GSA-handleiding voor leerkrachten Alles wat je als leerkracht moet weten over de gay-straight alliance

Transcriptie

1 GSA-handleiding voor leerkrachten Alles wat je als leerkracht moet weten over de gay-straight alliance

2 Colofon Fotografie: Yasmine Couffez, Virginie Soetaert Redactie: Lozano Lafertin Eindredactie: Jeroen Borghs, Katrien Van Leirberghe, Kaj Poelman Vormgeving: Virginie Soetaert Met dank aan: Onze collega s van het Nederlandse GSA-netwerk. Meer informatie vind je via De GSA op het GO! Atheneum Brugge centrum, GSA aan zee, GO! technisch Atheneum Ieper, GO! Atheneum Etterbeek, Ensorinstituut Oostende, MSKA Roeselare, Lieselot Vermeeren, Liselotte Stoens, Y.D., Rani Devriend, Dominique Grey, I.V.B., teamleden çavaria en de vrijwilligers van REBUS. Dit is een uitgave van çavaria vzw, Kammerstraat 22, 9000 Gent , fax , info@cavaria.be, Deze publicatie kwam tot stand in samenwerking met de provincie West-Vlaanderen, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries , Fax , provincie@west-vlaanderen.be,

3 Wat is een GSA? Een gay-straight alliance is een groep van leerlingen en leerkrachten die acties ondernemen om ervoor te zorgen dat iedereen op school zichzelf kan zijn. Of je nu LGBT (lesbisch, gay/homo, bi en transgender), hetero of cisgender bent. Waarom is het een goed idee om een GSA op je school te hebben? Het heeft een positieve invloed op de academische schoolprestaties; Het verhoogt het veiligheidsgevoel van LGBT-leerlingen; Het leidt tot een positievere schoolervaring; Het verhoogt het algemeen welzijn van alle leerlingen; En het leidt tot minder spijbelen. Bron: - Kosciw, J.G., Greytak, E.A., Bartkiewicz, M.J., Boesen, M.J., & Palmer, N.A., GLSEN 2011 National Climate Survey naar ervaringen van LHBT-leerlingen. - Saewyc, E.M., Konishi, C, Roze, H.A., Homma, Y., Strategiën om suïcide-ideatie, suïcidepogingen en discriminatie onder lesbische, biseksuele, homoseksuele en heteroseksuele adolescenten op scholen in westelijk Canada te verminderen.

4 Te veel misverstanden Vorig schooljaar had ik een transgender leerling (Tom) in de klas zitten. Zijn beste vriendin (Charlotte) heeft voor haar eindwerk gewerkt rond de aanvaarding van transgenders omdat ze vond dat er te veel misverstanden bestonden. Als begeleidende leerkracht had ik al een studiedag gevolgd over het transgenderthema en stuurde ik Charlotte door naar het regenbooghuis te Oostende. Ze werd er goed ontvangen en kreeg het advies om op school te starten met een GSA. Een GSA leek haar dan ook de ideale manier om haar schoolgenoten op een subtiele manier kennis te laten maken met de wereld van holebi s en transgenders. Charlotte ontwierp een leuk logo voor de GSA, startte een facebookgroep op en organiseerde enkele leuke acties. Het #RainbowYourSelfie-pakket (regenboogvlag, gadgets, folders,...) dat we ontvingen, kwam daarbij goed van pas. Sinds haar acties heb ik de indruk dat de medeleerlingen véél meer openstaan voor holebi s en transgenders. Na de aanslag in Orlando heeft de school op vraag van de GSA de regenboogvlag halfstok gehangen aan de schoolpoort. Vroeger zou niemand dat belangrijk gevonden hebben. Het eerste jaar was het wat zoeken maar nu draait de GSA op volle toeren! Hopelijk zetten andere leerlingen dit de komende jaren voort. Y.D. - leerkracht plastische kunsten

5 Zorgen voor een school waar iedereen zich goed kan voelen Als leerkracht niet-confessionele zedenleer heb ik in mijn lessen altijd al aandacht besteed aan seksuele diversiteit. Wanneer ik over relaties en seksualiteit praat hoort immers elke relatievorm daarbij. De afgelopen jaren breidden we de aandacht uit naar de volledige school met deelnames aan #RainbowYourSelfie en het oprichten van de eerste West-Vlaamse GSA. Dat dit zowel bij de leerlingen als de collega s op bijval kon rekenen geeft ons een enorme boost. Dit schooljaar gaan we voor een paarse vrijdag en willen we een feestelijke opening van onze genderneutrale toiletten. Zorgen voor een school waar iedereen zich goed kan voelen is de basisvoorwaarde voor goed onderwijs. Het is daarom van belang om deze onderwerpen bespreekbaar én zichtbaar te maken op school. Dat dit met een GSA gebeurt is een extra troef! Liselotte Stoens GO! Atheneum Brugge centrum

6 De GSA in de lerarenkamer Is het vanzelfsprekend dat die ene openlijk homoseksuele leerkracht op school de GSA ondersteunt? Is het logisch dat je leerlingen die transgender zijn doorstuurt naar die ene transgender collega? Wordt er alleen gesproken over gender- en seksuele diversiteit op school als LGBT-leerkrachten dit doen? Veel LGBT-leerkrachten vinden terecht dat de verantwoordelijkheid voor een open sfeer rond gender- en seksuele diversiteit op school bij iedereen ligt en niet alleen bij hen. Hoewel ze misschien ervaringsdeskundige zijn op dit gebied, betekent dit nog niet dat zij deze kar moeten trekken. Zorg er dus voor dat ook hetero en cisgender collega s zich verantwoordelijk voelen voor dit onderwerp. TIP 1: Ga met leerkrachten die uit de kast zijn het gesprek aan over hun ervaringen met holebi of transgender zijn op school, en vraag hoe zij hun rol zien in het GSA-verhaal. TIP 2: Verdiep je in hoe diversiteit ingebed is op school. Is er een diversiteitsbeleid? Is er een vertrouwenspersoon, en hoe functioneert deze? Krijgen leerkrachten die uit de kast zijn alle steun van de schoolleiding? Wat staat er in het schoolreglement over discriminatie en respect? TIP 3: Neem initiatief als de werksfeer op jouw school onveilig is. Hoe kun je van leerlingen verwachten dat zij zich veilig voelen als de leerkrachten van wie ze les krijgen zichzelf niet kunnen zijn?

7

8 Met hakken naar school komen moet kunnen! Sommige jongeren hebben traditionele opvattingen over genderrollen. De stereotiepe beelden van LGBT s wijken af van dit traditionele beeld. (Bijvoorbeeld, een man moet stoer zijn.) Daarom worden ze vaak negatief beoordeeld. Het is dus belangrijk voor een school om zichtbaarheid te geven aan deze thema s op een laagdrempelige en leuke manier! LGBT-thema s zijn nog steeds een taboe op mijn school. Voor de #RainbowYourSelfiecampagne organiseerde de school een moment op de speelplaats waar materiaal werd uitgedeeld om jezelf te verkleden, en sommige jongeren kwamen zelf verkleed naar school. Er speelde ook muziek en de reacties waren zeer enthousiast! Het is zeer goed dat de school aandacht schenkt aan genderdiversiteit, maar jongeren worden nog vaak afgeschrikt door de thematiek. Het is belangrijk dat de school daarin een voorbeeldrol opneemt en genderdiversiteit bespreekbaar maakt. Het stereotiep denken moet verdwijnen, want met hakken naar school komen moet kunnen! Dominique Gray Ensorinstituut Oostende Taboes doorbreken! Homo is nog steeds een scheldwoord op school dat iedereen wel al eens te horen kreeg. Maar toch heb ik niet het gevoel dat iedereen de impact hiervan begrijpt. Een school zou een plaats moeten zijn waar jongeren zich goed voelen, en dat is grotendeels ook zo. Maar leerlingen op mijn school die zich niet zeker voelen over hun geaardheid, genderidentiteit, mogen we niet vergeten. Deze personen moeten worden opgevangen en worden gesteund om volledig zichzelf te kunnen zijn. Daarom besloten wij een Gay-Straight Alliance op te richten op onze school. Het is een groep leerlingen en leerkrachten, ongeacht geaardheid en/of genderidentiteit, die de heersende taboes wil doorbreken. Zo ondersteunt onze school de mensen die uit de kast komen. Op onze school organiseert de GSA al 2 jaar #RainbowYourSelfie, waar heel de school steeds enthousiast aan deelneemt en waardoor het thema bespreekbaar gemaakt wordt. We zijn nog maar net gestart, maar we raden je zeker aan ook een GSA te starten op jouw school! Jord Laporte GO! Atheneum Brugge centrum

9

10 Het is belangrijk dat de school leerlingen empowert

11 Waarom de heteronorm doorbreken? Het onderwijs is de plek bij uitstek om de heteronorm in vraag te stellen en te bespreken, om attitudes bij te stellen en stereotypen te doorbreken. Jongeren krijgen nog vaak een wereldbeeld voorgeschoteld waarin iedereen heteroseksueel en cisgender is. Door zichtbaarheid te geven aan holebi s en transgenders op een laagdrempelige manier, willen we werken aan veilige scholen waar iedereen zichzelf kan zijn! Ook andere jongeren hebben er dus baat bij om te weten wat het is om holebi of transgender te zijn. Inside-outmethode GSA s kunnen een grote rol spelen in het creëren van zichtbaarheid voor LGBT s. We laten jongeren zelf het initiatief nemen tot het bespreekbaar maken van het thema in de school. Leerlingen weten zelf het best wat er speelt op hun school en welke aanpak het beste zal werken. We maken dus gebruik van de inside-outmethode waarbij we leerlingen die een GSA willen oprichten ondersteunen, begeleiden, adviseren, activeren en verbinden. Maar is dit nog steeds nodig? Wij krijgen regelmatig vragen binnen van leerlingen die aangeven iets te willen doen op hun school. Net omdat ze niet volledig zichzelf kunnen zijn, gepest worden, of niet uit de kast durven te komen. In deze gevallen contacteren wij de school om in dialoog te gaan en het probleem zichtbaar te maken. We zien dan ook vaak dat de school wel iets wil doen, maar niet goed weet hoe ze dit moeten aanpakken. Het is dus belangrijk dat de school leerlingen de kans geeft om zelf op te komen voor hun rechten en pestgedrag op die manier tegen te gaan. Gelukkig zijn er meer jongeren die spontaan deelnemen aan acties, net omdat ze het belangrijk vinden dat hun school een plek is waar iedereen zichzelf kan zijn. Als ze dit op een leuke manier kunnen doen, zijn ze meteen mee. En dit straalt natuurlijk af op de volledige school! Lozano Lafertineducatief medewerker çavaria Verwachten we niet te veel? We verwachten dat jongeren gender- en seksuele diversiteit op een leuke laagdrempelige manier bespreekbaar maken op hun school. We hebben kant-en-klare pakketten met leuk materiaal die leerlingen online kunnen bestellen om actie te voeren. Maar het staat elke GSA natuurlijk vrij om zelf acties te bedenken.

12 Handige links Hier vind je als GSA alle informatie om aan de slag te gaan. Je kan er je GSA officieel registreren en online actiepakketten bestellen! Neem dus zeker eens een kijkje. Vlaamse koepelorganisatie van holebien transgenderverenigingen. Hier kan je anoniem terecht met al je vragen via mail, chat of telefoon. Het Antwerps roze huis is een ontmoetingsplaats en hét informatiepunt voor holebi s en transgenders in de stad en provincie Antwerpen. Brusselse koepelvereniging voor LGBTQI s en hun sympathisanten. Holebihuis Vlaams-Brabant is een open huis voor seksuele oriëntatie en genderidentiteit. Regenbooghuis Limburg, de koepelorganisatie van de Limburgse holebi- en transgenderverenigingen. Het regenbooghuis REBUS is een laagdrempelig informatiepunt en aanspreekpunt voor seksuele oriëntatie en genderidentiteit in de provincie West-Vlaanderen. Casa Rosa is het Oost-Vlaamse regenbooghuis, het aanspreekpunt rond seksuele oriëntatie en genderidentiteit in deze regio. Koepel van Vlaamse & Brusselse holebi en transgender jongerengroepen tot 26 jaar. Genderstereotypen spelen onbewust nog een grotere rol dan je zou denken. Ze beperken de mogelijkheden en verwachtingen van jongens en meisjes. Deze site van RoSa wil leerkrachten hiervan bewustmaken en praktische tips geven om mee aan de slag te gaan.

13 Deze website geeft je meer informatie over gender en over de genderklik. Ben jij een meisje? Een jongen? Een beetje allebei? Deze website helpt je verder op weg. Als leerkracht vind je hier ook het educatief pakket terug. Ook al zoveel gehoord over gay zijn en wil je nu eens weten wat er echt klopt? Merhaba zet zich in voor het welzijn, de emancipatie, de maatschappelijke participatie en acceptatie van LGBTQI uit etnisch-culturele minderheden. Transgenders en hun omgeving kunnen hier terecht met al hun zorgen en vragen over familie, werk, school, transgenderzorg, discriminatie en nog veel meer. Ze bieden een luisterend oor en relevante, wetenschappelijk onderbouwde informatie aan.

14 GSA-startgids voor leerlingen Alles wat je als leerling moet weten over de gay-straight alliance1

15 Hoe start je een GSA op jouw school in 5 stappen? STAP 1: vorm een groep Ga op zoek naar mensen die samen met jou een GSA willen oprichten. Dat kunnen je vrienden, klasgenoten of leden uit de leerlingenraad zijn. STAP 2: Plan een bijeenkomst Leg zo snel mogelijk een tijdstip vast voor jullie eerste bijeenkomst. STAP 3: Bedenk je eerste GSA-actie Hang je school vol met posters, hou een petitie, zet een boodschap op smartschool, neem deel aan #RainbowYourSelfie, enz. STAP 4: informeer de directie Laat de directie weten wat je van plan bent. Wie weet zet zij je actie extra kracht bij. STAP 5: Voer je plannen uit Zorg dat je eerste actie opvalt! Maak ook reclame voor je GSA om nieuwe mensen aan te trekken. En vergeet geen plezier te maken! 3

16 roze is voor meisjes! jongens mogen geen hakken dragen Iedereen op school moet toch zijn kleurrijke zelf kunnen zijn. Wat maakt het uit of je hetero, homo, lesbisch, bi, cis- of transgender bent? Wil ook jij werken aan een veilige school voor iedereen? Maar weet je niet goed hoe je hieraan moet beginnen? Contacteer dan zeker eens de Rainbow Rangers via om je (anoniem) verder te helpen!! Neem alvast een kijkje op of onze facebookpagina. let s team up om van de school een veilige plek te maken! 4

17 Een GSA-actie: hoe begin ik er aan? #Rainbowyourselfie Upload je regenboogselfie via facebook met de tag #RainbowYourSelfie en geef diversiteit een gezicht! Op die manier zet je in de periode rond 17 mei, IDAHOT (internationale dag tegen holebi- en transfobie) in de verf op jouw school! Bestel dus snel een #RainbowYourSelfie-actiepakket via be. Zo kan je met je GSA zoveel mogelijk leerlingen overtuigen om deel te nemen! Of bedenk een leuke #RainbowYourSelfie-actie. Je kan bijvoorbeeld haar in regenboogkleuren verven, een dj-stand opzetten, make-up aanbrengen, je verkleden, taarten bakken, vlaggen uithangen, alles is mogelijk!

