Erkende Maatregelenlijst Energiebesparing Bedrijfstak levensmiddelenindustrie. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

Transcriptie

1 Erkende Maatregelenlijst Energiebesparing Bedrijfstak levensmiddelenindustrie In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

2 Erkende Maatregelenlijst Levensmiddelenindustrie Het gaat hier om inrichtingen voor activiteiten binnen de levensmiddelenindustrie. Specifiek gaat het om de volgende sub bedrijfstakken binnen de sectoren groente- en fruitverwerkende industrie, frisdranken-, water- en sappenproducenten en bakkerij- en zoetwarenindustrie (NVB en VBZ). Ter indicatie gaat het om de vervaardiging van fruit- en groentesap (SBI-code 10.2), verwerking van groente en fruit (niet tot sap en maaltijden) (SBI-code 10.9), vervaardiging van frisdranken waaronder productie van mineraalwater en overig gebotteld water waaronder ook vruchtensiropen (SBI-code 11.07), vervaardiging van limonadesiroop (SBI-code 10.89), kleine brouwerijen (SBI 11.05). Vervaardiging van brood, banketbakkerswerk en deegwaren (SBI-code 10.7), verwerking van cacao en vervaardiging van chocolade en suikerwerk (SBI-code 10.82), verwerking van cacao (SBI-code ) en vervaardiging van chocolade en suikerwerk (SBI-code ). Voor de overige subsectoren zoals genoemd in de SBI-codes 10 en 11 zijn geen erkende maatregelen in dit pakket opgenomen. In de bedrijfstak levensmiddelenindustrie zijn erkende maatregelen aangemerkt voor de in tabel 8 genoemde activiteiten. Erkende maatregelen voor energiebesparing Tabel 8. Erkende maatregelen voor energiebesparing in de levensmiddelenindustrie en Nummers Gebouw (G) A. Isoleren van een gebouwschil GA1 t/m GA B. Ventileren van een ruimte GB1 t/m GB4 C. Verwarmen van een ruimte GC1 t/m GC6 D. In werking hebben van een ruimte- en verlichtingssysteem GD1 t/m GD12 Faciliteiten (F) A. In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA1 t/m FA8 B. In werking hebben van productkoeling FB1 t/m FB6 C. In werking hebben van een persluchtinstallatie FC1 t/m FC6 D. In werking hebben van een stoominstallatie, niet zijnde stookinstallatie FD1 en FD2 E. In werking hebben van een liftinstallatie FE1 en FE2 F. Gebruiken van informatie- en communicatietechnologie FF1 G. In werking hebben van elektromotoren FG1 H. In werking hebben van pompen FH1 Processen (P) A. Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA1 t/m PA12 B. Verwarmen van producten en/of procesbaden. PB1 en PB2 C. In werking hebben van een kneed- en/of mengmachine PC1 Isoleren van de gebouwschil GA1 Warmte- en koudeverlies via buitenmuur beperken van de kantoorruimte beperken. Spouwmuren isoleren. Isolatie in spouwmuren ontbreekt. Gebouw wordt verwarmd en/of gekoeld.

3 Aardgasverbruik is minder dan m per Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? In kantoorgebouwen met minimaal een energielabel C, of kantoorgebouwen met een bouwjaar vanaf 200 of later wordt aangenomen dat de maatregel al is genomen. Het energielabel staat voor de energieprestatie op basis van getroffen maatregelen. Isoleren van de gebouwschil GA2 Warmte- en/of koudeverlies door openstaande deuren in de (binnen-)gevel beperken. Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? a) Snelsluitende en/of automatische bedrijfsdeur a) Handmatige bediende bedrijfsdeuren zijn aanwezig. a) Deur kan 1 uur per werkdag extra gesloten worden. a) b) Loopdeuren b) Voor personendoorgang vanuit verwarmde ruimten (anders dan vorstvrij houden) inpandig en naar buiten. Personendoorgang waarbij de gehele rol-, sectionaal- en/of kanteldeuren worden geopend. b) b) Isoleren van de gebouwschil GA Warmte- en/of koudeverlies via transportdeur voor laden en lossen beperken. Tochtslabben Transportdeur waar tochtslabben ontbreken. Hal wordt verwarmd tot boven de 10 C. Aardgasverbruik is minder dan m per Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? Ventileren van een ruimte GB1 Onnodig aanstaan van ventilatie voorkomen. Aanwezigheidsschakelaar in kleine weinig gebruikte ruimten (bijvoorbeeld toilet) - Ventilatiesysteem zonder aanwezigheidsschakelaar. - Ventilatie is altijd aan tijdens werktijden.

4 Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? Niet van toepasing. Geschakeld vermogen is minimaal 40 Watt. In kantoorgebouwen met minimaal een energielabel C, of kantoorgebouwen met een bouwjaar vanaf 200 of later wordt aangenomen dat de maatregel al is genomen. Het energielabel staat voor de energieprestatie op basis van getroffen maatregelen. Ventileren van een ruimte GB2 Warmteverlies ventilatiekanalen beperken. Isolatie om ventilatiekanalen aanbrengen. - Isolatie om ventilatiekanalen ontbreekt. - Luchttoevoerkanalen en/of afzuigkanalen zijn verbonden met een recirculatieof warmteterugwinsysteem. - Temperatuur kanaal is minimaal 10 C hoger dan omgevingstemperatuur. - Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per - Bedrijfstijd ventilatie is minimaal uur per Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? Ventileren van een ruimte GB Aanstaan van ventilatie beperken. a) Tijdschakelaars metweekschakeling (met of zonder overwerktimer) b) CO2-meter Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? Automatische aan- en uitschakelingen ontbreken. Te vermijden energieverbruik door uitschakelen motor is minimaal 00 kwh per Ventileren van een ruimte GB4 Energiezuinige ventilator a) IE motor of beter b) toerenregeling a) Motor met rendementsklasse IE2 of lager is aanwezig. Benodigd luchtdebiet is constant. b) Motor zonder toerenregeling is aanwezig. Benodigd luchtdebiet varieert. a) b) Ventilator, aandrijving en elektromotor zijn geschikt voor toerenregeling.

5 a) Motorvormogen is minimaal 2,8 kw. Bedrijfstijd ventilator is minimaal uur per b) Motorvormogen is minimaal 2,8 kw. Bedrijfstijd ventilator is minimaal.000 uur per Toepasbaar opeenzelfstandig of a) b) Verwarmen van een ruimte GC1 Aanstaan van ruimteverwarming door luchtverhitters buiten bedrijfstijd beperken. a) Tijdschakelaars (met of zonder overwerktimer) b) Tijdschakelaars met weekschakeling (met of zonder overwerktimer) Automatische aan- en uitschakelingen ontbreken. Toepasbaar in gebouw(delen) waar niet volcontinu wordt gewerkt. Verwarmen van een ruimte GC2 Debiet cv-pomp automatisch regelen op basis van warmtebehoefte. CV-pompen met frequentieregeling Frequentieregeling op cv-pomp ontbreekt. Warmteopwekkings- en afgiftesysteem laat een variërend debiet toe. Verwarmen van een ruimte GC Temperatuur per ruimte naregelen. a) Thermostatische radiatorkranen. b) ruimtethermostaten Individuele naregeling in ruimten of verwarmingsgroepen ontbreekt. a) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd verwarming is minimaal uur per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd verwarming is minimaal uur per

6 Verwarmen van een ruimte GC4 Opstarttijd cv-installatie regelen op basis van buitentemperatuur en/of interne warmtelast. Optimaliserende regeling Optimaliserende regeling ontbreekt. Niet toepasbaar in gebouw(delen) waar volcontinu gewerkt wordt. Niet toepasbaar op procesinstallaties (bijv. voor verwarming bollenkast of narijskast). a) Aardgasverbruik is minder dan m per Energieverbruik ketel is minimaal kwh thermisch per b) aardgasverbruik is minimaal m per Energieverbruik ketel is minimaal kwh thermisch per Verwarmen van een ruimte GC5 Aanvoertemperatuur cv-water automatisch regelen op basis van buitentemperatuur. Weersafhankelijke regeling op ketels of cv-groepen Weersafhankelijke regeling ontbreekt op ketels of cv-groepen met hogetemperatuurverwarming. Weersafhankelijke regeling toepassen op cv-groepen als dit op ketels onmogelijk is door warmtapwatervoorzieningen. Aardgasverbruik is minder dan m per Energieverbruik ketel is minimaal kwh thermisch per Verwarmen van een ruimte GC6 Warmteverlies via warmwaterleidingen en -appendages beperken. Isolatie aanbrengen om leidingen en appendages. Isolatie om leidingen en appendages ontbreekt. In verwarmde ruimten alleen de ringleiding isoleren. Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd van installatie behorende bij leidingen en appendages is minimaal uur per

7 In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD1 Aanstaan basisbinnenverlichting beperken. Meerdere schakelgroepen Te grote schakelgroep aanwezig waardoor verlichting onnodig brandt. Te vermijden energieverbruik door uitschakelen verlichting door extra schakelgroep is minimaal kwh per In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD 2 Branden van verlichting in magazijnen en opslagruimten beperken bij wisselend ruimtegebruik. Aanwezigheidsschakelingen Aanwezigheidsschakeling ontbreekt. Verlichting is apart schakelbaar per (deel van de) ruimte. Geïnstalleerd vermogen per verlichtingsgroep is minimaal 0,42 kw. In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD Binnenverlichting automatisch beperken op basis van daglichttoetreding door ramen. Daglichtafhankelijke schakelingen voor schakelen van verlichting Daglichtafhankelijke schakeling bij de binnenverlichting in de bedrijfshal ontbreekt. Verlichting is apart schakelbaar langs ramen. Te vermijden energieverbruik door uitschakelen verlichting is minimaal 200 kwh per Zelfstandig moment: Nee. Natuurlijk moment: Ja. In werking hebben van een ruimte- of buitenverlichtingsinstallatie GD4 Kantoor: Geïnstalleerd vermogen basisbinnenverlichting beperken Ledlampen in nieuwe inbouwarmaturen toepassen Conventionele inbouwarmaturen met langwerpige fluorescentielampen (TL) zijn in kantoorruimten aanwezig.

8 Aantal branduren is minimaal uur per Niet van toepassing In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD5 Geïnstalleerd vermogen binnenverlichting beperken. Metaalhalogenidelampen in bestaande armaturen Hogedrukkwiklampen zijn aanwezig. In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD6 Onnodig branden van buitenverlichting voorkomen. a) Bewegingssensors, schemer- en tijdschakelaars b) Schemer- en tijdschakelaars Automatische aan- en uitschakeling ontbreekt. Buitenverlichting (niet zijnde reclame- of noodverlichting) is overdag, in de avond en/of snachts aan. Aanvullend een bewegingssensor toepassen is mogelijk als sprake is van schrikverlichting in verband met veiligheid. Minimaal 20 armaturen zijn aanwezig. Buitenverlichting is in de nacht minimaal 6 uur uit. a) Zelfstandig moment: Ja, als minimaal 50 armaturen aanwezig zijn. b) In werking hebben van een ruimte- of buitenverlichtingsinstallatie GD7 Geïnstalleerd vermogen buitenverlichting beperken. Ledlampen in bestaande en/of nieuwe armaturen a) Halogeenlampen en/of halogeen breedstralers zijn aanwezig. b) Hogedrukkwiklampen zijn aanwezig Voor lampen in bestaande armaturen geldt dat de technische staat van de bestaande armaturen volgens de installateur voldoende is. a) Niet van toepassing b) Aantal branduren is minimaal uur per

9 In werking hebben van een ruimte- of buitenverlichtingsinstallatie GD8 Geïnstalleerd vermogen reclameverlichting beperken. Ledlampen in bestaande armaturen Gloei- en/of halogeenlampen zijn aanwezig. Technische staat van de bestaande armaturen is volgens de installateur voldoende. In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD9 Geïnstalleerd vermogen accentverlichting beperken. Ledlampen in bestaande armaturen a) Halogeen- en/of gloeilampen zijn aanwezig. b) Hogedrukkwiklampen zijn aanwezig. Technische staat van de bestaande armaturen is volgens de installateur voldoende. a) b) Aantal branduren is minimaal uur per Zelfstandig moment: Ja. Natuurlijk moment: Ja. Mogelijke technieken ten opzichte van Toepasbaar opeenzelfstandig of In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD10 Onnodig branden van reclameverlichting voorkomen. Schemer-, en/of tijdschakelaars Automatische aan- en uitschakeling ontbreekt. Reclameverlichting is overdag en/of s nachts aan. Reclameverlichting kan in de nacht minimaal 6 uur worden uitgeschakeld. Mogelijke technieken ten opzichte van In werking hebben van een ruimte- en buitenverlichtingsinstallatie GD11 Geïnstalleerd vermogen verlichting vluchtwegaanduiding beperken. Nieuwe armaturen met ledlampen Conventionele armaturen met langwerpige fluorescentielampen (TL) zijn aanwezig.

10 Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? Toepasbaar opeenzelfstandig of natuurlijk moment? In werking hebben van een ruimte- of buitenverlichtingsinstallatie GD12 Geïnstalleerd vermogen basisbinnenverlichting beperken in ruimten. Ledlampen in nieuwe opbouwarmatuur toepassen Conventionele armaturen met langwerpige fluorescentielampen (TL) zijn in bedrijfshallen aanwezig. Het gaat om verlichting waar geen veiligheids- of hygiëne-eisen gelden. Aantal branduren is minimaal.500 uur per Niet van toepassing In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA1 Energiezuinige warmteopwekking a en b) Hoogrendementsluchtverhitter (HRluchtverhitter) a en b) Conventionele luchtverhitters zijn aanwezig. c) Hoogrendementsketel 107 (HR 107-ketel) c) Conventioneelrendementsketel (CR-ketel) of verbeterdrendementsketel (VR-ketel) is aanwezig voor basislast (bedrijfstijd is meer dan 500 uur per jaar). a) Bedrijfstijd luchtver- hitter is minimaal 650 uur per jaar als aardgasverbruik minder dan m per jaar is. b) Bedrijfstijd luchtverhitter is minimaal uur per jaar als aardgasverbruik minimaal m per jaar is. c) a en b) Zelfstandig moment: Nee. Natuurlijk moment: Ja. c) Zelfstandig moment: Ja, als aardgasverbruik minder dan m per jaar en bedrijfstijd ketel minimaal uur per jaar is. c) Zelfstandig moment: Ja, als aardgasverbruik minimaal m per jaar en bedrijfstijd ketel minimaal.00 uur per jaar is. In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA2 Warmte uit spuiwater stoomketel nuttig gebruiken. a en b) Ontspanningsvat toepassen waarin spuiwater in druk wordt verlaagd. c en d) Warmtewisselaar

11 Warmteterugwinsysteem ontbreekt voor spuiwater. Minimaal 50% van voedingswater bestaat uit vers suppletiewater. a en b) Stoomvrager is aanwezig die met discontinu aanbod van ontspanningsstoom kan worden gevoed (veelal ontgasser). c en d) Warmtevrager aanwezig die met discontinu aanbod van warmte uit spuiwater kan worden gevoed (veelal suppletiewater). a) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal.400 vollasturen per c) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per d) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal.400 vollasturen per In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA Warmte uit rookgassen stoomketel nuttig gebruiken. a en b) Economizer toepassen (bijvoorbeeld voor voorwarmen van voedingswater). a en b) Warmteterugwinsysteem ontbreekt voor rookgassen. c en d) Rookgascondensor toepassen (bijvoorbeeld voor voorverwarmen van suppletiewater, proceswater of tapwater). c en d) Economizer is aanwezig. Rookgascondensor ontbreekt. Er is rondom stoomketel en in rookgaskanaal minimaal 2 meter vrije ruimte om een warmteterugwinsysteem in te bouwen. a) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per c en d) Voor te verwarmen water heeft vóór rookgascondensor een temperatuur van maximaal 25 C. c) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per d) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA4 Stoom energiezuinig produceren door warmere verbrandingslucht toevoer aan de branderventilator. Verticale luchtkoker vanaf plafond ketelhuis tot dichtbij luchtaanzuigsopening van brander Brander zuigt koudere lucht aan uit directe omgeving op een hoogte van minder dan 1 meter vanaf vloer. Brander moet geschikt zijn voor hogere verbrandingsluchttemperatuur en geringe toenamevanluchtweerstand.

12 Temperatuur dichtbij plafond is minimaal 10 C hoger dan temperatuur dichtbij brander. a) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal 150 vollasturen per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal 250 vollasturen per In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA5 Luchtovermaat stoomketel beperken. Automatische regeling luchtovermaat op basis van zuurstofcorrectie a) Stoomketelinstallatie zonder economizer zonder regeling luchtovermaat is aanwezig. b) Stoomketelinstallatie met economizer zonder luchtovermaat regeling is aanwezig. De brander moet geschikt zijn voor zuurstofcorrectieregeling. a) Capaciteit stoomketel is minimaal 750 kg per uur. Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per b) Bedrijfstijd stoomketel is minimaal vollasturen per In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA6 Energieverbruik brander stoominstallatie beperken door verbeterde regeling. Brander met modulerende regeling Brander met hoog/laag/uit- of aan/uitregeling is aanwezig. a) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal 750 vollasturen per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoomketel is minimaal 500 vollasturen per Zelfstandig moment: Ja, als brander geschikt is voor modulerende regeling. In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA7 Warmteverlies warmwater- en/of stoomdistributiesysteem beperken. Isolatie om leidingen en appendages aanbrengen. Isolatie om leidingen en appendages ontbreekt. Temperatuur leiding is minimaal 60 C hoger dan omgevingstemperatuur.

13 a) Aardgasverbruik minder dan m per Bedrijfstijd warme onderdelen is minimaal 450 uur per b) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd warme onderdelen is minimaal 750 uur per Toepasbaar op een zelfstandig of In werking hebben van een stookinstallatie (emissies naar de lucht) FA8 Stoom als medium voor ruimteverwarming vervangen. Mogelijke technieken ten opzichte van a) Hoogrendementsketel 107 (HR107-ketel) met radiatoren en/of indirecte luchtverhitters toepas- sen. b) Direct gasgestookte hoogrendementsluchtverhitter (HRluchtverhitter) c) Hoogrendementsketel 107 (HR107- ketel) met luchtbehandelingskast referentie- techniek Stoomketel met stoomluchtverhitters zijn aanwezig. Stoomketel met stoom/waterwarmtewisselaar en radiatoren zijn aanwezig. a) Rookgasafvoer is mogelijk. b en c) Niet van toepassing. Toepasbaar opeenzelfstandig of - Energieverbruik ruimteverwarming is minimaal kwh thermisch per - Aardgasverbruik is minder dan m per - Aansluitpunt voor gas is binnen een afstand van 50 meter (van de te verwarmen ruimte)aanwezig. In werking hebben van productkoeling FB1 Energiezuinige condensor- en/of verdamperventilator toepassen voor koelinstallaties van koel- en/of vriescellen. a en b) Condensorventilator voor koelen en vriezen met vermogen van maximaal 20 W per kw thermisch c) Verdamperventilator voor koelen met vermogen van maximaal 0 W per kw thermisch d) Verdamperventilator voor vriezen met vermogen van maximaal 40W per kw thermisch Celtemperatuur is maximaal 2 C. a) Condensorventilator voor koelen heeft vermogen van minimaal 50 W per kw thermisch. b) Condensorventilator voor vriezen heeft vermogen van minimaal 50 W per kw thermisch. c) Verdamperventilator voor koelen heeft vermogen van minimaal 60 W per kw thermisch. d) Verdamperventilator voor vriezen heeft vermogen van minimaal 75 W per kw thermisch. Koelvermogen is maximaal 250 kw thermisch. a) Bedrijfstijd koelinstallatie is minimaal vollasturen per jaar b) Bedrijfstijd vriesinstallatie is minimaal vollasturen per c) Bedrijfstijd koelinstallatie is minimaal vollasturen per jaar d) Bedrijfstijd vriesinstallatie is minimaal vollasturen per

14 In werking hebben van productkoeling FB2 Binnentreden van warme en/of vochtige lucht in koelcel beperken. Deurschakelingen toepassen om verdampingsventilatoren te onderbreken. Tochtsluizen en deurschakelingen ontbreken. Sensoren zijn aanwezig om koeling te onderbreken. In werking hebben van productkoeling FB Aanstaan van pomp koelmedium beperken. Automatische schakelingen van pomp Automatische schakelingen en toerenregelingen ontbreken op pomp. - Vermogen pomp is minimaal 1 kw. - Te vermijden energieverbruik door uitschakelen pomp is minimaal.00 kwh per In werking hebben van productkoeling FB4 Condensordruk automatisch regelen om condensortemperatuur aan te passen aan de buitenluchttemperatuur. Condensordrukregelingen Productkoeling met een vaste condensordruk gedurende het hele Elektronische expansieventielen zijn aanwezig. - Condensortemperatuur wordt jaargemiddeld 5 C lager dan de huidige condensortemperatuur. - Energieverbruik koel- of vriesinstallatie is minimaal kwh per

15 In werking hebben van productkoeling FB5 Energiezuinig expansieventiel bij verdamper Elektronische expansieventielen a) Thermostatisch expansieventiel is aanwezig in koelinstallatie. a) Bedrijfstijd koelinstallatie is minimaal vollasturen per b) Thermostatisch expansieventiel is aanwezig in vriesinstallatie. b) Bedrijfstijd vriesinstallatie is minimaal 900 vollasturen per In werking hebben van productkoeling FB6 Temperatuurverschil bij condenseren beperken. Groter condensoroppervlak toepassen zodat temperatuurverschil tussen condensor en buitentemperatuur maximaal 10 C wordt. Temperatuurverschil tussen condensor en buitentemperatuur is minimaal 20 C. Koeltemperatuur is lager of gelijk aan 2 C. Koelvermogen is maximaal 250 kw thermisch. a) Bedrijfstijd koelinstallatie is minimaal vollasturen per b) Bedrijfstijd vriesinstallatie is minimaal.400 vollasturen per In werking hebben van een persluchtinstallatie FC1 Persluchtgebruik voor (droog) blazen beperken door gebruik blower. Blower (Droog) blazen gebeurt met perslucht. Persluchtdruk voor (droog) blazen is lager dan 1.0 bar(o). Bedrijfstijd compressor t.b.v. (droog) blazen is minimaal 900 uur per In werking hebben van een persluchtinstallatie FC2 Persluchtgebruik bij blazen beperken. HR-blaaspistool of blaasmondje met nozzle met laag verbruik Blaaspistool ouder dan 10 jaar of blaasmondje zonder nozzle is aanwezig.

16 Gebruik blaaspistool of blaasmondje is minimaal 250 uur per In werking hebben van een persluchtinstallatie FC Nullasturen persluchtcompressoren beperken. a) Oliegeïnjecteerde compressor met toerenregeling b) Olievrije compressor met toerenregeling Schakelingen met de standen voor vollast en nullast zijn aanwezig en/of schakelingen met de standen vollast, nullast en uit zijn aanwezig. Bij meerdere compressoren alleen uitvoeren bij leidende compressor en rest op basis van vollast/nullast/uitschakeling. a) Aantal nullast uren is minimaal 1.00 uur per b) Aantal nullast uren is minimaal uur per In werking hebben van een persluchtinstallatie FC4 Energiezuinig perslucht maken door koude lucht te gebruiken. Luchtkanaal toepassen voor aanzuigen van buitenlucht of van binnenlucht uit een onverwarmde ruimte. Compressoren zuigen door zichzelf opgewarmde warme lucht of warme proceslucht aan. Opening in gevel is mogelijk binnen een afstand van meter. Energieverbruik compressor is minimaal kwh per Elektriciteitsverbruik van de inrichting is minder dan 10 miljoen kwh per In werking hebben van een persluchtinstallatie FC5 Warmte van de persluchtcompressoren nuttig gebruiken. a) en b) Warmte van luchtgekoelde compressor gebruiken voor ruimteverwarming. Warmte van compressoren wordt naar buiten afgevoerd. a) Aardgasverbruik is minder dan m per Aantal vollasturen is minimaal uur per stookseizoen. Afstand tot te verwarmen ruimte is minder dan meter. a) en b) b) Aardgasverbruik is minimaal m per Aantal vollasturen is minimaal uur per stookseizoen. Afstand tot te verwarmen ruimte is minder dan meter.

17 In werking hebben van een persluchtinstallatie FC6 Onnodig aanstaan persluchtsysteem voorkomen. a) Bij drukvat groepsafsluiter en tijdschakelaar b) Tijdschakelaar met overwerktimer Schroef- of zuigercompressor is alleen handmatig uit te schakelen. a) Energieverbruik compressor is minimaal kwh per Elektriciteitsverbruik is minder dan 10 miljoen kwh per b) Energieverbruik compressor is minimaal kwh per In werking hebben van een stoominstallatie, niet zijnde stookinstallatie FD1 Warmteverlies door leidingen en appendages van de stoominstallatie beperken. a) Isolatie aanbrengen om stoom- en condensaatleidingen en -flenzen b en c) Isolatie aanbrengen om stoomafsluiters. Isolatie om leidingen en/of appendages ontbreekt of is beschadigd. Isoleer deze machines niet als leverancier een goede werking van het proces niet meer garandeert. Bij stoomgebruikers zijn machinedelen soms bewust ongeïsoleerd om juiste stoomcondities in het productieproces te kunnen garanderen. a) Bedrijfstijd stoominstallatie is minimaal 500 vollasturen per b) Aardgasverbruik is minder dan m per Bedrijfstijd stoominstallatie is minimaal vollasturen per c) Aardgasverbruik is minimaal m per Bedrijfstijd stoominstallatie is minimaal vollasturen per In werking hebben van een stoominstallatie, niet zijnde stookinstallatie FD2 Condensaat of condensaatwarmte nuttig gebruiken. a) Ontspanningsvat toepassen waarin condensaat in druk wordt verlaagd om vervolgens nuttig toe te passen. b) Retourleiding naar ontgasser of voedingswatertank van stoomketel toepassen voor condensaat. c) Warmtewisselaar Warmteterugwinsysteem ontbreekt voor condensaat. a en b) Het condensaat mag niet verontreinigd zijn. c) Bedrijfstijd stoominstallatie is minimaal 500 uur per Natuurlijk moment: Ja, als stoomgebruiker (waarbij het condensaat verloren gaat) wordt gemodificeerd, of stoom- en condensaatleidingnet voor meer dan 50% wordt gewijzigd.

18 In werking hebben van een liftinstallatie FE1 Energieverbruik voor verlichting en ventilatie voorkomen als lift niet in gebruik. a) Stand-by schakeling op liftbesturing b) Aanwezigheidsdetectie Verlichting en ventilatie cabine zijn continu in gebruik. Toepasbaar op een zelfstandig moment of a) b) Toepasbaar op een zelfstandig moment of In werking hebben van een liftinstallatie FE2 Geïnstalleerd vermogen verlichting liftcabine beperken. Ledlampen Gloeilamp is aanwezig. Halogeenlamp is aanwezig. Gebruiken van informatie- en communicatietechnologie FF1 Pas energiezuinig printen en/of kopiëren op de werkplek toe. Centraal printen of kopiëren. Minimaal 10 lokale printers en/of kopieermachines zijn aanwezig. In werking hebben van elektromotoren FG1 Energiezuinige motoren IE4-motoren toepassen of beter. Motoren met vermogen minder dan 75 kw en meer dan 4 kw en met rendementsklasse IE1, IE2 of lager zijn aanwezig.

19 De motor heeft minimaal bedrijfsuren per In werking hebben van pompen FH1 Energieverbruik van pompen beperken door vermogen te regelen op basis van vraag. Pompen met toerenregeling Pompen worden geregeld met smoorregeling. Bedrijfstijd pomp is minimaal uur per referentie techniek Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA1 Energiezuinig oven opwarmen door gebruik warme lucht uit ruimte bovenin. Kanaalwerk aanbrengen tot dichtbij luchtaanzuigsopening van brander. Toevoer van warme lucht naar de brander ontbreekt. Voer deze maatregel niet uit als leverancier een goede werking van het brandproces niet garandeert. Voldoende en schone luchttoevoer in de ruimte is noodzakelijk. a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Energieverbruik oven is minimaal kwh thermisch per b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Energieverbruik oven is minimaal kwh thermisch per Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA2 Warmte uit proceswater nuttig gebruiken voor andere doeleinden. Warmtewisselaar a) en b) Stoomketel of conventioneelrendementsketel (CR-ketel) of verbeterdrendementsketel (VR-ketel) of hoogrendementsketel (HR-ketel) is aanwezig voor Cleaning In Place (CIP) en/of opwarmen tapwater. c) Elektrische warmteopwekking is aanwezig voor het opwarmen van tapwater.

20 a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Hoeveelheid proceswater is minimaal m per b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Hoeveelheid proceswater is minimaal m per c) Bedrijfstijd elektrische warmteopwekking is minimaal 650 uur per Benodigde hoeveelheid tapwater is minimaal m per Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA Verdampingswarmte CO 2 nuttig gebruiken in gekoeld waternet. Warmtewisselaars Verdampingswarmte CO 2 wordt niet nuttig gebruikt. Gekoeld waternet met koelinstallatie met koelvermogen van minimaal 100 kw is aanwezig. Verbruik van CO 2 bedraagt minimaal kg per Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA4 Restwarmte uit blancheerproces nuttig inzetten. Warmtewisselaars Suppletiewater blancheurs worden met stoom opgewarmd. Meerdere blancheurs kunnen op één warmtewisselaar worden aangesloten. Hoeveelheid verversingswater blancheurs is minimaal m per jaar waarbij het temperatuurverschil tussen in- en uitgaande water minimaal 60 C is. Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA5 Koelen met ijswater beperken door leidingwater te gebruiken voor voorkoelen. Extra warmtewisselaars en koelcircuits met aansluiting op leidingwater. Volledige koeling met ijswater. Het koelproces is te splitsen in een voor- en nakoelproces, dat direct na elkaar plaatsvindt. Hoeveelheid ijswater is minimaal 22 m per

