Silicaatsteen Cursuscode 0001/C/09 Uitgave: Juni 01

Transcriptie

1 Cursuscode 0001/C/09 Uitgave: Juni 01 Deze cursus is eigendom van de VDAB PS Nr 26076

2 2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Wat is silicaatsteen? Grondstoffen en productieproces Lijmblokgamma 6 Drie soorten te verlijmen blokken: lijmblokken 6 elementen 7 vellingkantblokken Wat is verlijmen/waarom verlijmen? Troeven van het verlijmen Eigenschappen van silicaatsteen Keuze van verwerking Lijmblokken Welk hulpmaterieel hebt u nodig? Aanmaken lijmmortel Het plaatsen van de kimlaag Aanbrengen van de lijmmortel Het plaatsen van de blokken Hoe maakt u passtukken? Verwijderen van overtollige lijm Hulpmaterialen voor verankeringen Dilatatievoegen Uitvoeringsdetails Afwerking van het metselwerk Bevestigingen 29

3 3 3. Kalkzandsteenelementen Inleiding - wat zijn elementen - materiaal Bouwwijze Wanduitslagen 36 Verwerking 1 Materieel + hulpgereedschap 44 2 Werkvolgorde 47 3 Stellen profielen 48 4 Kimconstructie 48 5 Inrichten werkpost 48 6 Aanmaken lijmmortel 50 7 Verwerken van elementen 51 8 Verwijderen van overtollige lijm 52 9 Dilatatievoegen Verankering van kalkzandsteenelementen Praktijkoefeningen Handlijmblokken Elementen en kraanwerk Evaluatiepunten 63

4 4 1. Inleiding 1.1 Wat is silicaatsteen? is de Belgische (merk)naam voor kalkzandsteen, samengesteld uit de grondstoffen zand, kalk en water. Na vermenging worden onder hoge druk stenen, blokken en elementen geperst, waarna de droging en binding in een autoclaaf gebeuren. Kalkzandsteen is wit van kleur. 1.2 Grondstoffen en productieproces De grondstoffen a) Zand: silicaatsteen bestaat voor circa 90% uit zand. Hoewel in België zowat overal zand te vinden is, zijn niet alle soorten geschikt met betrekking tot de samenstelling en korrelstructuur. b) Kalk: de kalk, die circa 7% van het volume van kalkzandsteen uitmaakt, wordt ontgonnen in de Belgische Maasvallei. c) Water: water is reeds voor een deel in het gebruikte zand aanwezig. Verder wordt circa 3% water aan het zand-kalk-mengsel toegevoegd, waardoor de kalk blust. d) Geen andere hulpstoffen: het onderling binden van de grondstoffen en het verharden van silicaatsteen in de autoclaaf gebeurt zonder verdere hulpstoffen of katalysatoren. Dit is op vlak van milieuvriendelijkheid uiteraard een belangrijk voordeel. Enkel voor de antraciet getinte breuksteen wordt mangaanpoeder toegevoegd, een natuurlijk kleurconcentraat. De toevoeging gebeurt in de massa, zodat kleurvastheid gewaarborgd is.

5 Het productieproces 1 Voorbereiding van de grondstoffen: het uit eigen groeve afkomstige zand wordt gezeefd en opgeslagen in silo s. De gebrande kalk wordt aangevoerd met bulkwagens en eveneens in silo s opgeslagen. 2 Intensieve menging: de grondstoffen zand en kalk worden, onder toevoeging van water, intensief gemengd. 3 Reactor: het mengsel wordt opgeslagen in een reactor waar de gebrande kalk door het aanwezige water wordt omgezet in gebluste kalk, volgens een exotherme (met vrijkomen van warmte) reactie. 4 Namengen: alvorens het mengsel tot stenen te persen, wordt de vochtigheid bijgesteld in functie van het gewenste formaat. De grootte en de holtenstructuur van elk formaat vergen een specifiek vochtgehalte.

6 6 5 Persen: hydraulische en mechanische persen vormen de steenformaten, onder een druk van circa 500 ton. De vormkasten bestaan uit een zeer resistente metaallegering en zijn zeer precies. 6 Autoclaveren: in de autoclaaf, in feite een oven, worden de formaten een achttal uren gestoomd (gebakken) onder hoge temperatuur. Tegenover een traditionele oven gelden bij dit procédé belangrijke voordelen: alle stenen zijn gelijkmatig verhard en het proces is milieuvriendelijk. Bij het verlaten van de autoclaaf is de steen volledig op volle sterkte. 7 Inpakken: alle stenen- en blokkenformaten worden zeszijdig machinaal in (biologisch afbreekbare) krimpfolie verpakt en desgewenst op pallets uitgeleverd. Op deze manier blijft de silicaatsteen goed beschermd tot op het ogenblik van de verwerking. 1.3 Lijmblokgamma Drie soorten te verlijmen blokken: lijmblokken, elementen, vellingkantblokken Lijmblokken Lijmblokken en elementen kunnen voor alle niet-zichtbare binnen- en buitenmuren gebruikt worden. Deze blokken passen goed in elkaar dankzij een tand- en groefsysteem en worden verlijmd. Naast sterke muren bieden zij een beduidend hoger rendement dan het traditionele metselwerk.

7 Elementen Het elementensysteem is de grotere broer van het blokkengamma en vooral voor grote bouwprojecten bestemd. De assemblage gebeurt eveneens met lijmmortel. De elementen hebben als modulaire basismaat 900 bij 600 mm en zijn verkrijgbaar in diktes van tot 300 mm. De passtukken worden vooraf in de fabriek gezaagd, op basis van uitgewerkte muurschema s. Het geheel wordt aldus op maat geleverd en vervolgens machinaal met een handig, mee te huren, stelkraantje geplaatst. Het rendement van deze bouwtechniek is dan ook bijzonder hoog.

8 8 Formaatspecificaties: Standaard elementen. Modulair verwerkte afmeting: lengte (l): 900 (897) mm; hoogte (h): 600 (598) mm; dikte (d):, 120, 150, 175, 214, 240, 265, 300 mm. Gewicht: Volumieke massa kalkzandsteenmetselwerk: ± kg/m³. Aantal stuks/m² 1,85. Lijmverbruik per m², per mm dikte: ± 1,1 kg (excl. mors verlies) Vellingkantblokken De vellingkantblok is een unicum onder de bouwstenen. Het is de enige steen die verlijmd kan worden voor zichtbare wanden. Deze blok is voorzien van een schuin kantje waardoor er tussen twee blokken een elegante V-voeg ontstaat. Opvoegen en pleisteren is niet langer nodig. U hebt onmiddellijk, zonder extra kosten en werk, een fraai afgewerkte muur. Vellingkantblokken zijn te verkrijgen in 3 verschillende kleuren: - Alaska (wit), - Andorra (antraciet), - Sahara ((zandkleur).

9 9 1.4 Wat is verlijmen? Waarom verlijmen? Wat is verlijmen? Verlijmen is een alternatief voor het traditionele metselen. De 10 mm dikke metselmortellaag wordt vervangen door een dunne lijmmortellaag van 2 mm voor de lintvoegen en 3 mm voor de stootvoegen. levert deze kant-en-klare lijmmortel (Sicafix) mee met de blokken. Op de bouwplaats moet men enkel nog water toevoegen. Sicafix bestaat uit een mengsel van cement, zand en natuurlijke additieven Waarom verlijmen? Een verlijmde muur wordt sneller geplaatst dan een gemetselde muur. Bovendien is hij veel sterker en ben je voor de lijmmortel zeker van een constante kwaliteit. 1.5 Troeven van het verlijmen Sterke wand. Grote hecht- en buigsterkte. Groot dragend vermogen. Dunnere wanden voor dezelfde mechanische sterkte. Kortere bouwtijd. Minder bouwvocht. Propere verwerking. Eenvoudige en arbeidsvriendelijke plaatsing. Minder afhankelijk van weersomstandigheden. Minder logistieke kosten. Besparing op de kosten van de afwerking. Minder mortelverbruik (dunne voegen). Voegwerk valt weg. Tegelwerk direct op de wand (zonder voorbehandeling). Mogelijkheid tot tweezijdig zichtbaar metselwerk met vellingkantblokken.

10 Eigenschappen van silicaatsteen 1) Grotere draagkracht Dankzij de hogere mechanische sterkte van een verlijmde wand, hoeven de lijmblokken niet zo dik te zijn als in het geval van een traditioneel gemetselde muur. Voordeel: - men kan slanker bouwen, 1 zijdige opleg is 12 cm binnenspouwblad voldoende, - volle sterkte / draagvermogen na 24 u. 2) Uitstekend wamtecomfort Een klassieke spouwmuurconstructie, met lijmblokken van 12 cm (LB 12), haalt met toevoeging van 5 cm minerale wol al een k-waarde van 0.52 (W/m²K). Perfecte aansluiting van de isolatie tegen het binnenspouwblad. 3) Optimaal geluidsisolerend De geluidsisolerende waarde van een steen is in de eerste plaats afhankelijk van de massa en het gewicht per m³. Dankzij zijn hoge gewicht houdt kalkzandsteen als geen andere bouwblok het lawaai buiten. 4) Gunstig vochtgedrag Damp -open materialen, zoals silicaatsteen verzekeren een goede doorvoer van waterdamp. - Bij lage vochtigheid heeft de steen een eerder gesloten structuur en is er dus een gering transport van waterdamp. - Bij hoge vochtigheid heeft silicaatsteen een meer open structuur zodat er een hoog transport van waterdamp kan plaatsvinden. Dankzij deze vochtregulerende werking garandeert silicaatsteen een optimaal comfort in alle vertrekken. - Geringe wateropzuiging. - Geen uitbloeiingen. 5) Uitstekende brandweerstand is perfect bestand tegen vuur en verdraagt zeer hoge temperaturen. Samengevat kan men stellen: de dikte van de muur in het kwadraat is het aantal minuten brandweerstand. Bvb. een muur is 9 cm dik; 9² = 81 min. brandweerstand.

11 11 6) Gezond en milieuvriendelijk bestaat enkel en alleen uit water, kalk en zand, natuurlijke en onuitputtelijke grondstoffen. Het productieproces vraagt relatief weinig energie en het afval is % recycleerbaar. 7) Maatvast en glad precieze pasvormen, geen krimp tijdens de productie, geen verhardingskrimp na de productie, tolerantiecontrole. Voordelen van de maatvastheid: - tweezijdig zichtwerk, - dunne afwerking, - rechtstreeks tegelen. 8) Natuurlijke lichtreflectie Kalkzandsteen heeft van oorsprong een witte kleur. Dat verleent silicaatsteen een hoge natuurlijke reflectie. Hierdoor is overdag de extra lichtbehoefte in garages en kelders minimaal. 9) Hoge bevestigingsstevigheid De zwaarste kasten, radiatoren, kunnen zonder probleem rotsvast verankerd worden in silicaatsteen. 10) Accumulerend vermogen Dankzij het vochtregulerend en warmteaccumulerend vermogen, garanderen de silicaatsteen-producten een gezond en aangenaam binnenklimaat. 11) Plaatsingscomfort Snelle en eenvoudige verwerking: bouwtijd kan drastisch verminderd worden.

12 Keuze van verwerking In situaties: - Met korte wanden of met wanden met veel onderbrekingen door sparingen, waardoor weinig meervoudige stelhandelingen mogelijk zijn; - Met onvoldoende werkruimte bij de wand voor een mechanisch blokkenapparaat. Kan het meest voordelig handmatig worden verwerkt. In alle andere situaties kan in beginsel mechanisch worden verwerkt. Per project de meest voordelige werkmethodiek bepalen.

13 13 2. Lijmblokken 2.1 Welk hulpmateriaal hebt u nodig?

14 14 Een lijmbak per wanddikte waarmee de lijm op de lintvoeg gelijkmatig aangebracht wordt (bak af te stellen op 4 mm teneinde een blijvende voeg van 2 mm te verkrijgen). Een lijmschep per wanddikte waarmee de lijm op de stootvoeg gelijkmatig aangebracht wordt. Kunststof speciekuip en emmers. Lijmmortelmixer (stukadoorsmixer) of kuipmixer voor het mengen van de lijmmortel. Klemboy voor het eenvoudig plaatsen van de blokken. Spackmes (stukadoorsmes) voor het verwijderen van uitpuilende lijmresten en het eventueel dichtzetten van voegen.

15 15 Knipmachine. Kantenfreesmachine voor het freezen van een vellingkant aan het passtuk van een vellingkantblok. Driehoekige schraper: voor het verwijderen van de lijmmortel. - Stukadoorstroffel voor het omzetten van lijmmortel en het aansmeren van moeilijk bereikbare plaatsen. - Korte waterpas voor het in de dwarsrichting zuiver vlak stellen van de kim.

16 Aanmaken lijmmortel De lijmmortel wordt onder poedervorm geleverd in zakken van 25 kg. De zakken lijmpoeder doet u in een kuip en mengt u met water. Voeg circa 6 liter water bij per zak van 25 kg. Meng ongeveer 4 minuten met een elektronische mixer. Respecteer de voorschriften op de zakken. Kleine hoeveelheden lijm kan u ook aanmaken in een emmer. De aangemaakte mortel in de kuip is 4 uren verwerkbaar (winterkwaliteit 2 uren). De open tijd na het aanbrengen op het metselwerk bedraagt maximaal 15 minuten en binnen dit tijdsbestek moet u dus de volgende blokken plaatsen.

17 Het plaatsen van de kimlaag De eerste laag silicaatsteenblokken, ook de kimstrook genoemd, wordt over de hele omtrek van het gebouw in een mortelbed perfect waterpas geplaatst. Hiermee vangt u de onregelmatigheden van de ondergrond op. De mortel voor de paslaag maakt u op basis van 9 delen zand, 2 delen cement en 1 deel kalk. Maak de mortel niet te nat aan omdat hij dikker wordt geplaatst dan bij een gewone metselvoeg. Opgelet: plaats de kimlaag zeer goed waterpas. Achteraf is het immers veel moeilijker om oneffenheden nog uit te vlakken via de dunne lijmmortelvoegen. Laat de paslaag minstens 1 dag uitharden alvorens te beginnen met de plaatsing van de lijmblokken.

18 Aanbrengen van de lijmmortel Voor het uitvoeren van de voegen worden lijmbakjes en schepjes meegeleverd door nv silicaatsteen. Eerst brengt u een lintvoeg in lijmmortel aan. U vult met een truweel het lijmbakje, plaats het op het muureinde, opent de schuif en trekt het bakje gelijkmatig voort. U kan de hoogte ervan regelen. Stel het in op 4 tot 5 mm. Bij de plaatsing zal de lijmmortel samengeperst worden tot circa 2 mm. Let wel op dat u bij droge weersomstandigheden niet meer dan 3 meter vooruit werkt om het vroegtijdig drogen van de mortel te voorkomen. Op de stootvlakken brengt u de lijmmortel aan met het lijmschepje. U kan dit vooraf voor meerdere blokken tegelijk doen, wat het plaatsingsrendement gevoelig verhoogt! Voor iedere muurbreedte bestaan er aangepaste lijmbakjes en schepjes. N.B. indien er vochtisolatie dient geplaatst te worden, wordt deze geplaatst tussen 2 lijmvoegen.

19 Het plaatsen van de blokken U plaatst de blokken in het lijmbed van de lintvoeg en u stelt ze precies met de terugslagvrije hamer. Eventueel kan u een klemboy laten meeleveren, een handklem waarmee u de blokken op een wel zeer praktische wijze kan optillen.

20 Hoe maakt u passtukken? We maken een onderscheid tussen zichtbaar en niet-zichtbaar metselwerk: - Voor niet-zichtbaar metselwerk wordt gebruik gemaakt van een knipschaar: deze methode gaat zeer vlot en efficiënt. - Voor zichtbaar metselwerk worden de blokken met een tafelzaag of een haakse slijpschijf gezaagd. Met deze methode verkrijgt u perfect rechte randen. De afgeschuinde randen verkrijgt men door er met de vellingkantmal over te gaan.

21 Verwijderen van overtollige lijm Verwijderen overtollige lijm: de lijm die tussen de voegen uitpuilt, moet u niet uitsmeren. Best wacht u een paar uren tot de lijm wat is uitgestijfd en dan kan u deze met een palet of steekmes afsteken. Restjes kan u ook verwijderen door het geheel van het metselwerk met een stijve borstel (géén stalen borstel!) na te gaan. Beschermen van het metselwerk: Bij kans op zware regenval en bij vorst in de winterperiode is het aanbevolen om onafgewerkt metselwerk met plastiek te beschermen. Zeker voor open spouwconstructies is deze voorzorgsmaatregel onontbeerlijk.

