Broedvogeltelling 2013 voor de Vogelatlas in Noord-Holland Noord en Zuid

Transcriptie

1 Broedvogeltelling 2013 voor de Vogelatlas in Noord-Holland Noord en Zuid In de periode 1 april 30 juni 2013 zijn tientallen tellers in Noord-Holland Noord en Zuid druk geweest met de broedvogeltellingen voor de vogelatlas. Veel tellers hebben ook voor en na die periode broedvogelgegevens verzameld van soorten die vooral vroeg dan wel laat in het broedseizoen het beste zijn te inventariseren. Op dit moment (januari 2014) zijn veel tellers al weer flink in de weer met de wintervogeltellingen. Hier volgt een beknopt verslag met wat leuke resultaten van de eerste broedvogeltelling. Omdat er in Noord-Holland enkele jaren geleden nog een vrijwel compleet broedvogelonderzoek is uitgevoerd ligt het voor de hand om de resultaten van het vogelatlasonderzoek te vergelijken met die van het onderzoek voor de Noord-Hollandse Broedvogelatlas. Claims broedvogeltellingen De beide districten beslaan in totaal 136 atlasblokken. Hiervan zijn er 118 geclaimd (stand ), waarvan 57 voor de broedvogeltelling in 2013, 49 voor 2014 en 12 voor Zie voor de verdeling van de geclaimde atlasblokken figuur 1. Met ruim 85% geclaimde atlasblokken liggen we aardig op schema. Wij vertrouwen er dan ook op dat het gaat lukken om in 2015 alle atlasblokken geteld te krijgen. Noord-Holland is niet voor niets een van de regio s met de hoogste dichtheid aan Sovontellers. Maak ons blij en claim een (of meer) van de laatste 18 atlasblokken! Figuur 1 Stand van de geclaimde atlasblokken (op ) voor de broedvogeltellingen in Noord-Holland N en Z. 1

2 Voortgang broedvogeltelling Van de 57 voor 2013 geclaimde atlasblokken zijn er 47 onderzocht. Hiervan zijn er 36 volledig geteld. Dat wil zeggen dat alle kilometerhokken van het gouden grid inclusief de punten zijn geteld. Daarnaast zijn ook aanvullende atlasbloktellingen uitgevoerd. De overige elf atlasblokken zijn onvolledig geteld. Dat betekent dat er wel tellingen zijn uitgevoerd, maar dat niet alle verplichte kilometerhok- en punttellingen zijn uitgevoerd. Zie voor een overzicht van voortgang van de broedvogeltelling figuur 2. Naast deze atlasblokken is er nog een in 2013 onvolledig geteld die eigenlijk voor 2014 geclaimd was. Van de 57 voor het afgelopen broedseizoen geclaimde atlasblokken zijn er tien niet geteld. Mogelijk hebben tellers, om welke reden dan ook, het tellen een jaar vooruitgeschoven. Wij willen graag dat deze tellers het jaartal van de broedvogeltellingen zelf aanpassen in hun planning op In een aantal van de onvolledig onderzochte atlasblokken is een groot deel van het verplichte veldwerk wel uitgevoerd. De tellers wordt gevraagd om in ieder geval de ontbrekende tellingen alsnog in 2014 uit te voeren. Sommige tellers gaven aan dat zij wel alle tellingen hebben uitgevoerd, maar dat het dashboard nog steeds aangeeft dat er tellingen ontbreken. Mogelijk is er iets misgegaan bij de invoer. Figuur 2 Stand van het onderzoek na de broedvogeltelling 2013 in Noord-Holland N en Z. 2

3 Aantalschattingen Net als bij de wintervogeltelling is de broedvogeltelling pas compleet als er ook aantalschattingen zijn gemaakt. Van de 36 volledig getelde atlasblokken zijn er van 31 ook definitieve aantalschattingen ingevoerd. Verder werden er nog aantalschattingen ingevoerd van vier onvolledig onderzochte atlasblokken, waarvan er een pas voor 2014 op de planning stond. Een deel van de aantalschattingen is door ons van commentaar voorzien en veelal ook teruggestuurd naar de tellers. Wij proberen uiterlijk 1 februari alle broedvogeltellingen van 2013 met aantalschattingen gevalideerd te krijgen en in te sturen naar Sovon. Sovon kijkt ook nog een keer naar de lijsten. Als een atlasblok door ons is doorgestuurd naar Sovon, kunnen tellers nog wel aanvullende tellingen invoeren. Alleen kunnen er geen schattingen meer worden aangebracht of bijgewerkt. Dat is geen reden tot paniek, want alle tellers krijgen na het laatste telseizoen in 2015 nog een keer de gelegenheid om lijsten en aantalschattingen bij te stellen. Zowel wij en Sovon (in die volgorde) zullen daarna de lijsten en aantalschattingen definitief valideren. Dat zal zeker nog een aardige klus worden. Het is de bedoeling dat men bij het opstellen van de lijst en de aantalschattingen niet alleen de eigen tellingen gebruikt, maar ook alle overige gegevens in de lijst meeneemt (waarneming.nl, telmee.nl, bmp e.d.). Een tip bij het veldwerk is om zoveel mogelijk extra informatie (bijvoorbeeld aantallen buiten de kilometerhoktellingen) vast te leggen, zeker voor de soorten waarbij een aantalschatting verplicht is. Dat is later erg handig bij het kiezen van een aantalsklasse. Sommige tellers menen dat zij ook van de niet-verplichte soorten een aantalschatting moeten opgeven. Dat mag zeker, maar doe dat alleen als je er (vrij) zeker van bent dat de opgegeven aantalklasse ook enigszins klopt voor een heel atlasblok van 25 vierkante kilometer. Als je daar niet zeker van bent, gebruik dan de klasse P (aanwezig, geen aantalschatting). Bij het valideren van de soortenlijst en aantalschattingen komen wij vaak tegen dat klasse P ook wordt gebruikt voor doortrekkers en zelfs langsvliegende vogels. Dit is niet de bedoeling. Klasse P is uitsluitend bedoeld voor soorten waarvan territorium-indicerende of nest-indicerende waarnemingen zijn gedaan. Daarbij moet er ook sprake zijn van geschikt broedbiotoop. Soortenlijst broedvogeltellingen Bij de broedvogeltellingen zijn in de beide districten totaal 160 soorten gemeld, waaronder exoten als muskuseend en mandarijneend. Zie bijlage 1 voor een overzicht van de soorten en het aantal getelde individuen en het aantal atlasblokken waarin vastgesteld. Er zijn verschillen tussen dit overzicht en de soortkaartjes in bijlage 2, bijvoorbeeld bij de zomertaling. Dat komt omdat wij ons voor de kaartjes baseren op de aantalschattingen terwijl het overzicht is gebaseerd op alle ingevoerde tellingen. De tien meest getelde soorten zijn, in volorde van afnemende talrijkheid, brandgans, grauwe gans, ekster, scholekster, kuifeend, grutto, krakeend, aalscholver, zilvermeeuw en visdief. Wilde eend, houtduif, winterkoning, merel, koolmees, pimpelmees, ekster, kauw en zwarte kraai zijn soorten die in vrijwel alle onderzochte atlasblokken zijn vastgesteld. Andere opmerkelijk algemene soorten zijn nijlgans (51 atlasblokken), buizerd (48), bergeend (47), holenduif (40) en blauwborst (31). Aan de andere kant van de lijst vinden we 15 soorten die slechts in één atlasblok vastgesteld zijn, waaronder bijeneter, cetti s zanger, Iberische tjiftjaf, roek en roodmus. Bij een aantal soorten is het wel de vraag in hoeverre het broedvogels betreft, zoals kuifaalscholver, kleine zilverreiger en bijeneter. Opmerkelijk schaars waren zomertaling, kemphaan, zomertortel en matkop. Aanvullingen waarneming.nl Net als bij de wintervogels, worden ook de relevante waarnemingen uit de broedtijd van automatisch aan het project toegevoegd. Als het goed is, worden deze aanvullende waarnemingen door de tellers meegenomen bij de broedvogellijst en de aantalschattingen. In het verslag van de wintertelling 2012/13, dat eerder dit jaar is rondgestuurd, werd een overzicht gegeven van het aandeel van de waarnemingen dat afkomstig was van deze bron. Het blijkt echter dat een groot deel van de tellers hun aanvullende waarnemingen in hun eigen atlasblok(ken) niet invoeren op vogelatlas.nl, maar alleen op 3

4 waarneming.nl zetten. Hierdoor is het geschetste belang van deze bron dus eigenlijk wat overtrokken. Wij willen echter benadrukken dat het zeker wenselijk is dat waarnemers die geen atlasblokken tellen en tellers die buiten hun eigen atlasblokken actief zijn, alle voor dit project relevante waarnemingen op waarneming.nl (of telmee.nl) invoeren. Actief in je eigen atlasblok(ken)? Voer dan alle aanvullende bezoeken van enige duur in bij je atlasblok(ken) op vogelatlas.nl. Ook als je eigenlijk geen nieuwe soorten voor de lijst ziet, kun je toch beter een nieuw bezoek aanmaken. Op die manier wordt het voor Sovon en ons duidelijk hoeveel tijd er aan het onderzoek van het atlasblok in totaal is besteed. Eerste resultaten Naast een totaaloverzicht in bijlage 1, geeft bijlage 2 kaartjes met de aanwezigheid per atlasblok van 36 soorten. Wij hebben ons hierbij beperkt tot de 35 atlasblokken die in 2013 zijn onderzocht en waarvan vóór 5 januari 2014 ook aantalschattingen waren ingevoerd. In de jaren is in Noord-Holland een vrijwel compleet kwalitatief broedvogelonderzoek uitgevoerd voor de Atlas van de Noord-Hollandse Broedvogels (Scharringa et al 2010). Het ligt voor de hand om de resultaten van het vogelatlasonderzoek in 2013 te vergelijken met die van de Noord-Hollandse Broedvogelatlas (verder broedvogelatlas genoemd). Op de kaartjes is onderscheid gemaakt bij het voorkomen van soorten tussen atlasblokken waar soorten alleen in 2013 zijn vastgesteld (verder nieuw te noemen) en waar soorten bij beide tellingen zijn vastgesteld. Daarnaast zijn atlasblokken aangegeven waar soorten wel in zijn vastgesteld, maar niet in 2013 (verder verdwenen te noemen). Bij de vergelijking moet wel worden bedacht dat het onderzoek voor de broedvogelatlas intensiever was dan dat voor de vogelatlas in Als een soort niet is aangetroffen in 2013 kan dat komen door het verschil in intensiteit van het onderzoek. Verder heeft het onderzoek voor de broedvogelatlas voornamelijk plaatsgevonden in een periode met relatief zachte winters. Het broedseizoen van 2013 volgde op twee koude wintermaanden met ijs en sneeuw. Het voorjaar was ook erg koud, waarbij het rond half maart het soms nog flink vroor en de laatste decade van maart was zelfs de koudste sinds Hierdoor zullen de aantallen van wintergevoelige broedvogelsoorten zeker lager zijn uitgevallen dan in de jaren Verder was het weer in het voorjaar ook niet om over naar huis te schrijven: koud en somber. Dit had niet alleen een negatieve invloed op de activiteiten van broedvogels, maar zeker ook op de activiteiten van de tellers. Een vergelijking in dit stadium van het project kan alleen maar voorlopige (onvolledige) resultaten opleveren. Het is de bedoeling om na het laatste telseizoen een definitieve analyse te maken van de verschillen in de broedvogelgegevens In Noord-Holland tussen en Daar zullen ook de resultaten van de ontbrekende Noord-Hollandse atlasblokken uit de twee aangrenzende districten (Wadden en Utrecht) worden meegenomen. Hier bespreken verder kort de soorten van bijlage 2. Dodaars In 14 atlasblokken vastgesteld (twee nieuw). Daarnaast lijkt de soort in vier blokken te zijn verdwenen. Relatief hoge aantallen (klasse 4-10 territoria) in duinmeertjes in drie blokken in de duinen. Roerdomp In elf atlasblokken vastgesteld, waarvan in vier nieuw. In acht blokken lijkt de soort verdwenen. Het is een soort met een redelijk lage trefkans, maar de voorafgaande winter kan zeker een tol hebben geëist. Zomertaling Deze soort deed het in 2013 erg slecht. Zomertalingen werden in negen atlasblokken vastgesteld, waarvan twee nieuw. Aan de andere kant in 14 blokken niet gevonden, waar deze soort in wel werd vastgesteld. Een lage trefkans zal zeker een rol hebben gespeeld, maar in het Noord-Hollandse weidevogelmeetnet was 2013 ook ronduit een slecht jaar. In de 58 onderzochte proefvlakken werden in vijf zomertalingen gezien en slecht in één proefvlak was er sprake van geldige territoria (2). Boomvalk Altijd een lastige soort om vast te stellen. Het resultaat elf atlasblokken, waarvan vijf nieuw valt 4

5 zeker niet tegen. Toch is de boomvalk in tien blokken niet vastgesteld, waar de soort wel aanwezig was in De boomvalk is een van de soorten waar vooral na 30 juni nog extra aandacht aan moet worden besteed. Als er jongen zijn, is de soort redelijk gemakkelijk vast te stellen. Een flink deel van de Noord-Hollandse boomvalken broedt in oude kraaiennesten in hoogspanningmasten. Patrijs Een soort die het meest opvalt in de nawinter en het vroeg voorjaar, mits het weer meewerkt. Helaas was dat dit jaar niet het geval. Patrijzen zijn in 13 atlasblokken vastgesteld, waarvan een nieuw. Daar tegenover staat dat de soort in 13 blokken is gemist, ondanks de extra aandacht in het Jaar van de Patrijs. Het is te hopen dat dit sombere beeld de komende twee seizoenen nog wat recht wordt getrokken, anders gaat het wel erg slecht met deze soort. Waterral Een soort waar je vooral s nachts voor op pad moet. Overdag horen (of zien) in de broedtijd zijn vaak toevalstreffers. Vastgesteld in 15 atlasblokken, waarvan drie nieuw. Het is niet zo vreemd dat waterrallen in elf blokken niet zijn vastgesteld, waar zij in wel zijn aangetroffen. Opmerkelijk is het voorkomen in natte duinvalleien in verschillende duinblokken. Kleine plevier Een soort die het vooral moet hebben van kale, zanderige gebieden die ontstaan als gevolg van menselijk handelen, zoals natuurbouwprojecten, landinrichting en opspuitterreinen. Bij het atlasonderzoek in elf atlasblokken vastgesteld. Misschien heeft de crisis ook voor deze soort negatieve gevolgen, want kleine plevieren lijken uit 13 blokken te zijn verdwenen. Bontbekplevier Iets meer een kustvogel dan de vorige soort, maar komt in het binnenland vaak op dezelfde plaatsen voor als de kleine plevier. In zeven atlasblokken vastgesteld, waarvan een nieuw. Daarentegen lijkt de soort uit zeven blokken te zijn verdwenen. Leuk dat de soort zich nog steeds lijkt te handhaven op akkers in oostelijk West- Friesland. Wulp Slechts in vier atlasblokken vastgesteld en in een atlasblok lijkt de soort verdwenen. Het gaat al jaren erg slecht met deze soort. Vanouds broedt de wulp vrijwel alleen in de duinen, maar daar is de soort uit grote delen als broedvogel verdwenen. Buiten de duinen broeden wulpen nog steeds in het Westelijk Havengebied en bij Schiphol. In totaal zijn wulpen in elf blokken gemeld, maar buiten de vier blokken op de kaart hebben wij die meldingen afgevoerd als doortrekkers en overzomeraars (klasse N = geen geldige territoria). Watersnip Net als de vorige soort in vier atlasblokken vastgesteld (drie nieuw). Uit vijf blokken lijkt de soort verdwenen. Een lastige soort om vast te stellen, zeker bij geïsoleerde broedgevallen. Watersnippen trekken in voorjaar volop door en in de goede tijd is de trefkans vrij laag. Buiten de vier blokken op de kaart zijn watersnippen nog in acht blokken gemeld. Vrijwel al deze meldingen zijn uit de maand april en betreffen zonder uitzondering waarnemingen van vogels zonder territorium-indicerend gedrag. In het Noord-Hollandse weidevogelmeetnet werd in 2013, voor het eerst sinds de start in 1987, de soort niet vastgesteld. Kemphaan Slechts in twee atlasblokken vastgesteld, in beide gevallen zekere broedgevallen. Uit een blok lijkt de soort verdwenen. Een erg lastige soort om vast te stellen. Kemphanen trekken door tot in mei en rond half juni keren de eerste vogels al weer terug. Voor het vaststellen van broedgevallen zijn alleen solitaire hennen relevant en vooral waarnemingen na half mei zijn belangrijk. Als hennen een nest of jongen hebben, vertonen zij opvallend gedrag bij verstoring. Dit bestaat o.a. uit het zachtjes roepend rondvliegen. Dat het niet goed gaat met deze soort weten we natuurlijk al lang. In het Noord-Hollandse weidevogelmeetnet was er dit jaar nog maar een proefvlak met een broedende kemphen. Stormmeeuw In tien atlasblokken vastgesteld, waarvan een nieuw. In vier blokken lijkt de soort verdwenen. De soort broedt in kleine kolonies. Is vooral talrijk in en rond Alkmaar. In blok 1933 werd het aantal broedparen geschat op klasse E (51-100). 5

6 Zomertortel Is alleen nog vastgesteld in twee atlasblokken in de duinen. Vergeleken met de Noord-Hollandse broedvogelatlas lijken zomertortels uit acht blokken te zijn verdwenen. Als dit werkelijkheid is, dan gaat de soort wel erg snel achteruit. Steenuil Bij het atlasonderzoek in tien atlasblokken vastgesteld. Uit vijf blokken lijkt de soort verdwenen. Bij een standvogel als de steenuil geven de winterwaarnemingen een goede indicatie waar de soort als broedvogel is te verwachten. Alleen geven de waarnemingen van de afgelopen winter geen aanvullingen, want alle in alle winterblokken zijn steenuilen ook als broedvogel vastgesteld. Ransuil In meer dan de helft van de onderzochte atlasblokken vastgesteld, waarvan drie nieuw. Daar staat tegenover dat de soort in tien blokken verdwenen lijkt te zijn. Laten we hopen dat dit geen werkelijkheid is. De ransuil is ook een van de soorten waar je wat extra aandacht aan moet besteden. IJsvogel De afgelopen winter heeft kennelijk een behoorlijke impact gehad op ijsvogels, want de soort is slechts in zeven atlasblokken gemeld. In maar liefst 13 blokken lijken ze verdwenen. De kaart geeft de indruk dat de situatie in het zuidelijk deel van de provincie minder dramatisch is dan in het noordelijk deel. Het effect van de vorige winter werkt ook deze winter duidelijk door, want er zijn opvallend weinig ijsvogels gemeld tijdens atlastellingen. Groene specht Vastgesteld in 15 atlasblokken, waarvan een nieuw. Uit vier blokken lijkt de soort verdwenen. De groene specht heeft zich de afgelopen decennia verspreid over het Noord-Hollandse polderland. We zijn benieuwd in hoeverre deze opmars nog steeds gaande is. Kleine bonte specht Een uiterst lastige soort om als broedvogel vast te stellen, zeker bij lage dichtheden. Dat de soort maar in zeven atlasblokken is vastgesteld is niet verrassend, wel dat daarvan drie nieuw zijn. Het meest opmerkelijk is dat de soort in 2013 voor het eerst in het Robbenoordbos is vastgesteld. De dichtstbijzijnde broedgebieden liggen bij Schoorl en in Zuidwest Friesland (Gaasterland). Boomleeuwerik Komt in Noord-Holland uitsluitend voor in de duinen en op de Gooise heidevelden. In dat opzicht is het niet verrassend dat de boomleeuweriken in negen duinblokken zijn vastgesteld, waarvan een nieuw. In twee duinblokken werd het aantal broedparen geschat op klasse D (26-50). Veldleeuwerik In de ruim de helft (18) van de onderzochte atlasblokken vastgesteld, waarvan een nieuw. Daar staat tegenover dat de soort uit twaalf blokken lijkt te zijn verdwenen. Rond de eeuwwisseling kwamen veldleeuweriken nog in vrijwel alle Noord-Hollandse atlasblokken voor. Nachtegaal Deze soort doet het erg goed in West-Nederland, in tegenstelling tot andere delen van ons land. In 2013 in 20 atlasblokken vastgesteld, waarvan twee nieuw. Uit twee blokken lijkt de soort verdwenen. In vijf duinblokken broeden meer dan 100 paar nachtegalen, in een blok (1941) zelfs meer dan 250 paar. Blauwborst Ook de blauwborst is een soort die het erg goed doet: in 2013 werd de soort in 28 atlasblokken gemeld, waarvan zeven nieuw. Uit drie blokken lijkt de soort verdwenen. Blauwborsten zijn relatief talrijk in de duinen, waar zij tot in de zeereep broeden. In atlasblok 1941 broeden meer dan 25 paar. Zwarte roodstaart Wat voor de beide voorgaande soorten geldt, gaat zeker niet op voor de zwarte roodstaart. Deze soort is in twaalf atlasblokken vastgesteld (2 nieuw) en lijkt uit twaalf blokken verdwenen. Omdat de soort voor een belangrijk deel is gebonden aan nieuwbouwprojecten, is dit mogelijk ook een slachtoffer van de crisis in de bouw. Een aantal meldingen in maart en april hebben vrijwel zeker betrekking op doortrekkers. Gekraagde roodstaart Komt tegenwoordig vrijwel alleen nog voor in de duinen en langs de binnenduinrand, in de 6

7 bossen van de Wieringermeer en in het zuidoostelijk deel van de provincie. In negen atlasblokken vastgesteld (een nieuw) en lijkt uit een blok verdwenen. In de jaren zeventig van de vorige eeuw broedden gekraagde roodstaarten nog op veel plaatsen in het polderland rond boerderijen, in knotwilgen en in hoogstamboomgaarden. Meldingen uit het polderland in april en begin mei hebben tegenwoordig vrijwel zeker betrekking op doortrek. Tapuit Vastgesteld in vijf duinblokken (een nieuw) en verdwenen uit vier blokken. In deze eeuw kwam de soort als broedvogel nog voor in het Westelijk Havengebied. In totaal werden tapuiten in 13 blokken gemeld, maar buiten de vier blokken op de kaart betreft dat in alle gevallen vrijwel zeker doortrek. Ook in de duinen is het zo niet eenvoudig om broedgevallen vast te stellen, omdat tapuiten tot ver in mei doortrekken. Grote lijster Vastgesteld in elf atlasblokken (twee nieuw) en lijkt ook verdwenen uit elf blokken. Wij wisten natuurlijk al langer dat het niet zo goed gaat met de soort in West-Nederland, maar dit gaat wel erg hard. Hopelijk blijkt na de komende twee telseizoenen dat het nog iets meevalt. Sprinkhaanzanger Vastgesteld in 22 atlasblokken (drie nieuw) en lijkt verdwenen uit vier blokken. Is vooral talrijk in twee duinblokken, 1941 (26-50) en 2448 ( territoria) Snor Vastgesteld in twaalf atlasblokken (twee nieuw) en lijkt verdwenen uit zes blokken. In de meeste blokken werd het aantal territoria geschat op 1-3, in twee blokken op 4-10 (1943 en 2547). Spotvogel Vastgesteld in 30 atlasblokken (twee nieuw). In vier blokken lijkt de soort verdwenen. De hoogste schatting werd gemaakt voor blok 1943 (11-25 territoria). Goudhaan Vastgesteld in zeven atlasblokken (een nieuw). In vier blokken lijkt der soort verdwenen. Buiten de grotere bosgebieden, broeden goudhanen onregelmatig ook in parken, tuinen e.d. met naaldbomen elders in Noord- Holland. Waarschijnlijk zijn dit vogels die blijven hangen na grotere invasies in de herfst en winter. Dit verschijnsel is ook bekend van zwarte mezen. Grauwe vliegenvanger Ook een van de soorten die niet zo eenvoudig is vast te stellen als broedvogel en het weer in het voorjaar van 2013 werkte ook niet echt mee. Daarom valt het eigenlijk niet eens tegen dat grauwe vliegenvangers in 20 atlasblokken zijn vastgesteld (zes nieuw). Daar staat tegenover dat de soort uit elf blokken lijkt te zijn verdwenen. Tellers die de soort gemist hebben, wordt gevraagd om de komende twee broedseizoenen nog eens extra op deze soort te letten. Matkop Vastgesteld in slechts drie atlasblokken in het zuidelijk deel van de provincie. Uit twee blokken lijkt de soort verdwenen. Rond de eeuwwisseling kwamen matkoppen ook boven het Noordzeekanaal voor. Daar lijkt thans nog weinig van over. Glanskop Buiten de Gooi en Vechtstreek komt de soort vooral voor in de duinen en langs de binnenduinrand. In dat opzicht leveren de eerste resultaten geen verrassingen op. Vastgesteld in zeven atlasblokken in de duinstreek en in twee blokken lijken glanskoppen verdwenen. Opmerkelijk is de vondst van een glanskop bij Amsterdam in blok Baardman Baardmannen (wie heeft die afschuwelijke naam verzonnen?) zijn gevoelig voor strenge winters en er treden vooral verliezen op als het nog laat in het seizoen vriest. Vastgesteld in zes atlasblokken (twee nieuw). Daarentegen lijkt de soort in tien blokken verdwenen, wat mogelijk verband houdt met de afgelopen winter. Boomklever Geen verrassingen bij deze soort. De acht atlasblokken met boomklevers zijn bekende broedgebieden. Uit twee blokken lijkt de soort verdwenen. Afgelopen winter waren er twee opmerkelijke waarnemingen, bij Enkhuizen (2012) en bij Heerhugowaard (1443), voortkomend uit een kleine invasie van (oostelijke?) boomklevers. 7

8 Wij waren benieuwd of de soort hier nog in de broedtijd zou worden gevonden. Echter beide blokken zijn nog niet of slechts gedeeltelijk onderzocht. Kneu Vastgesteld in 28 atlasblokken, wat zeker niet tegenvalt voor deze soort. In zes blokken lijkt de soort verdwenen. Kneuen zijn vooral nog talrijk in de duinen. In drie duinblokken broeden meer dan 50 paar, in een blok zelfs meer dan 100 paar (1941). Overzicht van gemiste soorten Omdat we beschikken over de gegevens van de broedvogelatlas uit 2010, is het vrij eenvoudig na te gaan welke soorten in 2013 niet zijn aangetroffen, maar die wel zijn aangetroffen in Het onderzoek voor de broedvogelatlas was op basis van kilometerhokken en daardoor nauwkeuriger dan het huidige atlasonderzoek. Figuur 3 geeft een beeld van 15 soorten die relatief veel gemist zijn in de 35 atlasblokken waarvan een broedvogellijst met aantalschatting is ingevoerd. Net als bij de verspreidingskaarten in bijlage 2 zijn hierbij drie categorieën aangegeven: nieuw in 2013, zowel in 2013 als in , en wel in , maar niet in Alhoewel figuur 3 natuurlijk slechts een voorlopige stand weergeeft, zijn er toch wel enkele conclusies te trekken. Bij soorten als roerdomp, ijsvogel en baardman, zal de afgelopen winter een negatief effect op de aantallen broedvogels hebben gehad. Andere soorten zoals waterral, ransuil en grauwe vliegenvanger, vragen relatief veel aandacht en zijn daardoor mogelijk veel gemist. Bij soorten als zomertaling, boomvalk, patrijs, zomertortel, veldleeuwerik, grote lijster en zwarte roodstaart lijkt de afname van het aantal positieve atlasblokken te wijzen op een werkelijke afname in aantal en/of verspreiding. Niet voor niets behoren een aantal van de deze soorten tot de nationale zorgenkindjes. Voor dit moment laten we het hierbij, als de resultaten een meer compleet geven, komen wij met een uitgebreidere analyse. Tellers die in het bezit zijn van de Atlas van de Noord-Hollandse Broedvogels kunnen zelf hun resultaten vergelijken met de verspreidingskaarten in dit boek. Dat is echter een hele klus. Daarom geven wij de tellers nog persoonlijk een overzicht van de gemiste soorten in hun atlasblok(ken). In dit persoonlijke overzicht geven we aan hoeveel kilometerhokken in het atlasblok in zijn onderzocht (maximaal 25) en in hoeveel daarvan een soort is vastgesteld. Dat geeft een indicatie van de kans dat een gemiste soort daar alsnog is te verwachten. Heiloo, 16 januari 2014, Kees Scharringa (ADC NH Noord) en Fred Hopman (ADC NH Zuid) 8

