Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten

Transcriptie

1 Verpleeghuis- woon- en thuiszorg Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits steeds de Werkgroep Infectiepreventie als auteur wordt vermeld. Vergewis u er van dat u de meest recente versie van dit document hebt. Raadpleeg hiervoor De Werkgroep Infectiepreventie acht zich na het verschijnen van een nieuwe versie van een richtlijn niet meer verantwoordelijk voor verouderde versies. Werkgroep Infectie Preventie Maart 2004

2 Inhoudsopgave Inleiding Persoonlijke hygiëne Handen Kleding Mondneusmasker en beschermbril Plaats van behandeling Het instrumentarium Frezen Handstukken en functiespuiten Hygiëne tijdens voetverzorging Algemeen Instrumentarium Zalven en pasta s Werkblad en behandelingsveld Desinfectie van de te behandelen voet Laesies en infecties Afval Reiniging, desinfectie en sterilisatie van apparatuur Voetverzorgings- en podotherapeutisch instrumentarium Transport instrumentarium Bijlage A Literatuur Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten

3 Inleiding Pedicures en podotherapeuten werken volgens hun eigen HAM-codes (HAM = Hygiëne, Arbo en Milieu). In de onderstaande tekst worden extra maatregelen aangegeven ten behoeve van de specifieke situatie in het woonzorgcentrum. Bij behandeling van aandoeningen aan de voeten door een pedicure/ podotherapeut vindt altijd verstuiving van huidstof of aërosolen plaats, vooral bij gebruik van een freesmotor. Hierdoor kan de directe omgeving besmet raken met micro-organismen. Bij het kiezen van de ruimte van de behandeling moet hiermee rekening worden gehouden. Bij de behandeling ontstaan vaak minuscule, soms onzichtbare, snij-, steek- of schaaflaesies. Bij een dergelijke doorbreking van de opperhuid wordt het onderliggend weefsel besmet met micro-organismen, waardoor infectie kan ontstaan. De kans op contact met bloed is klein, maar niet uit te sluiten. Daarbij is besmetting met het hepatitis-b-virus (HBV), hepatitis-c-virus (HCV) of het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) mogelijk. Voor overdracht van hepatitis-b-virus is slechts zeer weinig besmet bloed nodig. De genoemde virussen kunnen vóórkomen bij mensen die geen ziekteverschijnselen hebben. Meestal weet men niet of een cliënt drager is, zodat altijd voorzichtigheid geboden is. Enkele aanbevelingen in deze richtlijn brengen extra kosten met zich mee. Dit bezwaar wordt echter ondergeschikt geacht aan het grote belang van een goede hygiëne bij een pedicurebehandeling, waarvoor de directie van het verpleeghuis of het woonzorgcentrum de verantwoordelijkheid draagt. Dit houdt in dat ook pedicures en podotherapeuten die niet in dienst zijn van de instelling maar "van buiten komen", zich dienen te conformeren aan de door de directie gestelde eisen Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten 3

4 1 Persoonlijke hygiëne Voor pedicures en podotherapeuten gelden dezelfde regels t.a.v. persoonlijke hygiëne als voor de overige medewerkers (zie de richtlijn Persoonlijke hygiëne). Hieronder wordt alleen op enkele punten extra de aandacht gevestigd. 1.1 Handen Handen worden vóór en na iedere behandeling gereinigd met water en zeep of ingewreven met handalcohol. Tijdens de werkzaamheden worden disposable niet-steriele handschoenen gedragen. De handschoenen worden per te behandelen cliënt vervangen. Na het uittrekken van de handschoenen worden de handen gewassen of ingewreven met handalcohol. 1.2 Kleding Tijdens behandeling moet, als de werkkleding nat kan worden zoals bij gebruik van een watergekoelde freesmotor of een spray-installatie, een vochtwerend schort worden gedragen. Het schort wordt na elke behandelsessie of eerder na sterke verontreiniging, verschoond. Eventueel kan van een disposable schort gebruik worden gemaakt. 1.3 Mondneusmasker en beschermbril Bij het werken met een freesmotor dient als bescherming tegen huid- en nagelpartikels die in de omgeving worden verspreid een mondneusmasker (EN , type FFP 1) en een beschermbril te worden gedragen. De bril moet tenminste de ogen aan de voorkant volledig afschermen. 2 Plaats van behandeling Behandeling vindt plaats in de kamer van de cliënt of in een apart hiervoor ingerichte kamer. Deze kamer moet goed te reinigen zijn. In de kamer moeten een wastafel met zeepdispenser, een handdesinfectans, een verzorgende crème, een houder met disposable handdoeken, een container voor scherp afval, een stopcontact en een afvalemmer aanwezig zijn. Tijdens de behandeling mag in deze kamer niet worden gegeten of gedronken, mogen geen wonden worden verzorgd. Na behandeling in de behandelkamer moet deze direct worden schoongemaakt. 4 Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten

5 3 Het instrumentarium Handinstrumenten en frezen moeten bestand zijn tegen desinfectie. Het instrumentarium moet na gebruik per cliënt worden gedesinfecteerd. Mesjes moeten disposable zijn en cliëntgebonden, hetgeen wil zeggen dat per cliënt een nieuw mesje moet worden gebruikt. Het gebruik van eeltgutsen (stekers) moet zoveel mogelijk worden beperkt. Eeltgutsen (stekers) veroorzaken gemakkelijk wondjes en zijn slecht te reinigen. 3.1 Frezen Er zijn drie typen frezen beschikbaar: frezen zonder waterkoeling met of zonder stofafzuiging en frezen met waterkoeling. 1. Frezen met stofafzuiging Bij deze zal de besmetting van de omgeving gering zijn. De afzuiginstallatie zelf raakt wel ernstig besmet. De stofzak moet dagelijks na afloop van de werkzaamheden worden vervangen. 2. Frezen met waterkoeling Tot deze categorie behoren ook de (geïnstalleerde) "dental units". Deze motoren hebben geen stofafzuiging maar de door het koelwater natte slijpstof verspreidt zich veel minder ver in de omgeving dan droge slijpstof. Wel wordt er een aërosol geproduceerd, die kan worden ingeademd. Bacteriegroei in het waterreservoir moet worden voorkomen door dit vlak voor het begin van de werkzaamheden te vullen met chloorhexidine 1 : 2000 in steriel water. Na afloop van de werkzaamheden wordt het waterreservoir geleegd, zo goed mogelijk gedroogd en open bewaard. 3. Frezen zonder waterkoeling en stofafzuiging Deze veroorzaken een sterke besmetting van de omgeving en daarom wordt het gebruik hiervan ontraden. 3.2 Handstukken en functiespuiten Een frees moet voorzien zijn van een volledig demontabel handstuk, dat bestand is tegen reiniging en desinfectie. Het handstuk van de frees raakt tijdens het gebruik besmet Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten 5

6 Functiespuiten voor het schoonspuiten van huid of nagel moeten voorzien zijn van een afneembare huls die bestand is tegen reiniging en desinfectie. Bacterie- en oliefilters van het luchtsysteem moeten volgens aanwijzingen van de fabrikant worden vervangen. De vervangingsfrequentie is afhankelijk van het gebruik en het soort apparatuur. 4 Hygiëne tijdens voetverzorging 4.1 Algemeen Instrumentarium en materialen voor wondbedekking en voetverzorging moeten binnen handbereik zijn. Heen en weer lopen tijdens de behandeling dient zoveel mogelijk te worden voorkomen, omdat daarmee het risico op verspreiding van micro-organismen wordt vergroot. Het frezen moet met een zo laag mogelijke snelheid gebeuren. Hoe hoger de snelheid, hoe groter de verspreiding van deeltjes van de huid en nagels. Bij een lage snelheid is het frezen echter onaangenamer voor de cliënt. Er zal dus naar een goed evenwicht moeten worden gezocht. Gemorst bloed moet, met handschoenen aan, direct worden opgenomen met een disposable doekje, waarna de plek wordt gedesinfecteerd met chloor 1000 ppm of alcohol 70%. Na het uitdoen van de handschoenen worden de handen gewassen of ingewreven met handalcohol. 4.2 Instrumentarium Voor elke nieuwe behandeling dienen gedesinfecteerde handinstrumenten, frezen, handstukken en functiespuit te worden gebruikt. Laden, koffers en dergelijke waarin instrumenten en materialen zijn opgeborgen, moeten tijdens het frezen zijn afgesloten, losse instrumenten en materialen moeten zijn afgedekt en deppers en wattenbollen moeten in een afgesloten pot worden bewaard. Instrumenten en materialen mogen niet op de grond worden gelegd. Op de grond gevallen instrumenten en materialen moeten worden schoongemaakt en gedesinfecteerd, voordat ze weer mogen worden gebruikt. Een in werking zijnde freesmotor kan besmette deeltjes in de lucht verspreiden, welke na enige tijd op horizontale oppervlakken zullen neerdwarrelen. 6 Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten

7 4.3 Zalven en pasta s Omdat zalven en pasta's een voedingsbodem voor bacteriën kunnen zijn, moeten de volgende maatregelen worden genomen om besmetting te voorkomen. Er worden uitsluitend tubes zalf of pasta gebruikt (geen potjes), welke direct na gebruik worden gesloten. Er wordt, wanneer zalf of pasta vanuit een tube op een spatel wordt gedaan, altijd een nieuwe spatel gebruikt. Wanneer zalf of pasta met een spatel wordt aangebracht en deze daarbij met de huid van de cliënt in aanraking komt, mag de spatel niet meer worden gebruikt en moet een nieuwe worden genomen. 4.4 Werkblad en behandelingsveld Onder de te behandelen voet moet met een schone doek of opvangbak (voettray) een schoon behandelingsveld worden gecreëerd. Na afloop van de behandeling wordt de doek in de waszak gedaan en wordt de voettray gereinigd. De behandeling mag nooit rechtstreeks op het beschermende schort van de pedicure of podotherapeut worden gedaan. Een werkblad moet na elke behandeling worden gereinigd en gedesinfecteerd met alcohol 70%. 4.5 Desinfectie van de te behandelen voet Voorafgaand aan de behandeling wordt de voet van de cliënt gedesinfecteerd met 1% jodium in alcohol 70%, 0,5% chloorhexidine in alcohol 70% of alcohol 70%. Het desinfectans moet volledig opdrogen voor de behandeling mag beginnen. Tijdens de behandeling kunnen er gemakkelijk kleine huidlaesies ontstaan. Voorkomen moet worden dat deze geïnfecteerd raken. 4.6 Laesies en infecties Wanneer tijdens de behandeling een verwonding optreedt, wordt deze gespoeld met water uit een flink stromende kraan en daarna gedesinfecteerd. Vervolgens wordt de laesie met een pleister of steriel gaasje afgedekt. Zo wordt voorkomen dat partikels (huidstof) in de wond achterblijven of er later in terecht komen. Behandeling in geïnfecteerd gebied dient te worden vermeden. Instrumenten die in contact komen met een geïnfecteerd gebied, mogen niet meer worden gebruikt voor de verdere behandeling en dienen direct te worden vervangen Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten 7

8 4.7 Afval Tijdens de behandeling moeten een afvalzak of -emmer en een container voor scherp afval binnen handbereik zijn. Deze moeten zo zijn geplaatst dat men met de vuile niet over de schone materialen hoeft te gaan. De afvalzak of -emmer mag geen deksel hebben die met de hand moet worden bediend. Mesbladen mogen, ter voorkoming van snij-accidenten, nooit met de hand worden vastgepakt. Disposable messen moeten met de speciaal voor dit doel ontwikkelde lancetverwijderaar worden losgemaakt en in de container voor scherp afval worden gedaan. Er bestaan ook containers met aan het deksel een voorziening waarmee mesjes van de houder kunnen worden afgehaald. De container voor scherp afval moet met het specifiek ziekenhuisafval worden afgevoerd. 5 Reiniging, desinfectie en sterilisatie van apparatuur 5.1 Voetverzorgings- en podotherapeutisch instrumentarium Het instrumentarium dient machinaal te worden gereinigd. Alleen als machinale reiniging niet mogelijk is, moeten deze voorwerpen met de hand worden gereinigd. Voor de reiniging van handinstrumenten en voettrays wordt een borsteltje van nylon haar gebruikt met een instrumentenreinigingsmiddel of een eiwitoplossend huishoudelijk reinigingsmiddel. Frezen moeten met een koperen borstel worden gereinigd. Dit mogen geen (bougie-) borstels met een houten borstellichaam zijn. Na de reiniging worden de instrumenten goed gedroogd met een papieren handdoekje of tissue. De gebruikte borstels worden goed uitgespoeld en opgehangen om te drogen. Koperen borstels worden na gebruik goed afgespoeld, voorzover mogelijk gedroogd en gedesinfecteerd door onderdompeling gedurende 5 minuten in alcohol 70%. Handstukken van frezen en functiespuiten worden gereinigd met een in reinigingsmiddel vochtig gemaakte disposable doek. De stukken worden daarna gedroogd. Bij handstukken van freesmotoren met stofafzuiging moet de buitenhuls die voor de stofafzuiging dient, gedemonteerd worden voor de reiniging. Voettrays worden na reiniging gedesinfecteerd met alcohol 70%. Sterilisatie en/of thermische desinfectie is niet nodig. 8 Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten

9 De buitenzijde van de freesmotor, de lamp en het werkblad worden na afloop van de werkzaamheden (minstens eenmaal per dag) gereinigd met een disposable werkdoek en een reinigingsmiddel en vervolgens goed afgedroogd. Besteed extra aandacht aan de bedieningsknoppen bij handbediende freesmotoren en het handvat van de lamp. Het sop en de werkdoek worden na afloop weggegooid. Indien de tanks van de freesmotoren afzonderlijk gereinigd kunnen worden en bestand zijn tegen thermische desinfectie in een instrumentenwasmachine, dienen wekelijkse reiniging en desinfectie in deze machine plaats te vinden. Is afzonderlijke reiniging niet mogelijk, dan wordt het reservoir geledigd, nagespoeld en gedroogd. Vóór nieuw gebruik wordt het reservoir weer gevuld met een (volgens de fabrikant) voor dit doel geschikt conserveringsmiddel. De ingebouwde tanks van de freesmotoren dienen wekelijks te worden geleegd, nagepoeld en gedroogd en moeten voor behandeling weer worden gevuld met een geschikt conserveringsmiddel (volgens de fabrikant) of met steriel water met 1:2000 chloorhexidine. Een andere methode is de tanks dagelijks te legen, te spoelen en te drogen en voor gebruik te vullen met water. 5.2 Transport instrumentarium Bij reiniging en sterilisatie van instrumentarium buitenshuis moet overleg plaats vinden over het transport met de betreffende instantie. Zie WIP-richtlijn no 40a [1] Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten 9

10 Bijlage A Literatuur 1. W.I.P., Transport en verwerking gebruikt instrumentarium Veilig werken voor pedicures en podotherapeuten