21 Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA6 Volledig opwarmen en/of afkoelen van water in het batchsterilisatieproces voorkomen. Warmte- en koudevaten met leidingwerk en pompen Buffers ontbreken. Meerdere sterilisators op combinatie van een warmte- en koudevat mogelijk. - Minimaal batches per - Totale inhoud sterilisator(s) is minimaal 0,5 m. referentie techniek Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA7 Warmteverlies uit oven door rookgaskanaal beperken. Rookgaskleppen Rookgaskleppen ontbreken in bestaande ovens. Elektronische ontstekingen zijn aanwezig. a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Energieverbruik brander is minimaal kwh thermischper b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Energieverbruik brander is minimaal kwh thermisch per referentie techniek Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA8 Beperken aardgasverbruik bij direct gestookte charge- en/of continu ovens zonder elektronische ontsteking. Elektronische ontsteking Elektronische ontsteking ontbreekt in bestaande oven. Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA9 Warmteverlies via wanden van industriële ovens beperken. Isolatie vervangen of extra aanbrengen om oven.

22 referentie techniek Isolatie materiaal is afwezig of verouderd (ouder dan 20 jaar) in bestaande oven. Asbest is niet aanwezig voor isolatie van de oven. a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Energieverbruik brander is minimaal KWh thermisch per b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Energieverbruik brander is minimaal KWh thermisch per referentie techniek Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA10 Energieverbruik brander indirect gestookte oven beperken door verbeterde regeling. Modulerende brander met toerenregeling Bestaande oven heeft een hoog/laag of aan/uit brander. Vermogen brander is minimaal 70 kw. a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Energieverbruik brander is minimaal kwh thermisch per b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Energieverbruik brander is minimaal kwh thermisch per Industrieel vervaardigen of bewerken van voedingsmiddelen of dranken PA11 Energiezuinige warmteopwekking van tapwater voor gereedschap- en/of krattenwasmachine a) Hoogrendementsketel 107 (HR 107-ketel) b) Leidingen aanbrengen om warm water uit warmtewisselaar te gebruiken. referentie techniek Gereedschap- en/of krattenwasmachine is aangesloten op koud water. a) b) Warmtewisselaar die leidingwater verwarmt is aanwezig. Gereedschap en/of krattenwasmachine is geschikt voor aansluiting op warm water. a) Warmwaterverbruik machine is minimaal 500 m per Natuurlijk moment: Ja b) Warmwaterverbruik machine is minimaal 150 m per

23 Industrieel vervaardigen van voedingsmiddelen of dranken PA12 Gebruik stoom voorkomen door temperatuur automatisch te regelen. Automatische kleppenregeling ontbreekt. Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Verwarmen van producten en /of procesbaden PB1 Warmte uit koelwater nuttig gebruiken voor opwarmen product of (proces-) water. Warmtewisselaar Warme koelwater wordt geloosd of gekoeld aan buitenlucht. Temperatuurverschil in- en uitgaande water is minimaal 25 C. a) Aardgasverbruik van de inrichting is minder dan m per Hoeveelheid koelwater is minimaal m per b) Aardgasverbruik van de inrichting is minimaal m per Hoeveelheid koelwater is minimaal m per Verwarmen van producten en/of procesbaden PB2 Betere warmte- en koude-overdracht van platenwarmtewisselaars Uitbreiding van warmtewisselaar met meerdere platen. a) Platenwisselaar voor indirecte procesverwarming is aanwezig. b) Platenwisselaar voor indirecte proceskoeling is aanwezig. Warmtewisselaar is uit te breiden met minimaal 20% platen. Temperatuurverschil van ingaand en uitgaand medium is minimaal 6 C. a) Bedrijfstijd indirecte procesverwarming is minimaal 700 uur per b) Bedrijfstijd indirecte proceskoeling is minimaal 2.00 uur per

24 referentie techniek In werking hebben van een kneed- of mengmachine PC1 Energieverbruik van motoren in kneed- en/of mengmachine beperken door vermogen te regelen op basis van vraag. Toerenregeling toepassen op motor van kneed- en/of mengmachines. Toerenregeling ontbreekt in bestaande kneed- of mengmachine. Kneed- en/of mengmachine zijn geschikt voor toerenregeling. Energieverbruik machine is minimaal kwh per Natuurlijk moment: Ja, als de machine voor langere periode niet in gebruik is.

25 Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Croeselaan BJ Utrecht Postbus RE Utrecht T +1 (0) E klantcontact@rvo.nl Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Februari 2019 De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) stimuleert duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. Met subsidies, het vinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan wet- en regelgeving. RVO.nl werkt in opdracht van ministeries en de Europese Unie. RVO.nl is een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.