22 Hulpmaterialen voor verankeringen De metaalwaren zijn in roestvrij staal te verkrijgen. De belangrijkste hiervan zijn: - De prik -spouwankers, met een platte kant voor de lijmvoeg en een conventionele kant voor het parament. Met dit spouwankertype kan u probleemloos een dikke en harde isolatielaag doorprikken. Nodige aantal: circa 7 stuks per m². Passend hierbij zijn de lipclips in kunststof, om de isolatieplaten tegen de muur te drukken. De clips zijn voorzien van een waterdruip. - De lijmkoppelstrips, om muurdelen zonder verband te koppelen. Voor dragende muren koppelt u elke laag, voor niet-dragende muren volstaat doorgaans koppelen om de 2 lagen.

23 Dilatatievoegen Maximum afstand (in meter) tussen bewegingsvoegen. NBN B a) zonder openingen of spanningsconcentraties b) met openingen en/of spanningsconcentraties STS 22 a) zonder openingen b) met openingen c) gevelmetselwerk Muurdikte > 140 mm maximum Muurdikte < 140 mm maximum Wandlengten: Lange wanden moeten worden gedilateerd om scheurvorming te voorkomen. De maximale verantwoorde lengte is afhankelijk van onder andere de dikte en de openingen in de wand. Doordat een dikkere wand langzamer uitdroogt dan een dunnere zal de wand meer gelegenheid hebben zich geleidelijker te zetten, met het gevolg dat een dikkere wand minder gevoelig is voor scheurvorming.

24 24 Dilatatievoegen: Begin met het lijmen van de wand zoveel mogelijk vanuit de dilatatievoeg, opdat een strakke naad ontstaat. In te pleisteren wanden kunnen de dilatatievoegen worden uitgevoerd als op de hieronder staande tekeningen in horizontale doorsnede aangegeven. Koude dilatatievoeg: uitvoering met een koude dilatatievoeg met een breedte van circa 1 mm en luchtdicht afgesloten door middel van een spanningverdelende laag, waarover de wandafwerking. Open dilatatievoeg: uitvoering met een open voeg ter breedte van circa 10 mm met een elastische en luchtdichte rugvulling. Deze voeg wordt aan de zichtzijde verder afgewerkt met een elastisch blijvende overschilderbare kit ter breedte van 3 mm, tussen twee stucstopprofielen.

25 Uitvoeringsdetails A. Muuraansluitingen en randafwerking Hoekverbanden (L-vormig) kan u realiseren: - Ofwel door de blokken in verband te plaatsen, de beste methode voor dragende muren. De tandlengte op blokken is aan één kant beperkt zodat deze niet in de weg zit. Bij het maken van passtukken knipt of zaagt u dan ook best aan de andere zijde af. - Ofwel door muren met koppelstrips te verbinden (afb. 1). Deze zitten minstens 20 cm in de langse muur en ¾ van de dikte in de dwarse muur. Voor dragende muren koppelt u in elke laag, voor nietdragende muren volstaat doorgaans koppelen om de 2 lagen. Ontmoetingen (T-vormig) kan u realiseren: - Ofwel door blokken in verband te plaatsen. Ondanks het paswerk, blijft dit de beste methode voor dragende muren. - Ofwel door de aankomende muur vast te maken met wandankers. De opstaande zijde schroeft u vast in het metselwerk, de andere zijde zit zonder verdere bevestiging in de lijmvoeg. Deze ankers zijn ook in dilaterende versie beschikbaar (afb. 2). Voor dragende muren ankert u elke laag, voor nietdragende muren volstaat het meestal te ankeren om de andere laag. afb. 1 afb. 2 De afwerking van de bovenrand van muren kan u realiseren: - Voor dragende muren: met een soepel materiaal (folie) voor de opleg van de vloer. Op deze wijze blijft de differentiële werking tussen de verschillende constructiedelen mogelijk. De tand op de bovenvlakken van de blokken kan u gemakkelijk verwijderen door middel van hamer en beitel. - Voor niet-dragende muren: opvullen van de open voeg met bv. rotswol en afwerken met een plastische kit.

26 26 1) Plafond-aansluitingen voor niet-dragende wanden 2) Vloer-aansluitingen voor niet-dragende wanden 3) wand-aansluitingen voor niet-dragende wanden

27 27 4) detail aansluiting natte cel vellingkantblokken 5) lateien bij vellingkantblokken 6) aansluitingen lijmblokken aansluitingen lijmblokken aan stalen kolommen aan betonkolommen

28 Afwerking van het metselwerk Indien de muren zijn gelijmd volgens de regels der kunst, bekomt u uiterst egale muurzijden. Daarom kan de afwerking: - Met een dunpleister van 3 à 4 mm (stukadoorsproduct) of een Spac (coating) van 1 tot 3 mm. - Door rechtstreeks te betegelen (zonder noodzaak van een uitvlaklaag). - Met een enkel een schilderlaag bij bvb. industriële toepassingen, in de kelder of in de garage.

29 Bevestigingen Aan muren van blokken kunnen niet enkel kaders, maar ook zwaardere voorwerpen zoals muurkasten, brandslanghaspels of kabelgoten rotsvast verankerd worden. Bovendien kan dit alles met standaard in de handel verkrijgbare pluggen en systemen. De trekweerstand is hoog door de materiaal-hardheid en de dichte homogene structuur. Een gewone nagel klopt u dan ook krom in silicaatsteen, maar een stalen nagel inkloppen of boren gaat uitstekend!

