Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Transcriptie

1 Reis door de Geest Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

2 Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod waarmee u uw bezoek aan NEMO kunt verdiepen. Het aanbod sluit aan op de kerndoelen uit het curriculum van het primair onderwijs. Werkbladen in NEMO Reis door de Geest Voor u ligt het lesmateriaal Reis door de Geest van Science Center NEMO. Dit lesmateriaal is geschikt voor groep 7 en 8. Na het uitvoeren van dit materiaal hebben de leerlingen op een speelse manier geleerd over de werking van de hersenen. Leerkrachtenhandleiding In deze leerkrachtenhandleiding zijn instructies opgenomen, die u helpen bij de voorbereiding op het bezoek aan de tentoonstelling Reis door de Geest. Ook wordt de opbouw van het lesmateriaal kort uitgelegd. Op de laatste pagina s vindt u aanvullende informatie met onder andere praktische informatie bij het bezoek aan NEMO. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier in NEMO. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

3 Inhoud Werken met het NEMO lesmateriaal - Het materiaal in één oogopslag 4 In NEMO Werken met het NEMO lesmateriaal - Leerlijn Onderzoekend Leren 5 Tentoonstelling Reis door de Geest bezoeken 6 Een bezoek aan de interactieve tentoonstelling Reis door de Geest in NEMO, de leerlingen maken gebruik van de werkbladen in NEMO met het thema Reis door de Geest. Die u van de website kunt downloaden. De tentoonstelling Reis door de Geest gaat over het meest mysterieuze orgaan van ons lichaam: het brein. Door middel van het werkblad leren leerlingen zichzelf, hun emoties en gevoelens beter kennen. Meer informatie - Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 12 Meer informatie - Plattegrond NEMO 15 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

4 Werken met het NEMO lesmateriaal Het materiaal in één oogopslag In de leerkrachtenhandleiding vindt u waar nodig verwijzingen naar de leerlingwerkbladen. In de klas Inleidende les Onderzoek aan magneten Leerkrachtenhandleiding Voorbeeld Het leerlingmateriaal bestaat uit twee documenten: één met werkbladen voor in de klas en één met werkbladen voor in NEMO. Het cijfer geeft aan over welke exhibit (onderdeel van de tentoonstelling) de vragen op het werkblad gaan. Dit cijfer vindt u terug op de plattegrond van NEMO. Lesbeschrijving Opdracht 1 Opdracht 2 Uw leerlingen maken in deze les kennis met onderzoek doen en volgen net als wetenschappers verschillende stappen om hun ideeën te testen. In onderstaande opdracht worden deze stappen doorlopen aan de hand van een onderzoek met magneten. Op het werkblad worden de stappen met pictogrammen aangegeven. Verkennen Op verkenning In opdracht 1 doen de leerlingen de eerste stap uit de onderzoekscyclus: verkennen. De leerlingen komen er in deze stap achter dat een magneet alleen metalen voorwerpen aantrekt en geen voorwerpen die gemaakt zijn van een ander materiaal. In de rest van het onderzoek gaan ze kijken naar magneten en metalen. In deze stap wordt de voorkennis van de leerlingen geactiveerd en komt u erachter wat de leerlingen al weten. Hier kunt u op inspelen. Introduceer het onderwerp magneten door een brainstorm. De centrale vragen: Welke magneten ken je? De leerlingen kennen vaak wel de koelkastmagneet, magneten voor op het bord en magneten in bordspelletjes voor onderweg. Waar worden ze voor gebruikt? Wat doet een magneet? De leerlingen weten meestal wel dat een magneet voorwerpen aan kan trekken. Trekt een magneet alle materialen aan? Dit kunt u op twee manieren aanpakken. Bij beide manieren vullen de leerlingen opdracht 1 op het werkblad Magneten in. De volgende materialen zijn nodig: kurk, kunststof dopje van een pen, potlood, stukje stof, haar elastiekje, spijker, paperclip. 1 Laat het de leerlingen zelf uitproberen. De leerlingen werken in groepjes. Geef elk groepje een magneet en de voorwerpen. 2 Doe dit klassikaal. Conclusie: Een magneet trekt metalen voorwerpen aan, en geen voorwerpen van een ander materiaal. In de klas > werkblad magneten > opdracht 1 Voorbeeld Onderzoeksvraag Wat ga je onderzoeken? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen de onderzoeksvraag. Meestal begint een onderzoek met een vraag om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Soms alleen om meer kennis te hebben of te begrijpen hoe iets werkt, soms om een probleem op te lossen. Onderzoeksvragen mogen niet te breed zijn en hebben bij voorkeur een gesloten vorm. De onderzoeksvraag: Trekt een magneet alle metalen voorwerpen aan? De leerlingen schrijven de vraag op het werkblad bij opdracht 2. In de klas > werkblad magneten > opdracht 2 Hypothese Wat denk jij? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen wat jullie denken dat het antwoord op de onderzoeksvraag is. Het is niet goed of fout, het is wat je denkt. Leerlingmateriaal werkbladen in NEMO Werkblad Werkblad Magneten 1 Fluisteren op afstand Vraag Kun je een zacht geluid over een lange afstand nog horen? Wat denk jij? Je kunt elkaar wel verstaan als jij in de schotel praat en een klasgenoot aan de andere schotel luistert. Je kunt elkaar niet verstaan als jij in de schotel praat en een klasgenoot aan de andere schotel luistert. Voorbeeld Aan de slag! Doe deze opdracht met een z n tweeën. Ga ieder bij een schotel staan. De een fluistert kun je mij verstaan? in de ring van een schotel. Kan de persoon bij de Opdracht 1 Verkennen andere schotel jou verstaan? Nee, het geluid is te zacht. Welke voorwerpen trekt een magneet aan? Ja, ik ben nu duidelijk te verstaan zelfs als ik zachtjes praat. Ja, maar ik moet nog steeds hard praten. Aangetrokken door de magneet Voorwerp Wel Niet Wat doen de schotels? kurk plastic dopje van een pen potlood Onderzoeken Groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding versie stukje stof haar elastiekje spijker paperclip Wat gebeurt er als er iemand tussendoor loopt? Trekt een magneet alle voorwerpen aan? Deze pictogrammen geven aan bij welke stap van onderderzoekscyclus de leerling is. Opdracht 2 Wat ga je onderzoeken? Ga verder op de volgende pagina Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie Wat denk jij? Ga verder op de volgende pagina Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie Leerlingmateriaal werkbladen in de klas Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

