport en het werkplan blijkt dat de totale hoeveelheid van het uit het containment te verwijderen asbesthoudend materiaal minder weegt dan 100 kg en het asbesthoudende materiaal verpakt wordt in handzame pakketten van maximaal 25 kg per stuk. 3. Indien het te verwijderen asbesthoudende materiaal een dusdanige omvang heeft dat het niet via de materiaalsluis kan worden afgevoerd, mag het in afwijking van het eerste lid, onderdeel d en f, in het containment blijven, mits het materiaal inspecteerbaar is en zowel het containment als het asbesthoudende materiaal volledig door de instelling die de eindbeoordeling uitvoert kunnen worden geïnspecteerd. Artikel 45. Eindbeoordeling 1. Het asbestverwijderingsbedrijf vergewist zich ervan dat de eindbeoordeling wordt uitgevoerd door een inspectie-instelling overeenkomstig artikel 9, eerste en tweede lid, van het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en de artikelen 4.51a en 4.53c van het Arbeidsomstandighedenbesluit. 2. Het asbestverwijderingsbedrijf zorgt ervoor dat de voor de inspectie noodzakelijke veiligheidsvoorzieningen in het werkgebied in stand blijven en stelt voor de eindbeoordeling arbeidsmiddelen beschikbaar totdat het werkgebied is vrijgegeven door de inspectie-instelling. 3. Het asbestverwijderingsbedrijf zorgt er voor dat de DTA controleert en waarborgt dat: a. het werkgebied gereed is voor de eindbeoordeling door de inspectie-instelling; en b. de rapportage van de eindbeoordeling door de inspectie-instelling is ondertekend. 4. Na een afkeur van het werkgebied door de inspectie-instelling registreert de DTA in het logboek welke aanvullende maatregelen zijn genomen voordat de eindbeoordeling opnieuw door die inspectieinstelling wordt uitgevoerd. Ook in geval de inspectie-instelling een eenvoudige visuele afwijking constateert conform de NEN 2990, registreert de DTA in het logboek welke aanvullende maatregelen zijn genomen. 12

14 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. Artikel 46. Transport asbesthoudend afval 1. Indien het asbestverwijderingsbedrijf geen zorg draagt voor de afvoer van het asbesthoudend afval is dit in de overeenkomst met de opdrachtgever schriftelijk vastgelegd. 2. Indien het asbestverwijderingsbedrijf zorg draagt voor de afvoer van het asbesthoudend afval: a. draagt zij er zorg voor dat asbesthoudend afval wordt afgevoerd naar een ontvanger, een inrichting zijnde een stortplaats of inrichting ten behoeve van tussenopslag, die daarvoor een omgevingsvergunning of een omgevingsvergunning beperkte milieu-toets heeft op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht; b. draagt zij er zorg voor dat het vervoer van het asbesthoudend afval vindt plaats door een geregistreerde vervoerder en of inzamelaar van afvalstoffen als bedoeld in het Besluit inzamelen afvalstoffen; en c. verstrekt zij, voordat het asbesthoudend afval wordt afgevoerd een omschrijving van de afvalstof aan de ontvanger, voor zover de ontvanger meldingsplichtig is op grond van het Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke stoffen, en vraagt bij de ontvanger een afvalstroomnummer aan als de ontvangende inrichting ontvangstmeldingsplichtig is op grond van het Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen. 3. Indien asbesthoudend afval van verschillende projectlocaties wordt samengevoegd in een containers, wordt door het asbestverwijderingsbedrijf een registratie bijgehouden waaruit blijkt van welke projectlocaties het asbest in de desbetreffende container afkomstig is en de hoeveelheden hiervan geregistreerd en verifieerbaar zijn op basis van het inventarisatierapport. Artikel 47. Afronding asbestverwijderingswerk 1. Het asbestverwijderingsbedrijf draagt na een positieve eindbeoordeling door de inspectie-instelling van het werkgebied zorg voor: a. de verwijdering van alle gebruikte arbeidsmiddelen; b. de laatste controle van de projectlocatie; c. het vastleggen van de laatste controle in het logboek; en d. de completering en archivering van het projectdossier. 2. De gegevens inzake de herkomst, de transporteur en de ontvanger van het verpakte asbesthoudende afval worden geregistreerd op het begeleidingsbiljet. 3. Het asbestverwijderingsbedrijf bewaart de inspectierapportage van de eindbeoordeling, een kopie van het begeleidingsbiljet, de documenten met betreffende stortgegevens waaronder het gewicht van het afgevoerde asbest en, indien van toepassing, het door de stortplaats afgetekende projectregister ten minste vijf jaar. 4. Het asbestverwijderingsbedrijf overhandigt bij oplevering van het asbestverwijderingswerk een kopie van de inspectierapportage van de eindbeoordeling en een kopie van de documenten met betreffende stortgegevens waaronder het gewicht van het afgevoerde asbest aan de opdrachtgever. 5. Indien het asbestverwijderingsbedrijf zorg draagt voor het transport of stort van het asbesthoudend afval, voert het asbestverwijderingsbedrijf het begeleidingsbiljet en de documenten met betreffende stortgegevens waaronder het gewicht van het afgevoerde asbest binnen twee weken na aanbieding aan een erkende verwerkingsinrichting in het LAVS in. 6. Het asbestverwijderingsbedrijf registreert van iedere werknemer die in verband met de arbeid wordt blootgesteld aan asbeststof de aard en de duur van de arbeid, alsmede de mate van de blootstelling en het type gebruikte adembeschermingsmiddel en archiveert deze gegevens ten minste 40 jaar na beëindiging van diens blootstelling Arbeidsomstandighedenbesluit Hoofdstuk 4 afdeling 1 tot en met

15 Hoofdstuk: Wet en regelgeving. NEN5896 (nl): Onderwerp en toepassingsgebied C.3 Tabellen met aanvullende informatie voor REM/RMA en XRD 14

16 Hoofdstuk: Berekening grenswaarde 10mg/kg ds [WV1] 8. Berekening grenswaarde 10mg/kg ds Een grenswaarde voor asbest in mest is er niet. De NEN5707 sluit het best aan als norm. Vanuit NEN5707 geld een grenswaarde van 100 mg/kg ds. De omgevingsdiensten zijn van mening dat deze norm 100 mg/kg ds voor mest relatief hoog is. recent uitgevoerde metingen hebben uitgewezen dat 10 mg/kg ds een waarde is dat een haalbare en betaalbare grenswaarde zou kunnen zijn. Onderstaand volgt de berekeningswijze hoe gekomen is tot die 10 mg/kg ds. 1 kg mest = 2,6% droge stof ( Dierlijke mest 054-1) kg dierlijke mest bestaat gemiddeld uit 26 kg droge stof. 1 kg mest = 26 gram droge stof 26 gram droge stof = mg droge stof mg x 0,1% (concentratiegebied) = 26 mg/kg Aangezien mest naar aanleiding van een calamiteit vaak minder vaste stof bevat in verband met vermenging met bluswater en regenwater hebben we een veiligheidsfactor aangehouden van 2,5 26 mg/kg / 2,5 = afgerond 10 mg/kg ds. 15

17 Hoofdstuk: Stroomschema 9. Stroomschema 16

18 Hoofdstuk: Naslagwerk 10. Naslagwerk Woningwet Wet milieubeheer Productenbesluit asbest Certificatieschema voor de Procescertificaten Asbestinventarisatie en Asbestverwijdering als bedoeld in de artikelen 4.27 en 4.28 van de Arbeidsomstandighedenregeling NEN5896:2003 NEN2990: