Nierdonatie bij leven

Transcriptie

1 Nierdonatie bij leven De gang van zaken rondom de operatie

2 Inhoudsopgave Inleidend 3 1 Voorafgaand aan de opname 4 2 De opnamedag 5 3 Voorbereiding op de operatie 6 4 De operatie 6 5 De operatietechnieken 7 6 Na de operatie 9 7 Het herstel 10 8 Richtlijnen na ontslag 11 9 Nazorg 13 Tot slot 14

3 2 UMC Utrecht

4 Inleidend U wordt binnenkort opgenomen in het UMC Utrecht voor de donatie van een nier aan een familielid, partner, vriend(in), goede bekende of anonieme ontvanger. Het afstaan van een nier is een ingrijpende gebeurtenis in het leven van de donor en zijn omgeving. Daarom hebben wij aanvullend op de informatie, die u al tijdens de screening hebt gekregen, deze informatiebrochure gemaakt. Deze informatie gaat vooral over wat gaat gebeuren vanaf het moment dat u in ons ziekenhuis wordt opgenomen. In deze brochure behandelen wij de opname, de operatie, mogelijke complicaties, het herstel en de nazorg. Wij hopen met deze brochure een bijdrage te leveren aan een goede voorlichting en begeleiding rondom uw opname en behandeling. Uiteraard staan wij daarnaast open voor al uw vragen en opmerkingen. Utrecht, maart 2017 Medewerkers Niertransplantatieteam UMC Utrecht Nierdonatie bij leven 3

5 1 Voorafgaand aan de opname Afrondingsgesprekken Als alle uitslagen van uw screening bekend zijn, en u een nier kan afstaan aan een familielid, bekende relatie of onbekende ontvanger, worden voor de opname in het ziekenhuis afspraken gemaakt met de transplantatie-nefroloog, de vaat-transplantatiechirurg, en een transplantatieverpleegkundige op de polikliniek. Zij geven uitleg over de opname, de operatie, de gang van zaken rondom de operatie, het verblijf in het ziekenhuis en het ontslag. Anesthesie polikliniek (Pre Operatieve Screening, POS) Omdat de ingreep onder anesthesie (verdoving/narcose) plaatsvindt, brengt u vooraf een bezoek aan het spreekuur van de anesthesist op de POS polikliniek. De anesthesist is een arts die gespecialiseerd is op het gebied van narcose. U krijgt uitleg over de mogelijke vormen van anesthesie, de gang van zaken rondom de operatie en de pijnbestrijding na de operatie. Op de POS polikliniek wordt u verzocht een vragenlijst in te vullen betreffende uw gezondheid, gebruik van medicatie en eventuele allergieën. Voor deze polikliniek is geen afspraak nodig. Zij hebben een inloopspreekuur en u kunt dit bezoek combineren met de afrondingsgesprekken. Op vakantie voor de transplantatie: de ontvanger Indien bij een geplande niertransplantatie met een levende donor de ontvanger kort voor de operatie terugkomt uit het buitenland, en daar in een ziekenhuis is behandeld, dient besmetting met Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus (MRSA) uitgesloten te worden. Is de ontvanger besmet met MRSA, dan is het beter de operatie uit te stellen. Een besmetting heeft namelijk grote gevolgen voor de verpleegkundige begeleiding en de medische behandeling van de ontvanger. Iemand met MRSA moet geïsoleerd worden verpleegd en de operatiekamer en röntgenafdeling dienen na elk bezoek van een MRSA patiënt extra te worden schoongemaakt. De niertransplantatie wordt in principe uitgesteld tot de ontvanger vrij is van MRSA. 4 UMC Utrecht

6 2 De opnamedag U wordt op vrijdag opgenomen in het UMC Utrecht, afdeling D2 Oost, nefrologie of, als u altruïst bent op D4 Oost vaatchirurgie. Er vinden die middag opnamegesprekken plaats waarna u met weekendverlof kunt en op zondagavond weer terugkomt. U wordt verzocht het volgende mee te nemen: Een geldig legitimatiebewijs. Een verzekering- of zorgpas. (Nacht)kleding en toiletartikelen. Medicijnen die u op dat moment gebruikt of een actuele medicijnlijst. U wordt aangeraden geen waardevolle spullen mee te nemen. Het ziekenhuis is niet verantwoordelijk voor verlies of diefstal van de waardevolle spullen. Op de verpleegafdeling wordt u ontvangen door een verpleegkundige. De verpleegkundige wijst u uw kamer en heeft een opnamegesprek met u, waarin uitleg wordt gegeven over de operatie, het verblijf op de afdeling en de fase na de operatie. Ook kunt u in dit gesprek al uw vragen en opmerkingen kwijt. Wij kunnen u bij opname niet garanderen dat u op een één- of tweepersoonskamer verblijft, maar proberen dit wel. Ook kunnen we niet garanderen dat u tot aan uw ontslag op een één- of tweepersoonskamer kan blijven. U verblijft niet samen met de ontvanger op één kamer. Uitzondering op deze afspraak is de avond/nacht voor de operaties, bijvoorbeeld bij partnernier transplantatie. Hierover vindt desgewenst overleg plaats. De bezoektijd op D2Oost is van uur tot uur. In overleg met de verpleging kan hiervan worden afgeweken. Op de dag van de donatie en transplantatie gelden ruimere bezoektijden voor uw naasten. Nierdonatie bij leven 5

7 3 Voorbereiding op de operatie Als voorbereiding op de operatie mag u vanaf uur de avond tevoren niet meer eten. U mag wel heldere vloeistoffen drinken zoals water, thee, appelsap, limonade en koffie zonder melk. Vanaf twee uur voor de operatie mag u ook niet meer drinken. Eén uur voor de operatie krijgt u twee tabletten Paracetamol met een half glas water en eventueel een rustgevend middel, de zogenaamde premedicatie. Indien uw nier wordt verwijderd door middel van een laparoscopische procedure (kijkoperatie), krijgt u de avond voor de operatie een infuus met een fysiologische zoutoplossing. Bij de laparoscopische procedure wordt koolzuurgas in uw buik gebracht (zie onder 5), wat druk kan geven op de bloedvaten en daarmee doorbloeding kan verminderen, o.a. an de te transplanteren nier. Met het extra vocht wordt dit tegengegaan. 4 De operatie Op de dag van de operatie wordt u om ongeveer 7.45 uur naar het operatiecentrum gebracht. Een familielid of een naaste mag hierbij aanwezig zijn. U wordt ontvangen in de ontvangstruimte van het operatiecentrum, waar de zorg wordt overgenomen door een operatieverpleegkundige. Soms moet u nog even wachten, vaak in gezelschap van andere patiënten. De vaatchirurg en de anesthesist komen bij u langs. De zorg wordt overgenomen door de anesthesist. De anesthesist dient u via een infuus de narcose toe en houdt u tijdens de operatie nauwlettend in de gaten. De operatie vindt plaats onder algemene narcose en duurt ongeveer 2 tot 3 uur. De operatie wordt uitgevoerd door de vaat-transplantatiechirurg. 6 UMC Utrecht

8 5 De operatietechnieken Laparoscopische verwijdering nier Wat is laparoscopie? Laparoscopie betekent letterlijk: in de buik (laparo) kijken (scopie). Het wordt ook wel kijkoperatie genoemd. Dit gebeurt met een laparoscoop, een lange dunne buis met aan het uiteinde een camera. Via een klein sneetje in de huid van de buik wordt de laparoscoop in de buik gebracht. Op de monitor is dan de binnenkant van de buik te zien. Via meestal twee à drie andere sneetjes brengt de chirurg hulpinstrumenten in, waarmee u wordt geopereerd. De nier wordt uiteindelijk verwijderd via een ongeveer 10 cm lange snee in de onderbuik. Hoe verloopt de ingreep? De chirurg maakt een aantal sneetjes in uw buik, waarbij u op uw zij op de operatietafel ligt. Via een klein sneetje ter hoogte van de navel wordt de buik gevuld wordt met (onschuldig) koolzuurgas. Zo ontstaat ruimte om de verschillende organen te zien. Daarna brengt de chirurg via hetzelfde sneetje de laparoscoop in de buik. Via de andere sneetjes worden de hulpinstrumenten ingebracht, waarmee de chirurg de nier (inclusief nierader, nierslagader en urineleider) vrijmaakt. Voor het verwijderen van de nier krijgt u een snee van ongeveer tien centimeter in de onderbuik. De chirurg brengt één hand naar binnen en begeleidt de nier naar buiten. Aan het einde van de ingreep wordt het koolzuurgas verwijderd en worden de wondjes gesloten. Direct na het uitnemen van de nier wordt deze gespoeld met een speciale vloeistof en op ijs bewaard totdat de nier wordt geïmplanteerd bij de ontvanger. Bij uitzondering is het nodig om deze ingreep om te zetten in een zogenaamde open procedure (wordt hierna beschreven). Nierdonatie bij leven 7

9 Voordelen laparoscopie Laparoscopie heeft een aantal voordelen ten opzichte van de open procedure (zie hieronder): De organen worden op de monitor vergroot, waardoor de operatie nauwkeurig kan worden uitgevoerd. U houdt aan de laparoscopie alleen kleine littekens over. Door de kleinere sneetjes heeft u minder wondpijn en daardoor minder pijnmedicatie nodig. Door de kleinere wondjes heeft u minder bloedverlies. Het buikvlies wordt minder geprikkeld en de darmen gaan weer sneller werken. U hoeft minder lang in het ziekenhuis te blijven en u herstelt thuis vaak sneller. Open procedure verwijdering nier Bij de open procedure maakt de vaatchirurg aan de zijde waar de nier wordt verwijderd, onder de ribbenboog in de flank, een snee van ongeveer cm. Hierbij ligt u op uw rug op de operatietafel. De nier wordt via de snee, met de nierslagader, de nierader en een groot deel van de urineleider, verwijderd. Na de operatie is het mogelijk dat u een wonddrain heeft. Mogelijke complicaties Elke operatie kan complicaties geven. Dit geldt ook voor het uitnemen van een nier. Mogelijke complicaties bij de laparoscopische en de open procedure zijn: Nabloeding. Het kan nodig zijn opnieuw te opereren. Longontsteking. Dit kan voorkomen bij niet diep doorademen en niet goed ophoesten van slijm na de operatie. De kans hierop is groter bij rokers en mensen met overgewicht. U krijgt standaard ademhalingsoefeningen om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Wondinfectie. Trombose. Na de operatie krijgt u gedurende de dagen dat u minder mobiel bent een injectie met medicatie ter voorkoming van een trombosebeen. Verminderde functie van de overgebleven nier. Dit kan het gevolg zijn van een lage bloeddruk na de operatie. U krijgt dan extra vocht via een infuus, waardoor de bloeddruk zal stijgen. 8 UMC Utrecht

10 Littekenbreuk. Dit komt zelden voor bij de open procedure en zeer zelden bij de laparoscopische procedure, omdat de wondjes klein zijn. Alleen bij de laparoscopische procedure: Schouderpijn. Dit komt voor na de operatie door het ingebrachte koolzuurgas. Het koolzuurgas prikkelt het middenrif, waardoor schouderpijn ontstaat. Het lichaam ruimt het koolzuurgas in de loop van de dagen na de operatie op, waarmee de pijn verdwijnt. 6 Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer (de recovery). Hier wordt u nog enige tijd intensief bewaakt. Als uw toestand het toelaat (goed wakker en geen complicaties) gaat u terug naar de verpleegafdeling. Na de operatie heeft u: Een blaaskatheter voor de opvang van urine en ter voorkoming van druk op de blaas en het wondgebied. De katheter wordt, als u goed plast, de dag na de operatie verwijderd. Zo nodig een zuurstofslangetje in uw neus, omdat u nog niet diep genoeg doorademt. Er zullen bij terugkomst op de verpleegafdeling regelmatig controles worden uitgevoerd. Er wordt gelet op: bloeddruk, pols en temperatuur; urineproductie en ontlasting; pijnklachten; misselijkheid en braken; voedsel- en vochtinname en wondgenezing. Het is van belang dat u eventuele klachten onder de aandacht brengt van de verpleegkundige, zodat deze hierop kan inspelen. Nierdonatie bij leven 9

11 Na de operatie is het altijd spannend of de nierdonatie zonder problemen is verlopen en hoe u herstelt. Ook is het spannend hoe het met de ontvanger gaat na de operatie en of de door u gedoneerde nier goed functioneert. De afdelingsverpleegkundigen zullen u hierbij zo goed mogelijk begeleiden en steunen. Zij zullen vragen beantwoorden of de vragen doorgeven aan de arts. Na de operatie zal de verpleegkundig specialist (VS) of physician assistant (PA), die u tijdens de screening heeft gesproken, u bezoeken om te zien en te horen hoe het met u gaat. Ook de medisch maatschappelijke werker komt bij u langs. 7 Het herstel Het verwijderen van een nier is een grote ingreep. U moet met het volgende rekening houden: U kunt de eerste dagen na de operatie last hebben van de narcose en misselijk zijn. U kunt vragen naar medicatie tegen de misselijkheid aan de verpleegkundige. Indien er geen problemen zijn na de operatie, mag u direct weer drinken en eten, afhankelijk van wat u verdraagt. De pijn na de operatie verschilt van persoon tot persoon, maar over het algemeen hebt u de eerste dagen na de operatie pijn op de plaats van de wond. Voor de pijnbestrijding krijgt u morfine en paracetamol. Vaak komt de ontlasting na de operatie niet gemakkelijk op gang door de narcose en het morfinegebruik. Meestal is het nodig u een klysma te geven en medicatie, in de vorm van zakjes Movicolon. Aan het einde van de operatiedag wordt gestart met rechtop zitten op de rand van het bed. De dag na de operatie wordt verder gegaan met mobiliseren en komt u uit bed. Ook wordt op de operatiedag in de middag gestart met de toediening van een antistollingsmiddel om een trombosebeen te voorkomen. Wanneer u goed mobiel bent, wordt dit weer gestopt. 10 UMC Utrecht

12 U kunt de gevolgen van de operatie als hinderlijk ervaren, maar omdat u vooraf in een goede lichamelijke conditie verkeert, zal u fysiek snel herstellen. Wel duurt het langer voordat u uw oude energieniveau terug hebt, gemiddeld 2 tot 3 maanden. Het ontslag wordt bepaald door de arts. Indien problemen of complicaties uitblijven, mag u na ongeveer vier dagen na de operatie met ontslag. Hoe beter uw conditie is voor de operatie, hoe groter de kans dat u snel herstelt. De gemiddelde opnameduur bedraagt 3 tot 5 dagen bij de laparoscopische operatieprocedure en 5 tot 7 dagen bij de eventuele open operatieprocedure. 8 Richtlijnen na ontslag Het herstel thuis Verzorging van de wond: De hechtingen die zijn gebruikt lossen vanzelf op, meestal binnen drie à vier weken. Soms duurt dit langer, achter het litteken in de buik, en kan dit hinderlijk zijn. Zolang er nog wondvocht uit de wond(jes) komt, is het verstandig er een pleister of gaasje op te doen. Als de wond(jes) droog is (zijn), is dit niet meer nodig. Als de wond(jes) goed dicht is (zijn), kunt u na ongeveer drie weken de littekens zachtjes masseren met crème. U kunt hiervoor niet geparfumeerde crème of Calendula crème gebruiken. Het masseren van de littekens is niet noodzakelijk maar houdt de littekens soepel. U mag gerust douchen, baden en op den duur (wanneer de wond(jes) dicht is (zijn)) zwemmen. Niet roken bevordert de wondgenezing. Mogelijke klachten en verschijnselen: Pijn. U mag pijnmedicatie gebruiken, in ieder geval Paracetamol tot maximaal 4 maal per dag 1000 mg. en zo nodig medicatie met morfine. Nierdonatie bij leven 11

13 Dit laatste middel wordt door de afdelingsarts voorgeschreven. Vermoeidheid. Ten gevolge van de narcose is uw conditie verminderd, wat zich uit in vermoeidheid, al na een geringe inspanning. Dit valt vaak tegen. Het is belangrijk dit serieus te nemen, te zorgen voor een goede balans tussen activiteit en rust en uw conditie weer langzaam op te bouwen. Gewoonlijk duurt het drie maanden voordat u zich weer voelt als voor de operatie. Het litteken. Het litteken kan voor ongemak zorgen. Zowel stijfheid als langer durende pijn komen voor. De huid rondom de operatiewond kan gedurende langere tijd (enkele maanden) ongevoelig zijn, omdat huidzenuwen bij de operatie zijn doorgesneden en langzaam herstellen. Ook komt overgevoeligheid rondom het litteken voor. De buikhuid ter hoogte van het litteken kan verdikt zijn ten gevolge van spierverslapping of vochtophoping achter het litteken. Dit zal vaak weer verdwijnen, maar bij een enkeling blijft dit bestaan. Praktische leef adviezen Een goed herstel na de operatie wordt bevorderd door: Vermijden van zware lichamelijke arbeid. Zwaar tillen, zware huishoudelijke werkzaamheden, grote honden uitlaten en sporten zijn activiteiten, die u dient te vermijden tijdens de eerste 6 weken na de operatie. Autorijden kunt u hervatten zodra u zich hiertoe in staat voelt. Wij adviseren hiermee te wachten tot drie weken na de operatie i.v.m. vermoeidheid en het vermijden van onverwachte bewegingen. Het is verstandig om na de operatie de conditie weer rustig op te bouwen. Denk hierbij aan wandelen, en fietsen en zwemmen na een paar weken. Na zes weken kunt u ook langzaam aan beginnen met fitnesstraining op een sportschool. U wordt aangeraden minimaal 2 liter vocht per dag te drinken, waarmee o.a. de overgebleven nier goed aan het werk wordt gehouden. Dit draagt bij aan een voorspoedig herstel. Het is goed vezelrijke voeding (bv. bruin/volkoren brood, veel fruit) te eten om een regelmatige stoelgang te bevorderen. Te veel persen moet u vermijden om de wond(jes) niet te veel onder druk te zetten en de gelegenheid te geven goed te helen. 12 UMC Utrecht

14 Volledig herstel Het volledige herstel kan 2 tot 3 maanden duren. De kans op complicaties op de lange termijn is te verwaarlozen. Het afstaan van een nier leidt niet tot beperkingen bij de donor. Onderzoeken hebben aangetoond dat er geen verhoogd risico is op het krijgen van een hoge bloeddruk of verlies van uw nierfunctie. In een enkel geval treedt een wondbreuk op in het eerste jaar na de operatie. Dit kan chirurgisch worden hersteld. 9 Nazorg Contact opnemen Als zich één van de volgende verschijnselen voordoet, is het nodig contact op te nemen. Temperatuurverhoging boven de 38,5 C Aanhoudende- of toenemende pijn, die niet verdwijnt na het innemen van pijnstilling. Helder rood bloed of pus verlies uit de wond(jes). Roodheid of zwelling van de wond(jes), wat eerder niet aanwezig was. Doen deze problemen zich voor in de avond-/nachturen of in het weekend, dan kunt u gedurende de eerste drie maanden contact opnemen met de afdeling Nefrologie van het UMC Utrecht, waar u na de operatie opgenomen bent geweest. Tijdens kantooruren kunt u contact opnemen met de polikliniek Nierziekten (de telefoonnummers vindt u op de laatste pagina). Eén van de verpleegkundigen zal uw vraag trachten te beantwoorden of de dienstdoende arts inschakelen. Na 3 maanden kunt u zich weer tot uw eigen huisarts of huisartsenpost richten. Nierdonatie bij leven 13

15 Telefonische consulten en poliklinische controles 1 week na ontslag De VS of PA belt u binnen 1 week na ontslag om te horen hoe het met u gaat. 3 weken na ontslag De VS of PA ziet u na drie weken voor (wond) controle op de polikliniek Nefrologie en zo nodig vindt verwijzing naar de chirurg plaats. Bij partnerniertransplantatie wordt het koppel na drie weken ook gezien door de medisch maatschappelijk werker. 3 maanden na ontslag Na drie maanden ziet de VS of PA alle donoren op de polikliniek Nefrologie. Ook de medisch maatschappelijk werker ziet alle donoren na drie maanden voor een evaluatie, voor financiële zaken en nazorg. 1 maal per jaar De VS of PA ziet u één jaar na nierdonatie terug op de polikliniek Nefrologie, ook wanneer u geen klachten heeft. Daarna worden de jaarlijkse controles door de huisarts uitgevoerd. Deze controles hebben een preventief karakter: mocht er iets aan de hand zijn, dan willen we dat in een vroeg stadium weten, omdat u nog maar één nier hebt. U wordt zo nodig laagdrempelig behandeld. De nazorg van de donor en de ontvanger vinden gescheiden plaats. Alleen de medisch maatschappelijk werker ziet partners bij partnerniertransplantatie minimaal eenmaal gezamenlijk. Tot slot Hebt u naar aanleiding van deze informatie nog vragen, dan kunt u altijd contact opnemen met de VS of PA en/of de polisecretariaat nefrologie (zie laatste pagina). 14 UMC Utrecht

16 Niertransplantatieteam UMC Utrecht Transplantatie artsen Dr. A. van Zuilen, hoofd niertransplantatieprogramma UMC Utrecht Drs. F. van Reekum Dr. M. Rookmaker Drs. F. Molenaar Transplantatie chirurg Dr. R. Toorop Dr. B.J. Petri Transplantatie team Mw. S. Bosman, verpleegkundig specialist i.o Mw. T. Vork Mw. A. Kooistra Aanwezig: maandag, dinsdag en donderdag Via polisecretariaat nefrologie Team levende nier donatie Mw. J. Wierdsma, MSc, MANP, verpleegkundig specialist Mw. L. Zandbergen, physician assistant Aanwezig: maandag tot en met donderdag en vrijdagochtend Via polisecretariaat nefrologie Medisch maatschappelijk werker Mw. R. Zekhuis Mw. K. van der Velde Aanwezig: maandag, donderdag, vrijdag en dinsdag in de even weken Polisecretariaat Nierziekten (nefrologie) Voor vragen en afzeggen of verplaatsen van polikliniekafspraken Algemeen nummer UMC Utrecht Nierdonatie bij leven 15

17 Divisie interne geneeskunde en dermatologie Polikliniek nierziekten, locatie UMC UMC Utrecht, Heidelberglaan 100, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht T , UMC Utrecht maart 2017, DIGD

18 Bezoekadres: Heidelberglaan CX UTRECHT Postadres: Postbus GA UTRECHT T. +31 (0)