5 Werken met het NEMO lesmateriaal Leerlijn Onderzoekend leren Bij de werkbladen in NEMO maken we gebruik van de didactiek Onderzoekend Leren. NEMO onderscheidt zeven stappen in onderzoekend leren. In het lesmateriaal geven we elke stap weer met een pictogram. Voor de leerlingen gebruiken we andere termen dan voor de leerkracht. In onderstaande tabel staan alle stappen, met pictogram en uitleg. Pictogram Stappen van onderzoek Term voor de leerling Verkennen Verkennende activiteit over het onderwerp, bijvoorbeeld een brainstorm. Activeert al bestaande kennis of introduceert nieuwe kennis bij leerling. Onderzoeksvraag Vraag waarin geformuleerd wordt wat de leerling gaat onderzoeken. Belangrijk is dat de onderzoeksvraag niet te breed of te smal gesteld wordt. Hypothese Een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Een hypothese is niet goed of fout. De hypothese geeft weer wat je denkt. Experiment Proefondervindelijk wordt een antwoord op de onderzoeksvraag gezocht. De hypothese wordt getest. Het experiment is niet altijd praktisch, het kan ook een theoretisch experiment zijn. Resultaten De resultaten uit het experiment worden vastgelegd. Conclusie Er wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. De resultaten zijn leidend bij het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Verdieping Hier kan verdere uitleg gegeven worden. Suggesties voor verder onderzoek. Discussie kan hier plaats vinden. Op Verkenning Wat ga je onderzoeken? Wat denk jij? Aan de slag! Wat gebeurt er? Wat weet je nu? Meer weten! Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

6 In NEMO Tentoonstelling Reis door de Geest bezoeken U gaat met de klas naar NEMO om daar de tentoonstelling Reis door de Geest te bezoeken. De leerlingen doen bij verschillende exhibits (tentoonstellingsonderdelen) een klein onderzoek. Tijdsduur Lesdoelen Kerndoelen Voorbereiding Materialen 45 minuten De leerlingen krijgen inzicht in hoe zij waarnemen, voelen, denken en met elkaar omgaan. Kerndoel 41, leergebied Natuur en techniek Kopieer voor alle leerlingen: Werkbladen in NEMO - Reis door de Geest. Regel voldoende begeleiders (1 per 10 leerlingen). Kopieer voor elke begeleider de informatie voor begeleiders uit deze handleiding. Voor elke leerling: Werkbladen in NEMO - Reis door de Geest. Deze zijn gratis te downloaden van potlood (liever geen pennen in NEMO). Voor elke begeleider: de informatie voor de begeleiders; de plattegrond van de tentoonstelling Reis door de Geest. Deze vindt u achterin deze handleiding bij Meer informatie. Organisatie Aan de hand van vragen en opdrachten worden uw leerlingen door de tentoonstelling geleid. De leerlingen voeren, alleen of in groepjes, aan de hand van de werkbladen bij verschillende exhibits een opdracht uit. Ze maken via acht exhibits kennis met het meest mysterieuze orgaan van ons lichaam: het brein. Met de werkbladen leren leerlingen zichzelf, hun emoties en gevoelens beter kennen. Hun hersenen worden flink op de proef gesteld met reactie-, taal-, geheugen- en emotietesten. Kijk bij Meer informatie voor praktische tips over uw bezoek aan NEMO met de klas. Laat ieder groepje bij een andere exhibit beginnen. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

7 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Informatie voor de begeleider NEMO gaat om onderzoeken en experimenteren. Het gaat niet om goed of fout. De antwoorden op de volgende pagina s dienen daarom vooral ter ondersteuning. In NEMO spelen leerlingen met exhibits (tentoonstellingsonderdelen) en daarbij doen ze kennis op. Niet iedereen leert daarbij hetzelfde. Als begeleider kunt u dit spel verdiepen. Dit kan bijvoorbeeld door de leerlingen vragen te stellen terwijl ze bezig zijn met een exhibit. Door te verwoorden wat je doet, verwerk je informatie makkelijker. De opbouw van de werkbladen in NEMO In de werkbladen maken we gebruik van de didactiek Onderzoekend Leren. Hierin komen steeds de volgende stappen van onderzoek terug: Wat denk jij? De leerling vult in wat hij of zij denkt dat het antwoord op de vraag is; dit is de hypothese. Aan de slag! De leerling probeert de exhibit uit en beantwoordt de vraag. Meer weten! Uitleg over de exhibit. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

8 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Antwoorden op de werkbladen in NEMO Werkblad 1 Ken je grenzen Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Werkblad 2 Vormtaal! Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk is het moeilijk om precies hetzelfde patroon neer te leggen als de spreker. Er moet vaak meer informatie gegeven worden dan je zelf denkt. Zo kunnen de vormen op allerlei verschillende manieren neergelegd worden. Werkblad 3 Hart op hol Aan de slag Antwoord is afhankelijk van de leerling. Breinbreker Bedenk nog twee andere reacties van je lichaam op emoties. - zweten, blozen, huilen, trillen, wit wegtrekken Werkblad 4 Macht der muziek Het filmpje wordt steeds met een andere soundtrack gestart. Er zijn drie verschillende soundtracks: romantisch, komisch of spannend. Alle antwoorden zijn afhankelijk van de muzieksoort die de leerling bij het filmpje hoorde. Werkblad 5 Ooggetuige Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk was het lastig om de dader te herkennen. Dat komt omdat het moeilijk is om gezichten te onthouden. Ook kan een gezicht dat je in je hoofd hebt veranderen. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

9 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Werkblad 6 Brein in de war Wat denk jij? Antwoord afhankelijk van de leerling. Aan de slag Wat voel je? Je hersenen geven een signaal aan je hand. Je hand gaat bewegen. Maar tegelijkertijd krijgen de hersenen ook een signaal van je ogen. Die zien namelijk in de spiegel dat je hand stil staat. Dit zijn twee tegenstrijdige signalen. Hierdoor krijg je een gek gevoel. Het klopt niet, je hersenen snappen er niks meer van. Werkblad 7 Test je reactietijd Antwoord afhankelijk van de leerling. Werkblad 8 Spiegelschrift Antwoord afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk gaat het makkelijker als je het een aantal keer probeert. Je traint je hersenen dan om op een andere manier te werken. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

10 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

11 Meer informatie N Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 12 Plattegrond van NEMO 15 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

12 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Speciaal schooltarief Voor het onderwijs heeft NEMO speciale, gereduceerde tarieven. Zie voor de actuele tarieven. Begeleiders zijn gratis. Voorwaarden onderwijstarief Scholen worden verzocht vooraf te boeken Groepen hebben voldoende begeleiding (1 begeleider op 10 leerlingen) Scholen bezoeken NEMO buiten de officiële korte schoolvakanties Een schoolbezoek duurt ongeveer 2-3 uur Gratis begeleiders mee NEMO vindt het heel belangrijk dat er voldoende begeleiders meegaan met de leerlingen. Begeleiders mogen daarom gratis naar binnen. We hanteren de stelregel: minimaal één begeleider op tien leerlingen, maar liever één begeleider op zes leerlingen. Boek uw bezoek Wilt u een bezoek boeken of meer weten? Kijk dan op en vul het boekingsformulier in of neem contact op met het boekingsbureau van NEMO via of boekingsbureau@e-nemo.nl Jassen en tassen Rugzakken, tassen en jassen worden opgehangen in de garderobe. Er zijn ook kluisjes aanwezig voor waardevolle bezittingen. Hier zijn geen kosten aan verbonden, de munt komt retour bij het openen van het kluisje. Voor scholen zijn enkele garderobekisten beschikbaar. Deze zijn geschikt voor 30 tot 60 jassen en/of tassen. Gebruik is gratis, er geldt wel een borg van 10,-. Meer informatie bij de kassa. Werkbladen en workshops Bij veel tentoonstellingen zijn werkbladen beschikbaar. U kunt het materiaal voorafgaand aan uw bezoek gratis downloaden. Het is ook mogelijk om een gratis workshop of demonstratie bij te wonen, onder begeleiding van een NEMO medewerker. Workshops en demonstraties vinden iedere dag op dezelfde tijd plaats, zijn gratis en kunt u vooraf (minimaal drie weken van tevoren) reserveren. Elke dag vindt twee keer een voorstelling Kettingreactie plaats (duur 15 minuten), onder voorbehoud om 12:15 en 15:15 uur. De kettingreactie is voor iedereen zonder reserveren toegankelijk. Tip: vraag naar de tijden bij binnenkomst. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

13 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Openingstijden NEMO is van dinsdag t/m zondag geopend van uur. Voor afwijkende openingstijden zie onze website; Eten en drinken Eten en drinken kan op verdieping 2 en verdieping 5. Eigen meegebrachte consumpties kunnen genuttigd worden in de daarvoor geschikte ruimtes of op ons dak. Het is ook mogelijk om vooraf kant-en-klare lunchpakketjes te bestellen bij het boekingsbureau. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

14 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Bereikbaarheid CS Het IJ IJ-tunnel Zeedijk Prins Hendrikkade De Waag Waterlooplein Muziek theater Valkenburgerstraat Artis Openbaar vervoer NEMO is het eenvoudigst te bereiken per openbaar vervoer en ligt op nog geen kwartier lopen van Amsterdam CS. Of neem vanaf het station bus 22 of 48 en stap uit bij Halte Kadijksplein. Vanaf hier is het nog een paar minuten lopen. Parkeren NEMO heeft geen eigen parkeerplaatsen. Er zijn verschillende parkeergarages in de buurt. Zie ook: Boekingsbureau Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@ e-nemo.nl Touringcars Touringcars kunnen parkeren op de speciale parkeerplaats voor bussen: P6 bij Passengers Terminal Amsterdam. Leerlingen afzetten kan tot 11:00 uur op de westkade van NEMO, dit mag echter niet bij reguliere bushaltes of ergens anders langs de Prins Hendrikkade. Na 11:00 uur raden we u aan de op- en afstaphalte H11 te gebruiken ter hoogte van het Scheepvaartmuseum. Zie ook: Amsterdamse scholen Amsterdamse basisscholen kunnen gebruik maken van de Cultuurbus. Voor meer informatie: Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

15 Plattegrond van NEMO Op deze plattegrond zien de leerlingen waar ze moeten zijn om een werkblad te kunnen invullen. De nummers op de plattegrond staan voor de exhibits waarover vragen worden gesteld. Deze nummers staan ook op de bijbehorende werkbladen van de leerlingen. De exhibits die bij de werkbladen horen zijn te vinden op de 4e verdieping. Smart Technology Innovatiezaal Reis door de Geest Restaurant DAK Foyer (beperkt open) Dakplein Smart Technology Reis door de Geest Ken je grenzen Vormtaal Hart op hol Macht der muziek Ooggetuige Brein in de war Test je reactietijd Spiegelschrift naar CS Omloop Vide West Vide 0ost Boardroom Science Live Grote theater Werkplaats Onderzoeksruimte 1 Ontvangsthal Onderzoeksruimte 2 W2 Grote zaal Kleine theater Kleine theater Energierijk Kettingreactie Waterklok Teen Facts Waterrijk Wonderlijke Wetenschap Wetenschap in alle tijden Kluisjes Laboratorium Zoeken naar leven Ballenfabriek Krachtpatsers Kaartcontrole Waterkracht Wereld van vormen Shop Kassa W = Workshopruimte W1 BG 1 2 Trap naar het dak 50 meter 3 4 In september 2015 werkt NEMO aan nieuwe tentoonstellingen op verdieping 1 en een nieuw restaurant op het dak. Deze verdiepingen zijn daarom beperkt toegankelijk. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

16 Colofon Science Center NEMO Het is toegestaan om zonder winstoogmerk het materiaal of delen van het materiaal te kopiëren en te distribueren, zolang vermelding van de herkomst van het materiaal goed is aangegeven. Auteurs en redactie Science Learning Center, Science Center NEMO Design management Starkx, Groningen Ontwerp en Grafische vormgeving Bloemvis, Groningen Vormgeving en realisatie Sander Visser, Ligaturen grafisch ontwerp Fotografie Daan van Eijndhoven Illustraties Henk Stolker Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie