Ficino en het voorstellingsvermogen : phantasia en imaginatio in kunst en theorie van de Renaissance

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Ficino en het voorstellingsvermogen : phantasia en imaginatio in kunst en theorie van de Renaissance van den Doel, M.J.E. Link to publication Citation for published version (APA): van den Doel, M. J. E. (2008). Ficino en het voorstellingsvermogen : phantasia en imaginatio in kunst en theorie van de Renaissance. St. Hoofd-Hart-Handen. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 27 Jul 2019

2 334 AFBEELDINGEN Afb. 1 Filippino Lippi, Thomas van Aquino (detail), 15e eeuw, Cappella Carafa, Basilica di S. Maria sopra Minerva, Roma Afb. 2 Anoniem, titelpagina in: Aristoteles, Nicomacheische Ethica, manuscript 15e eeuw, Napoli

3 335 Afb. 3 Agostino di Duccio, Hermes als psychopompos, ca. 1450, Tempio Malatestiano, Rimini Afb. 4 Cosimo Rosselli, Het mirakel van het sacrament, ca. 1486, Chiesa di Sant Ambrogio, Firenze

4 336 Afb. 5 Domenico Pugliano, De filosofen (detail), ca. 1637, Museo della Casa Buonarroti, Firenze Afb. 6 Ficino en Cosimo I, Palazzo Altoviti-Guicciardini detto dei Visacci, Firenze

5 337 Afb. 7 Bacchio Baldini (Maso Finiguerra), Hermes Trismegistus, in: Cronaca Illustrata, Afb. 8 Anoniem, Hersenventrikelen, in: Avicenna, De generatione embryonis, manuscript ca In deze afbeelding worden de verschillende hersenfuncties schematisch in tekening gebracht. Precies boven schedel, van links naar rechts zijn de hersenventrikels afgebeeld en worden de daarin gelokaliseerde functies benoemd als de sensus communis, fantasia, ymaginativa en cogitativa seu estimativa. Aan de achterkant van het hoofd is de ventrikel memorativa gelabeld. De drie compartimenten in de hersenpan zijn voorzien van de benamingen cellula 1, 2 en 3. Achter het oog staat visus ; daaronder treft men olfactus, gustus, en tactus. Tegenover de hals is geschreven Ducantur

6 338 Afb. 9 Giovanni di Stefano, Hermes Trismegistus, 1488, Santa Maria Assunta, Siena Afb. 10 Anoniem, Hermes Trismegistus, 1495, Walburgiskerk, Zutphen omnes lineae post angulum oculi, sed non ante versus nasum.zie: E. Clarke en K. Dewhurst, An Illustrated History of Brain Functions, Oxford 1972, 140.

7 339 Afb. 11 Anoniem, titelpagina in: Picatrix, 1256 Afb. 12 Anoniem, Hersenventrikelen, in: G. Leporeus, Ars memorativa, Paris 1520

8 340 Afb. 13 Anoniem, De zielenvermogens, in: J. Romberch, Congestorium artificiose memoriae, Venezia 1533 Afb. 14 Links: Maria van Bourgondië, haar getijdenboek lezend (fol. 13 C) en rechts: Maria van Bourgondië, aan het raam (fol. 43 U), in: Getijdenboek van Maria van Bourgondië, manuscript 1477, Österreichische National-Bibliothek, codex 1857.

9 341 Afb. 15 Cosimo Tura, De maand april, , Sala dei Mesi, Palazzo Schifanoia, Ferrara Afb. 16 Francesco del Cossa, de maand juni, , Sala dei Mesi, Palazzo Schifanoia, Ferrara

10 342 Afb. 17 Giotto / navolger van Giotto, Venus, Palazzo della Ragione, Padua Afb. 18 Giotto / navolger van Giotto, De astroloog, Palazzo della Ragione, Padua

11 343 Afb. 19 Giotto / navolger van Giotto, De alchemist, Palazzo della Ragione, Padua Afb. 20 Giotto / navolger van Giotto, Venus in weegschaal, Palazzo della Ragione, Padua

12 344 Afb. 21 Sandro Botticelli, Primavera, ca , Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 22 Sandro Botticelli, De geboorte van Venus, ca , Galleria degli Uffizi, Firenze

13 345 Afb. 23 Tiziano Vecellio, Hemelse en aardse liefde, 1514, Galleria Borghese, Roma Afb. 24 Tiziano Vecellio, De aanbidding van Venus, , Museo Nacional del Prado, Madrid

14 346 Afb. 25 Sandro Botticelli, Primavera, (detail: Mercurius), ca , Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 26 Sandro Botticelli, Paradiso XXVI, , Staatliche Museen, Berlin

15 347 Afb. 27 Sandro Botticelli, Pallas en de Centaur, 1482, Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 28 Achille Bocchi, Mercurio-Hermes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555

16 348 Afb. 29 Achille Bocchi, Mercurio-Hermes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555 Afb. 30 Anoniem, Lettuccio met wanddecoratie, in: G. Savonarola, Predica dell arte del bene morire, ca

17 349 Afb. 31 Pinturicchio, Mercurius brengt Argus in slaap, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano Afb. 32 Pinturicchio, Mercurius doodt Argus, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

18 350 Afb. 33 Pinturicchio, Isis met Hermes Trismegistus en Mozes, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano Afb. 34 Pinturicchio, Hermes Trismegistus met de zodiac en geleerden, 1495, Sala delle Sibille, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

19 351 Afb. 35 Penning met Pico della Mirandola, op achterzijde: De Drie Gratiën, in: E. Wind, Pagan Mysteries, 129 Afb. 36 Niccolo Fiorentino, Penning met Giovanna Tornabuoni, op achterzijde: De drie Gratiën, ca. 1486, in: E. Wind, Pagan Mysteries, 130

20 352 Afb. 37 Domenico Ghirlandajo, Annunciatie aan Zacharias (detail), 1482, Cappella Tornabuoni, Santa Maria Novella, Firenze Afb. 38 Domenico Ghirlandajo, De bevestiging van de Regel van de Orde van St. Franciscus door Paus Honorius III, , Cappella Sassetti, Santa Trinità, Firenze

21 353 Afb. 39 Wagenmenner,1492, Villa Medicea, Poggio a Caiano Afb. 40 Antonio Rossellino, Tombe Kardinaal van Portugal (detail), , San Miniato al Monte, Firenze

22 354 Afb. 41 Michelangelo Buonarroti, Wagenmenner (detail), Biblioteca Medicea Laurenziana, Firenze Afb. 42 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Hoofd van een jongeling met camée, , Museo Nazionale del Bargello, Firenze

23 355 Afb. 43 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, David, , Museo Nazionale del Bargello, Firenze Afb. 44 Benozzo Gozzoli, Reis van de Wijzen (detail), Palazzo Medici-Riccardi, Firenze

24 356 Afb. 45 Piero della Francesca, Madonna di Senigallia (detail), Galleria Nazionale delle Marche, Urbino Afb. 46 M. del Cassone Adimari, Madonna met kind, (detail), ca. 1440, Privé-collectie Afb. 47 M. del Cassone Adimari, Madonna met kind, (detail), ca. 1440, Privé-collectie

25 357 Afb. 48 Anoniem, in: Hrabanus Maurus, De Rerum Naturis; De Universo, manuscript 1023, Archivio dell Abbazia, Montecassino, MS 132. Afb. 49 Anoniem, De sterren en de dertig stenen die regeren over de dertig graden van de Schorpioen, in: Lapidarium van Koning Alfonso van Castilië, manuscript ca.1250, Bibliotheca Nacional, Madrid

26 358 Afb. 50 Raffaello Sanzio, Elisabetta Gonzaga, ca. 1495, Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 51 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Hoofd van jongeling met camée, Museo Nazionale del Bargello, Firenze

27 359 Afb. 52 Sandro Botticelli, Primavera (detail), ca , Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 53 Sandro Botticelli, Primavera (detail), ca , Galleria degli Uffizi, Firenze

28 360 Afb. 54 Raffaello Sanzio, De school van Athene, , Stanza della Segnatura, Città del Vaticano. Afb. 55 Raffaello Sanzio, De school van Athene (detail: Heraklitus), , Stanza della Segnatura, Città del Vaticano.