18 6

19 Coming- outdag 11 oktober is het coming-outdag, dé dag om ervoor uit te komen dat je school een plaats is waar iedereen zichzelf mag en moet kunnen zijn! Laat iedereen op school tonen dat ze voor een open school zijn met de GSA-plaktattoos! Deze kan je online bestellen via Genderneutrale WC s Vind je ook dat wc s opsplitsen op basis van geslacht mensen uitsluit? Ben je ervan overtuigd dat er ook genderneutrale toiletten moeten zijn? Dat mensen die het niet goed weten, of die zich niet thuis voelen in de hokjes man of vrouw, niet verplicht mogen worden te kiezen? Dan kan je dit duidelijk maken met een stickeractie die de M/V-opsplitsing in vraag stelt. Het actiepakket is online verkrijgbaar! 7

20 Safe space Een safe space is een ruimte (bijvoorbeeld een klaslokaal of een facebookgroep) waar je probeert de hetero- en gendernormen te doorbreken. De heteronorm gaat ervan uit dat iedereen hetero is. Gendernormen zijn ideeën als meisjes zijn lief en schattig en jongens zijn stoer en sterk. Door te proberen die normen overboord te gooien geef je mensen ruimte om te praten over hun ervaringen zonder daarbij steeds weer te botsen op vooroordelen. Deze veilige ruimte (safe space) helpt mensen om zichzelf te zijn. Het zelfvertrouwen dat je in een safe space krijgt, kan ook helpen om in het dagelijks leven sterker in je schoenen te staan. Je hoeft natuurlijk niet altijd serieuze gesprekken te voeren. Je kan bijvoorbeeld ook spelletjes spelen of een film kijken. Belangrijk is wel dat je ieders privacy en identiteit respecteert en niet doorvertelt wat anderen delen met de groep. Workshops Je GSA kan ook workshops organiseren. De vormingsvrijwilligers van çavaria komen naar jouw school om samen met jullie stereotiep denken over gender en seksuele oriëntatie te doorbreken. Heel de school heeft er immers baat bij om te weten hoe het is om holebi of transgender te zijn. Betrek zeker je leerkrachten en directie om de vormingen te boeken. 17 mei is het IDAHOT, internationale dag tegen holebi- en transfobie! Wij willen diversiteit zichtbaar maken en de school in regenbogen kleuren! Bestel online je actiepakket via 8 Registreer hier je GSA. Zo blijf je op de hoogte van nieuwe campagnes en kunnen we je in contact brengen met andere GSA s!

21 Contact çavaria Kammerstraat Gent 09/ Facebook: GSAVlaanderen Snapchat: gsavlaanderen Instagram: gsa_vlaanderen 9

22 Het 5 stappen- plan stap 1 stap 2 vorm een groep plan een bijeenkomst Vind je ook dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn? Of je nu hetero, homo, lesbisch, bi cis- of transgender bent. Draag dan deze boodschap van diversiteit uit en zet je in tegen discriminatie, pesten, uitsluiting en geweld. Stimuleer het oprichten van een gay-straight alliance op je school en werk aan een veilige omgeving voor alle leerlingen. De uitdaging voor de leerkracht bestaat er in om zo veel mogelijk ondersteunend te werken. Het is de bedoeling dat de GSA zoveel mogelijk van de leerlingen zelf is. Probeer te vermijden dat je als leerkracht trekker wordt van de GSA. Als je als leerkracht een aantal leerlingen enthousiast hebt weten te maken, of als je om hulp gevraagd wordt door leerlingen die een GSA willen beginnen, probeer hen dan zo goed mogelijk te ondersteunen en hou een oogje in het zeil. Je kan zorgen dat er een klaslokaal vrij is om te vergaderen. Je kan je mening geven als ze er om vragen. Ga op zoek naar mensen op je school die samen met jou een GSA willen opzetten. Een GSA kan bestaan uit alleen maar hetero s, maar de kracht van de GSA is dat hetero s, homo s, lesbiennes, bi s, cis- en transgenders samen aan de school laten zien dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn. Als niemand op de school uit de kast durft te komen is dat absoluut een teken dat een GSA nodig is! (Let wel op dat je niemand onder druk zet om een coming-out te doen.) Zodra je een groep hebt gevormd kun je je GSA aanmelden op de website Op die manier kunnen we jullie op de hoogte houden van nieuwe campagnes en in contact brengen met andere GSA s. Leg een datum en tijdstip vast voor jullie eerste bijeenkomst. Dit kan op school of bij iemand thuis. Zolang het maar veilig is voor iedereen. Het is wel handig om een aantal basisregels in acht te nemen, zodat werkelijk iedereen zich veilig voelt. Deelname zegt niets over iemands seksualiteit of genderidentiteit. Iedereen wordt met respect behandeld. De bijeenkomsten zijn vertrouwelijk. Kom je afspraken na, in het belang van de acties. Spreek vaste momenten af om bij elkaar te komen. (bijvoorbeeld maandelijks). 10

23 stap 3 stap 4 stap 5 bedenk je eerste gsa-actie Wat gaan jullie als eerste actie doen? Hangen jullie de school vol met posters? Organiseren jullie een safe space? Een veilige plek waar iedereen welkom is en zichzelf kan zijn ongeacht genderidentiteit, genderexpressie, seksuele oriëntatie of geslacht? Nemen jullie deel aan #RainbowYourSelfie? Organiseer je workshops? Het is dan ook handig om tijdens je eerste bijeenkomst een actieplan uit te schrijven met daarin volgende punten: Wat willen jullie met jullie GSA bereiken? Welke acties willen jullie graag uitvoeren? Hoe willen jullie dit aanpakken? Wat en wie hebben jullie nodig om de acties uit te voeren? Wanneer zullen de acties plaatsvinden? informeer de schoolleiding Laat de directie weten wat je van plan bent. Dit kan heel belangrijk zijn voor het krijgen van steun voor je plannen. Mocht de directie je plannen afkeuren, weet dan dat zij ze niet mogen verbieden. Wil de schoolleiding je niet ondersteunen met je plannen? Maar wil je toch dat er een GSA komt? Neem dan (anoniem) contact op met de Rainbow Ranger via gsa@cavaria.be of stuur een PM via de facebookpagina. De Rainbow Ranger gaat je dan helpen. Directies zijn zich er vaak niet van bewust dat LGBT-jongeren niet uit de kast durven komen. Laat ze dus weten wat leerlingen werkelijk meemaken. Op die manier zullen jullie eerder steun vinden en zullen ze zich misschien ook zelf willen inzetten voor de GSA! voer je plannen uit Heb je je eerste actie bedacht en gepland? Start dan met de uitvoering. Bereid je acties goed voor. Bekijk samen wat er allemaal nodig is en maak een goede taakverdeling. Zorg dat je eerste actie opvalt en maak vooral veel reclame om je GSA zo goed mogelijk zichtbaar te maken. Zichtbaarheid is heel belangrijk. Er zijn verschillende manieren om je GSA te promoten zoals posters ophangen of stickers verdelen. Je kan ook een brief sturen naar alle leerlingen en leerkrachten op je school, waarin je vertelt dat er een GSA is opgericht en waarom. Je zal merken dat je GSA in no time het gespreksonderwerp van de dag wordt. En dat is natuurlijk precies wat je wilt: dat er over wordt gesproken! Op de website gaystraightalliance.be kan je alvast een kijkje nemen om inspiratie op te doen. 11