30 30 3. Kalkzandsteenelementen

31 Inleiding Wat zijn elementen? Materiaal Het elementensysteem is de grotere broer van het blokkengamma en vooral voor grote bouwprojecten bestemd. De assemblage gebeurt eveneens met lijmmortel. De elementen hebben als modulaire basismaat 900 bij 600 mm en zijn verkrijgbaar in verschillende diktes van tot 300 mm. De passtukken worden vooraf in de fabriek gezaagd, op basis van uitgewerkte muurschema s. Het geheel wordt aldus op maat geleverd en vervolgens machinaal met een handig mee te huren stelkraantje geplaatst. Het rendement is dan ook bijzonder hoog. Materiaal Elementen van kalkzandsteen worden vervaardigd door menging van (kwartshoudend) zand, kalk en water, tot vormelingen geperst en vervolgens onder hoge drukstroom verhard op basis van calciumsilicaathydraten. De elementen zijn vol, rechthoekig, voorzien van tand en groef op de uiteinden, van twee hijsgaten aan de bovenzijde en een tapse gleuf aan de onderzijde. Uitzicht: glad en vlak. Kleur: wit.

32 Bouwwijze De wanden worden samengesteld uit elementen en passtukken conform de van fabriekswege vervaardigde wanduitslagen. De kim bestaat uit kimblokken (standaardhoogten 80,, 115 en 130 mm). Wanddelen kunnen op deze wijze als een totaalpakket worden geleverd zoals onderstaande figuur laat zien. A = elementen: dit zijn de standaard formaten in de werkende afmetingen 900 x 600 mm in de verschillende diktematen. B = rechte passtukken, welke uit elementen op maat worden gezaagd, waardoor rechte wandbeëindigingen mogelijk zijn. C = schuine passtukken, welke uit elementen onder de gewenste hoek op maat worden gezaagd en voornamelijk in topgevels worden toegepast. D = kimblokken; zij vormen de zgn. kim. Deze fungeert als passtrook voor de elementen en tevens als een vlakke basis op de ruwe vloer. Elementen worden verwerkt met - een elementenstelmachine + hulpgereedschap, - een aangepaste op traditionele basis samengestelde lijmmortel.

33 33 Door deze wijze van bouwen kunnen zeer vlakke wanden worden verkregen, welke zich goed lenen voor een afwerking met: - een dunne pleisterlaag/dunpleister, - spuitwerk met een spack. Voordelen: - eenvoudige verwerkingstechniek, - snelle, rationele en weinig arbeidsintensieve bouwwijze, - gemakkelijke verwerking met lijmmortel, - dunne wandafwerking, - universeel toepasbaar, - weinig voorbereiding, - flexibiliteit, - geen dure investeringen in materieel zoals bekistingen en zware bouwkranen, - slankere wanden dan in gemetselde uitvoering, - minder bouwvocht, - geen bouwpuin. Elementen: De elementen worden in diverse diktematen geleverd met een werkende lengte van 900 mm en dito hoogte van 600 mm. Het betreft hier een kalkzandsteenproduct, dat snel te verwerken is en waarmee bovendien zeer vlakke wanden gemaakt kunnen worden, hetgeen belangrijke kostenbesparingen op de bouwplaats ten gevolge heeft. Modulair: De afmetingen van kalkzandsteenelementen zijn zo gekozen, dat in principe modulaire wandlengten worden verkregen, dit wil zeggen gebaseerd op de modulaire maat M = mm. - werkende lengtemaat = 900 mm (incl. 3 mm dikke stootvoeg 3 x 3 M horizontaal) - werkende hoogtemaat = 600 mm (incl. 2 mm dikke lintvoeg 2 x 3 M verticaal).

34 34 Hijsgaten: Aan de bovenzijde van ieder element bevinden zich 2 hijsgaten, h.o.h. 500 mm, voor mechanische verwerking. Overzicht elementen Nominale dikte in mm Nominale lengte 897 x x x x x x x 598 x hoogte in mm Werkende lengte x hoogte 900 x x x x x x x 600 in mm Werkende dikte in mm Aantal per m² 1,85 1,85 1,85 1,85 1,85 1,85 1,85 Maximale maattolerantie volgens NEN 3837 in mm Gewicht per 95 à 114 à x à x à à 300 element in kg Muurgewicht per m² in kg exclusief afwerking 175 à à à à à à à 555

35 35 Bestel- en leveringsprocedure: Schematisch overzicht: Offerte stadium Uitvoering opdracht Levering op afroep De aannemer verstrekt gegevens over het in kalkzandsteen uit te voeren bouwproject (o.m. de bouwtekeningen schaal 1:) en verzoekt om een offerte. Op basis van de prijscalculatie van de fabriek brengt CVK offerte uit aan de handelaar in bouwmaterialen c.q. de aannemer. Verstrekking van de opdracht aan CVK via de handel in bouwmaterialen. Op basis van de definitieve werktekeningen worden wanduitslagen getekend. De wanduitslagen worden ter goedkeuring voorgelegd aan de aannemer c.q. opdrachtgever. Op basis van de goedgekeurde tekeningen worden de voor het werk benodigde passtukken door de leverende fabriek gezaagd en worden de te leveren elementen verzendklaar gemaakt. Afroep elementen volgens het tussen aannemer en fabriek vastgestelde leveringgschema. Nadat de opdracht tot levering is gegeven, maakt de leverende kalkzandsteenfabriek op basis van de ontvangen werktekeningen wanduitslagen (zie tek.) van de in elementen op te trekken wanden. De wanduitslagen bevatten ook de afmetingen van de passtukken en de kimblokken. (Maximale maattoleranties in hoogte en lengte van gezaagde rechte passtukken: -4 mm tot +2 mm). Vervolgens worden deze wanduitslagen ter goedkeuring voorgelegd aan de opdrachtgever alvorens met het zaagwerk kan worden aangevangen. De levering vindt plaats op basis van een leveringsschema. De afroep geschiedt door rechtstreeks contact tussen de aannemer en de afdeling expeditie van de leverende fabriek. De elementen worden zoveel mogelijk per afroep in volle vrachten aangevoerd. De elementen worden door een zelflosser naast de wagen op het bouwterrein gelost en dienen op een vlak terrein te worden opgeslagen en vrijgehouden te worden van optrekkend vocht.

36 Wanduitslagen KALKZANDSTEENFABRIEK Expeditie : Telefoon : Correspondentieadres: Doorkiesnummer tekenkamer: Planning :. Telefoon : Telefoon :. Telefax : Telefax : WANDUITSLAGEN PROJECT-NR :. PROJECT :. Tekenaar :. Datum tekening :. ONDERDEEL :. Datum retour :. BOUWBEDRIJF :. Datum wijziging :. Contactpersoon :. Opmerkingen :. Telefoon :. Uitvoerder :. Kimhoogte mm. Telefoon Adres werk :. :. VOOR AKKOORD : DATUM :

37 37 Opstelling wanden thv lijmcursus Elementen wanden en elementen stelmachines NK 375 B NK 375 B NK 375 B

38 e a b gr e cr d f e a k j j b gr e h g g c dilatatie dilatatie dilatatie merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte x lengte stuks a b c cr d e f g gr h x x x x x x x x 398 x x x * j k KIM x x 192 x * kim stellen op circa 20 mm mortel stootvoegdikte 3 mm zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf hele elementen passtukken subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

39 merk dikte hoogte en lengte x 897 KIM 120 x 900 stuks merk dikte hoogte x lengte 4 stuks kim stellen op circa stootvoegdikte 3 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

40 b a br b b a br b dilatatie merk dikte hoogte en lengte x 897 a x 298 b x 296 br x 595 KIM 214 x 7500 stuks merk dikte hoogte en lengte stuks kim stellen op circa stootvoegdikte 4 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

41 b b a b b f e e a b h g g d c d dilatatie merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte en lengte stuks a b c d e f g h KIM 598 x x x x x x x x x 292 x * 2 1* kim stellen op circa stootvoegdikte 3 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

42 e g j h j g a k c d k c b k c f k merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte en lengte stuks a b c d e f g h j k 598 x x x x x x x x x x x * 1 2* 4/ KIM x 6554 kim stellen op circa 20 mm mortel stootvoegdikte 3 mm zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf hele elementen passtukken subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

43 43 001> < LEGENDE > Dragende wand Niet-dragende wand 5 Wand-beëindiging Voordeur t Trapgat s Spiegelbeeld Akoestische ontkoppeling

44 44 VERWERKING 1. Materieel en hulpgereedschap Voor dit bouwsysteem is het volgende materieel en hulpgereedschap nodig: a. Een elementengrijper met uitvalbeveiliging (opperklem) voor het opperen van het materiaal vanaf de losplek naar de verwerkingsplaats. b. Per stelploeg een mechanische of hydraulische elementenstelmachine. Hiervan zijn verschillende typen in de handel. c. Een klemtang voor het stellen van de elementen met de elementenstelmachine. d. Een universeel klemtang voor het stellen van de passtukken met de elementenstelmachine.

45 45 e. Een dubbele klemtang voor het gelijktijdig stellen van twee elementen bij ankerloze spouwmuren. f. Lijmmortelbak afgestemd op de dikte van de toe te passen elementen. Alleen door het gebruik van deze lijmmortelbak is een gelijkmatige spreiding en een juiste laagdikte van de lijmmortel voor de lintvoegen mogelijk. g. Lijmmortelschep, afgestemd op de dikte van de toe te passen elementen, waarmee de lijmmortel gelijkmatig wordt aangebracht op de stootvoeg -vlakken van het element. h. Het juiste type staafmixer of speciale kuipmixer voor het mengen van de lijmmortel. i. Een spackmes voor het afsteken van de lijmbaarden.

46 46 j. Een pallethaak voor het opperen van de pallets met passtukken. De aannemer dient in ieder geval zorg te dragen voor: - staaf- of kuipmixer, - klein (metsel-)gereedschap, - bouwkraan voor het opperen van het materiaal en voor het verplaatsen van de elementenstelmachine, - schragensteiger, etc. Via de leverende fabriek kan het materieel a tot en met e worden gehuurd voor een vast tarief per kalenderweek. Ook kan het hulpmaterieel a tot en met g bij de fabriek gekocht worden.

47 47 2. Werkvolgorde Bij de verwerking van de elementen dient de onderstaande volgorde te worden aangehouden: - stellen van de benodigde profielen, - maken van de kimconstructie, - vooropperen van de elementen, passtukken en lijmmortel, - opstellen van de elementenstelmachine, - aanmaken van de lijmmortel, - verwerken van de elementen, - afsteken lijmresten. Repareren van eventuele beschadigingen in de wanden met een daartoe geëigend vulmiddel, - afschoren van de wanden. 3. Stellen van de profielen Profielen worden gesteld als bij te metselen wanden; de stellatten dienen echter zo geplaatst te worden, dat zij het werken met de elementenstelmachine niet hinderen.

48 48 4. Kimconstructie De kim wordt uitgevoerd door de speciaal hiervoor bestemde en meegeleverde kimblokken zuiver vlak, waterpas en op hoogte aan de draad te stellen in een specie in een verhouding van (in volumedelen) 1c:3z of 1c:½k : 4½z of 1c:3z + 10% lijmmortel. De stootvoegen worden met lijmmortel aangezet, dan wel met specie gevuld. De kimconstructie dient voldoende uitgehard te zijn, voordat met het stellen van de elementen kan worden aangevangen, zij moet volledig op de onderliggende vloer dragen c.q. rusten. 5. Inrichten werkpost - opperen - opstellen elementen stelmachine a. Oppereren Opperen: - juiste plaats, - juiste aantallen, - eventueel doorstempelen vloeren, - maken opperplan.

49 49 Opperschema (voorbeeld) WC 001 PALLET WC003 WC 003 START ELEMENTEN STELMACHINE WC 008 PALLET WC 003 PALLET WC ST. WC 001 mm. 003 WC 002 PALLET WC 001 PALLET WC 002 WC 003 sp. PALLET WC 003 PALLET WC 007 PALLET WC 005 WC st. 120 mm. 71 st. 120 mm WC ST mm. N.B.: Elementen zo dicht mogelijk opperen op latten naast oplegging bouwmuur met inachtneming van eventuele aanbevelingen van de vloerenfabrikant.

50 50 b) Opstellen elementenstelmachine De elementenstelmachine heeft een eigen gewicht, dat kan variëren van circa 450 kg voor de simpelste uitvoering tot meer dan 0 kg voor de hydraulische elementenstelmachine. Ten behoeve van de elementenstelmachine is een krachtstroomaansluiting benodigd. 6. Aanmaken lijmmortel N.B. De lijmmortel dient minimaal 4 minuten gemengd te worden, zodat het water in de mortel zich goed kan hechten aan de cementdeeltjes in de lijmmortel. Na 4 minuten mengen ontstaat een goed verwerkbare smeuïge massa en is er geen droge stof meer aanwezig. Nadere specificatie: - levering in zakken van 25 kg, - verwerkingsvoorschriften op de verpakking, - verwerkingsduur ca. 4 uur, - de speciale winterlijmmortel beneden ca. +8 C tot ca. 3 C toepassen met inachtneming van de wintervoorzieningen volgens voorschrift SFB. (Wintermortel wordt geleverd van circa 1 november tot circa 1 april.)

51 51 7. Verwerken van elementen In droge perioden moeten de hechtvlakken van de elementen, voorafgaand aan de verwerking, bevochtigd worden. Bij het lijmen van de lintvoegen de lijm niet verder dan 2 m vooruit na het laatst geplaatste element aanbrengen, teneinde verbranden van de mortel te voorkomen. De kuip met aangemaakte lijmmortel, tenzij goed afgedekt, niet in de volle zon plaatsen. Het verlijmen wordt beschouwd als een der minder vorstgevoelige werkzaamheden. Dit wil zeggen, dat men hiermee niet onmiddellijk behoeft op te houden als er vorst verwacht wordt. Het spreekt vanzelf, dat geen bevroren of beijzelde elementen mogen verwerkt worden. De snelle sterke-ontwikkeling van lijmmortels maakt vers lijmwerk minder gevoelig voor de gevolgen van invallende vorst dan bij gebruik van metselmortels. Wel zullen maatregelen ter voorkoming van bevriezing moeten worden genomen. De maatregelen bestaan onder meer uit: - bescherming van materiaal en materieel door bijvoorbeeld afdekking, verwarming en opslag in vorstvrije loodsen, - beschutting van de bouwplaats, - vrijwaring tegen vorst van vers lijmwerk en kimconstructies door afdekking of verwarming.

52 52 8. Verwijderen van overtollige lijm De lijm die tussen de voegen uitpuilt, moet u niet uitsmeren. Best wacht u een paar uren tot de lijm wat is uitgestijfd en dan kan u deze met een palet of steekmes afsteken. Restjes kan u ook verwijderen door het geheel van het metselwerk met een stijve borstel (géén stalen borstel!) na te gaan. 9. Dilatatievoegen De op de wanduitslagen van elementen aangegeven dilatatievoegen hebben betrekking op de verkorting van kalkzandsteen door eventuele drogingkrimp. Gezien de geringe wandlengten zal de wand slechts enige tienden van millimeters korter kunnen worden. Bij wanden op doorbuigende ondergronden zal de doorbuiging van de vloer mede van invloed kunnen zijn op de beweging in de dilatatievoeg. Onderscheid wordt daarom gemaakt tussen twee soorten dilatatievoegen, te weten: - Koude dilatatievoegen: met een voegdikte van 0 tot 1 mm, zonder vulling. Voor wanden uitsluitend op nietdoorbuigende ondergronden en indien geen extra stelruimte gewenst is (bijvoorbeeld woningscheidende wanden). - Open dilatatievoegen: met een voegdikte van circa 10 mm en een elastische en luchtdichte rugvulling. Voor wanden, die worden gebouwd op een ondergrond die kan doorbuigen (bijvoorbeeld nietdragende scheidingswanden en binnen spouwbladen in langsgevels).

53 Verankering van kalkzandsteenelementen 10.1 Lijmankers Vanwege de dunne lintvoegen (± 2 mm) is voor wanden van CVK-elementen en CVK-lijmblokken een compleet verankeringsprogramma ontwikkeld. Het werken met lijmvoegen is daardoor zeer eenvoudig geworden. Bij elementen worden de volgende lijmankers toegepast: a) Lijm-koppelstrippen Dit zijn geperforeerde platte stripankers voor het koppelen van loodvoegverbindingen van op elkaar aansluitende wanden. Per laag wordt een stripanker toegepast. Afhankelijk van de dikte van de wanden zijn er lijmkoppelstrippen in lengten van 200, 300 en 400 mm. b) Lijm-kozijnankers Voor kozijnen welke direct met de wanden worden verbonden. Lijm-kozijnankers zijn er in linkse en rechtse uitvoeringen. De ankers worden met speciale gripankernagels aan het kozijn bevestigd.

54 54 c) Wandankers Deze ankers zijn er voor starre en dilaterende aansluitingen van gelijmde scheidingswanden aan gelijmde dragende wanden. d) Lijm-spouwankers Dit zijn ankers met aan één zijde een platte strip. Ze worden met de gesloten kant boven tot aan de aanslag in de volle lijmvoeg gelegd. Tot 10 meter bouwhoogte worden 4 ankers per m² aangebracht, d.w.z. in elke lintvoeg tussen de elementen om de 40 cm (2 per element). Bij meer dan 10 meter bouwhoogte dienen 6 ankers per m² te worden aangebracht. e) Boor- of slag-spouwankers Indien de lagenmaat van de isolatieplaten niet correspondeert met de lintvoegen, kunnen achteraf boor- of slag-spouwankers worden aangebracht.

55 55 f) Leuning-ankers Om te kunnen voldoen aan de veiligheidsvoorschriften, zijn zogenaamde leuningankers ontwikkeld welke in de lintvoegen van het binnenspouwblad worden opgenomen en waaraan door middel van steigerpijpconstructies een randbeveiliging kan worden bevestigd Gordingen Gordingen kunnen in speciaal hiervoor in de handel zijnde gordingschoenen opgelegd worden. Deze gordingschoenen dienen via een kantplank tegen de schuine wandgedeelten te worden bevestigd.

56 56 4. Praktijkoefeningen 4.1 Handlijmblokken

57 57

58 Elementen en kraanwerk e a b gr e cr d f e a k j j b gr e h g dilatatie g c dilatatie dilatatie merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte x lengte stuks a b c cr d e f g gr h x x x x x x x x 398 x x x * j k KIM x x 192 x * kim stellen op circa 20 mm mortel stootvoegdikte 3 mm zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf hele elementen passtukken subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

59 merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte x lengte stuks x KIM 120 x 900 kim stellen op circa stootvoegdikte 3 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

60 b a br b b a br b dilatatie merk dikte hoogte en lengte x 897 a x 298 b x 296 br x 595 KIM 214 x 7500 stuks merk dikte hoogte en lengte stuks kim stellen op circa stootvoegdikte 4 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

61 b b a b b f e e a b h g g d c d dilatatie merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte en lengte stuks a b c d e f g h KIM 598 x x x x x x x x x 292 x * 2 1* kim stellen op circa stootvoegdikte 3 mm hele elementen passtukken 20 mm mortel zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

62 e g j h j g a k c d k c b k c f k merk dikte hoogte en lengte stuks merk dikte hoogte en lengte stuks a b c d e f g h j k 598 x x x x x x x x x x x * 1 2* 4/ KIM x 6554 kim stellen op circa 20 mm mortel stootvoegdikte 3 mm zaagtijd stuks zaag m² opp m² bwf hele elementen passtukken subtotaal kimstroken kimblokken totaal per wand DATUM AANTAL WANDCODE SCHAAL 1:50 PROJECT

63 Evaluatiepunten Handlijmblokken - inrichten werkpost - plaatsing profielen/stellatten niet hinderen - alles op de juiste plaats - lijmmortel - aanwijzingen op verpakking - juiste waterhoeveelheid - mengtijd - plaatsen kimlaag - gebruik van bastaardmortel - vlak aan de draad - waterpas dwarsrichting - stootvoegen verlijmen - verlijmen - bevochtigen hechtvlak kalkzandsteen - gebruik lijmgereedschap/geen troffel - juiste afstelling lijmbakje/correct gebruik van schepje - vol en zat verlijmen - plaatsen blokken - vlakheid van de muur - knippen of zagen van de blokken - dilatatievoegen - koppelstrippen en of spouwankers - nabehandeling - verwijderen van overtollige lijm - bijwerken beschadigingen - beschermen van het metselwerk - schoren van vrijstaande muren

64 Elementen - planinzicht - wanduitslag - inrichten werkpost - plaatsing profielen/stellatten niet hinderen - alles op de juiste plaats - plaatsen kimlaag - gebruik van bastaardmortel - vlak aan de draad - waterpas dwarsrichting - stootvoegen verlijmen - lijmmortel - aanwijzingen op verpakking - juiste waterhoeveelheid - mengtijd - verlijmen - bevochtigen hechtvlak kalkzandsteen - gebruik lijmgereedschap/geen troffel - juiste afstelling lijmbakje/correct gebruik van schepje - vol en zat verlijmen - nabehandeling - verwijderen van overtollige lijm - bijwerken beschadigingen - beschermen van het metselwerk - schoren van vrijstaande muren - opperen - juiste plaats - juiste aantallen - eventueel doorstempelen vloeren - maken van opperplan - kraanwerk - veiligheid/helmen verplicht - kraantechnieken - opstelling kraan/giekafstand - zwenken/tillen/plaatsen elementen - correct gebruik - blokkenklem - passtukkenklem