29 361 Afb. 56 Michelangelo Buonarroti, De droom, ca. 1533, The Courtauld Institute Gallery, London Afb. 57 Marcello Venusti, De droom, ca. 1540, Galleria degli Uffizi, Firenze

30 362 Afb. 58 Alessandro Allori, De droom, ca , Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 59 Nicolas Beatrizet, De droom, 1545, The British Museum, London

31 363 Afb. 60 Anoniem, De droom, 1545, Detroit Institute of Arts, Detroit Afb. 61 Michelangelo Buonarroti, De bestraffing van Tityus, ca. 1533, The Royal Library, Windsor, no. 1277r.

32 364 Afb. 62 Michelangelo Buonarroti, Ganymedes, ca. 1533, Fogg Art Museum, Harvard University Art Museum Afb. 63 Achille Bocchi, Ganymedes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555

33 365 Afb. 64 Ganymedes, Bartsch XV Afb. 65 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, Gallerie dell Accademia, Venezia

34 366 Afb. 66 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, The Royal Library, Windsor, no r. Afb. 67 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, British Museum, London

35 367 Afb. 68 Michelangelo Buonarroti, Het kinderbacchanaal, ca. 1533, The Royal Library, Windsor Afb. 69 Giovanno Stradano, Tapijt met Lorenzo de Medici en zijn kunstenaars onder de loggia van de beeldentuin, 1571, Soprintendenza alle Gallerie, Firenze

36 368 Afb. 70 Ottavio Vannini, Lorenzo Il Magnifico met o.a. Michelangelo, 1635, Salone di Giovanni da San Giovanni, Palazzo Pitti, Firenze Afb. 71 Francesco Furini, L Accademia Platonica nella villa di Careggi, ca. 1635, Salone di Giovanni da San Giovanni, Palazzo Pitti, Firenze

37 369 Afb. 72 Michelangelo Buonarroti, De boogschutters, ca 1530, The Royal Collection Queen Elisabeth II, Windsor, RL Afb. 73 Otto Vaenius, Liefdesembleem, in: Amorum emblemata, Antwerpen 1608, 151

38 370 Afb. 74 Jacob de Gheyn, Melancholie, The Elisha Whittelsey Fund, The Metropolitan Museum of Art Afb. 75 Albrecht Dürer, Melencolia I, 1514, Fondazione Magnani Rocca, Corte di Mamiano

39 371 Afb. 76 Cesare Ripa, De Melancholicus, in: Nova Iconologia, 1618 Afb. 77 Anoniem, De melancholicus, 13 e eeuw, Universitaetsbibliothek Erfurt, Dep. Erf. CA 4 o 185, folio 248v

40 372 Afb. 78 Robert Fludd, Oculus Imaginationis, 1619, in: R. Fludd, Ars Memoriae, Oppenheim 1619 Afb. 79 Michelangelo Buonarroti, De Nacht, Cappella Medicea, San Lorenzo, Firenze

41 373 Afb. 80 Taddeo Zuccari, Het huis van de slaap, 1562, Musée du Louvre, Paris Afb. 81 Battista Franco, De Strijd om Montemurlo, 1537, Galleria Palatina, Palazzo Pitti, Firenze

42 374 Afb. 82 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Judith en Holofernes (detail), Palazzo Vecchio, Firenze Afb. 83 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Judith en Holofernes (detail ), Palazzo Vecchio, Firenze

43 375 Afb. 84 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Cavalcanti-altaar (detail), Santa Croce, Firenze Afb. 85 Michelangelo Buonarroti, Jesaja, , Cappella Sistina, Città del Vaticano

44 376 Afb. 86 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Cantoria (detail), Museo del Opera del Duomo, Firenze Afb. 87 Agostino di Duccio, Spiritelli van de klank, Tempio Maletestiano, Rimini

45 377 Afb. 88 Agostino di Duccio, Spiritelli van de wijn, Tempio Malatestiano, Rimini Afb. 89 Lorenzo Lotto, Spiritelli van de wijn, Suardi Oratorium, Trescore

46 378 Afb. 90 Anoniem, Spiritelli die druiven oogsten, in: [Francesco Colonna], Hypnerotomachia Profili, Venezia 1499, The Johns Hopkins University fol.l4r Afb. 91 Nicolas Poussin, Het kinderbacchanaal, Galleria Nazionale d Arte Antica, Roma

47 379 Afb. 92 Anoniem, Eros, 1627, II, 128, Galleria Giustiana, Rome Afb. 93 Pietro degli Ingannati, Allegorie, ca. 1500, National Gallery of Art, Washington D.C.

48 380 Afb. 94 Lorenzo Lotto, Allegorie van Deugd en Ondeugd, 1505, National Gallery of Art, Washington DC Afb. 95 Francesco de Holanda, Hermes Trismegistus met Signum Harpocraticum, ca , in: F de Holanda, De aetatibus mundi imagines, Madrid

49 381 Afb. 96 Francisco de Holanda, De dood van Mozes, ca , in: F de Holanda, De aetatibus mundi imagines, Madrid Afb. 97 Leonardo da Vinci, Hersenen met ventrikels

50 382 Afb. 98 Anoniem, in: F. Cattani da Diacceto, Il tre libri d amore Afb. 99 Cesare Ripa, Imaginatione, Inbeeldinge, in: C. Ripa, Iconologia,1644, 216.

51 383 Afb. 100 Cesare Ripa, Idaea, in: C. Ripa, Iconologia,1644 Afb. 101 Adriaen van der Werff / Joseph Mulder, De imaginatio leidt de schilder naar de schilderkunst, 1694, in: F. Junius, Schilderkonst der Oude, 1694

52 384 Afb. 102 Cesare Ripa, Imaginatio, Afb. 103 Giuseppe Arcimboldo, Portret van Rudolf II, 1563, Museum of Fine Arts, Boston.

53 385 Afb. 104 Dosso Dossi, Jupiter, Mercurius en Virtus, ca. 1529, Kunsthistorisches Museum, Wien Afb. 105 Andrea Feruzzi, Ficino, ca. 1522, Santa Maria del Fiore, Firenze

54 386 Afb. 106 Christofano dell Altissimo, Marsilio Ficino, voor 1568, Galleria degli Uffizi, Firenze Afb. 107 Giorgio Vasari, Lorenzo il Magnifico tussen humanisten en kunstenaars, , Palazzo Vecchio, Firenze

55 387 Afb. 108 Giorgio Vasari, Cosimo il Vecchio tussen geleerden en kunstenaars, , Palazzo Vecchio, Firenze Afb. 109 Michelangelo Buonarroti, Het laatste oordeel (detail), , Cappella Sistina, Città del Vaticano

56 388 Afb. 110 Document in: Archivio di Stato, Firenze (Archivio Diplomatico, custodie), provenienza Spedale S. Maria Nuova, 20 oktober 1519

57 Afb. 111 Document in: Archivio di Stato, Firenze (Archivio Diplomatico, custodie), provenienza Spedale S. Maria Nuova, 20 oktober 1519, detail: handtekeningen van Diacceto (eerste regel) en Michelangelo (tiende regel). 389

58