9 Figuur 3 Verschil in aanwezigheid van 15 soorten broedvogels in de 35 atlasblokken met aantalschattingen tussen het veldwerk in 2013 voor de vogelatlas en de gegevens uit van de Atlas van de Noord-Hollandse Broedvogels. 9

10 Bijlage 1 Totaallijst broedvogeltelling 2013 # Euring Soort Aantal Blokken Dodaars Fuut Geoorde Fuut Aalscholver Kuifaalscholver Roerdomp Kleine Zilverreiger Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Ooievaar Lepelaar Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Grote Canadese Gans Kleine Canadese Gans Brandgans Nijlgans Casarca Bergeend Muskuseend Mandarijneend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart Zomertaling Slobeend Krooneend Tafeleend Kuifeend Brilduiker Wespendief Rode Wouw Bruine Kiekendief Havik Sperwer Buizerd Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Patrijs Kwartel Fazant Waterral Porseleinhoen Waterhoen Meerkoet Scholekster Kluut Kleine Plevier Bontbekplevier Kievit Bijlage 1 10

11 # Euring Soort Aantal Blokken Kemphaan Watersnip Houtsnip Grutto Wulp Tureluur Oeverloper Zwartkopmeeuw Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Visdief Stadsduif Holenduif Houtduif Turkse Tortel Zomertortel Halsbandparkiet Grote Alexanderparkiet Koekoek Kerkuil Steenuil Bosuil Ransuil Gierzwaluw IJsvogel Bijeneter Groene Specht Zwarte Specht Grote Bonte Specht Kleine Bonte Specht Boomleeuwerik Veldleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Boompieper Graspieper Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Rouwkwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Nachtegaal Blauwborst Zwarte Roodstaart Gekraagde Roodstaart Paapje Roodborsttapuit Tapuit Merel Zanglijster Grote Lijster Cetti's Zanger Sprinkhaanzanger Bijlage 1 11

12 # Euring Soort Aantal Blokken Snor Rietzanger Bosrietzanger Kleine Karekiet Spotvogel Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Fluiter Tjiftjaf Iberische Tjiftjaf Fitis Goudhaan Vuurgoudhaan Grauwe Vliegenvanger Bonte Vliegenvanger Baardman Staartmees Glanskop Matkop Kuifmees Zwarte Mees Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Wielewaal Gaai Ekster Kauw Roek Zwarte Kraai Raaf Spreeuw Huismus Ringmus Vink Europese Kanarie Groenling Putter Sijs Kneu Kleine Barmsijs Kruisbek Roodmus Goudvink Appelvink Geelgors Rietgors Bijlage 1 12

13 Bijlage 2 Verspreidingskaarten van 36 soorten Op de kaartjes zijn de 35 onderzochte atlasblokken (met aantalschatting) aangegeven als vierkantjes. Als een soort is vastgesteld tijdens het atlasonderzoek, is dat aangegeven met een groen rondje in het atlasblok, waarbij onderscheid is gemaakt tussen atlasblokken, waar de soort zowel bij het atlasonderzoek in 2013 als bij het onderzoek voor de broedvogelatlas is vastgesteld, en de atlasblokken waar de soort alleen bij het atlasonderzoek in 2013 is vastgesteld. Atlasblokken waar de soort wel bij het onderzoek voor de broedvogelatlas, maar niet bij het atlasonderzoek in 2013 is vastgesteld, zijn aangegeven met een rood rondje. 13

14 Dodaars Roerdomp Zomertaling Boomvalk Patrijs Waterral Kleine plevier Bontbekplevier Wulp Bijlage 2 14

15 Watersnip Kemphaan Stormmeeuw Zomertortel Steenuil Ransuil Ysvogel Groene specht Kleine bonte specht Bijlage 2 15

16 Boomleeuwerik Veldleeuwerik Nachtegaal Blauwborst Zwarte roodstaart Gekraagde roodstaart Tapuit Grote lijster Sprinkhaanzanger Bijlage 2 16

17 Snor Spotvogel Goudhaan Grauwe vliegenvanger Matkop Glanskop Baardman Boomklever Kneu Bijlage 2 17